Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abdullah Muhammed Arif oğlu Tukay (Tatarca: Габдулла Мөхәммәтгариф улы Тукай / Тукаев ; Ğabdulla Möxəmmətğarif ulı Tuqay / Tuqayev) veya Abdullah Tukay (Tatarca: Ğabdulla Tuqay; 26 Nisan 1886 - 15 Nisan 1913), Tatar halk şairi, yazar ve yayımcı.
Abdullah Tukay Ğabdulla Tuqay عبدالله توقاي Габдулла Тукай | |
|---|---|
 Tukay'ın portresi (1910'lar) | |
| Doğum | 26 Nisan 1886 Kışlavıç, Kazan Bölgesi, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 15 Nisan 1913 (26 yaşında) Kazan, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm sebebi | Tüberküloz |
| Meslek | Şair, Yazar, Yayımcı |
| İmza | |
 | |
Modern İdil Tatar edebiyatı ve dilinin kurucularındandır. Şiirleri birçok dile çevrilmiştir. İki ciltte toplann şiirlerinin yanını sıra siyasi makale ve fıkralar kaleme almış; çocuk edebiyatı alanında da önemli eserler vermiştir.
Yaşamı
26 Nisan 1886'da Kazan bölgesi Kışlavıç adlı kentinde doğdu. Babası iyi bir medrese öğrenimi görmüş olan köy imamı Muhammed Arif, annesi Üçili kasabasından Ziynetullah Bey'in kızı Memdude Hanım'dır. Babasını henüz bebekken, annesini ise 4 yaşında iken kaybetti. Akrabaları tarafından büyütüldü ve çok zor bir çocukluk geçirdi. Farklı köylerdeki ailelerin yanına evlatlık verildi. Öğrenimine Kırlay'daki mahalle mektebinde başladı. 1895 yılında Cayık'taki halasının yanına geldi ve Buhara usulü eğitim veren Mutiullah medresesinde ve medresenin hemen yanındaki Rus sınıfında eğitimine devam etti.
Eniştesi Ali Asgar Osmanov'nun ölümünden sonra medresede kalmaya, küçük çocuklara ders vererek, matbaalarda mürettiplik yaparak hayatını kazanmaya başladı. Medresedeki öğrenimi sırasında Tatar edebiyatı ile halk edebiyatını incelikleriyle öğrendi, Arapça, Farsça, Rusça, Başkurtça, Türkçe gibi ve diğer halkların edebiyatları, Şark felsefesi ile aruz teorisini hocasının oğlu olan ve o dönemde medresede ders veren Kamil Muti'den öğrendi. Kamil Mutii hayatını doğrudan etkiledi; köye onun getirdiği Türkçe ve Arapça gazete ve yayınları takip etti.İstanbul'dan gelerek medreseye devam eden Türk ceditçisi Abdülveli onu Türkçe ve Fransız edebiyatları ile tanıştırdı.
Tukay daha sonra Kamil Muti'nin çıkardığı Fikir, El Asrü Cedit gazetelerinde, Uklar dergisinde faal olarak çalıştı. Bu organların hem mürettibi, hem musahhihi, hem yazarlarından birisi, hem de redaktörü idi. 1905 yılının başında Sosyal Demokratlar organı olan Uralets gazetesine mürettip (dizgici) olarak girdi. Medreseden ayrılarak eski hayat tarzına fikren tavır aldı.
Medresede okurken şiirler yazmaya başlayan Tukay, ilk şiirlerini Fikir gazetesinde yayımladı. Daha sonraları ise El-Asru’l-Cedid ve Nur gazetelerinde şiirler yazdı. Ceditçilik hareketinin ateşli bir destekçisi idi. Daha önce Osmanlı edebiyatına yakın şiirler yazan Tukay, 1905 İhtilali'nden sonra şiirlerini Tatarca yazmaya başladı ve Cayık dışında da geniş halk kitlelerince tanındı. Kazan Türkleri arasındaki batıl inançları, köhnemiş zihniyet ve kurumları, softa din adamlarını eleştiren yazılar ve şiirler kaleme aldı. Eleştiri yazıları, onun şöhretini arttırdı.
