2025 Belarus devlet başkanlığı seçimi

Belarus'ta devlet başkanlığı seçimleri 26 Ocak 2025 tarihinde yapıldı. Cumhurbaşkanı, beş yıllık bir görev süresi için doğrudan seçilir.

2025 Belarus devlet başkanlığı seçimi

← 2020 26 Ocak 2025 2030 →
Katılım	%85.70
Aday Aleksandr Lukaşenko Sergey Syrankov Parti Bağımsız Belarus Komünist Partisi İttifak Belaya Rus Aldığı oy 5,136,293 189,740 Oran %87.48 %3.23
Önceki Devlet başkanı Aleksandr Lukaşenko Bağımsız Seçilen Devlet başkanı Aleksandr Lukaşenko Bağımsız

Görevdeki devlet başkanı Aleksandr Lukaşenko, 1994'ten bu yana düzenlenen tüm başkanlık seçimlerini kazandı; ancak ilk seçim haricindeki tüm seçimler uluslararası gözlemciler tarafından özgür ve adil olarak değerlendirilmedi. Seçimler öncesinde bağımsız medya kapatıldı veya yurt dışından faaliyet göstermeye zorlandı. Lukaşenko'nun yanı sıra oy pusulasında dört aday daha yer aldı. Bu adaylardan üçü iktidar yanlısı partileri temsil etmekteydi. Dördüncü aday olan Hanna Kanapatskaya ise resmi olarak bağımsız bir aday olarak gösterildi; ancak muhalefet temsilcileri kendisini iktidarın desteklediği bir aday olmakla suçladı, bu iddialar Kanapatskaya'nın destekçileri tarafından reddedildi.

Seçim sonrası açıklanan çıkış anketleri Lukaşenko’nun açık ara zaferini gösterirken, seçim eleştirmenler tarafından bir düzmece olarak nitelendirildi. Oy pusulasındaki diğer adaylardan ciddi bir meydan okuma ile karşılaşmayan Lukaşenko, oyların %87’sinden fazlasını aldı.

Arkaplan

Görevdeki devlet başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun 2020 başkanlık seçimlerini kazandığının ilan edilmesinin ardından, seçimlerde yaygın usulsüzlükler yapıldığı iddiasıyla kitlesel protestolar patlak verdi. Lukaşenko, 1994’ten bu yana yapılan tüm başkanlık seçimlerini kazandı; ancak ilki dışında tüm seçimler uluslararası gözlemciler tarafından özgür ve adil olarak değerlendirilmedi. Seçimde zafer kazandığını öne süren muhalif lider Svyatlana Tsihanouskaya sürgüne gitmek zorunda kaldı. Tsihanouskaya, Ağustos 2020’de oluşturulan Koordinasyon Konseyi ve Ağustos 2022’de kurulan Birleşik Geçiş Kabinesi’nden oluşan sürgündeki hükümet kurumlarını oluşturdu.

17 Ağustos 2020’de Lukaşenko, yeni bir anayasa kabul edilmesi halinde bir sonraki başkanlık seçimlerinin 2025’ten önce yapılabileceğini belirtti. Tsihanouskaya, uluslararası denetim altında erken seçimler düzenlemek üzere bir geçiş hükümetini yönetmeye hazır olduğunu açıkladı. Lukaşenko, yeni bir anayasanın kabul edilmesi halinde görevinden ayrılacağını ifade etti.

23 Ekim 2024’te Belarus Merkez Seçim Komisyonu (CEC), başkanlık seçimlerinin 26 Ocak 2025’te yapılacağını, olası ikinci turun ise 12 Şubat’ta gerçekleştirileceğini duyurdu.

6 Kasım 2024’te Viasna İnsan Hakları Merkezi, Belarus makamlarının yeni bir tutuklama dalgası başlattığını ve bir hafta içinde yüzün üzerinde kişinin gözaltına alındığını bildirdi. Bu kişilerin çoğunun çevrimiçi sohbetlerle bağlantılı olduğu belirtilirken, Belarus’taki hapishanelerin halihazırda kapasitesinin üzerinde dolu olduğu ifade edildi.

Tanınmama

23 Ekim 2024’te, Belarus Merkez Seçim Komisyonu (CEC) seçim tarihini duyurduğu gün, Svyatlana Tsihanouskaya Birleşik Geçiş Kabinesi ve Koordinasyon Konseyi, tüm siyasi mahkumların serbest bırakılmaması, tüm Belarus vatandaşlarının ikamet durumuna bakılmaksızın seçimlere katılımının sağlanmaması ve toplantı özgürlüğü ile medyaya eşit erişim gibi koşulların yerine getirilmemesi halinde seçimleri geçersiz sayacaklarını açıkladı. Tikhanovskaya daha sonra seçimleri "bir maskaralık" olarak nitelendirerek boykot çağrısı yaptı, ancak "gerçek bir fırsat anına" kadar protesto düzenlenmemesi gerektiğini belirtti.

