Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Akdeniz diyeti, Güney İspanya, Güney İtalya ve Girit'e özgü beslenme alışkanlıklarından ve geleneksel yemeklerden esinlenerek 1960'ların başında formüle edilen bir diyettir. Akdeniz ülkelerinin mutfaklarını kapsayan Akdeniz mutfağından ve kuzeybatı İspanya ve Portekiz'in Atlantik diyetinden farklıdır. Belirli bir zaman ve yerden esinlenmiş olsa da, “Akdeniz diyeti” daha sonra çok sayıda bilimsel çalışmanın sonuçlarına dayanarak rafine edilmiştir.
Bu yaklaşım, işlenmemiş tahıllar, baklagiller, sebzeler ve meyvelere odaklanan bitki bazlı bir beslenmeyi vurgulamaktadır. Ayrıca orta düzeyde balık, süt ürünleri (çoğunlukla peynir ve yoğurt) ve düşük miktarda kırmızı et tüketimini de içermektedir. Diyetin önemli bir parçası olan zeytinyağı, tüm nedenlere bağlı ölüm oranını ve kronik hastalık riskini azaltan potansiyel bir sağlık faktörü olarak incelenmiştir.
Akdeniz diyeti, gözlemsel çalışmalarda tüm nedenlere bağlı ölüm oranlarında azalma ile ilişkilidir. 2017 yılında yapılan bir inceleme, Akdeniz diyetinin kalp hastalığı ve erken ölüm riskini azalttığına dair kanıtlar sunmuştur. Akdeniz diyeti obez kişilerde kilo kaybına yardımcı olabilmektedir. Akdeniz diyeti, DASH diyeti ve vejetaryen diyet ile birlikte 2015-2020 Amerikalılar için Guidelines for Americans beslenme kılavuzunda önerilen üç sağlıklı diyetten biridir.
Sağlığa etkileri
2017 yılında yapılan bir inceleme, Akdeniz diyeti uygulamasının kardiyovasküler hastalıklar, genel kanser vakaları, nörodejeneratif hastalıklar, diyabet ve erken ölüm riskinde azalmaya yol açabileceğine dair kanıtlar bulmuştur. 2018 yılında yapılan bir inceleme, Akdeniz diyeti uygulamasının bulaşıcı olmayan hastalık riskinde azalma, toplam yaşam maliyetlerinde azalma ve ulusal sağlık hizmetleri maliyetlerinde azalma gibi genel sağlık durumunu iyileştirebileceğini göstermiştir. 2016 yılında yapılan bir inceleme, diğer diyetlerle benzer kilo kaybı bulmuştur. 2019 yılında yapılan bir Cochrane incelemesi, Akdeniz tarzı diyet tavsiyesinin hem mevcut kardiyovasküler hastalığı olan hem de olmayan kişilerde kardiyovasküler hastalık oluşumu ve risk faktörleri üzerindeki etkileri konusunda hala belirsizlik olduğunu ortaya koymuştur.
Diyet bileşenleri
Etnik, kültürel, ekonomik ve dini çeşitlilikler nedeniyle farklı ülkelerde ve Akdeniz havzasındaki bireysel nüfuslar arasında “Akdeniz diyetleri” farklılıklar göstermektedir. Diyetisyenler tarafından tanımlandığı şekliyle “Akdeniz diyeti” genellikle Akdeniz Havzası'ndaki diyetler için tipik olmayan aşağıdaki bileşenleri içerir:
- Yüksek miktarda zeytinyağı (temel yağ kaynağı olarak) ve bitki bazlı diyet: sebzeler (yeşil yapraklı sebzeler, soğan, sarımsak, domates ve biber dahil), taze meyveler (tatlı veya atıştırmalık olarak tüketilir), tahıllar (çoğunlukla tam tahıllar), kuruyemişler ve baklagiller.
- Orta düzeyde balık ve diğer deniz ürünleri, kümes hayvanları, yumurta, süt ürünleri (özellikle peynir ve yoğurt) alımı.
- Düşük miktarda kırmızı et, işlenmiş et, rafine karbonhidratlar ve tatlıların alımı.
