Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, ; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Haziran 2024) |
Türklerin, Abbâsî ihtilal hareketine katılmasıyla birlikte başlayan süreç, Abbâsî Devletinin gayr-ı Arap unsura ılımlı yaklaşmasıyla birlikte yeni ve farklı bir boyut kazanmış ve zaman içerisinde halifelerin güvenini kazanarak askerî ve idarî sahalarda etkili olmaya başlamışlardır. Horasan bölgesinde Türklerin temsilcisi ve devletin kurulup ortaya çıkan isyanların bastırılmasında önemli bir etkiye sahip olan Ebû Müslim’in, Ebû Ca’fer Mansûr tarafından öldürülmesine rağmen Türkler, devlet içerisinde kendilerine yer edinmeye devam etmişlerdir. Me’mûn’un hilâfete gelmesinde etkili olan Türkler, bu dönemde Mu’tasım’ın komutasın altında önemli işlere imza atmışlar, ortaya çıkan isyan hareketlerinin bastırılmasında ve fetih hareketlerinde önemli bir güç olduklarını ispat etmişlerdir. Bu dönemde Afşîn ve Eşnâs et-Türkî gibi Türk komutanlar ön plana çıkmış ve Mu’tasım’ın veliaht ilan edilerek halife olmasında etkili olmuşlardır. Bu sebeple Mu’tasım’ın hilâfete gelmesinde başat rol oynayan Türk komutan ve askerler, hilâfet üzerindeki etkilerini iyiden iyiye arttırmaya başlamışlardır. Türklerin başkent Bağdat’ta halka baskı yapmaları ve istedikleri gibi hareket etmeye başlamalarından dolayı Halife, onların disiplinsiz davranışlarına engel olmak amacıyla 222/836 tarihinde Sâmerrâ şehrini inşa ederek onları buraya nakletmiş ve ayrıca burasını da devletin yeni başkenti ilan ederek Abbâsî tarihinde Sâmerrâ denilen dönem fiilî olarak başlatmıştır. Her ne kadar Mu’tasım, Türk komutan ve askerlerin desteğiyle hilâfet makamına gelmiş olsa da onların gittikçe artan gücü karşısında endişelenmeye başlamış ve Afşîn’i öldürterek ondan kurtulmaya çalışmıştır.
Ancak onun yerini ise Eşnâs etTürkî almış ve değişen hiçbir şey olmamıştır. Vâsık, hilâfeti döneminde onları karşısına almaya cesaret edemediği için kendileriyle iyi geçinmeye çalışmıştır. Mütevekkil’in hilâfete gelmesinde oldukça etkili olan Türk komutanlardan İnâk et-Türkî zamanla Halife üzerinde oldukça etkili olmaya başlamış, âdeta Halife onun gölgesinde kalmıştır. Bu durumdan kurtulmak isteyen Halife, Türklerin tepkisini üzerine çekme pahasına da olsa İnâk et-Türkî’yi öldürtmüş ancak daha sonraki süreçte Halife ile Türkler arasındaki çatışma alevlenmiş ve Türkler, Halifeyi öldürmeye karar vermişlerdir. Bununla birlikte Halife’nin veliahtlık sıralamasında değişikliğe gitmesi, oğlu Muntasır’ın Türklerle hareket etmesine sebep olmuştur. Menfaatleri örtüşen Muntasır ile Türk komutanlardan Vasîf, Boğa es-Sağîr ve Otamış birlikte hareket ederek Mütevekkil’i öldürmeyi başarmışlardır. Böylece Türkler, Abbâsî tarihinde ilk defa bir halifeyi öldürmüşlerdir. Böyle bir ortamda hilâfet makamına gelen Muntasır’ın onların etkisi altında kalmaması mümkün değildir. Buna rağmen o da Türklerin etkisini kırmak için mücadele etmiş olmasına rağmen başarısız olunca Müstaîn Billâh hilafet makamına getirtilmiş, ancak o da önceki halifeler gibi Türklerin etkisini kırmak için yoğun bir şekilde mücadele etmiş, fakat Vasîf ve Boğa gibi komutanların elinde oyuncak olmaktan kurtulamamıştır. rdımı göremeyince kaçıp gizlenmeye çalıştıysa da yakalanarak öldürülmüştür. Mes’ûdî, Halife’nin Boğa es-Sağîr hayatta olduğu sürece rahat bir uyku uyuyamadığını ve bundan dolayı da ister gündüz isterse de gece olsun silahını bir bile yanından ayırmadığını gece belirterek ondan ne kadar çekindiğini şu şekilde belirtmiştir. “Ya ben Boğa’nın veya o, benim başımı yiyinceye kadar bu hareketi durdurmayacağım. Boğa’nın gökten veya yerden her an karşıma çıkacağından korkuyorum.
