Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çalışma belleği (İngilizce: working memory), bellekte işlemlerin geçici olarak tutulduğu ve üzerlerinde değişikliklerin yapıldığı bellek bileşenidir.
Kimi araştırmacılar çalışan bellek ve kısa süreli bellek terimlerini aynı anlama gelecek şekilde kullanırken bazı araştırmacılar için çalışan bellek, bellek öğelerinin depolandığı ve biçimlendirildiği bileşen olarak, öğelerin yalnızca depolandığı kısa süreli bellekten farklılık gösterir veya araştırmacılar benzer süreçlerin farklı yanlarına vurgu yaparken farklı terimler kullanmayı tercih ederler. Bunun yanı sıra, kimi bellek modellerince, çalışan belleğin uzun süreli bellek temsilleri üzerinde çalışma becerisinin oluşuyla da çalışan bellek, yalnızca depolama işleviyle tanımlanan bir kısa süreli bellek bileşeninden ayrıştırılabilir. Daha keskin bir görüşe göreyse, çalışan bellek kısa süreli bellekten ayrıştırılabilir bir bileşendir ve yalnızca dikkatle ilgili işlevlerle ilgilidir.
Modeller
Çok-bileşenli Çalışma Belleği Modeli
Alan Baddeley ve Graham Hitch tarafından 1974'te önerilen çok-bileşenli çalışma belleği modeli (veya üç parçalı çalışma belleği modeli), önerildiği dönemde yaygın olan Richard C. Atkinson ve Richard Shiffrin'in kısa süreli bellek modelinin açıklamakta zorlandığı olguları açıklayıcı bir model olarak ortaya atılmıştır.
Atkinson ve Shiffrin'in kısa süreli bellek modelinin varsayımlarından biri, kısa süreli belleğin aynı zamanda çalışma belleği işlevini de üstlendiğidir. Bu varsayıma dayanan bir hipotez kısa süreli bellekleri işlevini yerine getiremeyen hastaların, geniş kapsamlı bilişsel beceri kayıpları gösterecekleri yönünde olacaktır. Fakat bu dönemde literatüre giren vaka verileri, söz konusu bireylerin bilişsel becerilerindeki kaybın beklentiden çok uzak olduğu yönünde olmuştur.
Bu meseleyi daha ayrıntılı incelemek amacıyla Baddeley ve Hitch, 1974 yılında yayımladıkları deneyde, Atkinson ve Shiffrin'in yukarıda sözü edilen varsayımına dayanarak çeşitli hipotezleri sınamışlardır. Bu hipotezler, deney katılımcılarının sayı belleği uzamlarının (İngilizce digit-span) kontrollü bir şekilde doldurulmasının çalışma belleğinde gerçekleşmesi beklenen başka işlemlerdeki performansı düşüreceği ve bu performans düşüşünün digit-span kapasitesinin doluluğuyla ilişkili olacağı, daha kesin bir ifadeyle sayı belleği uzamı tamamen dolduğunda geri kalan çalışma belleği işlemlerinin çok ciddi performans kaybı yaşayacağı yönünde olmuştur. Bu deneylerin sonucunda, sayı belleği uzamı doldukça bir performans kaybının yaşandığı tespit edilmiş fakat bu düşüşün beklenenden çok az olduğu, sayı belleği uzamlarını tamamen kullanan katılımcıların, bu koşulda da öğrenme ve akıl yürütme becerilerini etkin bir şekilde kullanabildikleri görülmüştür. Bu ve bu pozisyonu destekleyen başka verilerin izinde Baddeley ve Hitch, çalışma belleğinin birden fazla bileşeni olduğu fikrini ortaya atmışlardır.