Çevreye etkisi
Akdeniz diyeti veya bitki temelli bir diyet yapmak, muhtemelen süt ürünleri, geviş getiren hayvan eti ve ultra işlenmiş gıdaların daha az kullanılması nedeniyle çevresel ve tarımsal sürdürülebilirliğin iyileştirilmesine katkıda bulunabilir. 2014 yılında sera gazı emisyonlarının yaşam döngüsü analizinde araştırmacılar, Akdeniz benzeri bir diyetin, 2050 yılı için gıda üretimi emisyonlarını hepçil diyetin kişi başına %30 altına düşürebileceğini bulmuşlardır.
Tarihçe ve araştırmalar
Akdeniz diyeti kavramı ilk olarak 1975 yılında Amerikalı biyolog Ancel Keys ve kimyager Margaret Keys (karı koca bir ekip) tarafından kamuoyuna duyurulmuş, ancak 1990'lara kadar yaygın bir kabul görmemiştir.
Akdeniz diyetinin sağlıklı olduğunu gösteren nesnel veriler Calabria, Napoli ve Madrid'de yapılan epidemiyolojik çalışmaların sonuçlarından elde edilmiş, daha sonra ilk olarak 1970 yılında yayınlanan Seven Countries Study ve 1980 yılında kitap uzunluğunda bir raporla doğrulanmıştır.
Akdeniz diyetinin en yaygın olarak benimsenen versiyonu, 1990'ların ortalarından beri Harvard Üniversitesi halk sağlığı okulundan Walter Willett ve meslektaşları tarafından sunulmuştur. Akdeniz diyeti bir paradoksa dayanmaktadır: Akdeniz ülkelerinde yaşayan insanlar nispeten yüksek miktarda yağ tüketme eğiliminde olmalarına rağmen, benzer yağ tüketim seviyelerinin bulunduğu Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelere göre çok daha düşük kardiyovasküler hastalık oranlarına sahiptirler.
Yaklaşık 2016 yılından bu yana, Amerikan Kalp Derneği ve Amerikan Diyabet Derneği, Akdeniz diyetini sırasıyla kardiyovasküler hastalıklar ve tip 2 diyabet riskini azaltabilecek sağlıklı bir beslenme düzeni olarak önermektedir. Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Servisi de kardiyovasküler hastalık riskini azaltmak için Akdeniz diyetini önermektedir.
2018 yılında European Journal of Public Health dergisi, küresel ekonomide beslenme tercihlerinin ve gıda ürünlerinin homojenleşmesi nedeniyle geleneksel Akdeniz diyetinin değerini sorgulamıştır. Buna rağmen, metabolik sendrom gibi çeşitli hastalıklara dair olumlu sonuçlarla beraber klinik araştırma faaliyeti yoğun şekilde devam etmiştir.
Kaynakça
- ^ Willett WC (June 1995). "Mediterranean diet pyramid: a cultural model for healthy eating". The American Journal of Clinical Nutrition. 61 (6). ss. 1402S-1406S. doi:10.1093/ajcn/61.6.1402S
![image]()
. (PMID) 7754995. - ^ Davis, Courtney; Bryan, Janet; Hodgson, Jonathan; Murphy, Karen (5 Kasım 2015). "Definition of the Mediterranean Diet: A Literature Review". Nutrients. 7 (11). ss. 9139-53. doi:10.3390/nu7115459
![image]()
. (PMC) 4663587 $2. (PMID) 26556369. - ^ Larsson, S (2022). "Can Small Amounts of Olive Oil Keep the Death Away?". Journal of the American College of Cardiology. 79 (2). ss. 113-115. doi:10.1016/j.jacc.2021.11.006
![image]()
. (PMID) 35027107. - ^ Guasch-Ferré, M; Willett, WC (2021). "The Mediterranean diet and health: a comprehensive overview". . 290 (3). ss. 549-566. doi:10.1111/joim.13333
![image]()
. (PMID) 34423871. - ^ "Mediterranean diet and multiple health outcomes: an umbrella review of meta-analyses of observational studies and randomised trials". Nature. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2024.
- ^ "Mediterranean diet and health outcomes: a systematic meta-review". European Journal of Public Health. 11 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2024.
- ^ "Systematic Review of the Mediterranean Diet for Long-Term Weight Loss". The American Journal of Medicine. 10 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2024.
- ^ Rees, K; Takeda, A; Martin, N; Ellis, L; Wijesekara, D; Vepa, A; Das, A; Hartley, L; Stranges, S (13 Mart 2019). "Mediterranean-style diet for the primary and secondary prevention of cardiovascular disease". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2019 (3). s. CD009825. doi:10.1002/14651858.CD009825.pub3. ISSN 1469-493X. (PMC) 6414510 $2. (PMID) 30864165.
- ^ "Mediterranean diet pyramid: a cultural model for healthy eating". Elsevier. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2024.
- ^ Tilman, David; Clark, Michael (1 Kasım 2014). "Global diets link environmental sustainability and human health". Nature (İngilizce). 515 (7528). ss. 518-522. Bibcode:2014Natur.515..518T. doi:10.1038/nature13959. ISSN 1476-4687. (PMID) 25383533. 16 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mayıs 2024.
- ^ ; Margaret Keys (December 1975). How to eat well and stay well the Mediterranean way. . ISBN .
- ^ Ancel Keys, (Ed.) (April 1970). "Coronary heart disease in seven countries". Circulation. 41 (4 Suppl). ss. I1-211. doi:10.1161/01.CIR.41.4S1.I-1. (PMID) 5442782.
- ^ (February 1980). Seven Countries: A Multivariate Analysis of Death and Coronary Heart Disease
![image]()
. Harvard University Press. ISBN . - ^ Brown JE, Isaacs J, Krinke B, Lechtenberg E, Murtaugh M (2011). Nutrition Through the Life Cycle. 4th. Cengage Learning. s. 410. ISBN .
- ^ . uhcw.nhs.uk. Retrieved 22 October 2023.
- ^ Villani A, Sultana J, Doecke J, Mantzioris E (2018). "Differences in the interpretation of a modernized Mediterranean diet prescribed in intervention studies for the management of type 2 diabetes: how closely does this align with a traditional Mediterranean diet?". European Journal of Nutrition. 58 (4). ss. 1369-1380. doi:10.1007/s00394-018-1757-3. (PMID) 29943276. 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mayıs 2024.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Akdeniz diyeti Guney Ispanya Guney Italya ve Girit e ozgu beslenme aliskanliklarindan ve geleneksel yemeklerden esinlenerek 1960 larin basinda formule edilen bir diyettir Akdeniz ulkelerinin mutfaklarini kapsayan Akdeniz mutfagindan ve kuzeybati Ispanya ve Portekiz in Atlantik diyetinden farklidir Belirli bir zaman ve yerden esinlenmis olsa da Akdeniz diyeti daha sonra cok sayida bilimsel calismanin sonuclarina dayanarak rafine edilmistir Bu yaklasim islenmemis tahillar baklagiller sebzeler ve meyvelere odaklanan bitki bazli bir beslenmeyi vurgulamaktadir Ayrica orta duzeyde balik sut urunleri cogunlukla peynir ve yogurt ve dusuk miktarda kirmizi et tuketimini de icermektedir Diyetin onemli bir parcasi olan zeytinyagi tum nedenlere bagli olum oranini ve kronik hastalik riskini azaltan potansiyel bir saglik faktoru olarak incelenmistir Akdeniz diyeti gozlemsel calismalarda tum nedenlere bagli olum oranlarinda azalma ile iliskilidir 2017 yilinda yapilan bir inceleme Akdeniz diyetinin kalp hastaligi ve erken olum riskini azalttigina dair kanitlar sunmustur Akdeniz diyeti obez kisilerde kilo kaybina yardimci olabilmektedir Akdeniz diyeti DASH diyeti ve vejetaryen diyet