Müstaîn, hilâfetten çekilmeye mecbur bırakılınca Mu’tezz halife ilan edilmiş ancak onun da Türklerin etkisiyle hilâfet makamına gelmesi, baskı altında tutulmasına sebep olmuştur. Mes’ûdî, Müstaîn’in Türk komutanlarından olan Vasîf ve Boğa’nın etkisi altında kaldığını şu şekilde belirtmeye çalışmıştır: “Halife Müstaîn, Vasîf ve Boğa arasında bir kafeste bulunmaktaydı. Onlar ne söylerlerse, Halife de bir papağan gibi söylenenleri tekrar edip duruyordu.” Bu sebeple Halife, Türklerin etkisinden kurtulmak amacıyla Vasîf ve Boğa’yı öldürtmeyi başarmış ama yine de Türklerin etkisinden kurtulamamıştır. Sâlih b. Vasîf, Bâyık Bek ve Ebû Nasr Muhammed b. Boğa el-Kebîr’in idaresinde bulunan askerler ekonomik durumlarının iyileştirilmesi amacıyla hilâfet sarayını muhasara altına alarak Mu’tezz’i hilâfet makamından uzaklaştırarak Muhtedî’ye biat etmişlerdir. Böylece Türkler, halifelerin hilâfet makamında ne kadar kalacaklarını belirleyebilecek kadar güce ulaşmışlardır. Mu’tezz, hilâfet makamına geçtiğinde yakınları, müneccimler getirerek onun ne kadar bu makamda kalacağını ve ne kadar yaşayacağını sordular. Bunun üzerine toplantıda hazır bulunan ileri gelenlerden biri, Halife’nin ne kadar yaşayacağını ve ne kadar da hilâfet makamında kalacağını onlardan daha iyi bildiğini belirtince oradakiler; madem öyle o zaman; “Ne kadar” diye sorunca; “Türkler ne kadar isterlerse” şeklinde cevap vermiştir. Böyle bir cevaba oradakiler gülerek karşılık vermişlerdir. İbn Tıktıka, Mu’tezz’in 252/866 tarihinde halife olunca Türklerin hilâfet makamı üzerindeki etkilerini şöyle belirterek yönetim üzerinde ne kadar etkili olduklarını gözler önüne sermeye çalışmıştır: “Türkler, Mütevekkil’in öldürülmesinden sonra hilâfet üzerinde önemli bir etkiye sahiptiler. Âdeta halife, onların elinde esir gibiydi. İsterlerse, onu makamında bırakırlar, isterlerse yönetimden uzaklaştırırlar, isterlerse de öldürürler.”
Muhtedî de Türklerle otoritesini kırmak için yoğun bir şekilde mücadele etmiş, hatta dönemin önemli komutanlarından olan Sâlih b. Vasîf ve Bâyık Bek’i öldürmesine rağmen bu etkiden kurtulamamış ve Türkler tarafından hilâfet makamından indirilerek hapse atılmış, birkaç gün sonra da idam edilmiştir. Türk komutanlar Mu’temid’i hilâfet makamına çıkartarak Abbâsî hilâfeti üzerindeki etkilerini devam ettirmeye çalışmışlardır. Bu dönemde Musa b. Boğa’nın Halife’nin nezdinde önemli bir konumunun olduğu görülmektedir. Ancak Halife, onun ölümünden sonra rahat bir nefes almıştır. Ayrıca bu dönemde ortaya çıkan Zenc isyanında, Saffârîler’in ayaklanmalarında ve Bizans’a karşı yapılan seferlerde pek çok sayıda Türk komutan ve askerlerin ölmesi, onların ordu içerisindeki nüfuzlarını önemli ölçüde azaltmıştır. Bu durumu fırsat bilen Mu’temid Alellâh, başkenti tekrar 277/890 tarihinde Bağdat’a taşıyarak Türk asrı olarak bilinen Sâmerrâ dönemine son vermiştir.
