Çala Kilisesi (Gürcüce: ჭალის ეკლესია; okunuşu; "ç'alis eklesia"), Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı ve eski adı Çala olan Doğruyol köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köyün merkezinde yer alan ve Meryem Ana'ya adanmış olan kilise, Tao-Klarceti bölgesinde, taş bezeme açısından başta gelen yapılar arasında yer alır.
ჭალის ეკლესია (ç'alis eklesia) | |
Bir Gürcü kilisesi olan Çala Kilisesi. Fotoğraf: 1902. | |
Genel bilgiler | |
---|---|
Durum | Büyük ölçüde ayakta |
Konum | Doğruyol, Arpaçay |
Koordinatlar | 41°03′42″K 43°20′02″D / 41.06167°K 43.33389°D |
Açılış | 10. yüzyıl |
Yükseklik | |
Mimari | Gürcü mimarisi |
Teknik ayrıntılar | |
Malzeme | Kesme taş |
Tarihçe
Çala Kilisesi'nin bulunduğu Çala köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Palakatsio'da yer alır. Nitekim Osmanılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında ele geçirmiştir. Bu tarihte köy, 10. yüzyılda inşa edilmiş bir kiliseye sahipti. Osmanlı idaresinin 1595 tarihli tahrir defteri üzerinden Çala'nın Osmanlıların eline geçmesiyle boşaldığı ve kilisenin cemaatsiz kaldığı anlaşılmaktadır.
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezmiş olan Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, Çala Kilisesi'nin köyün tam ortasında kubbesiz büyük bir kilise olduğunu, dış kısmında Hutsuri alfabesiyle Gürcüce yazıt bulunduğunu yazmıştır. Çala Kilisesi bu sırada köyde yaşayan Karapapaklar tarafından cami olarak kullanılıyordu.
Mimari
Çala Kilisesi, günümüze büyük ölçüde sağlam ulaşmıştır. Tek nefli büyükçe bir yapı olan kilise, yarım daire formunda derin bir apsise sahiptir. Apsisin yanlarında odalar bulunur. Kilisesin ana mekânı pilasterlerle üçe ayrılmıştır. Kilisenin cephesi de pilaster ve kemerlerle üçe bölünmüştür ve ortadaki bölüm daha yüksektir. Dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş olan Çala Kilisesi’nin duvar yüzeyleri düzgün kesme taşlarla kaplıdır. Çala Kilisesi, bir süre cami olarak da kullanılmış, daha sonra bu kiliseye bitişik biçimde bir cami inşa edilmiştir.
Çala Kilisesi'nın Gürcüce yazıtı 1902 yılında Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, daha sonra da Konstantine Martvileli tarafından tespit edilmiştir.
Yazıt
ქ. ყ(ოვლა)დწ(მიდა)ო ღ(მრ)თ(ი)სმშ(ო)ბ(ე)ლო, შეიწყ(ა)ლე მ(ი)რტ(ა)დ.
- Çeviri: "Tanrı'nın Kutsal Anası, Mirtad'a merhamet et"
Kaynakça
- ^ "Turgay Yazar, "Tao-Klarceti Mimarlığında Taş Bezeme"". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Haziran 2021.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 216, .
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 399". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Haziran 2023.
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 4 Ekim 1917, sayı: 217". 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 72 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . .
- ^ Ekvtime Takaişvili, Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества : Выпуск XII veya Христианские памятники, Moskova, 1909, s. 57-58.
- ^ Такайшвили, Е. (1909). Христианские памятники: Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества. Москва : Типография Г. Лисснера и Д. Собко (Rusça). The National Parliamentary Library of Georgia. s. 58. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cala Kilisesi Gurcuce ჭალის ეკლესია okunusu c alis eklesia Kars ilinin Arpacay ilcesine bagli ve eski adi Cala olan Dogruyol koyunde Orta Cag dan kalma Gurcu kilisesidir Koyun merkezinde yer alan ve Meryem Ana ya adanmis olan kilise Tao Klarceti bolgesinde tas bezeme acisindan basta gelen yapilar arasinda yer alir Cala Kilisesiჭალის ეკლესია c alis eklesia Bir Gurcu kilisesi olan Cala Kilisesi Fotograf 1902 Genel bilgilerDurumBuyuk olcude ayaktaKonumDogruyol ArpacayKoordinatlar41 03 42 K 43 20 02 D 41 06167 K 43 33389 D 41 06167 43 33389Acilis10 yuzyilYukseklikMimariGurcu mimarisiTeknik ayrintilarMalzemeKesme tasTarihceCala Kilisesi nin bulundugu Cala koyu tarihsel Gurcistan i olusturan bolgelerden biri olan Palakatsio da yer alir Nitekim Osmanilar bu bolgeyi ve koyu 16 yuzyilin ikinci yarisinda ele gecirmistir Bu tarihte koy 10 yuzyilda insa edilmis bir kiliseye sahipti Osmanli idaresinin 1595 tarihli tahrir defteri uzerinden Cala nin Osmanlilarin eline gecmesiyle bosaldigi ve kilisenin cemaatsiz kaldigi anlasilmaktadir Birinci Dunya Savasi yillarinda Ardahan bolgesini gezmis olan Gurcu arastirmaci Konstantine Martvileli Cala Kilisesi nin koyun tam ortasinda kubbesiz buyuk bir kilise oldugunu dis kisminda Hutsuri alfabesiyle Gurcuce yazit bulundugunu yazmistir Cala Kilisesi bu sirada koyde yasayan Karapapaklar tarafindan cami olarak kullaniliyordu MimariCala Kilisesi gunumuze buyuk olcude saglam ulasmistir Tek nefli buyukce bir yapi olan kilise yarim daire formunda derin bir apsise sahiptir Apsisin yanlarinda odalar bulunur Kilisesin ana mekani pilasterlerle uce ayrilmistir Kilisenin cephesi de pilaster ve kemerlerle uce bolunmustur ve ortadaki bolum daha yuksektir Dolgu duvar teknigiyle insa edilmis olan Cala Kilisesi nin duvar yuzeyleri duzgun kesme taslarla kaplidir Cala Kilisesi bir sure cami olarak da kullanilmis daha sonra bu kiliseye bitisik bicimde bir cami insa edilmistir Cala Kilisesi nin Gurcuce yaziti 1902 yilinda Gurcu tarihci ve arkeolog Ekvtime Takaisvili daha sonra da Konstantine Martvileli tarafindan tespit edilmistir Yazitქ ყ ოვლა დწ მიდა ო ღ მრ თ ი სმშ ო ბ ე ლო შეიწყ ა ლე მ ი რტ ა დ Ceviri Tanri nin Kutsal Anasi Mirtad a merhamet et Kaynakca Turgay Yazar Tao Klarceti Mimarliginda Tas Bezeme 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Haziran 2021 Tao Klarceti Tarihsel ve Kulturel Anitlar Katalogu Gurcuce Editor Buba Kudava Yazarlar Nestan Bagauri Zurab Batiasvili Irma Beridze Buba Kudava Nikoloz Jgenti Goca Saitidze Natia Hizanisvili Tiflis 2018 s 216 ISBN 9789941478178 Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Osmanlica ve Gurcuce Yayimlayan Sergi Cikia Tiflis 1941 1958 3 cilt III cilt 1958 s 399 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Haziran 2023 a b Konstantine Martvileli Ardahan Bolgesinde Sakartvelo gazetesi 4 Ekim 1917 sayi 217 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2021 2014 Yili Tao Klarceti Tarihi Eserleri Arastirma Gezisi Sonuclari Gurcuce Tiflis 2015 s 72 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 7362 5 Ekvtime Takaisvili Materialy po arheologii Kavkaza sobrannye ekspediciyami Moskovskogo arheologicheskogo obshestva Vypusk XII veya Hristianskie pamyatniki Moskova 1909 s 57 58 Takajshvili E 1909 Hristianskie pamyatniki Materialy po arheologii Kavkaza sobrannye ekspediciyami Moskovskogo arheologicheskogo obshestva Moskva Tipografiya G Lissnera i D Sobko Rusca The National Parliamentary Library of Georgia s 58 16 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Haziran 2023