Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1931 Kıbrıs isyanı veya Ekim Olayları 21 Ekim ile Kasım 1931 arasında, İngiliz kraliyet kolonisi olan Kıbrıs'ta gerçekleşen sömürge karşıtı bir ayaklanmadır. Ayaklanmaya adanın Yunanistan ile Enosis'i (Birliğini) savunan Kıbrıslı Rum milliyetçiler öncülük etti. İsyancıların yenilgisi, İkinci Dünya Savaşı'nın başlangıcına kadar sürecek olan baskıcı bir İngiliz yönetimi dönemine yol açtı.
Arka plan
1914 yılında Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla, Kıbrıs'ın statüsü tartışılmaya başlandı.1878 Kıbrıs Sözleşmesi'ne göre,Kıbrıs Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçasıydı. Fakat adanın fiili yönetimi ise kiralık olarak Britanya imparatorluğu'na aitti. 5 Kasım 1914'te Osmanlı İmparatorluğu İttifak Devletleri safında savaşa girdi.
İttifak Devletleri, Kıbrıs Sözleşmesi'ni imzalayan iki devletin savaş halinde olduğunu, bu yüzden Kıbrıs Sözleşmesi'nin geçersiz olacağını duyurdu. İngiltere 1915 yılında Yunanistan'ın İtilaf Devletleri safında savaşa girmesine karşılık, Kıbrıs'ı Yunanistan'a teklif etti. Yunanistan,kendi içlerinde "Ulusal Bölünme" olarak adlandırdıkları derin bir iç krizle uğraştıkları için teklifi reddetti. Savaşın sona ermesinin ardından Britanya İmparatorluğu, 1923 yılında Lozan Konferansı'nda adaya yönelik Britanya hakimiyetinin uluslararası düzeyde tanınmasını sağladı.
“20. madde – Türkiye, Britanya Hükümetince Kıbrıs’ın 5 Kasım 1914’te açıklanan ilhakını tanıdığını bildirir.”
Yunanistan, nüfusunun beşte dördünün etnik olarak Yunan olduğu gerçeğine dayanarak karara itiraz edebilecek tek ülkeydi. Bununla birlikte Yunanistan, Türk Kurtuluş Savaşı'nda aldıkları yenilginin bir sonucu olarak ekonomik yıkım ve diplomatik izolasyonla karşı karşıya kaldığı için Yunan elçileri konferansta Kıbrıs'tan bahsetmediler. Kıbrıs daha sonra bir kraliyet kolonisi statüsüne kavuştu ve Kıbrıs Yasama Konseyi üyelerinin sayısı İngiliz yetkililer lehine arttırıldı.Gerçekleşen olaylar Megali İdea ve Enosis ideolojilerinin yayılmasını durdurmadı.Megali İdea ve Enosis temel olarak Kıbrıs Adası'nın Yunanistan ile birleşmesini savunan bir fikirdi. Helenizm fikrini benimseyen Ronald Storrs Kasım 1926'da Kıbrıs'a yeni vali olarak atandı. Yeni Vali'nin Helenizm fikrine sahip olması Kıbrıslı Rum milliyetçileri arasında bu olayın İngiliz yönetiminin Yunanistan ile birliğine doğru giden basamak olacağı fikrini doğurdu.
Kıbrıs 1929 buhranı nedeniyle bir bunalıma girdi.Yasama Meclisinde vergilerle ilgili bir yasada anlaşmazlık çıktı. İngiliz yönetimi vergilerle ilgili yasayı dayatınca Kilise ve milliyetçi gruplar ayaklandı.
1931 Ayaklanması
Eylül 1931'de Ronald Storrs, Ada'nın Yasama Konseyi'nin yerel bütçe açığını kapatmak için vergi zamlarını durdurma kararını veto etti. Kıbrıslı Rum milletvekilleri, görevlerinden istifa ederek tepki gösterdi. 17 Ekim 1931 tarihinde milletvekilliğinden ayrılan piskopos Mylonas, üç gün sonra 20 Ekim’de,Limasol’da kitlelere konuştu:
“Biz Yunanistan altında özgür yaşamak istiyoruz, yaşasın özgürlük.”