Kasım ayında Estonya Dışişleri Bakanı Margus Tsahkna, seçimlerin demokratik standartları karşılamayacağını belirterek Estonya’nın seçim sonuçlarını tanımayacağını açıkladı. 9 Ocak 2025’te Polonya Senatosu Başkanı Małgorzata Kidawa-Błońska, senatonun seçimleri tanımayacağını duyurdu. 22 Ocak’ta Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği’nin (AB) ve AB üye devletlerinin seçim sonrası Lukaşenko’yu devlet başkanı olarak tanımamasını talep etti.

Görev süresi sona ermekte olan ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, "sansürün yaygın olduğu ve bağımsız medya kuruluşlarının artık var olmadığı bir ortamda" seçimlerin özgür ve adil olamayacağını ifade etti.Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi raportörü Ryszard Petru, 24 Ocak’ta yaptığı açıklamada seçimlerin tartışma, özgür seçim hakkı ve şeffaflıktan yoksun olduğunu, dolayısıyla "uluslararası alanda kabul görmüş adillik ve meşruiyet standartlarını karşılamadığını ve karşılayamayacağını" belirtti.[25] Avrupa Komisyonu da seçimleri "tamamen düzmece" olarak nitelendirdi. The European Commission also called the vote "a total sham". 25 Ocak’ta AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas da seçimleri "bir aldatmaca" olarak değerlendirdi. Seçimlerin meşruiyetini reddeden ortak bir AB bildirisi, Macaristan tarafından engellendi.

Adaylar

25 Şubat 2024’te, parlamento seçimlerinin yapıldığı gün, Aleksandr Lukaşenko 2025’te yedinci dönem için aday olma niyetini açıkladı. Adaylığı bir inisiyatif grubu tarafından sunuldu ve 29 Ekim’de Belarus Merkez Seçim Komisyonu (CEC) tarafından kabul edildi. Aynı gün CEC, Özgürlük İçin Hareketi lideri Yuri Gubarevich’in adaylığını "belgelerin sunulma prosedürünün ihlali" gerekçesiyle reddetti. Aynı şekilde Aliaxandar Drazdou’nun adaylığı da kabul edilmedi.

4 Kasım’da iki aday daha, Diana Kovaleva ve Viktor Kulesh, reddedilirken, üç adayın ise destek için imza toplamaya başlamasına izin verildi. Böylece bu statüye sahip aday sayısı yediye yükseldi. Bu adaylar arasında Belarus Komünist Partisi’nden Sergey Syrankov, Liberal Demokrat Parti’den Oleg Gaidukevich ve eski İçişleri Bakanlığı sözcüsü Olga Çemodanova yer aldı.

12 Kasım’da Çemodanova ve Siarhei Bobrykau adaylıktan çekilerek Lukaşenko’yu desteklediklerini açıkladılar. Aralık ayı başındaki 100.000 imza toplama süresinin dolmasının ardından CEC, beş adayın seçime katılmaya hak kazandığını duyurdu.

Aday	Siyasi parti	Mevcut veya eski pozisyon	İmzalar
Aleksandr Lukaşenko	Bağımsız	Belarus devlet başkanı (1994–günümüz)	2,518,145
Oleg Gaidukevich	Belarus Liberal Demokrat Partisi	BLDP lideri (2019–günümüz) Belarus Temsilciler Meclisi Yardımcısı (2019–günümüz)	134,472
Sergey Syrankov	Belarus Komünist Partisi	Komünist Parti Merkez Komitesi Birinci Sekreteri (2024–günümüz) Belarus Temsilciler Meclisi Milletvekili (2019–2024)	125,577
Hanna Kanapatskaya	Bağımsız	Belarus Temsilciler Meclisi Milletvekili (2016–2019)	121,077
Aleksandr Khizhnyak	Cumhuriyetçi Emek ve Adalet Partisi	CEAP Lideri (2022–present) Member of Minsk Şehir Konseyi Üyesi (2018–günümüz)	112,779

Seçim kampanyaları

Sergey Syrankov, Belarus’ta Josef Stalin anıtlarının yeniden inşa edilmesini ve LGBT faaliyetlerinin suç sayılmasını destekledi. Seçim kampanyasının sloganı "Lukaşenko’nun yerine değil, onunla birlikte!" oldu. BBC’ye verdiği bir röportajda, "Ülkemizin lideri olarak Aleksandr Lukaşenko’nun alternatifi yok" ifadelerini kullanan Syrankov, ayrıca "biz bu seçimlere başkanın ekibiyle birlikte katılıyoruz" dedi. Lukaşenko’yu Belarus’taki "başkomünist" olarak nitelendirdi.

