Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi (AYM), Türkiye'de anayasal denetimi yürüten en yüksek yargı organıdır. Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Görevleri, Türkiye Anayasası'nın 148. ve 153. maddeleri arasında belirtilmiştir.
| Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi | |
|---|---|
 Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi amblemi | |
 Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi'nin Ahlatlıbel, Çankaya'da bulunan yerleşkesi | |
 | |
| Kuruluş | 25 Nisan 1962) |
| Yer | İncek Şehit Savcı Mehmet Selim Kiraz Bulvarı, 06805 Ahlatlıbel, Çankaya, Ankara |
| Koordinatlar | 39°50′42″K 32°47′25″D / 39.84500°K 32.79028°D |
| Slogan | "Haklar ve özgürlükler, insanlığın onuru ve erdemidir." |
| Oluşum türü | Anayasal organ |
| Yetkilendirme | 10 Kasım 1983 tarih ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun Tarihsel:
|
| Yıllık bütçe | ₺260.919.000 (2023) |
| Website | anayasa.gov.tr |
| Başkan | |
| Mevcut | Kadir Özkaya |
| Görev başı | 20 Nisan 2024 |
| Görev sonu | 22 Aralık 2026 |
| Başkan Vekili | |
| Mevcut | Hasan Tahsin Gökcan |
| Görev başı | 10 Nisan 2019 |
| Görev sonu | 17 Mart 2026 |
| Başkan Vekili | |
| Mevcut | Basri Bağcı |
| Görev başı | 20 Nisan 2024 |
| Görev sonu | 20 Nisan 2028 |
6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 1. maddesine göre, Anayasa Mahkemesinin yapısı, görevleri, yargılama usulleri, Başkan, başkanvekilleri ve üyelerinin seçimi, disiplin ve özlük işleri ile raportörler, raportör yardımcıları ve personelinin nitelikleri, atanmaları, görev ve sorumlulukları, disiplin ve özlük işlerine ilişkin esaslar adı geçen Kanun ile düzenlenmiştir.
Anayasa Mahkemesi hükümleri, 1961 Anayasasının "Yargı" başlığı altındaki bölümünde (Üçüncü Kısım - Üçüncü Bölüm) yer almaktadır. Bu hükümlerden, Anayasa Mahkemesinin temel işlevinin devletin yargı işlevinin bir parçası olduğu çıkarılabilir. Ancak, Anayasa Mahkemesi'nin işlevi diğer yargı organlarından farklılık gösterir. Anayasa Mahkemesi, çeşitli görevleri üstlenir, örneğin kanunların Anayasa'ya uygunluğunu denetler, Yasama Meclisi üyelerinin işlemlerini denetler, Yüce Divan görevi yapar, siyasi partileri denetler ve bazı idari görevleri yerine getirir. Bu görevler, Anayasa Mahkemesi'ni diğer yargı organlarından ayırır ve ona özgü kılar.
Anayasa Mahkemesi, Anayasa Yargısı Fonksiyonu'nu yerine getirirken, diğer yargı organlarının işlevlerinden farklı bir rol üstlenir. Anayasa Mahkemesi'nin işlevi, genellikle soyut hukuki meseleleri çözmek, yani hukuki ilkeleri objektif olarak açıklamak ve devletin özgürlüklere dayalı demokratik düzenini koruma görevini üstlenmek şeklinde özetlenebilir. Ayrıca, Anayasa Mahkemesi, kanunları denetlerken kanun koyucunun siyasi görüşünü ve tutumunu hukuki açıdan da değerlendirmek durumundadır. Ancak bu, Anayasa Mahkemesi'nin kanunları değiştirme yetkisine sahip olduğu anlamına gelmez, yalnızca kanunları Anayasa'ya uygun hale getirmek amacıyla iptal edebilir.
Anayasa Mahkemesi, kararlarıyla diğer devlet organlarını bağlayan bağımsız bir devlet organıdır. Mahkeme, kendi idari işlerini yürütme yetkisine sahiptir ve üyeleri hakkındaki ceza davalarını bile kendisi yürütür. Bu bağımsızlık, Anayasa Mahkemesi'ni tam anlamıyla bir Anayasa Organı haline getirir.
Tarihçe
9 Temmuz 1961 tarihinde halk çoğunluğu tarafından kabul edilen Anayasa gereğince; 22.4.1962 tarih ve 44 sayılı "Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun" 25.4.1962 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla, Yasa'nın yürürlük tarihini düzenleyen 59. maddesinde belirtilen, "Bu Kanun 25 Nisan 1962 tarihinde yürürlüğe girer" ifadesine göre, 25 Nisan 1962 tarihinde kuruldu.
1961 Anayasası ile sağlanan 'hukuk devleti', 'yargı bağımsızlığı' ilkeleri ile güvence altına alınan Anayasa Mahkemesinin temel görevleri anayasa ile belirlendi. Daha sonrasında 1982 Anayasası'nda da biraz daha daraltılarak korundu. 12 Eylül 2010'da yapılan Türkiye anayasa değişikliği referandumunun kabul edilmesi ile Mahkeme üye sayısı artırıldı ve bireysel başvuru yapma hakkı verildi.
2010 anayasa değişikliği
12 Eylül 2010'da yapılan Anayasa değişikliği referandumunun kabul edilmesi ile bazı değişiklikler yürürlüğe girdi:
- Anayasa Mahkemesinde yedek üyelik sistemi kaldırıldı. Mahkeme, "11 asıl 4 yedek" üye yerine "15 asıl" üyeden oluşacak. Mevcut yedek üyeler asıl üye sıfatını kazandı.
- Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresi 12 yıl olarak belirlendi.
- Vatandaşlara, anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki birinin ihlâli hâlinde, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapma hakkı verildi.
- Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan "Yüce Divan" yargılamaları için Yargıtay'a temyize gidilebilecek.
- Anayasa Mahkemesi üç daireye bölünmüştür. Daireler, daire başkanı başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanacak. Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davalarına ve Yüce Divan sıfatıyla görülecek yargılamalara ise Genel Kurul bakacak.
- Anayasa değişikliğinin iptali ve siyasi parti kapatma davalarında üyelerin 3/5'i yerine 2/3'ünün oyu aranacak.
2017 anayasa değişikliği
16 Nisan 2017'de yapılan Anayasa değişikliği referandumunun kabul edilmesi ile askeri mahkemeler kaldırıldığı için, Anayasa Mahkemesinin üye sayısı 17'den 15'e indi. İlgili anayasa değişikliğinde askeri yargıdan seçilen üyelerin görevlerinin bitimine kadar üyeliklerinin devam edeceği de belirtilmiştir. Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi’nin kaldırılmasıyla birlikte Cumhurbaşkanının Anayasa Mahkemesine seçtiği üye sayısı 14'ten 12'ye düşerken, Türkiye Büyük Millet Meclisinin halihazırda bulunan üç üye atamasında değişiklik yapılmadı.