Kıbrıs'ta yaşanan bu gelişmeler Rumların isyanına sebep oldu. Kilise 1931 yılında Kıbrıs'ı kapsayan geniş bir isyan düzenledi. 21 Ekim'de aralarında öğrenci, rahip, halktan ve kent ileri gelenlerinden oluşan 5.000 Kıbrıslı Rum, Enosis yanlısı sloganlar atarak Lefkoşa sokaklarında yürüyüş yaptı. Kalabalık, Hükûmet Konağını kuşattı. Üç saatlik taş atılmasının ardından Hükûmet konağı isyancılar tarafından yakıldı.
Times gazetesi ayaklanmayı şu şekilde anlatır:
“4.500'den fazla insan topluluğu,Milliyetçi sloganlar atarak çevre dükkânları yağmaladılar. Yağmaladıkları dükkânlardan aldıkları çeşitli malzemelerle Hükûmet konağına doğru yürüdüler. Kalabalık,Hükûmet konağını ateşe verdi.”
İsyanın çıkmasıyla yerel polisler koordinasyon ve lojistik açıdan eksik olduğunu fark ettiler. İsyanın Kıbrıs'ta geniş illere sıçramasına engel olamayan yerel polis Kıbrıs Valisi Ronald Storrs ile iletişime geçerek İskenderiye'den Kıbrıs'a ek askerî güç getirtmesini istemek zorunda kaldı. İsyancılar yerel polis tarafından İskenderiye'den gelen takviye kuvvetler sayesinde dağıtıldı. Ayaklanmanın bitmesinden sonra çeşitli yerlerdeki birçok papazlar ve üst düzey din görevlileri, isyanı teşvik ettikleri gerekçesiyle tutuklandı ve bazıları da sürgün edildi. İsyanın dağıtılmasından sonra ülke genelindeki kamu dairelerinden İngiliz bayrakları kaldırıldı ve çoğu zaman Yunan bayraklarıyla değiştirildi.
Kasım ayı başında İngiliz Yönetimi düzeni sağladı. İngilizler, Lefkoşa'daki Yunan baş hukuk müşaviri Alexis Kyrou'yu (Kıbrıs kökenli bir Rum milliyetçisi) isyanı kışkırtmakla suçladı. Olaylar sonucunda yedi protestocu öldürüldü, otuz protestocu yaralandı, on kişi ömür boyu sürgün edildi ve yargılanan 3359 kişiden, 2.606 kişi kışkırtıcı faaliyetler nedeniyle para cezasından hapis cezasına kadar çeşitli cezalar aldı. Ayaklanma nedeniyle Kıbrıs Rum toplumuna devlet malına zarar verdikleri gerekçesi ile 34.315 sterlinlik bir ceza kesildi.
Sonuçlar
İsyan, Alexis Kyrou'nun görevden alınmasına yol açtı. 1931 Ekim Ayaklanması, Kıbrıs Valisi Ronald Storrs'un kariyerine bir darbe vurdu. Ronald Storrs Kuzey Rodezya Valisi görevine transfer edildi. Ayaklanma sonrasından 1933 yılına kadar Kıbrıslıları kıtlığın eşiğine getiren, mahsullerinin ve hayvanlarının büyük bir kısmını yok eden, vergilerin arttırılmasıyla birlikte ağır borç yükünü arttıran iki yıllık bir dönem oldu. Kıbrıs Valisi olarak ayaklanmadan iki yıl sonra 8 Kasım 1933'te Richmond Palmer getirildi. 1931 Ekim Ayaklanması üzerine Britanya İmparatorluğu Kıbrıs'ta sert tedbirler almaya başladı. Yasama Konseyi ve belediye seçimleri kaldırıldı, köy yetkililerinin ve kaymakamların atanması adanın valisine bırakıldı. Enotik (Enosis) fikirlerin yayılması, yabancı bayrakların dalgalanması ve 5 kişiden fazla kişinin toplanması yasaklandı. Ada üzerindeki gazetelere yeni sansürler geldi. Ayaklanma sonrasında uygulanan yeni tedbirler, Ortodoks Kilisesi ve milliyetçi örgütlerin işleyişini bastırmayı amaçlıyordu. Gazeteler üzerindeki sansürler, siyasetle yakından ilişkisi olan gazetelerin işleyişinde ciddi bir etkisi oldu. 1931 Kıbrıs Ayaklanması, 2. Dünya Savaşı'nın başlangıcına kadar sürecek olan, Vali Richmond Palmer'ın adını taşıyan, Palmerokrasi olarak bilinen bir otokratik yönetim dönemine girdi.
İsyan, Britanya'nın savaşlar arası dönemde karşılaştığı en şiddetli sömürge karşıtı hareket olarak tanımlandı.