1974 yılında yayımladıkları makalede ortaya koydukları bu modele göre, çalışma belleği işlev ve modalite farklılıkları gösteren üç bileşenden oluşmaktadır: merkezi yönetici, seslendirme döngüsü ve görsel mekansal kopyalama (İngilizce, sırasıyla, central executive, phonological loop ve visuo-spatial sketchpad.) Merkezi yöneticinin görevi, öteki iki çalışma belleği bileşenindeki temsillerin ve ilgili davranışsal çıktının koordinasyonu olarak tanımlanır. Seslendirme döngüsünün işlevi, sesli ve sessiz tekrar (İngilizce vocal ve subvocal repetition) yoluyla sözel bilginin kısa süreli depolanması ve merkezi yönetici tarafından kullanıma hazır tutulması olarak; görsel uzamsal kopyalamanın işleviyse görsel ve uzamsal bilginin, Robert Logie'nin önerisine göre yine tekrar ve depolama yoluyla, çalışma belleğine dahil edilmesidir.
Episodik Tampon
Episodik tampon (İngilizce episodic buffer), Baddeley'in modeline sonradan eklenmiş bir bileşendir. Bu bileşen, sözel ve görsel temsillerin eşleştirilebiliyor, bunlarla uzun süreli bellek arasında çeşitli modaliteler düzeyinde ilişki kuruluyor oluşunu ve seslendirme döngüsü ile görsel mekansal kopyalama kapasitesinin üzerinde verinin, uzun süreli belleği ciddi hasara uğramış bireyler tarafından da hafızada tutulabiliyor oluşunu açıklamak için öne sürülmüştür.
Cowan'ın Gömülü İşlevler Modeli
Nelson Cowan, gömülü işlevler (İngilizce embedded processes) modeli ile Baddeley'in 3 parçalı modelinin farklarını bir benzetmeyle şöyle aktarır:
- "[...] Bir benzetme olarak, henüz tamamen incelenmemiş bir ev düşünün. Örneğin sadece dışarıdan incelenmiş olsun. Baddeley (1986)'in model geliştirme tarzı, bu evde bir mutfak, bir banyo, iki tane aynı büyüklükte yatak odası ve bir saloun olduğunu öne sürmeye benzetilebilir. Bu kötü bir tahmin olmamakla birlikte fazladan yatak odalarının veya banyoların olma, yatak odalarına ayrılan alanın farklı büyüklükteki iki oda olarak kullanılmış olma veya evde başka türden odaların olma olasılıklarını sıfıra indirmez. Cowan (1988)'in yaklaşımıysa, evin yemek hazırlama, uyuma, banyo/tuvalet ve yaşam alanı bölümlerinden oluştuğunu öne sürmeye benzetilebilir. Bu yaklaşım var olan hiçbir şeyi göz ardı etmemeye çalışır fakat bazı odaların ayrıntıları konusunda netlik sunma iddiasında değildir."
Cowan'ın modelinde, nöral temsillerin depolandığı etkinleşmiş bellek (İngilizce activated memory) ve dikkat süreçleri (İngilizce attentional processes) olmak üzere iki bileşen varsayılmıştır. Bunlar tamamen Cowan tarafından öne sürülmüş özgün fikirler olmamakla, bu iki fikrin bir araya getirilmesiyle oluşan, etkinleşmiş bellek ve etkinleşmiş bellek temsillerinin bir bölümü üzerinde çalışan dikkat süreçleri olarak bir araya getirilmesi Cowan'a atfedilen bir girişimdir.
Cowan'ın modelinin iki önemli özelliği vardır. Bunlardan ilki dikkat süreçleri ile etkinleşmiş temsillerin kapsamlarının farklı oluşu, ikincisi de etkinleşmiş bellek bileşeninin kısa süreli bellek sistemi üzerine kurulu oluşudur.
Etkinleşmiş temsillerin bir bölümünün dikkat süreçlerinin dışında kalabiliyor oluşu, bilinçdışında kalan verilerin de işlenebiliyor oluşunu (hazırlama olgusunda [İngilizce priming] görüldüğü gibi) açıklayabilmesiyle önemlidir. Bu aynı zamanda tek bileşenli bir kısa süreli bellek yerine, bir çalışma belleği bileşeni fikrinin ortaya çıkmasının nedenlerinden biridir.