Yapılanma
Anayasa Mahkemesi 15 üyeden oluşur. Türkiye Büyük Millet Meclisi, gizli oylamayla; iki üyeyi Sayıştayın kendi üyeleri arasından, her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday içinden seçer. Meclisteki ilk oylamada üçte iki ve ikinci oylamada salt çoğunluk aranır. Üçüncü oylamada, ikinci oylamada en çok oy alan iki adaydan en fazla oy alan aday seçilmiş olur.
Cumhurbaşkanı; üç üyeyi Yargıtayın kendi üyeleri arasından her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, iki üyeyi Danıştayın kendi üyeleri arasından her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, üç üyeyi (en az ikisi hukukçu olmak üzere) Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden, dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer.
Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için, kırk beş yaşın doldurulmuş olması kaydıyla; yükseköğretim kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını kazanmış, avukatların en az yirmi yıl fiilen avukatlık yapmış, üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az yirmi yıl kamu hizmetinde fiilen çalışmış, birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dahil en az yirmi yıl çalışmış olması şarttır. Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından gizli oyla ve üye tam sayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir Başkan ve iki başkanvekili seçilir. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.
Görev ve yetkileri
Anayasal denetim
Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler.
Ancak olağanüstü hâllerde ve savaş hallerinde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesine dava açılamaz. Ayrıca usulüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası antlaşmalar hakkında da Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.
Yüce Divan
Anayasa Mahkemesi; Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını, Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hâkimler ve Savcılar Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar. Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar.
Yüce Divanda, savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcıvekili yapar.
Bireysel başvuru
Türkiye Cumhuriyeti Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne 1954 yılında taraf olmuş; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine bireysel başvuru hakkını 1987’de, zorunlu yargılama yetkisini ise 1990 yılında kabul etmiştir. 2004 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle de başta Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi olmak üzere, Türkiye’nin taraf olduğu temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleşmelere, kanunların üzerinde bir değer atfedilmiştir. Temel haklarla ilgili “evrensel ölçütlere” atıf yapan değişikliklerin son halkasını ise, 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolunun açılması oluşturmuştur.
Bireysel başvurunun uygulamaya geçirilmesiyle, kamu gücünü kullanan kişi ve kurumların sebep olduğu hak ihlallerine karşı 23 Eylül 2012 tarihinden itibaren anayasal yargı denetimi başlatılmıştır. Buna göre, 23 Eylül 2012 tarihi itibarıyla herkes, Anayasa’mızda güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilmektedir.
Diğer görev ve yetkiler
- Siyasi partilerin kapatılması: siyasi partilerin kapatılması davaları, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının açacağı dava üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından karara bağlanır. Anayasa Mahkemesi, temelli kapatma yerine, dava konusu fiillerin ağırlığına göre ilgili siyasi partinin Devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilir.
- Siyasi partilerin mali denetiminin yapılması: siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesi tarafından yerine getirilir. Anayasa Mahkemesi, bu denetim görevini yerine getirirken Sayıştay'dan yardım sağlar.
- Uyuşmazlık Mahkemesi'nin başkan ve başkanvekilinin seçilmesi: uyuşmazlık Mahkemesinin Başkanlığını Anayasa Mahkemesince, kendi üyeleri arasından görevlendirilen üye yapar.
- Yasama dokunulmazlığı: Türkiye Büyük Millet Meclisince yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düştüğüne karar verilmesi durumunda, bu karar tarihinden başlayarak yedi gün içerisinde ilgili üye ya da milletvekillerinden herhangi biri tarafından bu karara karşı iptal istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurulabilir. Anayasa Mahkemesi bu iptal istemini on beş gün içinde kesin olarak karara bağlar.
- Milletvekilliğinin düşürülmesi: Anayasa'nın 84. maddesinin birinci, üçüncü veya dördüncü fıkralarına göre bir milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine karar verilmesi durumunda, ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın Anayasaya, kanuna veya İçtüzüğe aykırı olduğu iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. İptal istemini on beş gün içinde Anayasa Mahkemesi karara bağlar.
Anayasa Mahkemesi üyeleri
Anayasa Mahkemesi, başkanvekili başkanlığında dört üyeden oluşan iki bölümden oluşur. Bölümler yalnızca kişisel başvuruları inceler. Genel Kurul, siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davalarına ve Yüce Divan sıfatıyla görülecek davalara bakar. Anayasa değişikliğinin iptali ve siyasi partilerin kapatılması için üyelerin beşte üçü yerine üçte ikisinin oyu gereklidir. Üyelerin çekimser oy kullanma yetkisi yoktur. Anayasa Mahkemesi üyeleri, aslî görevleri dışında özel veya resmî olarak hiçbir göreve atanmazlar. Anayasa Mahkemesi davalarında yargılamanın aleniyeti ilkesi uygulanmaz. Görev süreleri 12 yıldır. Ayrıca 65 yaşına gelen üyeler -on iki yılı tamamlamamış olsa bile- yaş haddinden emekliye ayrılır.
| # | Adı | Görevi | Görev başlangıcı | Görev bitişi | Kontenjan | Seçen |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Kadir Özkaya | Başkan | 22 Aralık 2014 | 22 Aralık 2026 | Danıştay | Recep Tayyip Erdoğan |
| 2 | Hasan Tahsin Gökcan | Başkan Vekili | 24 Mart 2014 | 24 Mart 2026 | Yargıtay | Abdullah Gül |
| 3 | Basri Bağcı | 6 Nisan 2020 | 6 Nisan 2032 | Recep Tayyip Erdoğan | ||
| 4 | Engin Yıldırım | Üye | 15 Nisan 2010 | 9 Şubat 2031 | Yükseköğretim Kurulu | Abdullah Gül |
| 5 | Rıdvan Güleç | 17 Mart 2015 | 17 Mart 2027 | Sayıştay | TBMM | |
| 6 | Recai Akyel | 29 Ağustos 2016 | 29 Ağustos 2028 | Üst düzey yönetici veya avukat | Recep Tayyip Erdoğan | |
| 7 | Yusuf Şevki Hakyemez | 20 Eylül 2016 | 20 Eylül 2028 | Yükseköğretim Kurulu | ||
| 8 | Yıldız Seferinoğlu | 25 Ocak 2019 | 25 Ocak 2031 | Üst düzey yönetici veya avukat | ||
| 9 | Selahaddin Menteş | 8 Temmuz 2019 | 8 Temmuz 2031 | |||
| 10 | İrfan Fidan | 25 Ocak 2021 | 25 Ocak 2033 | Yargıtay | ||
| 11 | Kenan Yaşar | 1 Şubat 2022 | 1 Şubat 2034 | Baro Başkanı | TBMM | |
| 12 | Muhterem İnce | 17 Ekim 2022 | 17 Ekim 2034 | Sayıştay | ||
| 13 | Yılmaz Akçil | 30 Ocak 2024 | 16 Ağustos 2033 | Danıştay | Recep Tayyip Erdoğan | |
| 14 | Ömer Çınar | 20 Nisan 2024 | 20 Nisan 2036 | Yükseköğretim Kurulu | ||
| 15 | Üst düzey yönetici veya avukat |
Değişiklikler
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Mahkemenin üye yapısı, 2010 anayasa değişikliğiyle şu şekilde değiştirildi: Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi kendi üyeleri arasından belirlediği üçer adayı Cumhurbaşkanına önerir. Cumhurbaşkanı, bu adaylar arasından seçim yapar. Yükseköğretim Kurulu, hukuk, iktisat ve siyasal bilimler alanlarında görev yapan öğretim üyeleri arasından belirleyeceği üçer adayı Cumhurbaşkanına sunar, Cumhurbaşkanı ise bu adaylar arasından seçim yapar. Üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hakim ve savcılar ile Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından belirlenecek dört adayı Cumhurbaşkanı seçer. Sayıştay, kendi üyeleri arasından belirlediği üçer adayı TBMM'ye önerir ve TBMM bu adaylar arasından seçim yapar. Benzer şekilde, baro başkanları, avukatlar arasından belirledikleri üçer adayı TBMM'ye sunar ve TBMM bu adaylar arasından seçim yapar.
