Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Filogenetikte, bir soy ya da taksonun ilkel (ya da atalardan kalma) özelliği bir kladın ya da klad grubunun ortak atasından kalıtsal olarak geçmiş ve o zamandan beri de çok az değişikliğe uğramış bir özelliktir. Buna karşın klad grubunun içinde olduğu görünen bir özellik ise yani kladın içinde herhangi bir alt grupta görülen ama tamamında görülmeyen özellik ise gelişmiş ya da türemiş bir özelliktir. Klad, ortak ataları ve onun soyundan gelen organizmaların tamamının oluşturduğu bir gruptur.
İlkel bir özelliğin özgün koşulu ortak atada o özelliğin bulunmasıdır; gelişmiş olması ise özgün durumdan belirgin şekilde değişmesidir. Biyolojide bu terimler o özelliğin gelişmişliği, üstünlüğü, değeri ya da adapte edilebilirliği hakkında bir yargı içermezler. Biyolojide "ilkel" demek yalnızca o özelliğin klad grubunun ortak atasında ortaya çıktığını ve kladın daha yakın zamanda bulunan üyelerine hemen hemen hiç değişmeden geçtiği anlamına gelir. "Gelişmiş" terimi ise o özelliğin kladın bir alt grubunda daha sonradan evrimleştiği anlamında kullanılır.
Organizmaları sınıflandırma ve kökenleri ile gelecekleri hakkında varsayım oluşturmaya olanak sağladığı için kladogramlar biliminsanları için önemlidir. Kladogramlar biliminsanlarına soyun ilkel bir özellikten gelişmiş bir özelliğe doğru evrimleşmesi senaryolarını önermelerine yardımcı olur. Bir özelliğin nasıl ortaya çıktığını anlayarak biliminsanları o organizmanın hangi çevre içinde olduğunu be o özelliğin evrimsel adaptasyonlardan nasıl etkilendiğini anlayabilirler.
Kullanımı
En azından üç ayrı terim ikilisi "ilkel" ve "gelişmiş" terimleri ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Söz edilen özelliğin daha bayağı, basit ya da daha az uyum sağlamış olması gibi anlamları belirtmeleri daha az olası olduğu için teknik terimlerin kullanılması daha çok tercih edilebilmektedir. "Plesiomorfi" ve "apomorfi" terimleri genel olarak teknik literatürde kullanılmaktadır: Örneğin bir plesiomorfik özellik kladın birden fazla üyesi tarafından paylaşılıyorsa o özelliğe simplesiomorfi yani paylaşılmış ilkel özellik denir; paylaşılmış türemiş bir özellik is bir sinapomorfidir.
| İlkel | Gelişmis |
|---|---|
| Atalardan kalma | Türemiş |
| Plesiomorfik | Apomorfik |
| Simplesiomorfik | Sinapomorfik |
Bağlamda görecelilik
"İlkel" ve "gelişmiş" göreceli terimlerdi. Bir özelliğe ilkel dendiğinde önemli olan o özelliğe hangi bakış açısından bakıldığıdır. Herhangi bir özellik bağlama göre hem ilkel (atalardan kalma) hem de gelişmiş (türemiş) olabilir.
Örnekler
Omurgalılar kladında bacaklar gelişmiş bir özelliktir çünkü kladın içinde görülen bir özelliktir. Ancak dört üyeliler kladında ise bacaklar ilkel özelliktir çünkü ortak atadan kalıtsal olarak gelmiştir.
"İlkel" ve "gelişmiş" terimeri bir tür ya da organizma için tam anlamıyla kullanılmaz çünkü herhangi bir tür ya da organizma ilkel ve gelişmiş özelliklerin bir mozaiğidir. "İlkel" ve "gelişmiş" terimlerinin bu şekilde kullanılması Latince Scala Naturae adı verilen ve tüm türlerin en üstünlüğe erişmek için evrimleştiği anlamına gelen düşüncesine neden olur. Bu düşünce şekli kullanıldığında insanlar mükemmel olarak görülür ve tüm diğer organizmaların onlarda daha düşük kalitede oldukları kabul edilir. Bu düşünce de bir türün diğer türün atası olduğu yanılgısına yol açar. Örneğin Homo sapiens türünün soyunda büyük beyinler gelişmiş bir özellik iken beş parmak sahibi olmak ilkel bir özelliktir. Türler sürekli olarak evrimleşmektedir, dolayısıyla bir kurbağa biyolojik olarak bir insandan daha fazla ilkel değildir çünkü her birinin soyu ortak atalarından ayrılmıştır.
Kaynakça
- ^ a b Kardong, Kenneth V. (2015). Vertebrates : comparative anatomy, function, evolution (7. bas.). New York, NY. ISBN . OCLC 862149184.
- ^ . Understanding Evolution. University of California Museum of Paleontology. 6 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2015.
- ^ "University of California Museum of Paleontology Glossary: Phylogenetics". UCMP Glossary. University of California. 24 Eylül 2003 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ekim 2015.
- ^ a b Baum, David. "Trait Evolution on a Phylogenetic Tree | Learn Science at Scitable". www.nature.com. 18 Ekim 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Şubat 2018.
- ^ Futuyma, Douglas (1998). Evolutionary Biology. Sunderland: Sinauer Associates. ISBN .