Benzer şekilde, Oleg Gaidukevich, "Lukaşenko’nun kazanacağı açık" diyerek diğer adaylara, "Lukaşenko’nun düşmanlarını mide bulandırıcı hale getirmelerini" tavsiye etti. Aleksandr Hijnyak, 2020 başkanlık seçimlerindeki "karışıklıkların tekrarlanmasını" önleme sözü verirken, Hanna Kanapatskaya kendisini Lukaşenko’ya karşı "tek demokratik alternatif" olarak sundu. Kanapatskaya, siyasi mahkumların serbest bırakılması çağrısında bulunurken, destekçilerini "aşırı girişimlerden" kaçınmaları konusunda uyardı. Ayrıca, "Polis memurlarıyla çatışmam çünkü bu bir suçtur. Ancak bu, ülkenin mevcut yönetiminin politikalarını desteklediğim anlamına gelmez" ifadelerini kullandı.

Sonuçlar

Devlet televizyonunda yayımlanan bir çıkış anketine göre, Aleksandr Lukaşenko %88 oy oranıyla seçimi kazandı; seçimlere katılım oranı ise %82 olarak açıklandı. AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, seçimleri "demokrasiye yönelik açık bir hakaret" olarak nitelendirdi. Sürgündeki Belaruslu muhalif lider Svyatlana Tsihanouskaya ise seçimleri "anlamsız bir maskaralık, bir Lukaşenko ritüeli" olarak değerlendirdi.

Aday		Parti	Oy	%
	Aleksandr Lukaşenko	Bağımsız	5.136.293	87,48
	Sergey Syrankov	Belarus Komünist Partisi	189.740	3,23
	Oleg Gaidukevich	Belarus Liberal Demokrat Parti	119.272	2,03
	Hanna Kanapatskaya	Bağımsız	109.760	1,87
	Aleksand Khizhnyak	Cumhuriyetçi Emek ve Adalet Partisi	102.789	1,75
Tümüne karşı			213.277	3,63
Toplam			5.871.131	100,00
Geçerli oy			5.871.131	99,24
Geçersiz/boş oy			45.064	0,76
Toplam oy			5.916.195	100,00
Kayıtlı seçmen/katılım			6.903.994	85,69
Kaynak: Central Election Commission

