Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abdülhamîd bin Vâsi bin Türk (Arapça: عبد الحميد بن واسع بن ترك) ya da tam adıyla Ebü'l-Fazl Abdülhamîd bin Vâsi' bin Türk el-Huttelî el-Hâsib, dokuzuncu yüzyılda yaşamış Türk matematikçi. Öz geçmişi hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. Onunla ilgili iki kayıt vardır, biri Farslı İbn el-Nedim ve diğeri İbn el-Kefti tarafından, fakat bilgiler aynı değildir. Ancak İbn el-Kefti onun adını ʿAbd al-Hamid ibn Wase ibn Türk Jili olarak bahseder. Jili, Gilan anlamına gelir. D. Pingree'ye göre, o Ḵottal (Amu Derya)'nın kuzeyinde ve Badaḵšān batısındadır) veya Gilan doğumludur. Abū Barza Fażl b. Moḥammad b. ʿAbd-al-Ḥamīd b. Tork (ö. Bağdat, 27 Ṣafar 298) (4 Kasım 910)'un onun torunu olduğu görünür.
Onuncu yüzyılda İbn el-Nedim, ʿAbd-al-Ḥamīd ile ilgili onun adının Abu'l-Fadl 'Abd al-Hamîd ibn Wâsi' ibn Turk al-Khuttalî (veya, al-Jîlî), soyadının Abû Muhammad olduğunu söyler ve iki eserini listeler:
1. Kitāb al-Jāmeʿ fi’l-ḥesāb ("Kapsamlı hesap kitabı") altı kitap halindedir; o kayıpdır, belki de, aşağıdaki dördüncü kitabın bir parçasıdır.
2. Kitāb al-Moʿāmalāt ("İşlemler kitabı") kayıptır. Bu başlıklı ve Kitāb al-Mesāḥa ("Ölçme kitabı") ile bir kitap daha İbn el-Nedīm tarafından Ebu Barza'ya atfedilir.
İbn el-Kefti ise, el-Fihrist, gibi birinci kitabı tekrarlar, ama ikinci kitap yerine, o aşağıdaki kitapları listeler:
3. Nawāder al-ḥesāb wa ḵawāṣṣ al-aʿdād (“Hesaplama ve Sayıların özellikleri çeşitleri kitabı”), kayıpdır.
4. Kitāb al-Jabr wa’l-moqābala (“Katışık Denklemlerde Mantıki Zaruretler”)
Aydın Sayılı'ya göre; Halife Al-Maʾmūn zamanında Maveraünnehir'de doğan 9. yüzyılın ilk yarısında yaşayan ibn Türk (Abdülhamid İbni Vasi İbni Türk Ebu Fazl) (? - 847) Ceyl kentinden olduğu için el-Ceyli veya matematikçi anlamına gelen el-Hasip de denmektedir. Adından da anlaşıldığı gibi Türk oğlu olan bu bilim insanı sayılar teorisi ve cebir konularında çalışmalar yapmıştır. Yapıtları "Kitab-ül Cami fi'l hisap" (altı kitap halindedir),"Kitab'ül muamelat", "Kitab'ül Mesaha" (Ölçme işleri)'dır
Onun erken dokuzuncu yüzyılda Bağdat'ta yaşadığı ve çalıştığı ve matematik eserleri yayımladığı kesindir.
O cebir üzerine bir çalışma yazmış, "Katışık Denklemlerde Mantıki Zaruretler" olarak adlandırılan karesel (ikinci dereceden) denklemlerin çözümü üzerine sadece bir bölümü geriye kalabilmiştir.
Abdülhamid İbn Türk'ün, "Kitāb al-jabr wa al-mukābala" başlıklı el yazması, Hârizmî'nin el-cebir (al-jabr)'ine çok benzer, aynı zamanda hatta belki ondan daha erken de yayımlanmış olabilir.