Anayasa Mahkemesi başkanları listesi
Tartışmalar
15 Temmuz darbe girişimi
15 Temmuz 2016'daki başarısız darbe girişiminin ardından 20 Temmuz'da Anayasa Mahkemesinin görevdeki üyeleri Alparslan Altan ile Erdal Tercan Fethullahçılıkla ilişkili oldukları gerekçesiyle tutuklandı. Altan ve Tercan, 4 Ağustos 2016'da AYM üyeleri tarafından oybirliği ile meslekten ihraç edildi. İlerleyen süreçte Altan ve Tercan, "FETÖ/PDY silahlı terör örgütüne üye olmak" suçundan hüküm giydi.
Enis Berberoğlu'nun milletvekilliği
Anayasa Mahkemesi 3 Şubat 2021 tarihinde MİT TIR'ları Skandalı'nda suçlu bulunarak 13 Haziran 2017 tarihinde 25 yıl hapis cezasına çarptırılan ve milletvekilliği 4 Haziran 2020 tarihinde düşürülen İstanbul milletvekilli Kadri Enis Berberoğlu'nun bireysel başvurusu sonucunda bir basın duyurusunda aşağıdaki ifadeleri kullanmıştır:
| “ | Mahkeme söz konusu işlemlerin yerine getirilmesinin zorunluluk olduğunu belirtmiştir. Anayasa'nın 2. maddesinde anlamını bulan hukuk devleti retorikten ibaret değildir. Kamu gücünü kullanan organların, mahkemelerin ve bireylerin hukuka uygun davranmadıkları bir ülkede hukuk devletinin varlığından söz edilemez. Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcı olduğu yönündeki Anayasa'nın 153. maddesinin açık hükmüne rağmen her ne sebep ve mülahaza ile olursa olsun yerine getirilmemesi hukukun üstünlüğü ilkesinin ve bu ilkenin temel alındığı anayasal düzenin ağır bir biçimde ihlali anlamına gelmektedir. Bu kapsamda, türlü bahaneler ve hukuk tanımaz tutum ve davranışlarla bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edilmesine ve mevcut ihlallerin sürdürülmesine neden olacak şekilde, Anayasa'nın öngördüğü hukuk düzenine karşı koyma anlamına gelen keyfî kararlara hiçbir hukuk sisteminde müsaade edilemez. Bir hukuk devletinde anayasal hükümlere uymamanın ilgililer açısından cezai, idari ve hukuki sorumluluklar doğuracağı açıktır. Anayasal düzenin korunması yalnızca Anayasa Mahkemesine ait bir görev değildir. Anayasal kurumların, kamu gücünü kullanan organların, gerçek veya tüzel kişilerin Anayasa'yı koruma ve anayasal kurallara sadakat gösterme yükümlülüğü bulunmaktadır. Anayasa Mahkemesinin Kadri Enis Berberoğlu (2) ve (3) kararlarında tespit edilen hak ihlallerinin ortadan kaldırılması ve kararların gereğinin yerine getirilmesi yalnızca ilgili derece mahkemelerinin değil başta Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Hakimler ve Savcılar Kurulu olmak üzere kamu gücünü kullanan diğer organların da görevidir. Bu sebeple ihlal kararının ilgili kurumlara da gönderilmesi gerekir. | „ |
Kadri Enis Berberoğlu, 11 Şubat 2021 tarihinde mahkeme kararıyla yeniden milletvekili oldu.
Can Atalay'ın milletvekilliği
Can Atalay, 2023 Türkiye genel seçimlerine Türkiye İşçi Partisi'nden (TİP) Hatay milletvekili adayı olarak katıldı ve seçildi. Milletvekili seçilmesinin ardından tahliye edilmesine yönelik başvurular Yargıtay 3. Ceza Dairesi tarafından reddedildi. Bunun üzerine Atalay; adil yargılanma, seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma ve kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle 20 Temmuz 2023 tarihinde Anayasa Mahkemesine başvurdu.
25 Ekim 2023 tarihinde Anayasa Mahkemesi Can Atalay hakkında "seçilme ve siyasi faaliyette bulunma" ve "kişi hürriyeti ve güvenliği" haklarının ihlal edildiğine karar verdi. İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesinin başkanı dosyayı Yargıtay 3. Ceza Dairesi'ne AYM'nin ihlal kararını değerlendirmek üzere dosyayı iletti. 8 Kasım 2023 tarihinde Yargıtay 3. Ceza Dairesi; Can Atalay hakkında kesinleşmiş hüküm verdiğini ve her ne kadar bu karar TBMM Genel Kurulu'nda okunmamamış olsa da Can Atalay'ın milletvekilliğinin kesin olarak düşürüldüğünü, AYM'nin kesinleşmiş bir hükümden dolayı inceleme yaparak yetkisini aştığını ve Anayasayı ihlal ettiğini gerekçe göstererek Can Atalay'ın hapis cezasının onanmasına ve Can Atalay hakkında ihlal kararı veren AYM üyeleri hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunmasına karar verdi. Anayasa Mahkemesi, 18 yıl hapis cezasına çarptırılan "Can Atalay'a ilişkin verdiği hak ihlali kararının yerine getirilmemesi" nedeniyle yapılan başvuruyu 13 Aralık 2023 tarihinde görüşme kararı almıştır.
Can Atalay hakkında verilen hak ihlali kararına uyulmaması üzerine yapılan ikinci başvuruyu 21 Aralık 2023 tarihinde görüşen Anayasa Mahkemesi yeniden hak ihlaline hükmetti. Anayasa Mahkemesi, TİP Hatay Milletvekili Can Atalay'ın bireysel başvuru hakkının, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ve kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine, hak ihlallerinin ortadan kaldırılması ve Can Atalay'ın tahliye edilmesi için kararın İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi'nie gönderilmesine karar verdi. Ancak İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi bu karara da uymayarak dosyayı tekrar Yargıtay'a gönderdi. Yargıtay 3. Ceza Dairesi "AYM kararının hukuki değerinin olmadığını" belirterek Anayasa Mahkemesi'nin ikinci kez verdiği hak ihlaline uyulmamasına karar verdi. Bu gelişme üzerine Yargıtay kararı TBMM Genel Kurulunda okundu ve Can Atalay'ın milletvekilliği düşürüldü. AYM kararlarına uyulmaması, AYM'nin etkin bir iç hukuk yolu olup olmadığı tartışmalarını da beraberinde getirdi. Muhalefet, bağlayıcı AYM kararlarına uyulmamasını anayasaya darbe olarak niteledi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b . anayasa.gov.tr. Anayasa Mahkemesi. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2022.