Cowan etkinleşmiş bellek ve kısa süreli bellek ilişkisiyle ilgili iddialarını 1988 yılında yayımladığı makalesinde ayrıntılı bir şekilde sunmuştur. Bu iddialardan konuyla ilgili önemli bir tanesi, duyu belleği (İngilizce sensory memory) olarak isimlendirilen ve duyumlanan bilginin kısa süreli temsiline işaret eden, bellek bölümünün modaliteden bağımsız olarak iki ayrı süreçten meydana geldiğiyle ilgilidir. İlk faz, 200 milisaniye kadar süren ve duyu bilgisinin oldukça canlı bir şekilde bellekte tutulduğu; ikinci faz ise en az 1-2 saniye süreyle bu bilginin tutulduğu süreçlerdir. Cowan, ikinci fazda gerçekleşen duyu temsili depolamasının kısa süreli bellek depolamasıyla aynı süreç olduğunu öne sürmüştür.
Kaynakça
- ^ Baddeley, A. (2012). Working memory: theories, models, and controversies. Annual review of psychology, 63, 1-29.
- ^ Zimmer, H. D. (2008). Visual and spatial working memory: from boxes to networks. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 32(8), 1373-1395.
- ^ Buchsbaum, B. R. (2010). Neural Basis of Working Memory. [Yayımlandığı yer eklenecek]
- ^ Engle, R. W. (2002). Working memory capacity as executive attention. Current directions in psychological science, 11(1), 19-23.
- ^ Baddeley, A. D., & Hitch, G. (1974). Working memory. Psychology of learning and motivation, 8, 47-89.
- ^ Atkinson, R. C., & Shiffrin, R. M. (1968). Human memory: A proposed system and its control processes. Psychology of learning and motivation, 2, 89-195.
- ^ a b Baddeley, A. (1992). Working memory. Science, 255(5044), 556-559.
- ^ Logie, R. H. (2011). The functional organization and capacity limits of working memory. Current Directions in Psychological Science, 20(4), 240-245.
- ^ Baddeley, A. (2003). Working memory and language: An overview. Journal of communication disorders, 36(3), 189-208.
- ^ Cowan, N. (2004). Working memory capacity. Psychology Press.
- ^ Cowan, N. (1988). Evolving conceptions of memory storage, selective attention, and their mutual constraints within the human information-processing system. Psychological bulletin, 104(2), 163.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Calisma bellegi Ingilizce working memory bellekte islemlerin gecici olarak tutuldugu ve uzerlerinde degisikliklerin yapildigi bellek bilesenidir Kimi arastirmacilar calisan bellek ve kisa sureli bellek terimlerini ayni anlama gelecek sekilde kullanirken bazi arastirmacilar icin calisan bellek bellek ogelerinin depolandigi ve bicimlendirildigi bilesen olarak ogelerin yalnizca depolandigi kisa sureli bellekten farklilik gosterir veya arastirmacilar benzer sureclerin farkli yanlarina vurgu yaparken farkli terimler kullanmayi tercih ederler Bunun yani sira kimi bellek modellerince calisan bellegin uzun sureli bellek temsilleri uzerinde calisma becerisinin olusuyla da calisan bellek yalnizca depolama isleviyle tanimlanan bir kisa sureli bellek bileseninden ayristirilabilir Daha keskin bir goruse goreyse calisan bellek kisa sureli bellekten ayristirilabilir bir bilesendir ve yalnizca dikkatle ilgili islevlerle ilgilidir ModellerCok bilesenli Calisma Bellegi Modeli Alan Baddeley ve Graham Hitch tarafindan 1974 te onerilen cok bilesenli calisma bellegi modeli veya uc parcali calisma bellegi modeli onerildigi donemde yaygin olan Richard C Atkinson ve Richard Shiffrin in kisa sureli bellek modelinin aciklamakta zorlandigi olgulari aciklayici bir model olarak ortaya atilmistir Atkinson ve Shiffrin in kisa sureli bellek modelinin varsayimlarindan biri kisa sureli bellegin ayni zamanda calisma bellegi islevini de ustlendigidir Bu varsayima dayanan bir hipotez kisa sureli bellekleri islevini yerine getiremeyen hastalarin genis kapsamli bilissel beceri kayiplari gosterecekleri yonunde olacaktir Fakat bu donemde literature giren vaka verileri soz konusu bireylerin bilissel becerilerindeki kaybin beklentiden cok uzak oldugu yonunde olmustur Bu meseleyi daha ayrintili incelemek amaciyla Baddeley ve Hitch 1974 yilinda yayimladiklari deneyde Atkinson ve Shiffrin in yukarida sozu edilen varsayimina dayanarak cesitli hipotezleri sinamislardir Bu hipotezler deney katilimcilarinin sayi bellegi uzamlarinin Ingilizce digit span kontrollu bir sekilde doldurulmasinin calisma belleginde gerceklesmesi beklenen baska islemlerdeki performansi dusurecegi ve bu performans dususunun digit span kapasitesinin doluluguyla iliskili olacagi daha kesin bir ifadeyle sayi bellegi uzami tamamen doldugunda geri kalan calisma bellegi islemlerinin cok ciddi performans kaybi yasayacagi yonunde olmustur Bu deneylerin sonucunda sayi bellegi uzami doldukca bir performans kaybinin yasandigi tespit edilmis fakat bu dususun beklenenden cok az oldugu sayi bellegi uzamlarini tamamen kullanan katilimcilarin bu kosulda da ogrenme ve akil yurutme becerilerini etkin bir sekilde kullanabildikleri gorulmustur Bu ve bu pozisyonu destekleyen baska verilerin izinde Baddeley ve Hitch calisma belleginin birden fazla bileseni oldugu fikrini ortaya atmislardir 1974 yilinda yayimladiklari makalede ortaya koyduklari bu modele gore calisma bellegi islev ve modalite farkliliklari gosteren uc bilesenden olusmaktadir merkezi yonetici seslendirme dongusu ve gorsel mekansal kopyalama Ingilizce sirasiyla central executive phonological loopve visuo spatial sketchpad Merkezi yoneticinin gorevi oteki iki calisma bellegi bilesenindeki temsillerin ve ilgili davranissal ciktinin koordinasyonu olarak tanimlanir Seslendirme dongusunun islevi sesli ve sessiz tekrar Ingilizce vocalve subvocal repetition yoluyla sozel bilginin kisa sureli depolanmasi ve merkezi yonetici tarafindan kullanima hazir tutulmasi olarak gorsel uzamsal kopyalamanin isleviyse gorsel ve uzamsal bilginin Robert Logie nin onerisine gore yine tekrar ve depolama yoluyla calisma bellegine dahil edilmesidir Episodik Tampon Episodik tampon Ingilizce episodic buffer Baddeley in modeline sonradan eklenmis bir bilesendir Bu bilesen sozel ve gorsel temsillerin eslestirilebiliyor bunlarla uzun sureli bellek arasinda cesitli modaliteler duzeyinde iliski kuruluyor olusunu ve seslendirme dongusu ile gorsel mekansal kopyalama kapasitesinin uzerinde verinin uzun sureli bellegi ciddi hasara ugramis bireyler tarafindan da hafizada tutulabiliyor olusunu aciklamak icin one surulmustur Cowan in Gomulu Islevler Modeli Nelson Cowan gomulu islevler Ingilizceembedded processes modeli ile Baddeley in 3 parcali modelinin farklarini bir benzetmeyle soyle aktarir Bir benzetme olarak henuz tamamen incelenmemis bir ev dusunun Ornegin sadece disaridan incelenmis olsun Baddeley 1986 in model gelistirme tarzi bu evde bir mutfak bir banyo iki tane ayni buyuklukte yatak odasi ve bir saloun oldugunu one surmeye benzetilebilir Bu kotu bir tahmin olmamakla birlikte fazladan yatak odalarinin veya