Notlar
- ^ Inbah al-ruwat 'ala anbah al-nuhat, yaklaşık bin Müslüman bilginlerin öz geçmişini içerir.
- ^ Ibn Turk 7 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Arapça) Dāʾirat al-Maʿārif-i Buzurg-i Islāmī, Cilt 3, no. 1001, Tahran. Çeviri Encyclopædia islamica içinde (İngilizce)
- ^ Ebn al-Qefṭī, Tārīḵ al-ḥokamāʾ, yayımcı J. Lippert, Leipzig, 1903, s. 406
- ^ Abu’l-Faraj Moḥammad b. al-Nadīm, Kitāb al-Fihrist, s. 281.
- ^ Ebn al-Qefṭī, Taʾrīḵ al-ḥokamāʾ, yayımcı J. Lippert, Leipzig, 1903, s. 230.
- ^ D. Pingree, ʿAbd-al-Ḥamīd b. Vāse 1 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Encyclopedia Iranica.
- ^ Aydın Sayılı, Abdülhamit İbni Türk'ün Katışık Denklemlerde Mantıki Zaruretler Adlı Yazısı ve Zamanın cebri. TTK Ankara 1962.
- ^ Ahmed Djebbar, L'algèbre arabe, genèse d'un art, Vuibert/Adapt, 2005, s. 214.
Kaynakça
- J. Høyrup, "Al-Khwarizmi, Ibn Turk and the Liber Mensurationum: On the Origins of Islamic Algebra". 1986, Erdem 5: 445–484.
- Aydın Sayılı, Abdülhamit İbn Türk'ün Katışık Denklemlerde Mantıki Zaruretler Adlı Yazısı ve Zamanın Cebri., 1962 Ankara Türk Tarih Kurumu Basımevı. Rev. by Jean Itard in Revue Hist. Sci. Applic., 1965, I8:123-124.
- Ahmed Djebbar, L'algèbre arabe, genèse d'un art, Vuibert/Adapt, 2005, s. 214 -
- D. Pingree ʿAbd-al-Ḥamīd b. Vāse1 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Encyclopedia Iranica Erişildi 28 Temmuz 2010. (İngilizce)
Dış bağlantılar
- MuslimHeritage.com Logical Necessities in Mixed Equations: 'Abd Al-Hamîd Ibn Turk and the Algebra of his Time23 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Encyclopedia Iranica, D. Pingree ʿAbd-al-Ḥamīd b. Vāse1 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Abdulhamid bin Vasi bin Turk Arapca عبد الحميد بن واسع بن ترك ya da tam adiyla Ebu l Fazl Abdulhamid bin Vasi bin Turk el Hutteli el Hasib dokuzuncu yuzyilda yasamis Turk matematikci Oz gecmisi hakkinda cok az bilgi bulunmaktadir Onunla ilgili iki kayit vardir biri Farsli Ibn el Nedim ve digeri Ibn el Kefti tarafindan fakat bilgiler ayni degildir Ancak Ibn el Kefti onun adini ʿAbd al Hamid ibn Wase ibn Turk Jili olarak bahseder Jili Gilan anlamina gelir D Pingree ye gore o Ḵottal Amu Derya nin kuzeyinde ve Badaḵsan batisindadir veya Gilan dogumludur Abu Barza Fazl b Moḥammad b ʿAbd al Ḥamid b Tork o Bagdat 27 Ṣafar 298 4 Kasim 910 un onun torunu oldugu gorunur Onuncu yuzyilda Ibn el Nedim ʿAbd al Ḥamid ile ilgili onun adinin Abu l Fadl Abd al Hamid ibn Wasi ibn Turk al Khuttali veya al Jili soyadinin Abu Muhammad oldugunu soyler ve iki eserini listeler 1 Kitab al Jameʿ fi l ḥesab Kapsamli hesap kitabi alti kitap halindedir o kayipdir belki de asagidaki dorduncu kitabin bir parcasidir 2 Kitab al Moʿamalat Islemler kitabi kayiptir Bu baslikli ve Kitab al Mesaḥa Olcme kitabi ile bir kitap daha Ibn el Nedim tarafindan Ebu Barza ya atfedilir