Kaynakça

1. ^ ^{a b} Vasilyeva, Nataliya (25 Ocak 2025). "His Opponents Sidelined, Lukashenko Is Set for a 7th Term in Belarus". The New York Times. 
2. ^ ^{a b} Allnutt, Luke (24 Ocak 2025). "Could Belarus's Presidential Election Be Lukashenka's Last?". (Radio Free Europe/Radio Liberty). 
3. ^ Svirnovskiy, Gregory (26 Ocak 2025). "Lukashenko wins 'sham' election in Belarus with 87.6 percent of vote". POLITICO. Erişim tarihi: 26 Ocak 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
4. ^ Higgins, Andrew (26 Ocak 2025). "Belarus's Strong-Arm Leader, Aleksandr Lukashenko, Cruises to Re-election". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 26 Ocak 2025. 
5. ^ "Belarus strongman set to win a 7th term in an election the opposition calls a farce". AP News (İngilizce). 26 Ocak 2025. Erişim tarihi: 26 Ocak 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
6. ^ Trevelyan, Mark (27 Ocak 2025). "Putin ally Lukashenko declared winner of Belarus vote that West calls a charade". Reuters. 
7. ^ "Belarus' Lukashenko to Run for Seventh Presidential Term in 2025". Voice of America. 25 Şubat 2024. 
8. ^ ^{a b} Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; BBC_BY_exiled_leader_peaceful_rallies isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
9. ^ ^{a b} Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; RFERL_second_anniversary isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
10. ^ ^{a b} Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; DW_BY_opposition_leader_says isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
11. ^ "Heckled And Jeered, Lukashenka Says New Election Could Be Held After Constitutional Changes". Radio Free Europe/Radio Liberty. 17 Ağustos 2020. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2020. 
12. ^ Teslova, Elena (17 Ağustos 2020). "Belarus: Opposition leader says 'ready to lead country'" (PDF). Anadolu Agency. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2020. 
13. ^ "Łukaszenka może liczyć już tylko na Putina" [Lukashenko can now only count on Putin]. (Lehçe). 16 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2020. 
14. ^ "Belarus president plans to leave job under new constitution". . 27 Kasım 2020. 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 
15. ^ "Belarus to Hold Next Presidential Election on Jan. 26". . 23 Ekim 2024. Erişim tarihi: 23 Ekim 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
16. ^ "Belarus cracks down ahead of January election, over 100 people detained". . 7 Kasım 2024. Erişim tarihi: 7 Kasım 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
17. ^ Joint statement by the democratic forces of Belarus on the 2025 'election', Svyatlana Tsihanouskaya, 23 Ekim 2024 , Wikidata Q131857853
18. ^ Jochecová, Ketrin (23 Ekim 2024). "Belarus announces date for Lukashenko's next election win". Politico. Erişim tarihi: 24 Ocak 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
19. ^ "Belarus Sets Presidential Election Date for January 2025". EU Today. 23 Ekim 2024. Erişim tarihi: 24 Ocak 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
20. ^ "Belarus election is poised to extend the 30-year rule of 'Europe's last dictator'". Associated Press. 24 Ocak 2025. Erişim tarihi: 24 Ocak 2025. 
21. ^ ^{a b} Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; round2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
22. ^ Estonia will not recognize Belarusian presidential elections 'charade', Estonya Kamu Yayıncılığı, 20 Aralık 2024 , Wikidata Q131862682
23. ^ Poland will not recognize Belarus presidential election: upper-house Speaker, Polskie Radio, 9 Ocak 2025 , Wikidata Q131862725
24. ^ Parliament denounces the upcoming sham presidential election in Belarus, Avrupa Parlamentosu, 22 Ocak 2025 , Wikidata Q131857947
25. ^ "Belarus' Lukashenko Is a Shoo-In for His Seventh Election as President". The Moscow Times. 24 Ocak 2025. Erişim tarihi: 24 Ocak 2025. 
26. ^ ^{a b} "Polls open in Belarus presidential election with chance of change at the top slim". Euronews. 26 Ocak 2025. Erişim tarihi: 26 Ocak 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
27. ^ "Polls open in Belarus with Lukashenko set to extend 30-year rule". France 24. 26 Ocak 2025. Erişim tarihi: 26 Ocak 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
28. ^ "Hungary Blocks Joint EU Statement On Presidential Elections In Belarus – Sources". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). Erişim tarihi: 27 Ocak 2025. 
29. ^ "Лукашенко ответил на вопрос, пойдет ли на следующие президентские выборы" [Lukashenko answered the question whether he will run in the next presidential elections] (Rusça). . 25 Şubat 2024. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
30. ^ "Belarus commission approves Lukashenko's 7th term bid but rejects opposition candidates". Associated Press. 30 Ekim 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
31. ^ "ЦИК Белоруссии допустил к сбору подписей семь претендентов в президенты" [Belarus Central Election Commission Allows Seven Presidential Candidates to Collect Signatures]. Kommersant (Rusça). 4 Kasım 2024. Erişim tarihi: 4 Kasım 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
32. ^ "Belarus' authoritarian ruler will face only token challengers in presidential vote". Associated Press. 5 Kasım 2024. Erişim tarihi: 5 Kasım 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
33. ^ Yeryoma, Maria (15 Kasım 2024). "Belarus Weekly: Ukrainian, Russian ombudsmen meet in Minsk to discuss POWs exchange". The Kyiv Independent. 
34. ^ "5 Candidates Approved For Belarus Vote Lukashenka Seen Winning Easily". Radio Free Europe/Radio Liberty. Erişim tarihi: 26 Aralık 2024. 
35. ^ "Election campaign-2025: CEC registered 5 candidates for President of Belarus". Belarus 24. Erişim tarihi: 26 Aralık 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
36. ^ "The Central Election Commission of Belarus has published the list of candidates for the presidential election — Lukashenko is among them". Babel. 23 Aralık 2024. Erişim tarihi: 26 Aralık 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
37. ^ "Belarus strongman wins a 7th term in an election the opposition calls a farce". AP News. 27 Ocak 2025. Erişim tarihi: 27 Ocak 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
38. ^ "Belarus election: 'There is no alternative to Lukashenko'". BBC News. 25 Ocak 2025. Erişim tarihi: 25 Ocak 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
39. ^ "Voting under way in Belarus with Lukashenko set to extend 30-year rule". Al Jazeera. 26 Ocak 2025. Erişim tarihi: 26 Ocak 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
40. ^ "Lukashenko on track to win with 88% in Belarus election scorned by West as a sham". Reuters. 26 Ocak 2025. Erişim tarihi: 26 Ocak 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()