- ^ Brooks, Daniel R.; McLennan, Deborah A. (2 Mayıs 2002). The Nature of Diversity: An Evolutionary Voyage of Discovery. University of Chicago Press. ss. 33-. ISBN . 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Nisan 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Filogenetikte bir soy ya da taksonun ilkel ya da atalardan kalma ozelligi bir kladin ya da klad grubunun ortak atasindan kalitsal olarak gecmis ve o zamandan beri de cok az degisiklige ugramis bir ozelliktir Buna karsin klad grubunun icinde oldugu gorunen bir ozellik ise yani kladin icinde herhangi bir alt grupta gorulen ama tamaminda gorulmeyen ozellik ise gelismis ya da turemis bir ozelliktir Klad ortak atalari ve onun soyundan gelen organizmalarin tamaminin olusturdugu bir gruptur Ilkel bir ozelligin ozgun kosulu ortak atada o ozelligin bulunmasidir gelismis olmasi ise ozgun durumdan belirgin sekilde degismesidir Biyolojide bu terimler o ozelligin gelismisligi ustunlugu degeri ya da adapte edilebilirligi hakkinda bir yargi icermezler Biyolojide ilkel demek yalnizca o ozelligin klad grubunun ortak atasinda ortaya ciktigini ve kladin daha yakin zamanda bulunan uyelerine hemen hemen hic degismeden gectigi anlamina gelir Gelismis terimi ise o ozelligin kladin bir alt grubunda daha sonradan evrimlestigi anlaminda kullanilir Organizmalari siniflandirma ve kokenleri ile gelecekleri hakkinda varsayim olusturmaya olanak sagladigi icin kladogramlar biliminsanlari icin onemlidir Kladogramlar biliminsanlarina soyun ilkel bir ozellikten gelismis bir ozellige dogru evrimlesmesi senaryolarini onermelerine yardimci olur Bir ozelligin nasil ortaya ciktigini anlayarak biliminsanlari o organizmanin hangi cevre icinde oldugunu be o ozelligin evrimsel adaptasyonlardan nasil etkilendigini anlayabilirler KullanimiEn azindan uc ayri terim ikilisi ilkel ve gelismis terimleri ile es anlamli olarak kullanilmaktadir Soz edilen ozelligin daha bayagi basit ya da daha az uyum saglamis olmasi gibi anlamlari belirtmeleri daha az olasi oldugu icin teknik terimlerin kullanilmasi daha cok tercih edilebilmektedir Plesiomorfi ve apomorfi terimleri genel olarak teknik literaturde kullanilmaktadir Ornegin bir plesiomorfik ozellik kladin birden fazla uyesi tarafindan paylasiliyorsa o ozellige simplesiomorfi yani paylasilmis ilkel ozellik denir paylasilmis turemis bir ozellik is bir sinapomorfidir Ilkel GelismisAtalardan kalma TuremisPlesiomorfik ApomorfikSimplesiomorfik SinapomorfikBaglamda gorecelilik Ilkel ve gelismis goreceli terimlerdi Bir ozellige ilkel dendiginde onemli olan o ozellige hangi bakis acisindan bakildigidir Herhangi bir ozellik baglama gore hem ilkel atalardan kalma hem de gelismis turemis olabilir Ornekler Omurgalilar kladinda bacaklar gelismis bir ozelliktir cunku kladin icinde gorulen bir ozelliktir Ancak dort uyeliler kladinda ise bacaklar ilkel ozelliktir cunku ortak atadan kalitsal olarak gelmistir Ilkel ve gelismis terimeri bir tur ya da organizma icin tam anlamiyla kullanilmaz cunku herhangi bir tur ya da organizma ilkel ve gelismis ozelliklerin bir mozaigidir Ilkel ve gelismis terimlerinin bu sekilde kullanilmasi Latince Scala Naturae adi verilen ve tum turlerin en ustunluge erismek icin evrimlestigi anlamina gelen dusuncesine neden olur Bu dusunce sekli kullanildiginda insanlar mukemmel olarak gorulur ve tum diger organizmalarin onlarda daha dusuk kalitede olduklari kabul edilir Bu dusunce de bir turun diger turun atasi oldugu yanilgisina yol acar Ornegin Homo sapiens turunun soyunda buyuk beyinler gelismis bir ozellik iken bes parmak sahibi olmak ilkel bir ozelliktir Turler surekli olarak evrimlesmektedir dolayisiyla bir kurbaga biyolojik olarak bir insandan daha fazla ilkel degildir cunku her birinin soyu ortak atalarindan ayrilmistir Kaynakca a b Kardong Kenneth V 2015 Vertebrates comparative anatomy function evolution 7 bas New York NY ISBN 9780078023026 OCLC 862149184 Understanding Evolution University of California Museum of Paleontology 6 Ocak 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Kasim 2015 University of California Museum of Paleontology Glossary Phylogenetics UCMP Glossary University of California 24 Eylul 2003 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Ekim 2015 a b Baum David Trait Evolution on a Phylogenetic Tree Learn Science at Scitable www nature com 18 Ekim 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Subat 2018 Futuyma Douglas 1998 Evolutionary Biology Sunderland Sinauer Associates ISBN 978 0 87893 189 7 Brooks Daniel R McLennan Deborah A 2 Mayis 2002 The Nature of Diversity An Evolutionary Voyage of Discovery University of Chicago Press ss 33 ISBN 978 0 226 07590 7 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Nisan 2020