Kaynakça
- ^ . 1 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2024.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde oksuz maddedir zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmis bir baglanti yoktur Lutfen ilgili maddelerden bu sayfaya baglanti vermeye calisin Haziran 2024 Turklerin Abbasi ihtilal hareketine katilmasiyla birlikte baslayan surec Abbasi Devletinin gayr i Arap unsura ilimli yaklasmasiyla birlikte yeni ve farkli bir boyut kazanmis ve zaman icerisinde halifelerin guvenini kazanarak askeri ve idari sahalarda etkili olmaya baslamislardir Horasan bolgesinde Turklerin temsilcisi ve devletin kurulup ortaya cikan isyanlarin bastirilmasinda onemli bir etkiye sahip olan Ebu Muslim in Ebu Ca fer Mansur tarafindan oldurulmesine ragmen Turkler devlet icerisinde kendilerine yer edinmeye devam etmislerdir Me mun un hilafete gelmesinde etkili olan Turkler bu donemde Mu tasim in komutasin altinda onemli islere imza atmislar ortaya cikan isyan hareketlerinin bastirilmasinda ve fetih hareketlerinde onemli bir guc olduklarini ispat etmislerdir Bu donemde Afsin ve Esnas et Turki gibi Turk komutanlar on plana cikmis ve Mu tasim in veliaht ilan edilerek halife olmasinda etkili olmuslardir Bu sebeple Mu tasim in hilafete gelmesinde basat rol oynayan Turk komutan ve askerler hilafet uzerindeki etkilerini iyiden iyiye arttirmaya baslamislardir Turklerin baskent Bagdat ta halka baski yapmalari ve istedikleri gibi hareket etmeye baslamalarindan dolayi Halife onlarin disiplinsiz davranislarina engel olmak amaciyla 222 836 tarihinde Samerra sehrini insa ederek onlari buraya nakletmis ve ayrica burasini da devletin yeni baskenti ilan ederek Abbasi tarihinde Samerra denilen donem fiili olarak baslatmistir Her ne kadar Mu tasim Turk komutan ve askerlerin destegiyle hilafet makamina gelmis olsa da onlarin gittikce artan gucu karsisinda endiselenmeye baslamis ve Afsin i oldurterek ondan kurtulmaya calismistir Ancak onun yerini ise Esnas etTurki almis ve degisen hicbir sey olmamistir Vasik hilafeti doneminde onlari karsisina almaya cesaret edemedigi icin kendileriyle iyi gecinmeye calismistir Mutevekkil in hilafete gelmesinde oldukca etkili olan Turk komutanlardan Inak et Turki zamanla Halife uzerinde oldukca etkili olmaya baslamis adeta Halife onun golgesinde kalmistir Bu durumdan kurtulmak isteyen Halife Turklerin tepkisini uzerine cekme pahasina da olsa Inak et Turki yi oldurtmus ancak daha sonraki surecte Halife ile Turkler arasindaki catisma alevlenmis ve Turkler Halifeyi oldurmeye karar vermislerdir Bununla birlikte Halife nin veliahtlik siralamasinda degisiklige gitmesi oglu Muntasir in Turklerle hareket etmesine sebep olmustur Menfaatleri ortusen Muntasir ile Turk komutanlardan Vasif Boga es Sagir ve Otamis birlikte hareket ederek Mutevekkil i oldurmeyi basarmislardir Boylece Turkler Abbasi tarihinde ilk defa bir halifeyi oldurmuslerdir Boyle bir ortamda hilafet makamina gelen Muntasir in onlarin etkisi altinda kalmamasi mumkun degildir Buna ragmen o da Turklerin etkisini kirmak icin mucadele etmis olmasina ragmen basarisiz olunca Mustain Billah hilafet makamina getirtilmis ancak o da onceki halifeler gibi Turklerin etkisini kirmak icin yogun bir sekilde mucadele etmis fakat Vasif ve Boga gibi komutanlarin elinde oyuncak olmaktan kurtulamamistir rdimi goremeyince