ile birlikte 2015 2020 Amerikalilar icin Guidelines for Americans beslenme kilavuzunda onerilen uc saglikli diyetten biridir Sagliga etkileri2017 yilinda yapilan bir inceleme Akdeniz diyeti uygulamasinin kardiyovaskuler hastaliklar genel kanser vakalari norodejeneratif hastaliklar diyabet ve erken olum riskinde azalmaya yol acabilecegine dair kanitlar bulmustur 2018 yilinda yapilan bir inceleme Akdeniz diyeti uygulamasinin bulasici olmayan hastalik riskinde azalma toplam yasam maliyetlerinde azalma ve ulusal saglik hizmetleri maliyetlerinde azalma gibi genel saglik durumunu iyilestirebilecegini gostermistir 2016 yilinda yapilan bir inceleme diger diyetlerle benzer kilo kaybi bulmustur 2019 yilinda yapilan bir Cochrane incelemesi Akdeniz tarzi diyet tavsiyesinin hem mevcut kardiyovaskuler hastaligi olan hem de olmayan kisilerde kardiyovaskuler hastalik olusumu ve risk faktorleri uzerindeki etkileri konusunda hala belirsizlik oldugunu ortaya koymustur Diyet bilesenleriEtnik kulturel ekonomik ve dini cesitlilikler nedeniyle farkli ulkelerde ve Akdeniz havzasindaki bireysel nufuslar arasinda Akdeniz diyetleri farkliliklar gostermektedir Diyetisyenler tarafindan tanimlandigi sekliyle Akdeniz diyeti genellikle Akdeniz Havzasi ndaki diyetler icin tipik olmayan asagidaki bilesenleri icerir Yuksek miktarda zeytinyagi temel yag kaynagi olarak ve bitki bazli diyet sebzeler yesil yaprakli sebzeler sogan sarimsak domates ve biber dahil taze meyveler tatli veya atistirmalik olarak tuketilir tahillar cogunlukla tam tahillar kuruyemisler ve baklagiller Orta duzeyde balik ve diger deniz urunleri kumes hayvanlari yumurta sut urunleri ozellikle peynir ve yogurt alimi Dusuk miktarda kirmizi et islenmis et rafine karbonhidratlar ve tatlilarin alimi Cevreye etkisiAkdeniz diyeti veya bitki temelli bir diyet yapmak muhtemelen sut urunleri gevis getiren hayvan eti ve ultra islenmis gidalarin daha az kullanilmasi nedeniyle cevresel ve tarimsal surdurulebilirligin iyilestirilmesine katkida bulunabilir 2014 yilinda sera gazi emisyonlarinin yasam dongusu analizinde arastirmacilar Akdeniz benzeri bir diyetin 2050 yili icin gida uretimi emisyonlarini hepcil diyetin kisi basina 30 altina dusurebilecegini bulmuslardir Tarihce ve arastirmalarAkdeniz diyeti kavrami ilk olarak 1975 yilinda Amerikali biyolog Ancel Keys ve kimyager Margaret Keys kari koca bir ekip tarafindan kamuoyuna duyurulmus ancak 1990 lara kadar yaygin bir kabul gormemistir Akdeniz diyetinin saglikli oldugunu gosteren nesnel veriler Calabria Napoli ve Madrid de yapilan epidemiyolojik calismalarin sonuclarindan elde edilmis daha sonra ilk olarak 1970 yilinda yayinlanan Seven Countries Study ve 1980 yilinda kitap uzunlugunda bir raporla dogrulanmistir Akdeniz diyetinin en yaygin olarak benimsenen versiyonu 1990 larin ortalarindan beri Harvard Universitesi halk sagligi okulundan Walter Willett ve meslektaslari tarafindan sunulmustur Akdeniz diyeti bir paradoksa dayanmaktadir Akdeniz ulkelerinde yasayan insanlar nispeten yuksek miktarda yag tuketme egiliminde olmalarina ragmen benzer yag tuketim seviyelerinin bulundugu Amerika Birlesik Devletleri gibi ulkelere gore cok daha dusuk kardiyovaskuler hastalik oranlarina sahiptirler Yaklasik 2016 yilindan bu yana Amerikan Kalp Dernegi ve Amerikan Diyabet Dernegi Akdeniz diyetini sirasiyla kardiyovaskuler hastaliklar ve tip 2 diyabet riskini azaltabilecek saglikli bir beslenme duzeni olarak onermektedir Birlesik Krallik Ulusal Saglik Servisi de kardiyovaskuler hastalik riskini azaltmak icin Akdeniz diyetini onermektedir 2018 yilinda European Journal of Public Health dergisi kuresel ekonomide beslenme tercihlerinin ve gida urunlerinin homojenlesmesi nedeniyle geleneksel Akdeniz diyetinin degerini sorgulamistir Buna ragmen metabolik sendrom gibi cesitli hastaliklara dair olumlu sonuclarla beraber klinik arastirma faaliyeti yogun sekilde devam etmistir Kaynakca Willett WC June 1995 Mediterranean diet pyramid a cultural model for healthy eating The American Journal of Clinical Nutrition 61 6 ss 1402S 1406S doi 10 1093 ajcn 61 6 1402S PMID 7754995 Davis Courtney Bryan Janet Hodgson Jonathan Murphy Karen 5 Kasim 2015 Definition of the Mediterranean Diet A Literature Review Nutrients 7 11 ss 9139 53 doi 10 3390 nu7115459 PMC 4663587 2 PMID 26556369 Larsson S 2022 Can Small Amounts of Olive Oil Keep the Death Away Journal of the American College of Cardiology 79 2 ss 113 115 doi 10 1016 j jacc 2021 11 006 PMID 35027107 Guasch Ferre M Willett WC 2021 The Mediterranean diet and health a comprehensive overview 290 3 ss 549 566 doi 10 1111 joim 13333 PMID 34423871 Mediterranean diet and multiple health outcomes an umbrella review of meta analyses of observational studies and randomised trials Nature 22 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2024 Mediterranean diet and health outcomes a systematic meta review European Journal of Public Health 11 Mayis 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2024 Systematic Review of the Mediterranean Diet for Long Term Weight Loss The American Journal of Medicine 10 Mayis 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2024 Rees K Takeda A Martin N Ellis L Wijesekara D Vepa A Das A Hartley L Stranges S 13 Mart 2019 Mediterranean style diet for the primary and secondary prevention of cardiovascular disease The Cochrane Database of Systematic Reviews 2019 3 s CD009825 doi 10 1002 14651858 CD009825 pub3 ISSN 1469 493X PMC 6414510 2 PMID 30864165 Mediterranean diet pyramid a cultural model for healthy eating Elsevier Erisim tarihi 12 Mayis 2024 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Tilman David Clark Michael 1 Kasim 2014 Global diets link environmental sustainability and human health Nature Ingilizce 515 7528 ss 518 522 Bibcode 2014Natur 515 518T doi 10 1038 nature13959 ISSN 1476 4687 PMID 25383533 16 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mayis 2024 Margaret Keys December 1975 How to eat well and stay well the Mediterranean way ISBN 978 0 385 00906 5 Ancel Keys Ed April 1970 Coronary heart disease in seven countries Circulation 41 4 Suppl ss I1 211 doi 10 1161 01 CIR 41 4S1 I 1 PMID 5442782 February 1980 Seven Countries A Multivariate Analysis of Death and Coronary Heart Disease Harvard University Press ISBN 978 0 674 80237 7 Brown JE Isaacs J Krinke B Lechtenberg E Murtaugh M 2011 Nutrition Through the Life Cycle 4th Cengage Learning s 410 ISBN 978 1 133 00816 3 uhcw nhs uk Retrieved 22 October 2023 Villani A Sultana J Doecke J Mantzioris E 2018 Differences in the interpretation of a modernized Mediterranean diet prescribed in intervention studies for the management of type 2 diabetes how closely does this align with a traditional Mediterranean diet European Journal of Nutrition 58 4 ss 1369 1380 doi 10 1007 s00394 018 1757 3 PMID 29943276 6 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mayis 2024