- ^ "2023 Yılı Merkezi Bütçe Kanunu, Anayasa Mahkemesi Cetveli" (PDF). 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
- ^ "TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI" (PDF). mevzuat.gov.tr. T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI MEVZUAT BİLGİ SİSTEMİ. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
- ^ "Mevzuat Bilgi Sistemi". www.mevzuat.gov.tr. 14 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2024.
- ^ a b c TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ Anayasa Düzenindeki Yeri - Teşkilâtı - Fonksiyonları. Asistan A. Ülkü AZRAK. Journal of Istanbul University Law Faculty. 25 Ağustos 2011. s. 652.
- ^ Ekinci, Hüseyin; Sağlam, Musa. "Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru" (PDF). Ankara Barosu. 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2020.
- ^ Yıldırım, Umut Turgut (2021). "Türk Siyasal Hayatında Anayasa Yargısı-Siyaset İlişkisi: Türk Anayasa Mahkemesi Üzerinden Bir Değerlendirme". Turkish Studies-Economics,Finance,Politics. Volume 16 Issue 1 (Volume 16 Issue 1): 571-587. doi:10.47644/TurkishStudies.48110. ISSN 2667-5625. 17 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Temmuz 2023.
- ^ "Norm Denetimi". anayasa.gov.tr. Anayasa Mahkemesi. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
- ^ a b "Eski Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Altan'a hapis cezası". www.aa.com.tr. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
- ^ "Anayasa Mahkemesi Üyeleri Alparslan ALTAN ve Erdal TERCAN'ın Meslekten Çıkarılmasına İlişkin Gerekçeli Kararın Basın Duyurusu | Anayasa Mahkemesi". www.anayasa.gov.tr. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
- ^ "Yargıtay Ceza Genel Kurulu, eski AYM üyesi Tercan'a FETÖ'den verilen hapis cezasını onadı". www.aa.com.tr. 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
- ^ . 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2020.
- ^ "Anayasa Mahkemesi Kararının Uygulanmaması Nedeniyle Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakkı ile Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlal Edilmesi | Anayasa Mahkemesi". www.anayasa.gov.tr. 8 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Aralık 2023.
- ^ . Sözcü Gazetesi. 11 Şubat 2021. 11 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
- ^ . KısaDalga.net. 9 Nisan 2023. 9 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023.
- ^ . Hürriyet. 13 Temmuz 2023. 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2023.
- ^ "Anayasa Mahkemesi'nden Can Atalay için 'hak ihlali' kararı!". birgun.net. 25 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- ^ Tanış, Edanur (2 Kasım 2023). "Can Atalay hâlâ tahliye edilmedi | İstanbul Barosu, AYM kararını uygulamayan mahkeme başkanını HSK'ya şikâyet etti". Medyascope. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
- ^ "Yargıtay, Anayasa Mahkemesi üyeleri hakkında suç duyurusunda bulundu". BBC Türkçe. 8 Kasım 2023. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Kasım 2023.
- ^ "Yargıtay'dan Can Atalay'a tahliye yok, AYM üyelerine suç duyurusu var". Gazete Duvar. 8 Kasım 2023. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Kasım 2023.
- ^ "AYM, Can Atalay hakkındaki ikinci hak ihlali başvurusunu 13 Aralık'ta görüşecek". T24. 8 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Aralık 2023.
- ^ "Can Atalay hakkında AYM'den ikinci hak ihlali kararı: Ağır ceza mahkemesinin tutumu ne olacak?". BBC News Türkçe. 22 Aralık 2023. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
- ^ "Mahkeme AYM kararına uymadı Can Atalay dosyasını Yargıtay'a yolladı: Yargı krizinde ikinci perde mi?". VOA Türkçe. 27 Aralık 2023. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
- ^ "Yargıtay AYM'nin Can Atalay hakkındaki ikinci ihlali kararını tanımadı". euronews. 3 Ocak 2024. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
- ^ "Can Atalay: Yargıtay kararı okundu, TİP Hatay Milletvekili'nin vekilliği düşürüldü". BBC News Türkçe. 30 Ocak 2024. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
- ^ Büro, Ankara (9 Kasım 2023). "Yargıtay-AYM krizi | Muhalefet partilerinden Yargıtay'a tepki: "Anayasal darbe teşebbüsüdür"". Medyascope. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
Dış bağlantılar
Vikikaynak'ta Anayasa Mahkemesi ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
- Resmî site
- Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 1 Temmuz 2020 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi
- Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun 11 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü 11 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Anayasa Mahkemesi Hizmet Birimlerinin Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 12 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Anayasa Mahkemesi Kadrolarına Atanan Raportörlerin Sınıfları, İlerlemeleri İle Birinci Sınıfa Ayrılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 7 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Anayasa Mahkemesi Raportör Yardımcısı Adaylığı Giriş Sınavı Yönetmeliği 11 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi AYM Turkiye de anayasal denetimi yuruten en yuksek yargi organidir Kanunlarin Cumhurbaskanligi kararnamelerinin ve Turkiye Buyuk Millet Meclisi Ictuzugunun Anayasaya sekil ve esas bakimlarindan uygunlugunu denetler ve bireysel basvurulari karara baglar Anayasa degisikliklerini ise sadece sekil bakimindan inceler ve denetler Gorevleri Turkiye Anayasasi nin 148 ve 153 maddeleri arasinda belirtilmistir Turkiye Cumhuriyeti Anayasa MahkemesiTurkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi amblemiTurkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi nin Ahlatlibel Cankaya da bulunan yerleskesiKurulus25 Nisan 1962 62 yil once 1962 04 25 YerIncek Sehit Savci Mehmet Selim Kiraz Bulvari 06805 Ahlatlibel Cankaya AnkaraKoordinatlar39 