kacip gizlenmeye calistiysa da yakalanarak oldurulmustur Mes udi Halife nin Boga es Sagir hayatta oldugu surece rahat bir uyku uyuyamadigini ve bundan dolayi da ister gunduz isterse de gece olsun silahini bir bile yanindan ayirmadigini gece belirterek ondan ne kadar cekindigini su sekilde belirtmistir Ya ben Boga nin veya o benim basimi yiyinceye kadar bu hareketi durdurmayacagim Boga nin gokten veya yerden her an karsima cikacagindan korkuyorum Mustain hilafetten cekilmeye mecbur birakilinca Mu tezz halife ilan edilmis ancak onun da Turklerin etkisiyle hilafet makamina gelmesi baski altinda tutulmasina sebep olmustur Mes udi Mustain in Turk komutanlarindan olan Vasif ve Boga nin etkisi altinda kaldigini su sekilde belirtmeye calismistir Halife Mustain Vasif ve Boga arasinda bir kafeste bulunmaktaydi Onlar ne soylerlerse Halife de bir papagan gibi soylenenleri tekrar edip duruyordu Bu sebeple Halife Turklerin etkisinden kurtulmak amaciyla Vasif ve Boga yi oldurtmeyi basarmis ama yine de Turklerin etkisinden kurtulamamistir Salih b Vasif Bayik Bek ve Ebu Nasr Muhammed b Boga el Kebir in idaresinde bulunan askerler ekonomik durumlarinin iyilestirilmesi amaciyla hilafet sarayini muhasara altina alarak Mu tezz i hilafet makamindan uzaklastirarak Muhtedi ye biat etmislerdir Boylece Turkler halifelerin hilafet makaminda ne kadar kalacaklarini belirleyebilecek kadar guce ulasmislardir Mu tezz hilafet makamina gectiginde yakinlari muneccimler getirerek onun ne kadar bu makamda kalacagini ve ne kadar yasayacagini sordular Bunun uzerine toplantida hazir bulunan ileri gelenlerden biri Halife nin ne kadar yasayacagini ve ne kadar da hilafet makaminda kalacagini onlardan daha iyi bildigini belirtince oradakiler madem oyle o zaman Ne kadar diye sorunca Turkler ne kadar isterlerse seklinde cevap vermistir Boyle bir cevaba oradakiler gulerek karsilik vermislerdir Ibn Tiktika Mu tezz in 252 866 tarihinde halife olunca Turklerin hilafet makami uzerindeki etkilerini soyle belirterek yonetim uzerinde ne kadar etkili olduklarini gozler onune sermeye calismistir Turkler Mutevekkil in oldurulmesinden sonra hilafet uzerinde onemli bir etkiye sahiptiler Adeta halife onlarin elinde esir gibiydi Isterlerse onu makaminda birakirlar isterlerse yonetimden uzaklastirirlar isterlerse de oldururler Muhtedi de Turklerle otoritesini kirmak icin yogun bir sekilde mucadele etmis hatta donemin onemli komutanlarindan olan Salih b Vasif ve Bayik Bek i oldurmesine ragmen bu etkiden kurtulamamis ve Turkler tarafindan hilafet makamindan indirilerek hapse atilmis birkac gun sonra da idam edilmistir Turk komutanlar Mu temid i hilafet makamina cikartarak Abbasi hilafeti uzerindeki etkilerini devam ettirmeye calismislardir Bu donemde Musa b Boga nin Halife nin nezdinde onemli bir konumunun oldugu gorulmektedir Ancak Halife onun olumunden sonra rahat bir nefes almistir Ayrica bu donemde ortaya cikan Zenc isyaninda Saffariler in ayaklanmalarinda ve Bizans a karsi yapilan seferlerde pek cok sayida Turk komutan ve askerlerin olmesi onlarin ordu icerisindeki nufuzlarini onemli olcude azaltmistir Bu durumu firsat bilen Mu temid Alellah baskenti tekrar 277 890 tarihinde Bagdat a tasiyarak Turk asri olarak bilinen Samerra donemine son vermistir Kaynakca 1 Temmuz 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Haziran 2024