Tukay 1907 yılının sonbaharında Kazan'a döndü. Ali Asgar Kemal ile birlikte Yeşin (Şimşek), onun kapatılmasının ardından Yalt-Yult adlı mizah dergisini çıkardı; El-İslâh gazetesinde de sık sık yazdı. Konu ve kahramanlarını halk edebiyatından alan eserleriyle büyük üne kavuşan Tukay, "Halk şairi" unvanını aldı. Ancak hayatı maddi sıkıntı içinde ve sağlık sorunlarıyla uğraşarak geçti. 1911 yılında vereme yakalandı. 15 Nisan 1913 tarihinde 26 yaşındayken Kılyaçkın Hastanesi'nde öldü.
Türkiye'de ismi Tarsus'ta bulunan bir sokağa ve Ankara'da Anıtkabir'in önünde bulunan caddeye verilmiştir.
Tuğan tel
İ tuğan tel, i matur tel, ətkəm-ənkəmneñ tele!
Dönyada küp nərsə beldem sin tuğan tel arqılı.
İñ elek bu tel belən ənkəm bişektə köyləgən,
Annarı tönnər buyı əbkəm xikəyət söyləgən.
İ tuğan tel! Hərwaqıtta yərdəmeñ berlən sineñ,
Keçkenədən añlaşılgan şatlığım, qayğım minem.
İ tuğan tel! Sində bulğan iñ elek qıylğan doğam:
Yarlıqağıl, dip, üzem һəm ətkəm-ənkəmne, Xodam!
Kaynakça
- ^ Minhaciyeva, L.İ; M. Yasin Kaya (Aktaran). "XX. Yüzyıl Başı Çocuk Edebiyatının Gelişim Sürecinde Abdullah Tukay'ın Hizmetleri" (PDF).[]
- ^ a b Özkan, Fatma. "Abdullah Tukay'ın Şiir Dünyası". Türk Yurdu Dergisi; Sayı 287, Temmuz 2011 -. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ a b c Er, Oğuzhan. "Tatar Halkının Sembol İsmi: Şair Abdullah Tukay". 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ a b Uzun, Murat. "Abdullah Tukay'ın Tatarca Üzerindeki Etkiler" (PDF). Turkish Studies Cilt 8/4 Bahar 2013. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ "Tatar Culture - American Turko-Tatar Association". 24 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Şubat 2024.
- ^ "Туган тел". 24 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Şubat 2024.
Dış bağlantılar
- Şair Abdullah Tukay'ın Hayatı - Türk Dünyasının Enleri - TRT Avaz 16 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi Tukay Özel Sayısı (Sayı 32, Yıl 2011)29 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Abdullah Muhammed Arif oglu Tukay Tatarca Gabdulla Mohәmmәtgarif uly Tukaj Tukaev Gabdulla Moxemmetgarif uli Tuqay Tuqayev veya Abdullah Tukay Tatarca Gabdulla Tuqay 26 Nisan 1886 15 Nisan 1913 Tatar halk sairi yazar ve yayimci Abdullah Tukay Gabdulla Tuqay عبدالله توقاي Gabdulla TukajTukay in portresi 1910 lar Dogum26 Nisan 1886 Kislavic Kazan Bolgesi Rus ImparatorluguOlum15 Nisan 1913 26 yasinda Kazan Rus ImparatorluguOlum sebebiTuberkulozMeslekSair Yazar YayimciImza Modern Idil Tatar edebiyati ve dilinin kurucularindandir Siirleri bircok dile cevrilmistir Iki ciltte toplann siirlerinin yanini sira siyasi makale ve fikralar kaleme almis cocuk edebiyati alaninda da onemli eserler vermistir Yasami26 Nisan 1886 da Kazan bolgesi Kislavic adli kentinde dogdu Babasi iyi bir medrese ogrenimi gormus olan koy imami Muhammed Arif annesi Ucili kasabasindan Ziynetullah Bey in kizi Memdude Hanim dir Babasini henuz bebekken annesini ise 4 yasinda iken kaybetti Akrabalari tarafindan buyutuldu ve cok zor bir cocukluk gecirdi Farkli koylerdeki ailelerin yanina evlatlik verildi Ogrenimine Kirlay daki mahalle mektebinde basladi 1895 yilinda Cayik taki halasinin yanina geldi ve Buhara usulu egitim veren Mutiullah medresesinde ve medresenin hemen yanindaki Rus sinifinda egitimine devam etti Enistesi Ali Asgar Osmanov nun olumunden sonra medresede kalmaya kucuk cocuklara ders vererek matbaalarda murettiplik yaparak hayatini kazanmaya basladi Medresedeki ogrenimi sirasinda Tatar edebiyati ile halk edebiyatini incelikleriyle ogrendi Arapca Farsca Rusca Baskurtca Turkce gibi ve diger halklarin edebiyatlari Sark felsefesi ile aruz teorisini hocasinin oglu olan ve o donemde medresede ders veren Kamil Muti den ogrendi Kamil Mutii hayatini dogrudan etkiledi koye onun getirdigi Turkce ve Arapca gazete ve yayinlari takip etti Istanbul dan gelerek medreseye devam eden Turk ceditcisi Abdulveli onu Turkce ve Fransiz edebiyatlari ile tanistirdi Tukay daha sonra Kamil Muti nin cikardigi Fikir El Asru Cedit gazetelerinde Uklar dergisinde faal olarak calisti Bu organlarin hem murettibi hem musahhihi hem yazarlarindan birisi hem de redaktoru idi 1905 yilinin basinda Sosyal Demokratlar organi olan Uralets gazetesine murettip dizgici olarak girdi Medreseden ayrilarak eski hayat tarzina fikren tavir aldi Tukay hastanedeIstanbul Eyupsultan daki Gabdulla Tukay Parki nda yer alan heykeli Medresede okurken siirler yazmaya baslayan Tukay ilk siirlerini Fikir gazetesinde yayimladi Daha sonralari ise El Asru l Cedid ve Nur gazetelerinde siirler yazdi Ceditcilik hareketinin atesli bir destekcisi idi Daha once Osmanli edebiyatina yakin siirler yazan Tukay 1905 Ihtilali nden sonra siirlerini Tatarca yazmaya basladi ve Cayik disinda da genis halk kitlelerince tanindi Kazan Turkleri arasindaki batil inanclari kohnemis zihniyet ve kurumlari softa din adamlarini elestiren yazilar ve siirler kaleme aldi Elestiri yazilari onun sohretini arttirdi Tukay 1907 yilinin sonbaharinda Kazan a dondu Ali Asgar Kemal ile birlikte Yesin Simsek onun kapatilmasinin ardindan Yalt Yult adli mizah dergisini cikardi El Islah gazetesinde de sik sik yazdi Konu ve kahramanlarini halk edebiyatindan alan eserleriyle buyuk une kavusan Tukay Halk sairi unvanini aldi Ancak hayati maddi sikinti icinde ve saglik sorunlariyla ugrasarak gecti 1911 yilinda vereme yakalandi 15 Nisan 1913 tarihinde 26 yasindayken Kilyackin Hastanesi nde oldu Turkiye de ismi Tarsus ta bulunan bir sokaga ve Ankara da Anitkabir in onunde bulunan caddeye verilmistir Tugan tel source source source Tugan tel Ana Dil onun en unlu siirlerinden biridir Ses Bulat Saymi 2024 I tugan tel i matur tel etkem enkemnen tele Donyada kup nerse beldem sin tugan tel arqili In elek bu tel belen enkem bisekte koylegen Annari tonner buyi ebkem xikeyet soylegen I tugan tel Herwaqitta yerdemen berlen sinen Keckeneden anlasilgan satligim qaygim minem I tugan tel Sinde bulgan in elek qiylgan dogam Yarliqagil dip uzem һem etkem enkemne Xodam Kaynakca Minhaciyeva L I M Yasin Kaya Aktaran XX Yuzyil Basi Cocuk Edebiyatinin Gelisim Surecinde Abdullah Tukay in Hizmetleri PDF olu kirik baglanti a b Ozkan Fatma Abdullah Tukay in Siir Dunyasi Turk Yurdu Dergisi Sayi 287 Temmuz 2011 29 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mart 2020 a b c Er Oguzhan Tatar Halkinin Sembol Ismi Sair Abdullah Tukay 29 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mart 2020 a b Uzun Murat Abdullah Tukay in Tatarca Uzerindeki Etkiler PDF Turkish Studies Cilt 8 4 Bahar 2013 29 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 29 Mart 2020 Tatar Culture American Turko Tatar Association 24 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Subat 2024 Tugan tel 24 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Subat 2024 Dis baglantilarSair Abdullah Tukay in Hayati Turk Dunyasinin Enleri TRT Avaz 16 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turk Dunyasi Dil ve Edebiyat Dergisi Tukay Ozel Sayisi Sayi 32 Yil 2011 29 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayrica bakinizAyaz Ishaki Galimcan Ibrahimov Fatih Emirhan Derdmend