50 42 K 32 47 25 D 39 84500 K 32 79028 D 39 84500 32 79028Slogan Haklar ve ozgurlukler insanligin onuru ve erdemidir Olusum turuAnayasal organYetkilendirme10 Kasim 1983 tarih ve 2949 sayili Anayasa Mahkemesinin Kurulusu ve Yargilama Usulleri Hakkinda Kanun Tarihsel 22 Nisan 1962 tarih ve 44 sayili Anayasa Mahkemesinin Kurulusu ve Yargilama Usulleri Hakkinda Kanun kurulus Yillik butce 260 919 000 2023 Websiteanayasa gov trBaskanMevcutKadir OzkayaGorev basi20 Nisan 2024Gorev sonu22 Aralik 2026Baskan VekiliMevcutHasan Tahsin GokcanGorev basi10 Nisan 2019Gorev sonu17 Mart 2026Baskan VekiliMevcutBasri BagciGorev basi20 Nisan 2024Gorev sonu20 Nisan 2028 6216 sayili Anayasa Mahkemesinin Kurulusu ve Yargilama Usulleri Hakkinda Kanunun 1 maddesine gore Anayasa Mahkemesinin yapisi gorevleri yargilama usulleri Baskan baskanvekilleri ve uyelerinin secimi disiplin ve ozluk isleri ile raportorler raportor yardimcilari ve personelinin nitelikleri atanmalari gorev ve sorumluluklari disiplin ve ozluk islerine iliskin esaslar adi gecen Kanun ile duzenlenmistir Anayasa Mahkemesi hukumleri 1961 Anayasasinin Yargi basligi altindaki bolumunde Ucuncu Kisim Ucuncu Bolum yer almaktadir Bu hukumlerden Anayasa Mahkemesinin temel islevinin devletin yargi islevinin bir parcasi oldugu cikarilabilir Ancak Anayasa Mahkemesi nin islevi diger yargi organlarindan farklilik gosterir Anayasa Mahkemesi cesitli gorevleri ustlenir ornegin kanunlarin Anayasa ya uygunlugunu denetler Yasama Meclisi uyelerinin islemlerini denetler Yuce Divan gorevi yapar siyasi partileri denetler ve bazi idari gorevleri yerine getirir Bu gorevler Anayasa Mahkemesi ni diger yargi organlarindan ayirir ve ona ozgu kilar Anayasa Mahkemesi Anayasa Yargisi Fonksiyonu nu yerine getirirken diger yargi organlarinin islevlerinden farkli bir rol ustlenir Anayasa Mahkemesi nin islevi genellikle soyut hukuki meseleleri cozmek yani hukuki ilkeleri objektif olarak aciklamak ve devletin ozgurluklere dayali demokratik duzenini koruma gorevini ustlenmek seklinde ozetlenebilir Ayrica Anayasa Mahkemesi kanunlari denetlerken kanun koyucunun siyasi gorusunu ve tutumunu hukuki acidan da degerlendirmek durumundadir Ancak bu Anayasa Mahkemesi nin kanunlari degistirme yetkisine sahip oldugu anlamina gelmez yalnizca kanunlari Anayasa ya uygun hale getirmek amaciyla iptal edebilir Anayasa Mahkemesi kararlariyla diger devlet organlarini baglayan bagimsiz bir devlet organidir Mahkeme kendi idari islerini yurutme yetkisine sahiptir ve uyeleri hakkindaki ceza davalarini bile kendisi yurutur Bu bagimsizlik Anayasa Mahkemesi ni tam anlamiyla bir Anayasa Organi haline getirir Tarihce9 Temmuz 1961 tarihinde halk cogunlugu tarafindan kabul edilen Anayasa geregince 22 4 1962 tarih ve 44 sayili Anayasa Mahkemesinin Kurulusu ve Yargilama Usulleri Hakkinda Kanun 25 4 1962 tarihli Resmi Gazete de yayimlanmasiyla Yasa nin yururluk tarihini duzenleyen 59 maddesinde belirtilen Bu Kanun 25 Nisan 1962 tarihinde yururluge girer ifadesine gore 25 Nisan 1962 tarihinde kuruldu 1961 Anayasasi ile saglanan hukuk devleti yargi bagimsizligi ilkeleri ile guvence altina alinan Anayasa Mahkemesinin temel gorevleri anayasa ile belirlendi Daha sonrasinda 1982 Anayasasi nda da biraz daha daraltilarak korundu 12 Eylul 2010 da yapilan Turkiye anayasa degisikligi referandumunun kabul edilmesi ile Mahkeme uye sayisi artirildi ve bireysel basvuru yapma hakki verildi 2010 anayasa degisikligi 12 Eylul 2010 da yapilan Anayasa degisikligi referandumunun kabul edilmesi ile bazi degisiklikler yururluge girdi Anayasa Mahkemesinde yedek uyelik sistemi kaldirildi Mahkeme 11 asil 4 yedek uye yerine 15 asil uyeden olusacak Mevcut yedek uyeler asil uye sifatini kazandi Anayasa Mahkemesi uyelerinin gorev suresi 12 yil olarak belirlendi Vatandaslara anayasada guvence altina alinmis temel hak ve ozgurluklerden Avrupa Insan Haklari Sozlesmesi kapsamindaki birinin ihlali halinde Anayasa Mahkemesine bireysel basvuru yapma hakki verildi Anayasa Mahkemesi tarafindan yapilan Yuce Divan yargilamalari icin Yargitay a temyize gidilebilecek Anayasa Mahkemesi uc daireye bolunmustur Daireler daire baskani baskanliginda dort uyenin katilimiyla toplanacak Siyasi partilere iliskin dava ve basvurulara iptal ve itiraz davalarina ve Yuce Divan sifatiyla gorulecek yargilamalara ise Genel Kurul bakacak Anayasa degisikliginin iptali ve siyasi parti kapatma davalarinda uyelerin 3 5 i yerine 2 3 unun oyu aranacak 2017 anayasa degisikligi 16 Nisan 2017 de yapilan Anayasa degisikligi referandumunun kabul edilmesi ile askeri mahkemeler kaldirildigi icin Anayasa Mahkemesinin uye sayisi 17 den 15 e indi Ilgili anayasa degisikliginde askeri yargidan secilen uyelerin gorevlerinin bitimine kadar uyeliklerinin devam edecegi de belirtilmistir Askeri Yargitay ve Askeri Yuksek Idare Mahkemesi nin kaldirilmasiyla birlikte Cumhurbaskaninin Anayasa Mahkemesine sectigi uye sayisi 14 ten 12 ye duserken Turkiye Buyuk Millet Meclisinin halihazirda bulunan uc uye atamasinda degisiklik yapilmadi YapilanmaAnayasa Mahkemesi nin 45 yil logosu Anayasa Mahkemesi 15 uyeden olusur Turkiye Buyuk Millet Meclisi gizli oylamayla iki uyeyi Sayistayin kendi uyeleri arasindan her bos yer icin gosterecekleri ucer aday icinden bir uyeyi ise baro baskanlarinin serbest avukatlar arasindan gosterecekleri uc aday icinden secer Meclisteki ilk oylamada ucte iki ve ikinci oylamada salt cogunluk aranir Ucuncu oylamada ikinci oylamada en cok oy alan iki adaydan en fazla oy alan aday secilmis olur Cumhurbaskani uc uyeyi Yargitayin kendi uyeleri arasindan her bos yer icin gosterecekleri ucer aday icinden iki uyeyi Danistayin kendi uyeleri arasindan her bos yer icin gosterecekleri ucer aday icinden uc uyeyi en az ikisi hukukcu olmak uzere Yuksekogretim Kurulunun kendi uyesi olmayan yuksekogretim kurumlarinin hukuk iktisat ve siyasal bilimler dallarinda gorev yapan ogretim