banyolarin olma yatak odalarina ayrilan alanin farkli buyuklukteki iki oda olarak kullanilmis olma veya evde baska turden odalarin olma olasiliklarini sifira indirmez Cowan 1988 in yaklasimiysa evin yemek hazirlama uyuma banyo tuvalet ve yasam alani bolumlerinden olustugunu one surmeye benzetilebilir Bu yaklasim var olan hicbir seyi goz ardi etmemeye calisir fakat bazi odalarin ayrintilari konusunda netlik sunma iddiasinda degildir Cowan in modelinde noral temsillerin depolandigi etkinlesmis bellek Ingilizce activated memory ve dikkat surecleri Ingilizce attentional processes olmak uzere iki bilesen varsayilmistir Bunlar tamamen Cowan tarafindan one surulmus ozgun fikirler olmamakla bu iki fikrin bir araya getirilmesiyle olusan etkinlesmis bellek ve etkinlesmis bellek temsillerinin bir bolumu uzerinde calisan dikkat surecleri olarak bir araya getirilmesi Cowan a atfedilen bir girisimdir Cowan in modelinin iki onemli ozelligi vardir Bunlardan ilki dikkat surecleri ile etkinlesmis temsillerin kapsamlarinin farkli olusu ikincisi de etkinlesmis bellek bileseninin kisa sureli bellek sistemi uzerine kurulu olusudur Etkinlesmis temsillerin bir bolumunun dikkat sureclerinin disinda kalabiliyor olusu bilincdisinda kalan verilerin de islenebiliyor olusunu hazirlama olgusunda Ingilizce priming goruldugu gibi aciklayabilmesiyle onemlidir Bu ayni zamanda tek bilesenli bir kisa sureli bellek yerine bir calisma bellegi bileseni fikrinin ortaya cikmasinin nedenlerinden biridir Cowan etkinlesmis bellek ve kisa sureli bellek iliskisiyle ilgili iddialarini 1988 yilinda yayimladigi makalesinde ayrintili bir sekilde sunmustur Bu iddialardan konuyla ilgili onemli bir tanesi duyu bellegi Ingilizce sensory memory olarak isimlendirilen ve duyumlanan bilginin kisa sureli temsiline isaret eden bellek bolumunun modaliteden bagimsiz olarak iki ayri surecten meydana geldigiyle ilgilidir Ilk faz 200 milisaniye kadar suren ve duyu bilgisinin oldukca canli bir sekilde bellekte tutuldugu ikinci faz ise en az 1 2 saniye sureyle bu bilginin tutuldugu sureclerdir Cowan ikinci fazda gerceklesen duyu temsili depolamasinin kisa sureli bellek depolamasiyla ayni surec oldugunu one surmustur Kaynakca Baddeley A 2012 Working memory theories models and controversies Annual review of psychology 63 1 29 Zimmer H D 2008 Visual and spatial working memory from boxes to networks Neuroscience amp Biobehavioral Reviews 32 8 1373 1395 Buchsbaum B R 2010 Neural Basis of Working Memory Yayimlandigi yer eklenecek Engle R W 2002 Working memory capacity as executive attention Current directions in psychological science 11 1 19 23 Baddeley A D amp Hitch G 1974 Working memory Psychology of learning and motivation 8 47 89 Atkinson R C amp Shiffrin R M 1968 Human memory A proposed system and its control processes Psychology of learning and motivation 2 89 195 a b Baddeley A 1992 Working memory Science 255 5044 556 559 Logie R H 2011 The functional organization and capacity limits of working memory Current Directions in Psychological Science 20 4 240 245 Baddeley A 2003 Working memory and language An overview Journal of communication disorders 36 3 189 208 Cowan N 2004 Working memory capacity Psychology Press Cowan N 1988 Evolving conceptions of memory storage selective attention and their mutual constraints within the human information processing system Psychological bulletin 104 2 163