Kaynakça
- ^ Xypolia, Ilia (2017). British Imperialism and Turkish Nationalism in Cyprus, 1923-1939 Divide, Define and Rule,. London: Routledge.
- ^ Yılmaz, a.g.m., s. 6.
- ^ Alexander-Michael Hadjilyra. The Armenians of Cyprus. p. 21
- ^ Klapsis,2009,e.g. 42,127-131
- ^ “The Riots in Cyprus, Bishop of Kition Arrested”, The Times, 26 October 1931, s.14
- ^ “All Cyprus in Revolt”, The Guardian, 23 October 1931, s.9;“Cyprus Mobs Fight for Union With Greece”, The New York Times, 23 October 1931, s.1: “Rioting in Cyprus: Government House Stormed”, The Times, 23 October 1931
- ^ Klapsis,2009,e.g. 42,135-136
- ^ “Rioting in Cyprus: Government House Stormed”, The Times, 23 October 1931. Ronald Storrs daha sonra yaptığı açıklamada farklı bir yorumda bulunacak ve buna neden olan olayın 1929 yılında Yasama meclisinde eğitimle ilgili yapılan bir kanun değişikliğinden kaynaklandığını ifade edecekti.Bkz. Reed Coughlan & William Mallinson,a.g.m.,s.586
- ^ “More Riots in Cyprus: Nicosia Quiet, More Troops Arrive”, The Times, 24 October 1931, s.8; “Further Riots in Cyprus: More Troops Land”, The Times, 27 October 1931, s.8
- ^ “The Riots In Cyprus: Bishop of Kition Arrested”, The Times, 26 Ocotober 1931, s.8; Kypros Chrysostomides, The Republic Of Cyprus: A Study In International Law, Martinus Nijhoff Press., London, 2000, s.22
- ^ Kypros Chrysostomides, a.g.e.,s.23
- ^ Rappas,2008,e.g. 42,363-364
- ^ The Memoirs of General Grivas, (Ed. Charles Foley), Longmans Press, 1964, London, s.12
- ^ John Reddaway, Burdened With Cyprus, (Nicosia: Rustem Bookshop, 2001), 24
- ^ Hill, Kıbrıs Tarihi, Osmanlı ve İngiliz İdaresi Dönemi 1571-1948,381
- ^ Holland, Robert, Britain and the Revolt in Cyprus, 1954-1959 (Oxford; New York: Clarendon Press; Oxford University Press, 1998),s.12
- ^ Rappas,2008,e.g. 42,363-369
- ^ Vamık D. Volkan, a.g.e., s.15
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1931 Kibris isyani veya Ekim Olaylari 21 Ekim ile Kasim 1931 arasinda Ingiliz kraliyet kolonisi olan Kibris ta gerceklesen somurge karsiti bir ayaklanmadir Ayaklanmaya adanin Yunanistan ile Enosis i Birligini savunan Kibrisli Rum milliyetciler onculuk etti Isyancilarin yenilgisi Ikinci Dunya Savasi nin baslangicina kadar surecek olan baskici bir Ingiliz yonetimi donemine yol acti Arka plan1914 yilinda Birinci Dunya Savasi nin baslamasiyla Kibris in statusu tartisilmaya baslandi 1878 Kibris Sozlesmesi ne gore Kibris Osmanli Imparatorlugu nun bir parcasiydi Fakat adanin fiili yonetimi ise kiralik olarak Britanya imparatorlugu na aitti 5 Kasim 1914 te Osmanli Imparatorlugu Ittifak Devletleri safinda savasa girdi Ittifak Devletleri Kibris Sozlesmesi ni imzalayan iki devletin savas halinde oldugunu bu yuzden Kibris Sozlesmesi nin gecersiz olacagini duyurdu Ingiltere 1915 yilinda Yunanistan in Itilaf Devletleri safinda savasa girmesine karsilik Kibris i Yunanistan a teklif etti Yunanistan kendi iclerinde Ulusal Bolunme olarak adlandirdiklari derin bir ic krizle ugrastiklari icin teklifi reddetti Savasin sona ermesinin ardindan Britanya Imparatorlugu 1923 yilinda Lozan Konferansi nda adaya yonelik Britanya hakimiyetinin uluslararasi duzeyde taninmasini sagladi 1926 1932 yillari arasinda Ada Valisi Sir Ronald Storrs 20 madde Turkiye Britanya Hukumetince Kibris in 5 Kasim 1914 te aciklanan ilhakini tanidigini