uyeleri arasindan gosterecegi ucer aday icinden dort uyeyi ust kademe yoneticileri serbest avukatlar birinci sinif hakim ve savcilar ile en az bes yil raportorluk yapmis Anayasa Mahkemesi raportorleri arasindan secer Anayasa Mahkemesine uye secilebilmek icin kirk bes yasin doldurulmus olmasi kaydiyla yuksekogretim kurumlari ogretim uyelerinin profesor veya docent unvanini kazanmis avukatlarin en az yirmi yil fiilen avukatlik yapmis ust kademe yoneticilerinin yuksekogrenim gormus ve en az yirmi yil kamu hizmetinde fiilen calismis birinci sinif hakim ve savcilarin adaylik dahil en az yirmi yil calismis olmasi sarttir Anayasa Mahkemesi uyeleri arasindan gizli oyla ve uye tam sayisinin salt cogunlugu ile dort yil icin bir Baskan ve iki baskanvekili secilir Suresi bitenler yeniden secilebilirler Gorev ve yetkileri Anayasal denetim Kanunlarin Cumhurbaskanligi kararnamelerinin ve Turkiye Buyuk Millet Meclisi Ictuzugunun Anayasaya sekil ve esas bakimlarindan uygunlugunu denetler ve bireysel basvurulari karara baglar Anayasa degisikliklerini ise sadece sekil bakimindan inceler ve denetler Ancak olaganustu hallerde ve savas hallerinde cikarilan Cumhurbaskanligi kararnamelerinin sekil ve esas bakimindan Anayasaya aykiriligi iddiasiyla Anayasa Mahkemesine dava acilamaz Ayrica usulune gore yururluge konulmus uluslararasi antlasmalar hakkinda da Anayasa Mahkemesine basvurulamaz Yuce Divan Anayasa Mahkemesi Cumhurbaskanini Turkiye Buyuk Millet Meclisi Baskanini Cumhurbaskani yardimcilarini bakanlari Anayasa Mahkemesi Yargitay Danistay Baskan ve uyelerini Bassavcilarini Cumhuriyet Bassavcivekilini Hakimler ve Savcilar Kurulu ve Sayistay Baskan ve uyelerini gorevleriyle ilgili suclardan dolayi Yuce Divan sifatiyla yargilar Genelkurmay Baskani Kara Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlari da gorevleriyle ilgili suclardan dolayi Yuce Divanda yargilanirlar Yuce Divanda savcilik gorevini Cumhuriyet Bassavcisi veya Cumhuriyet Bassavcivekili yapar Bireysel basvuru Turkiye Cumhuriyeti Avrupa Insan Haklari Sozlesmesi ne 1954 yilinda taraf olmus Avrupa Insan Haklari Mahkemesine bireysel basvuru hakkini 1987 de zorunlu yargilama yetkisini ise 1990 yilinda kabul etmistir 2004 yilinda yapilan anayasa degisikligiyle de basta Avrupa Insan Haklari Sozlesmesi olmak uzere Turkiye nin taraf oldugu temel hak ve ozgurluklere iliskin uluslararasi sozlesmelere kanunlarin uzerinde bir deger atfedilmistir Temel haklarla ilgili evrensel olcutlere atif yapan degisikliklerin son halkasini ise 2010 yilinda yapilan Anayasa degisikligiyle Anayasa Mahkemesine bireysel basvuru yolunun acilmasi olusturmustur Bireysel basvurunun uygulamaya gecirilmesiyle kamu gucunu kullanan kisi ve kurumlarin sebep oldugu hak ihlallerine karsi 23 Eylul 2012 tarihinden itibaren anayasal yargi denetimi baslatilmistir Buna gore 23 Eylul 2012 tarihi itibariyla herkes Anayasa mizda guvence altina alinmis temel hak ve ozgurluklerinden Avrupa Insan Haklari Sozlesmesi kapsamindaki herhangi birinin kamu gucu tarafindan ihlal edildigi iddiasiyla Anayasa Mahkemesine basvurabilmektedir Diger gorev ve yetkiler Siyasi partilerin kapatilmasi siyasi partilerin kapatilmasi davalari Yargitay Cumhuriyet Bassavciliginin acacagi dava uzerine Anayasa Mahkemesi tarafindan karara baglanir Anayasa Mahkemesi temelli kapatma yerine dava konusu fiillerin agirligina gore ilgili siyasi partinin Devlet yardimindan kismen veya tamamen yoksun birakilmasina karar verebilir Siyasi partilerin mali denetiminin yapilmasi siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesi tarafindan yerine getirilir Anayasa Mahkemesi bu denetim gorevini yerine getirirken Sayistay dan yardim saglar Uyusmazlik Mahkemesi nin baskan ve baskanvekilinin secilmesi uyusmazlik Mahkemesinin Baskanligini Anayasa Mahkemesince kendi uyeleri arasindan gorevlendirilen uye yapar Yasama dokunulmazligi Turkiye Buyuk Millet Meclisince yasama dokunulmazliginin kaldirilmasina veya milletvekilliginin dustugune karar verilmesi durumunda bu karar tarihinden baslayarak yedi gun icerisinde ilgili uye ya da milletvekillerinden herhangi biri tarafindan bu karara karsi iptal istemiyle Anayasa Mahkemesine basvurulabilir Anayasa Mahkemesi bu iptal istemini on bes gun icinde kesin olarak karara baglar Milletvekilliginin dusurulmesi Anayasa nin 84 maddesinin birinci ucuncu veya dorduncu fikralarina gore bir milletvekilinin milletvekilliginin dusmesine karar verilmesi durumunda ilgili milletvekili veya bir diger milletvekili kararin Anayasaya kanuna veya Ictuzuge aykiri oldugu iddiasiyla Anayasa Mahkemesine basvurabilir Iptal istemini on bes gun icinde Anayasa Mahkemesi karara baglar Anayasa Mahkemesi uyeleriAnayasa Mahkemesi baskanvekili baskanliginda dort uyeden olusan iki bolumden olusur Bolumler yalnizca kisisel basvurulari inceler Genel Kurul siyasi partilere iliskin dava ve basvurulara iptal ve itiraz davalarina ve Yuce Divan sifatiyla gorulecek davalara bakar Anayasa degisikliginin iptali ve siyasi partilerin kapatilmasi icin uyelerin beste ucu yerine ucte ikisinin oyu gereklidir Uyelerin cekimser oy kullanma yetkisi yoktur Anayasa Mahkemesi uyeleri asli gorevleri disinda ozel veya resmi olarak hicbir goreve atanmazlar Anayasa Mahkemesi davalarinda yargilamanin aleniyeti ilkesi uygulanmaz Gorev sureleri 12 yildir Ayrica 65 yasina gelen uyeler on iki yili tamamlamamis olsa bile yas haddinden emekliye ayrilir Adi Gorevi Gorev baslangici Gorev bitisi Kontenjan Secen1 Kadir Ozkaya Baskan 22 Aralik 2014 22 Aralik 2026 Danistay Recep Tayyip Erdogan2 Hasan Tahsin Gokcan Baskan Vekili 24 Mart 2014 24 Mart 2026 Yargitay Abdullah Gul3 Basri Bagci 6 Nisan 2020 6 Nisan 2032 Recep Tayyip Erdogan4 Engin Yildirim Uye 15 Nisan 2010 9 Subat 2031 Yuksekogretim Kurulu Abdullah Gul5 Ridvan Gulec 17 Mart 2015 17 Mart 2027 Sayistay TBMM6 Recai Akyel 29 Agustos 2016 29 Agustos 2028 Ust duzey yonetici veya avukat