Ibn el Kefti ise el Fihrist gibi birinci kitabi tekrarlar ama ikinci kitap yerine o asagidaki kitaplari listeler 3 Nawader al ḥesab wa ḵawaṣṣ al aʿdad Hesaplama ve Sayilarin ozellikleri cesitleri kitabi kayipdir 4 Kitab al Jabr wa l moqabala Katisik Denklemlerde Mantiki Zaruretler Aydin Sayili ya gore Halife Al Maʾmun zamaninda Maveraunnehir de dogan 9 yuzyilin ilk yarisinda yasayan ibn Turk Abdulhamid Ibni Vasi Ibni Turk Ebu Fazl 847 Ceyl kentinden oldugu icin el Ceyli veya matematikci anlamina gelen el Hasip de denmektedir Adindan da anlasildigi gibi Turk oglu olan bu bilim insani sayilar teorisi ve cebir konularinda calismalar yapmistir Yapitlari Kitab ul Cami fi l hisap alti kitap halindedir Kitab ul muamelat Kitab ul Mesaha Olcme isleri dir Onun erken dokuzuncu yuzyilda Bagdat ta yasadigi ve calistigi ve matematik eserleri yayimladigi kesindir O cebir uzerine bir calisma yazmis Katisik Denklemlerde Mantiki Zaruretler olarak adlandirilan karesel ikinci dereceden denklemlerin cozumu uzerine sadece bir bolumu geriye kalabilmistir Abdulhamid Ibn Turk un Kitab al jabr wa al mukabala baslikli el yazmasi Harizmi nin el cebir al jabr ine cok benzer ayni zamanda hatta belki ondan daha erken de yayimlanmis olabilir Notlar Inbah al ruwat ala anbah al nuhat yaklasik bin Musluman bilginlerin oz gecmisini icerir Ibn Turk 7 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arapca Daʾirat al Maʿarif i Buzurg i Islami Cilt 3 no 1001 Tahran Ceviri Encyclopaedia islamica icinde Ingilizce Ebn al Qefṭi Tariḵ al ḥokamaʾ yayimci J Lippert Leipzig 1903 s 406 Abu l Faraj Moḥammad b al Nadim Kitab al Fihrist s 281 Ebn al Qefṭi Taʾriḵ al ḥokamaʾ yayimci J Lippert Leipzig 1903 s 230 D Pingree ʿAbd al Ḥamid b Vase 1 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopedia Iranica Aydin Sayili Abdulhamit Ibni Turk un Katisik Denklemlerde Mantiki Zaruretler Adli Yazisi ve Zamanin cebri TTK Ankara 1962 Ahmed Djebbar L algebre arabe genese d un art Vuibert Adapt 2005 s 214 ISBN 2 7117 5381 6KaynakcaJ Hoyrup Al Khwarizmi Ibn Turk and the Liber Mensurationum On the Origins of Islamic Algebra 1986 Erdem 5 445 484 Aydin Sayili Abdulhamit Ibn Turk un Katisik Denklemlerde Mantiki Zaruretler Adli Yazisi ve Zamanin Cebri 1962 Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi Rev by Jean Itard in Revue Hist Sci Applic 1965 I8 123 124 Ahmed Djebbar L algebre arabe genese d un art Vuibert Adapt 2005 s 214 ISBN 2 7117 5381 6 D Pingree ʿAbd al Ḥamid b Vase1 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopedia Iranica Erisildi 28 Temmuz 2010 Ingilizce Dis baglantilarMuslimHeritage com Logical Necessities in Mixed Equations Abd Al Hamid Ibn Turk and the Algebra of his Time23 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Encyclopedia Iranica D Pingree ʿAbd al Ḥamid b Vase1 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce