Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Albıs (Bulgarca: Алмас, Çeçence: Алмазы) - Türk ve Altay halk inancında ve kültüründe Cadı anlamına gelir. Albız, Albas, Alpas ve Moğolcada Almas, Anadoluda "Alkarısı" olarak da bilinir. Albastı’ya neden olan kızıl renkli kötü varlık.
Özellikleri
Çirkin, saçları dağınık, gözleri kanlı, uzun tırnaklı, uzun boylu, çok kuvvetli olarak tanımlanır. Deveyle güreşebilecek kadar uzun olduğu söylenir. Kızıl elbiseler giyer. Kimi anlatılarda bir küpün içine girerek orada yaşar. Bazen de ırmak kenarlarındaki ıssız bölgelerde veya içi boş ağaç kovuklarında yaşadığı söylenir. İri gözlüdür. Çok fazla sayıda ağır, demir takıları vardır. En sevdiği şey atların yelesini örmektir. Yakalamak için elbisesine veya kendisine iri bir iğne saplamak gerekir. Demirden ve demircilerden korkar. Lohusalara musallat olur ve ölümlerine sebebiyet verir. Korunmak için Lohusaların odalarında demir eşya bulundurulur. Kötülük yapmaktan zevk alır. Yaptığı kötülükler Albasmak tabiri ile anlatılır. Ayakları ters olarak betimlenir. Kendisiyle konuşan kam ne derse tersini yapar. Kuyuya girerek kaybolur. Bazen de iğne batırılınca su olup bir kuyuya doğru akar. uzun boylu, uzun parmak ve tırnaklı, dağınık saçlı, yağlı vücutlu, el ve ayakları küçük, dişlek, bir bir dudağı yerde, bir dudağı gökte, çıplak gezen, göğüslerinden birini geriye atmış, tepesinde gözü olan çok çirkin, al gömlek giyen bu yaratık Muğla’da denizden çıkan ve yalnız bırakılan çocukları çalarak dalgaların dibindeki evine götüren bir kadın olarak tasarlanmaktadır. Gökçe Munçuk (Mavi Boncuk)’tan çok korkar, ki Nazar Boncuğu kavramının kökeninde bu anlayış yatar. Moğolca anlamı küp içine girmeyi de içerir. Buna bağlı olarak küplerin içinde saklandığı da düşünülür. Ağzında sihirli bir taş olan bir kuş kılığına girebilir. Öleceğini anladığında kendini yaralar ve akan kanından bir süre sonra yeni bir Albıs doğar. Çeçen diline “Almaz” olarak geçmiştir. Türklerdeki “Hal Ana” ve Moğolca “Gal Ana” (Ateş Ana) tamlamasıyla da bağlantılıdır. Sümerlerdeki Al Tanrısı ile de ilişkilidir. Bulgarlarda şeytan Ala olarak adlandırılır. Sümerlere göre insanların göğsüne zarar vermekte ve soluğunu kesmektedir ve bela yaymaktadır. Hıbılık adı verilen bir varlık da Albıs’ın özelliklerini taşır. Ayrıca Kızıl Albıs olarak da bilinen bu varlığın iki türü daha vardır; Sarı Albıs ve Kara Albıs.
- Sarı Albıs: “Sarısaç” olarak da bilinir. Sarışın bir kadın görünümündedir. Kötülükte Kızıl Albıs’a göre biraz daha düşük seviyededir. Ölümcül değildir. Keçi veya tilki kılığına bürünebilir. Verdiği zararlar Sarıbasmak tabiri ile karşılanır. Sarı giysiler giyer. Sarıhummaya neden olur. Şarlatanlık yönü ağır basar, daha hoppa ve oynaktır. Kandıracağı kişiyi cilvelerle kendisine çeker. Dünyadaki en güzel kadından daha güzel bir görünüşe sahip olabilir. Şehvetli ve açgözlü bir karakterdedir. Oluşturduğu hastalık “Sarı Basmak” tabiriyle ifade edilir.
- Kara Albıs: “Karasaç” olarak da bilinir. Esmer, koyu tenli bir kadındır. Daha ağırbaşlı ve ciddi bir görünüme sahiptir. Ancak daha aldatıcı ve baştan çıkarıcıdır. Verdiği zararlar Kızıl Albıs’a göre daha ölümcüldür. Nadiren rastlanır. Karabasmak tabiri bu Albıs’ın yaptığı kötülükler için kullanılır. Kara giysiler giyer. Karahummaya neden olur. Çakal veya sırtlan kılığına girebilir. Oluşturduğu hastalık “Kara Basmak” tabiriyle ifade edilir. Ve bu durum kabuslarla da ilgilidir.
Turna ve Gayda adlı kitabında Dr. Berat Demirci 10 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Sivas yöresinde Rakı'ya "Albızsuyu" denildiğini yazmaktadır.
Etimoloji
(Al) kökünden türemiştir. Aldatmak, kandırmak ve kızıl renk anlamlarını içerir. Moğolca kökünde ise Al-Hal benzeşmesine ilave olarak “Gal” (Ateş) anlamı da vardır. Yine Moğolcada Halah fiili yakmak demektir.
Kaynakça
- Pertev Naili Boratav, Türk Mitolojisi, Oğuz-Anadolu-Azeri-Türkmen, Bilgesu Yayınları, 2012, Çeviri: Recep Özbay
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Newton, Michael (2005). "Almas/Almasti". Encyclopedia of Cryptozoology: A Global Guide. McFarland. p. 19. .
Dipnotlar
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 56)
- ^ Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi (Cilt-1, Sayfa 300)
- ^ Turna ve Gayda, Berat Demirci, Sütun Yayınları, 2006, Çağlayan Matbaası, İzmir, (Sayfa: 8'de metin içinde ve Sayfa: 16'da dipnot)
- ^ . 16 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2011.
Dış bağlantılar
- (Almas-Almıs)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Albis Bulgarca Almas Cecence Almazy Turk ve Altay halk inancinda ve kulturunde Cadi anlamina gelir Albiz Albas Alpas ve Mogolcada Almas Anadoluda Alkarisi olarak da bilinir Albasti ya neden olan kizil renkli kotu varlik OzellikleriCirkin saclari daginik gozleri kanli uzun tirnakli uzun boylu cok kuvvetli olarak tanimlanir Deveyle guresebilecek kadar uzun oldugu soylenir Kizil elbiseler giyer Kimi anlatilarda bir kupun icine girerek orada yasar Bazen de irmak kenarlarindaki issiz bolgelerde veya ici bos agac kovuklarinda yasadigi soylenir Iri gozludur Cok fazla sayida agir demir takilari vardir En sevdigi sey atlarin yelesini ormektir Yakalamak icin elbisesine veya kendisine iri bir igne saplamak gerekir Demirden ve demircilerden korkar Lohusalara musallat olur ve olumlerine sebebiyet verir Korunmak icin Lohusalarin odalarinda demir esya bulundurulur Kotuluk yapmaktan zevk alir Yaptigi kotulukler Albasmak tabiri ile anlatilir Ayaklari ters olarak betimlenir Kendisiyle konusan kam ne derse tersini yapar Kuyuya girerek kaybolur Bazen de igne batirilinca su olup bir kuyuya dogru akar uzun boylu uzun parmak ve tirnakli daginik sacli yagli vucutlu el ve ayaklari kucuk dislek bir bir dudagi yerde bir dudagi gokte ciplak gezen goguslerinden birini geriye atmis tepesinde gozu olan cok cirkin al gomlek giyen bu yaratik Mugla da denizden cikan ve yalniz birakilan cocuklari calarak dalgalarin dibindeki evine goturen bir kadin olarak tasarlanmaktadir Gokce Muncuk Mavi Boncuk tan cok korkar ki Nazar Boncugu kavraminin kokeninde bu anlayis yatar Mogolca anlami kup icine girmeyi de icerir Buna bagli olarak kuplerin icinde saklandigi da dusunulur Agzinda sihirli bir tas olan bir kus kiligina girebilir Olecegini anladiginda kendini yaralar ve akan kanindan bir sure sonra yeni bir Albis dogar Cecen diline Almaz olarak gecmistir Turklerdeki Hal Ana ve Mogolca Gal Ana Ates Ana tamlamasiyla da baglantilidir Sumerlerdeki Al Tanrisi ile de iliskilidir Bulgarlarda seytan Ala olarak adlandirilir Sumerlere gore insanlarin gogsune zarar vermekte ve solugunu kesmektedir ve bela yaymaktadir Hibilik adi verilen bir varlik da Albis in ozelliklerini tasir Ayrica Kizil Albis olarak da bilinen bu varligin iki turu daha vardir Sari Albis ve Kara Albis Sari Albis Sarisac olarak da bilinir Sarisin bir kadin gorunumundedir Kotulukte Kizil Albis a gore biraz daha dusuk seviyededir Olumcul degildir Keci veya tilki kiligina burunebilir Verdigi zararlar Saribasmak tabiri ile karsilanir Sari giysiler giyer Sarihummaya neden olur Sarlatanlik yonu agir basar daha hoppa ve oynaktir Kandiracagi kisiyi cilvelerle kendisine ceker Dunyadaki en guzel kadindan daha guzel bir gorunuse sahip olabilir Sehvetli ve acgozlu bir karakterdedir Olusturdugu hastalik Sari Basmak tabiriyle ifade edilir Kara Albis Karasac olarak da bilinir Esmer koyu tenli bir kadindir Daha agirbasli ve ciddi bir gorunume sahiptir Ancak daha aldatici ve bastan cikaricidir Verdigi zararlar Kizil Albis a gore daha olumculdur Nadiren rastlanir Karabasmak tabiri bu Albis in yaptigi kotulukler icin kullanilir Kara giysiler giyer Karahummaya neden olur Cakal veya sirtlan kiligina girebilir Olusturdugu hastalik Kara Basmak tabiriyle ifade edilir Ve bu durum kabuslarla da ilgilidir Turna ve Gayda adli kitabinda Dr Berat Demirci 10 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sivas yoresinde Raki ya Albizsuyu denildigini yazmaktadir Etimoloji Al kokunden turemistir Aldatmak kandirmak ve kizil renk anlamlarini icerir Mogolca kokunde ise Al Hal benzesmesine ilave olarak Gal Ates anlami da vardir Yine Mogolcada Halah fiili yakmak demektir KaynakcaPertev Naili Boratav Turk Mitolojisi Oguz Anadolu Azeri Turkmen Bilgesu Yayinlari 2012 Ceviri Recep Ozbay Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Newton Michael 2005 Almas Almasti Encyclopedia of Cryptozoology A Global Guide McFarland p 19 ISBN 0 7864 2036 7 Dipnotlar Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 56 Bahaeddin Ogel Turk Mitolojisi Cilt 1 Sayfa 300 Turna ve Gayda Berat Demirci Sutun Yayinlari 2006 Caglayan Matbaasi Izmir ISBN 975 9089 19 X Sayfa 8 de metin icinde ve Sayfa 16 da dipnot 16 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Aralik 2011 Dis baglantilar Almas Almis