Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Aralık 2020) |
Ali Rıza Şengel yahut Eyyubî Ali Rıza Bey (1879, Eyüpsultan - 28 Eylül 1953), Klasik Türk müziği bestekârı ve hocası, nevbezen.
Son devir zâkirbaşılarından, dinî eserler bestekârı ile şeyhi ’nin kız kardeşi Zeynep Hanım’ın oğludur. İstanbul’un Eyüp semtinde dünyaya geldiği için Eyyûbî Ali Rıza Bey namıyla şöhret buldu. Devrin önemli mûsıkî geceleri babası tarafından evlerinde tertip edildiği için Klasik Türk Mûsıkîsinin beşiğinde tabiî bir takipçi olarak büyüdü. On dört on beş yaşına girdiğinde klasik eserleri icra edebilecek bir seviyeye gelmişti. On sekiz yaşında Muallim İsmâil Hakkı Bey’in mûsiki dershanesinde devamla solfej ve nazariyat dersleri alarak musıkî eğitimini sağlam temellere oturttu. Bunun yanında yetişmesinde tekke ve tasavvuf zeminlerinin de mühim bir yeri ve tesiri olmuştur. Çünkü üç dayısı da musıkîşinas mutasavvıflardan olup şeyhlik makamındaydılar. İntisabının ardından kabiliyeti dolayısıyla, Rifaiyye dergâhında genç yaşta zâkirliğe başladı ve kısa sürede zâkirbaşılığa yükseldi. Değişik dergâhlarda zâkirbaşı olarak hizmet gördü. Büyük dayısı Emîr Buhârî Tekkesi şeyhi Mesud Efendi yanında diğer dayıları Kâdirî şeyhi Râşid Efendi ve Remlî Dergâhı şeyhi Hâlis efendiden meşkettiği eserlerle dinî mûsiki repertuvarını geliştirip zenginleştirdi. 1908 yılında Donanma Cemiyeti menfaatine düzenlenen bir müsamerede hânende olarak sahneye çıktı. 1914 yılında mehterbaşı olarak Mehterhâne-i Hâkânî’de görev aldı. Mûsiki-i Osmânî Cemiyeti’nin Eyüp şubesinde ders verdi. İstanbul ve Ankara radyolarında çalıştı. İstanbul Türk Müziği Yüksek Sanatkârları Cemiyeti İcrâ Heyeti ile İstanbul Belediye Konservatuvarı İcrâ Heyet’inde şeflik vazifesini deruhde etti Muallim İsmail Hakkı Bey’in kurduğu saz heyetini idare ettiği İstanbul Opereti’nde uzun süre sazende olarak çalpara çaldı. 28 Eylül 1953 tarihinde öldü ve Merkezefendi Mezarlığı’na defnedildi. Son devrin hatırı sayılır mûsıkîşinasları arasında gösterilen Ali Rıza Şengel, hem mûsiki nazariyatı hususunda hem de dinî mûsiki sahasında bilgi birikim ve donanımı yanında bestekârlığı ve hocalığı ile de bilinip tanınan bir sanatkârdır. Ayrıca bizzat meşk ettiği eserlerin yanında zâkirlerden dinlediği birçok eseri notaya almak suretiyle büyük bir hizmet görmüştür. 1906 tarihinde yazmaya başladığı ve iki defterde topladığı “İlâhiyyât” adlı derlemesi, vefatı üzerine kendisi gibi bacanağı olan ’e intikal etmiş, 424 dinî eserden müteşekkil ilk defter Kubbealtı Kültür ve Sanat Vakfı yayınları arasında tarafından 1979-1982 arasında Türk Mûsikîsi Klâsikleri-İlâhîler adı altında dört cilt hâlinde neşredilmiştir. Diğer defter ise yayımlanmamış olup, öğrencilerinden Hüseyin Tolan’ın vârislerinin himayesindedir. Kendini bildiğinden günlerden itibaren Türk mûsikisi üzerinde çalışan Şengel şehnaz-kürdî, tâhir-kürdî ve şehnaz-hâverân makamlarını tertip etmiştir. Onun bu çalışmalarında mûsiki nazariyatı sahasındaki vukufiyet ve derinliğini görmek mümkündür. Yalnız şehnaz-hâverân makamını yeniden canlandırdığı yolunda iddialar da söz konusudur. . Dinî ve din dışı formlarda 1000 civarında eser bestelediği ifade edilmektedir. 1905 yılında râhatülervâh makamında bestelediği ve “Her ne dem alsa ele câm-ı sefâyı sâkî” mısraıyla başlayan zencir beste İlk eseri olarak bilinir. Peşrev, saz semâisi, longa, beste, semâi, marş, şarkı, tevşîh ve ilâhi formlarında 155 eserinin listesi Yılmaz Öztuna tarafından tespit edilmiştir. Şengel’in bestelediği kırk dokuz tevşîh ve ilâhinin nota ve güfteleri, 1979-1996’da basılan ve Türk Mûsikîsi Klâsikleri-İlâhîler adlı eserle Abdülkadir Töre’nin derlemesinden müteşekkil olan dokuz ciltlik esere dâhil edilmiştir. Dinî eserlerinin en bilinenleri “Yâ kerîm Allah bize mağfiret kıl” mısraıyla başlayan ısfahan; “Ben bilmez idim gizli ayan hep sen imişsin” mısraıyla başlayan acem-aşiran; “Dervişlik baştadır taçta değildir”mısraıyla başlayan nikriz ilâhileriyle, “Derdmendim mücrimim dermâna geldin yâ resûl” mısraıyla başlayan rast; “Cânım kurban olsun senin yoluna” mısraıyla başlayan hüseynî tevşîhleridir. Zamanımızın çok sevilip dinlenen mehter arşlarından hüseynî makamındaki “Ceddin deden neslin baban, Hep kahraman Türk milleti” mısralarıyla başlayan eski Ordu Marşı da Şengel’in bestelerindendir. İyi derecede kanun, ud ve keman çalan Şengel’in hocalığı da önemlidir. Bestekâr Arif Sami Toker ve yetiştirdiği öğrenciler arasında önemli isimlerdir. 1947 yılında İstanbul Şehir Tiyatrosunda adına bir gece gece düzenlenen Şengel 28 Eylül 1953 tarihinde ölmüş ve Merkezefendi Mezarlığı’nda toprağa verilmiştir.
Kaynakça
- “Mûsikîmizin Tipik Siması: Ali Rızâ Şengel”, Radyo Haftası, nr. 57 (İstanbul 1951) 11-15.
- M. Nazmi Özalp, “Ali Rızâ Şengel”, Türk Mûsikisi Tarihi II, İstanbul 2000, s. 183.
- Özcan, Nuri, “Şengel, Ali Rızâ”, Türkiye Diyânet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (İstanbul 2010), XXXVIII, 537.
- Öztuna, Yılmaz “Şengel (Eyyûbî Ali Rıza)”, Türk Mûsikisi Ansiklopedik Sözlüğü II, (İstanbul: Orient Yayınları, 2006) s. 347.
- Rona, Mustafa, “Eyyûbî Ali Rıza Bey”, 50 yıllık Türk Mûsikisi, (İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1960) 130.
- Sözer, Vural, “Şengel, (Eyyûbî) Ali Rızâ”, Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi, (İstanbul: Atlas Kitabevi, 1964) s. 406.
- Şengel, Ali Rıza, Türk Mûsikîsi Klasikleri İlâhîler C. I, (Haz. Yusuf Ömürlü, “Önsöz” Mustafa Tahralı ve Yusuf Ömürlü), (İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 1979) 8.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Aralik 2020 Ali Riza Sengel yahut Eyyubi Ali Riza Bey 1879 Eyupsultan 28 Eylul 1953 Klasik Turk muzigi bestekari ve hocasi nevbezen Son devir zakirbasilarindan dini eserler bestekari ile seyhi nin kiz kardesi Zeynep Hanim in ogludur Istanbul un Eyup semtinde dunyaya geldigi icin Eyyubi Ali Riza Bey namiyla sohret buldu Devrin onemli musiki geceleri babasi tarafindan evlerinde tertip edildigi icin Klasik Turk Musikisinin besiginde tabii bir takipci olarak buyudu On dort on bes yasina girdiginde klasik eserleri icra edebilecek bir seviyeye gelmisti On sekiz yasinda Muallim Ismail Hakki Bey in musiki dershanesinde devamla solfej ve nazariyat dersleri alarak musiki egitimini saglam temellere oturttu Bunun yaninda yetismesinde tekke ve tasavvuf zeminlerinin de muhim bir yeri ve tesiri olmustur Cunku uc dayisi da musikisinas mutasavviflardan olup seyhlik makamindaydilar Intisabinin ardindan kabiliyeti dolayisiyla Rifaiyye dergahinda genc yasta zakirlige basladi ve kisa surede zakirbasiliga yukseldi Degisik dergahlarda zakirbasi olarak hizmet gordu Buyuk dayisi Emir Buhari Tekkesi seyhi Mesud Efendi yaninda diger dayilari Kadiri seyhi Rasid Efendi ve Remli Dergahi seyhi Halis efendiden meskettigi eserlerle dini musiki repertuvarini gelistirip zenginlestirdi 1908 yilinda Donanma Cemiyeti menfaatine duzenlenen bir musamerede hanende olarak sahneye cikti 1914 yilinda mehterbasi olarak Mehterhane i Hakani de gorev aldi Musiki i Osmani Cemiyeti nin Eyup subesinde ders verdi Istanbul ve Ankara radyolarinda calisti Istanbul Turk Muzigi Yuksek Sanatkarlari Cemiyeti Icra Heyeti ile Istanbul Belediye Konservatuvari Icra Heyet inde seflik vazifesini deruhde etti Muallim Ismail Hakki Bey in kurdugu saz heyetini idare ettigi Istanbul Opereti nde uzun sure sazende olarak calpara caldi 28 Eylul 1953 tarihinde oldu ve Merkezefendi Mezarligi na defnedildi Son devrin hatiri sayilir musikisinaslari arasinda gosterilen Ali Riza Sengel hem musiki nazariyati hususunda hem de dini musiki sahasinda bilgi birikim ve donanimi yaninda bestekarligi ve hocaligi ile de bilinip taninan bir sanatkardir Ayrica bizzat mesk ettigi eserlerin yaninda zakirlerden dinledigi bircok eseri notaya almak suretiyle buyuk bir hizmet gormustur 1906 tarihinde yazmaya basladigi ve iki defterde topladigi Ilahiyyat adli derlemesi vefati uzerine kendisi gibi bacanagi olan e intikal etmis 424 dini eserden mutesekkil ilk defter Kubbealti Kultur ve Sanat Vakfi yayinlari arasinda tarafindan 1979 1982 arasinda Turk Musikisi Klasikleri Ilahiler adi altinda dort cilt halinde nesredilmistir Diger defter ise yayimlanmamis olup ogrencilerinden Huseyin Tolan in varislerinin himayesindedir Kendini bildiginden gunlerden itibaren Turk musikisi uzerinde calisan Sengel sehnaz kurdi tahir kurdi ve sehnaz haveran makamlarini tertip etmistir Onun bu calismalarinda musiki nazariyati sahasindaki vukufiyet ve derinligini gormek mumkundur Yalniz sehnaz haveran makamini yeniden canlandirdigi yolunda iddialar da soz konusudur Dini ve din disi formlarda 1000 civarinda eser besteledigi ifade edilmektedir 1905 yilinda rahatulervah makaminda besteledigi ve Her ne dem alsa ele cam i sefayi saki misraiyla baslayan zencir beste Ilk eseri olarak bilinir Pesrev saz semaisi longa beste semai mars sarki tevsih ve ilahi formlarinda 155 eserinin listesi Yilmaz Oztuna tarafindan tespit edilmistir Sengel in besteledigi kirk dokuz tevsih ve ilahinin nota ve gufteleri 1979 1996 da basilan ve Turk Musikisi Klasikleri Ilahiler adli eserle Abdulkadir Tore nin derlemesinden mutesekkil olan dokuz ciltlik esere dahil edilmistir Dini eserlerinin en bilinenleri Ya kerim Allah bize magfiret kil misraiyla baslayan isfahan Ben bilmez idim gizli ayan hep sen imissin misraiyla baslayan acem asiran Dervislik bastadir tacta degildir misraiyla baslayan nikriz ilahileriyle Derdmendim mucrimim dermana geldin ya resul misraiyla baslayan rast Canim kurban olsun senin yoluna misraiyla baslayan huseyni tevsihleridir Zamanimizin cok sevilip dinlenen mehter arslarindan huseyni makamindaki Ceddin deden neslin baban Hep kahraman Turk milleti misralariyla baslayan eski Ordu Marsi da Sengel in bestelerindendir Iyi derecede kanun ud ve keman calan Sengel in hocaligi da onemlidir Bestekar Arif Sami Toker ve yetistirdigi ogrenciler arasinda onemli isimlerdir 1947 yilinda Istanbul Sehir Tiyatrosunda adina bir gece gece duzenlenen Sengel 28 Eylul 1953 tarihinde olmus ve Merkezefendi Mezarligi nda topraga verilmistir Kaynakca Musikimizin Tipik Simasi Ali Riza Sengel Radyo Haftasi nr 57 Istanbul 1951 11 15 M Nazmi Ozalp Ali Riza Sengel Turk Musikisi Tarihi II Istanbul 2000 s 183 Ozcan Nuri Sengel Ali Riza Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi Istanbul 2010 XXXVIII 537 Oztuna Yilmaz Sengel Eyyubi Ali Riza Turk Musikisi Ansiklopedik Sozlugu II Istanbul Orient Yayinlari 2006 s 347 Rona Mustafa Eyyubi Ali Riza Bey 50 yillik Turk Musikisi Istanbul Turkiye Yayinevi 1960 130 Sozer Vural Sengel Eyyubi Ali Riza Muzik ve Muzisyenler Ansiklopedisi Istanbul Atlas Kitabevi 1964 s 406 Sengel Ali Riza Turk Musikisi Klasikleri Ilahiler C I Haz Yusuf Omurlu Onsoz Mustafa Tahrali ve Yusuf Omurlu Istanbul Kubbealti Nesriyati 1979 8