Recep Tayyip Erdogan7 Yusuf Sevki Hakyemez 20 Eylul 2016 20 Eylul 2028 Yuksekogretim Kurulu8 Yildiz Seferinoglu 25 Ocak 2019 25 Ocak 2031 Ust duzey yonetici veya avukat9 Selahaddin Mentes 8 Temmuz 2019 8 Temmuz 203110 Irfan Fidan 25 Ocak 2021 25 Ocak 2033 Yargitay11 Kenan Yasar 1 Subat 2022 1 Subat 2034 Baro Baskani TBMM12 Muhterem Ince 17 Ekim 2022 17 Ekim 2034 Sayistay13 Yilmaz Akcil 30 Ocak 2024 16 Agustos 2033 Danistay Recep Tayyip Erdogan14 Omer Cinar 20 Nisan 2024 20 Nisan 2036 Yuksekogretim Kurulu15 Ust duzey yonetici veya avukatDegisiklikler Bu alt basligin gelistirilmesi gerekiyor Mahkemenin uye yapisi 2010 anayasa degisikligiyle su sekilde degistirildi Yargitay Danistay Askeri Yargitay ve Askeri Yuksek Idare Mahkemesi kendi uyeleri arasindan belirledigi ucer adayi Cumhurbaskanina onerir Cumhurbaskani bu adaylar arasindan secim yapar Yuksekogretim Kurulu hukuk iktisat ve siyasal bilimler alanlarinda gorev yapan ogretim uyeleri arasindan belirleyecegi ucer adayi Cumhurbaskanina sunar Cumhurbaskani ise bu adaylar arasindan secim yapar Ust kademe yoneticileri serbest avukatlar birinci sinif hakim ve savcilar ile Anayasa Mahkemesi raportorleri arasindan belirlenecek dort adayi Cumhurbaskani secer Sayistay kendi uyeleri arasindan belirledigi ucer adayi TBMM ye onerir ve TBMM bu adaylar arasindan secim yapar Benzer sekilde baro baskanlari avukatlar arasindan belirledikleri ucer adayi TBMM ye sunar ve TBMM bu adaylar arasindan secim yapar Anayasa Mahkemesi baskanlari listesiTartismalar15 Temmuz darbe girisimi 15 Temmuz 2016 daki basarisiz darbe girisiminin ardindan 20 Temmuz da Anayasa Mahkemesinin gorevdeki uyeleri Alparslan Altan ile Erdal Tercan Fethullahcilikla iliskili olduklari gerekcesiyle tutuklandi Altan ve Tercan 4 Agustos 2016 da AYM uyeleri tarafindan oybirligi ile meslekten ihrac edildi Ilerleyen surecte Altan ve Tercan FETO PDY silahli teror orgutune uye olmak sucundan hukum giydi Enis Berberoglu nun milletvekilligi Anayasa Mahkemesi 3 Subat 2021 tarihinde MIT TIR lari Skandali nda suclu bulunarak 13 Haziran 2017 tarihinde 25 yil hapis cezasina carptirilan ve milletvekilligi 4 Haziran 2020 tarihinde dusurulen Istanbul milletvekilli Kadri Enis Berberoglu nun bireysel basvurusu sonucunda bir basin duyurusunda asagidaki ifadeleri kullanmistir Mahkeme soz konusu islemlerin yerine getirilmesinin zorunluluk oldugunu belirtmistir Anayasa nin 2 maddesinde anlamini bulan hukuk devleti retorikten ibaret degildir Kamu gucunu kullanan organlarin mahkemelerin ve bireylerin hukuka uygun davranmadiklari bir ulkede hukuk devletinin varligindan soz edilemez Anayasa Mahkemesi kararlarinin baglayici oldugu yonundeki Anayasa nin 153 maddesinin acik hukmune ragmen her ne sebep ve mulahaza ile olursa olsun yerine getirilmemesi hukukun ustunlugu ilkesinin ve bu ilkenin temel alindigi anayasal duzenin agir bir bicimde ihlali anlamina gelmektedir Bu kapsamda turlu bahaneler ve hukuk tanimaz tutum ve davranislarla bireylerin temel hak ve ozgurluklerinin ihlal edilmesine ve mevcut ihlallerin surdurulmesine neden olacak sekilde Anayasa nin ongordugu hukuk duzenine karsi koyma anlamina gelen keyfi kararlara hicbir hukuk sisteminde musaade edilemez Bir hukuk devletinde anayasal hukumlere uymamanin ilgililer acisindan cezai idari ve hukuki sorumluluklar doguracagi aciktir Anayasal duzenin korunmasi yalnizca Anayasa Mahkemesine ait bir gorev degildir Anayasal kurumlarin kamu gucunu kullanan organlarin gercek veya tuzel kisilerin Anayasa yi koruma ve anayasal kurallara sadakat gosterme yukumlulugu bulunmaktadir Anayasa Mahkemesinin Kadri Enis Berberoglu 2 ve 3 kararlarinda tespit edilen hak ihlallerinin ortadan kaldirilmasi ve kararlarin gereginin yerine getirilmesi yalnizca ilgili derece mahkemelerinin degil basta Turkiye Buyuk Millet Meclisi ile Hakimler ve Savcilar Kurulu olmak uzere kamu gucunu kullanan diger organlarin da gorevidir Bu sebeple ihlal kararinin ilgili kurumlara da gonderilmesi gerekir Kadri Enis Berberoglu 11 Subat 2021 tarihinde mahkeme karariyla yeniden milletvekili oldu Can Atalay in milletvekilligi Can Atalay 2023 Turkiye genel secimlerine Turkiye Isci Partisi nden TIP Hatay milletvekili adayi olarak katildi ve secildi Milletvekili secilmesinin ardindan tahliye edilmesine yonelik basvurular Yargitay 3 Ceza Dairesi tarafindan reddedildi Bunun uzerine Atalay adil yargilanma secme secilme ve siyasi faaliyette bulunma ve kisi hurriyeti ve guvenligi hakkinin ihlal edildigi gerekcesiyle 20 Temmuz 2023 tarihinde Anayasa Mahkemesine basvurdu 25 Ekim 2023 tarihinde Anayasa Mahkemesi Can Atalay hakkinda secilme ve siyasi faaliyette bulunma ve kisi hurriyeti ve guvenligi haklarinin ihlal edildigine karar verdi Istanbul 13 Agir Ceza Mahkemesinin baskani dosyayi Yargitay 3 Ceza Dairesi ne AYM nin ihlal kararini degerlendirmek uzere dosyayi iletti 8 Kasim 2023 tarihinde Yargitay 3 Ceza Dairesi Can Atalay hakkinda kesinlesmis hukum verdigini ve her ne kadar bu karar TBMM Genel Kurulu nda okunmamamis olsa da Can Atalay in milletvekilliginin kesin olarak dusuruldugunu AYM nin kesinlesmis bir hukumden dolayi inceleme yaparak yetkisini astigini ve Anayasayi ihlal ettigini gerekce gostererek Can Atalay in hapis cezasinin onanmasina ve Can Atalay hakkinda ihlal karari veren AYM uyeleri hakkinda Yargitay Cumhuriyet Bassavciligina suc duyurusunda bulunmasina karar verdi Anayasa Mahkemesi 18 yil hapis cezasina carptirilan Can Atalay a iliskin verdigi hak ihlali kararinin yerine getirilmemesi nedeniyle yapilan basvuruyu 13 Aralik 2023 tarihinde gorusme karari almistir Can Atalay hakkinda verilen hak ihlali kararina uyulmamasi uzerine yapilan ikinci basvuruyu 21 Aralik 2023 tarihinde gorusen Anayasa Mahkemesi yeniden hak ihlaline hukmetti Anayasa Mahkemesi TIP Hatay Milletvekili Can Atalay in bireysel basvuru hakkinin secilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkinin ve kisi