bildirir Yunanistan nufusunun beste dordunun etnik olarak Yunan oldugu gercegine dayanarak karara itiraz edebilecek tek ulkeydi Bununla birlikte Yunanistan Turk Kurtulus Savasi nda aldiklari yenilginin bir sonucu olarak ekonomik yikim ve diplomatik izolasyonla karsi karsiya kaldigi icin Yunan elcileri konferansta Kibris tan bahsetmediler Kibris daha sonra bir kraliyet kolonisi statusune kavustu ve Kibris Yasama Konseyi uyelerinin sayisi Ingiliz yetkililer lehine arttirildi Gerceklesen olaylar Megali Idea ve Enosis ideolojilerinin yayilmasini durdurmadi Megali Idea ve Enosis temel olarak Kibris Adasi nin Yunanistan ile birlesmesini savunan bir fikirdi Helenizm fikrini benimseyen Ronald Storrs Kasim 1926 da Kibris a yeni vali olarak atandi Yeni Vali nin Helenizm fikrine sahip olmasi Kibrisli Rum milliyetcileri arasinda bu olayin Ingiliz yonetiminin Yunanistan ile birligine dogru giden basamak olacagi fikrini dogurdu Kibris 1929 buhrani nedeniyle bir bunalima girdi Yasama Meclisinde vergilerle ilgili bir yasada anlasmazlik cikti Ingiliz yonetimi vergilerle ilgili yasayi dayatinca Kilise ve milliyetci gruplar ayaklandi 1931 AyaklanmasiEylul 1931 de Ronald Storrs Ada nin Yasama Konseyi nin yerel butce acigini kapatmak icin vergi zamlarini durdurma kararini veto etti Kibrisli Rum milletvekilleri gorevlerinden istifa ederek tepki gosterdi 17 Ekim 1931 tarihinde milletvekilliginden ayrilan piskopos Mylonas uc gun sonra 20 Ekim de Limasol da kitlelere konustu Biz Yunanistan altinda ozgur yasamak istiyoruz yasasin ozgurluk Kibris ta yasanan bu gelismeler Rumlarin isyanina sebep oldu Kilise 1931 yilinda Kibris i kapsayan genis bir isyan duzenledi 21 Ekim de aralarinda ogrenci rahip halktan ve kent ileri gelenlerinden olusan 5 000 Kibrisli Rum Enosis yanlisi sloganlar atarak Lefkosa sokaklarinda yuruyus yapti Kalabalik Hukumet Konagini kusatti Uc saatlik tas atilmasinin ardindan Hukumet konagi isyancilar tarafindan yakildi Times gazetesi ayaklanmayi su sekilde anlatir 4 500 den fazla insan toplulugu Milliyetci sloganlar atarak cevre dukkanlari yagmaladilar Yagmaladiklari dukkanlardan aldiklari cesitli malzemelerle Hukumet konagina dogru yuruduler Kalabalik Hukumet konagini atese verdi 1930 larda Enosis lehine bir Kibris gosterisi Isyanin cikmasiyla yerel polisler koordinasyon ve lojistik acidan eksik oldugunu fark ettiler Isyanin Kibris ta genis illere sicramasina engel olamayan yerel polis Kibris Valisi Ronald Storrs ile iletisime gecerek Iskenderiye den Kibris a ek askeri guc getirtmesini istemek zorunda kaldi Isyancilar yerel polis tarafindan Iskenderiye den gelen takviye kuvvetler sayesinde dagitildi Ayaklanmanin bitmesinden sonra cesitli yerlerdeki bircok papazlar ve ust duzey din gorevlileri isyani tesvik ettikleri gerekcesiyle tutuklandi ve bazilari da surgun edildi Isyanin dagitilmasindan sonra ulke genelindeki kamu dairelerinden Ingiliz bayraklari kaldirildi ve cogu zaman Yunan bayraklariyla degistirildi Kasim ayi basinda Ingiliz Yonetimi duzeni sagladi Ingilizler Lefkosa daki Yunan bas hukuk musaviri Alexis Kyrou yu Kibris kokenli bir Rum milliyetcisi isyani kiskirtmakla sucladi Olaylar sonucunda yedi protestocu olduruldu otuz protestocu yaralandi on kisi omur boyu surgun edildi ve yargilanan 3359 kisiden 2 606 kisi kiskirtici faaliyetler nedeniyle para cezasindan hapis cezasina kadar cesitli cezalar aldi Ayaklanma nedeniyle Kibris Rum toplumuna devlet malina zarar verdikleri gerekcesi ile 34 315 sterlinlik bir ceza kesildi SonuclarIsyan Alexis Kyrou nun gorevden alinmasina yol acti 1931 Ekim Ayaklanmasi Kibris Valisi Ronald Storrs un kariyerine bir darbe vurdu Ronald Storrs Kuzey Rodezya Valisi gorevine transfer edildi Ayaklanma sonrasindan 1933 yilina kadar Kibrislilari kitligin esigine getiren mahsullerinin ve hayvanlarinin buyuk bir kismini yok eden vergilerin arttirilmasiyla birlikte agir borc yukunu arttiran iki yillik bir donem oldu Kibris Valisi olarak ayaklanmadan iki yil sonra 8 Kasim 1933 te Richmond Palmer getirildi 1931 Ekim Ayaklanmasi uzerine Britanya Imparatorlugu Kibris ta sert tedbirler almaya basladi Yasama Konseyi ve belediye secimleri kaldirildi koy yetkililerinin ve kaymakamlarin atanmasi adanin valisine birakildi Enotik Enosis fikirlerin yayilmasi yabanci bayraklarin dalgalanmasi ve 5 kisiden fazla kisinin toplanmasi yasaklandi Ada uzerindeki gazetelere yeni sansurler geldi Ayaklanma sonrasinda uygulanan yeni tedbirler Ortodoks Kilisesi ve milliyetci orgutlerin isleyisini bastirmayi amacliyordu Gazeteler uzerindeki sansurler siyasetle yakindan iliskisi olan gazetelerin isleyisinde ciddi bir etkisi oldu 1931 Kibris Ayaklanmasi 2 Dunya Savasi nin baslangicina kadar surecek olan Vali Richmond Palmer in adini tasiyan Palmerokrasi olarak bilinen bir otokratik yonetim donemine girdi Ayaklanma sonrasi Ada nin yeni Valisi Richmond Palmer 8 Kasim 1933 Isyan Britanya nin savaslar arasi donemde karsilastigi en siddetli somurge karsiti hareket olarak tanimlandi Kaynakca Xypolia Ilia 2017 British Imperialism and Turkish Nationalism in Cyprus 1923 1939 Divide Define and Rule London Routledge ISBN 9781138221291 Yilmaz a g m s 6 Alexander Michael Hadjilyra The Armenians of Cyprus p 21 Klapsis 2009 e g 42 127 131 The Riots in Cyprus Bishop of Kition Arrested The Times 26 October 1931 s 14 All Cyprus in Revolt The Guardian 23 October 1931 s 9 Cyprus Mobs Fight for Union With Greece The New York Times 23 October 1931 s 1 Rioting in Cyprus Government House Stormed The Times 23 October 1931 Klapsis 2009 e g 42 135 136 Rioting in Cyprus Government House Stormed The Times 23 October 1931 Ronald Storrs daha sonra yaptigi aciklamada farkli bir yorumda bulunacak ve buna neden olan olayin 1929 yilinda Yasama meclisinde egitimle ilgili yapilan bir kanun degisikliginden kaynaklandigini ifade edecekti Bkz Reed Coughlan amp William Mallinson a g m s 586 More Riots in Cyprus Nicosia Quiet More Troops Arrive The Times 24 October 1931 s 8 Further Riots in Cyprus More Troops Land The Times 27 October 1931 s 8 The Riots In Cyprus Bishop of Kition Arrested The Times 26 Ocotober 1931 s 8 Kypros Chrysostomides The Republic Of Cyprus A Study In International Law Martinus Nijhoff Press London 2000 s 22 Kypros Chrysostomides a g e s 23 Rappas 2008 e g 42 363 364 The Memoirs of General Grivas Ed Charles Foley Longmans Press 1964 London s 12 John Reddaway Burdened With Cyprus Nicosia Rustem Bookshop 2001 24 Hill Kibris Tarihi Osmanli ve Ingiliz Idaresi Donemi 1571 1948 381 Holland Robert Britain and the Revolt in Cyprus 1954 1959 Oxford New York Clarendon Press Oxford University Press 1998 s 12 Rappas 2008 e g 42 363 369 Vamik D Volkan a g e s 15