hurriyeti ve guvenligi hakkinin ihlal edildigine hak ihlallerinin ortadan kaldirilmasi ve Can Atalay in tahliye edilmesi icin kararin Istanbul 13 Agir Ceza Mahkemesi nie gonderilmesine karar verdi Ancak Istanbul 13 Agir Ceza Mahkemesi bu karara da uymayarak dosyayi tekrar Yargitay a gonderdi Yargitay 3 Ceza Dairesi AYM kararinin hukuki degerinin olmadigini belirterek Anayasa Mahkemesi nin ikinci kez verdigi hak ihlaline uyulmamasina karar verdi Bu gelisme uzerine Yargitay karari TBMM Genel Kurulunda okundu ve Can Atalay in milletvekilligi dusuruldu AYM kararlarina uyulmamasi AYM nin etkin bir ic hukuk yolu olup olmadigi tartismalarini da beraberinde getirdi Muhalefet baglayici AYM kararlarina uyulmamasini anayasaya darbe olarak niteledi Ayrica bakinizAnayasa hukuku Yuksek mahkeme Yuce DivanKaynakca a b anayasa gov tr Anayasa Mahkemesi 3 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Haziran 2022 2023 Yili Merkezi Butce Kanunu Anayasa Mahkemesi Cetveli PDF 17 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Ocak 2023 TURKIYE CUMHURIYETI ANAYASASI PDF mevzuat gov tr T C CUMHURBASKANLIGI MEVZUAT BILGI SISTEMI 7 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Agustos 2020 Mevzuat Bilgi Sistemi www mevzuat gov tr 14 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Subat 2024 a b c TURK ANAYASA MAHKEMESI Anayasa Duzenindeki Yeri Teskilati Fonksiyonlari Asistan A Ulku AZRAK Journal of Istanbul University Law Faculty 25 Agustos 2011 s 652 Ekinci Huseyin Saglam Musa Anayasa Mahkemesine Bireysel Basvuru PDF Ankara Barosu 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Haziran 2020 Yildirim Umut Turgut 2021 Turk Siyasal Hayatinda Anayasa Yargisi Siyaset Iliskisi Turk Anayasa Mahkemesi Uzerinden Bir Degerlendirme Turkish Studies Economics Finance Politics Volume 16 Issue 1 Volume 16 Issue 1 571 587 doi 10 47644 TurkishStudies 48110 ISSN 2667 5625 17 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Temmuz 2023 Norm Denetimi anayasa gov tr Anayasa Mahkemesi 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Agustos 2020 a b Eski Anayasa Mahkemesi Baskanvekili Altan a hapis cezasi www aa com tr 9 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Kasim 2023 Anayasa Mahkemesi Uyeleri Alparslan ALTAN ve Erdal TERCAN in Meslekten Cikarilmasina Iliskin Gerekceli Kararin Basin Duyurusu Anayasa Mahkemesi www anayasa gov tr 9 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Kasim 2023 Yargitay Ceza Genel Kurulu eski AYM uyesi Tercan a FETO den verilen hapis cezasini onadi www aa com tr 29 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Kasim 2023 4 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Haziran 2020 Anayasa Mahkemesi Kararinin Uygulanmamasi Nedeniyle Secilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakki ile Kisi Hurriyeti ve Guvenligi Hakkinin Ihlal Edilmesi Anayasa Mahkemesi www anayasa gov tr 8 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Aralik 2023 Sozcu Gazetesi 11 Subat 2021 11 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Subat 2021 KisaDalga net 9 Nisan 2023 9 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mayis 2023 Hurriyet 13 Temmuz 2023 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Temmuz 2023 Arsivlenmis kopya 5 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2023 Anayasa Mahkemesi nden Can Atalay icin hak ihlali karari birgun net 25 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ekim 2023 Tanis Edanur 2 Kasim 2023 Can Atalay hala tahliye edilmedi Istanbul Barosu AYM kararini uygulamayan mahkeme baskanini HSK ya sikayet etti Medyascope 9 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Kasim 2023 Yargitay Anayasa Mahkemesi uyeleri hakkinda suc duyurusunda bulundu BBC Turkce 8 Kasim 2023 9 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Kasim 2023 Yargitay dan Can Atalay a tahliye yok AYM uyelerine suc duyurusu var Gazete Duvar 8 Kasim 2023 9 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Kasim 2023 AYM Can Atalay hakkindaki ikinci hak ihlali basvurusunu 13 Aralik ta gorusecek T24 8 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Aralik 2023 Can Atalay hakkinda AYM den ikinci hak ihlali karari Agir ceza mahkemesinin tutumu ne olacak BBC News Turkce 22 Aralik 2023 6 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2024 Mahkeme AYM kararina uymadi Can Atalay dosyasini Yargitay a yolladi Yargi krizinde ikinci perde mi VOA Turkce 27 Aralik 2023 6 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2024 Yargitay AYM nin Can Atalay hakkindaki ikinci ihlali kararini tanimadi euronews 3 Ocak 2024 6 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2024 Can Atalay Yargitay karari okundu TIP Hatay Milletvekili nin vekilligi dusuruldu BBC News Turkce 30 Ocak 2024 30 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2024 Buro Ankara 9 Kasim 2023 Yargitay AYM krizi Muhalefet partilerinden Yargitay a tepki Anayasal darbe tesebbusudur Medyascope 6 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2024 Dis baglantilarVikikaynak ta Anayasa Mahkemesi ile ilgili metin bulabilirsiniz Resmi site Turkiye Cumhuriyeti Anayasasi 1 Temmuz 2020 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Anayasa Mahkemesinin Kurulusu ve Yargilama Usulleri Hakkinda Kanun 11 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Anayasa Mahkemesi Ictuzugu 11 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Anayasa Mahkemesi Hizmet Birimlerinin Gorevleri Calisma Usul ve Esaslari Hakkinda Yonetmelik 12 Agustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Anayasa Mahkemesi Kadrolarina Atanan Raportorlerin Siniflari Ilerlemeleri Ile Birinci Sinifa Ayrilma Usul ve Esaslari Hakkinda Yonetmelik 7 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Anayasa Mahkemesi Raportor Yardimcisi Adayligi Giris Sinavi Yonetmeligi 11 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde