Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Apatosaurus, (anlamı: aldatıcı kertenkele)Geç Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış sauropod dinozor cinsi. En tanınmış sauropodlardan biridir. Apatosaurus, ortalama 21–23 metre uzunluğunda ve 16.4–22.4 ton ağırlığındaydı.
| Apatosaurus | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Apatosaurus excelsus'un montelenmiş iskeleti, Amerikan Doğa Tarihi Müzesi | |||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| Türler | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Keşif
Amerikalı ünlü paleontolog O. Charles Marsh 1877 yılında genç bir otçul dinozor bireye ait olduğu düşünülen fosil kalıntılar bulmuştur. Biraz eksik olan bu iskelet üzerinden Apatosaurus cinsi tanımlanmış olup A. ajax türü belirlenmiştir. Yaklaşık 2 yıl sonra Marsh yeni kalıntılar buldu ve onları da Brontosaurus adıyla yeni cins olarak tanımlamıştır.
Fiziksel özellikleri
Apatosaurus cinsi dev, uzun boyunlu, ağır ve kamçı gibi ince bir kuyruğa sahip tipik üyesi bir sauropoddur. Dört ayağı üzerinde yürüyen bu devin ön bacakları, arka bacaklarından kısadır. Bazı uzunluk ve ağırlık tahminleri yapan çalışmalara göre Apatosaurus louisae türü 21 metre uzunluğa ve 22 ton ağırlığa sahipti. Diğer sauropodlarda olduğu gibi uzun boyunlara sahiptirler, ancak boyunları çok daha kalın ve ağır bir yapıya sahiptir, zira boyun omurlarının her biri çifte omur parçalarından oluşur. Diş yapısı ise ağzın ön kısmında toplanmış çivi şeklinde dişlerden oluşur. Kafatasının ön kısmının ileri doğru uzamasıysa besin çiğnerken yapılan ileri geri çene hareketinin bırakıldığını ileri sürmektedir. Apatosaurusların kalın ve güçlü bacakları arkada ve önde farklı sayıda pençe barındıran ayakları bulundurur. Ön ayaklarındaki parmaklarının tekinde tek pençe varken, arka ayaklarındaki parmakların üçünde pençe bulunur.
Sınıflandırma
Başlangıçta Apatosaurus ve Brontosaurus ayrı iki cins olarak ele alınmışsa da 1903 yılında paleontolog Elmer Riggs, Marsh'ın buluntularını yeniden ele almış ve iki canlının da aynı cinse ait olabilecek denli birbirine benzer özellikler gösterdiğini ileri sürmüştür. Bilimsel olarak yapılan bu öneri pek karşılık bulmamış uzun süre Brontosaurus adı kamuoyunda yaygın karşılık bulmuştur. Bunun yanı sıra 2015 yılında yapılan bir çalışma Brontosaurus cinsinin bilimsel literatürde tekrar kurulabileceğini, Apatosaurus ile Brontosaurus'un birbirine yeteri kadar uzak olduğunu vurgulamıştır. İki dinozor arasındaki en ayırt edici nokta boyun bölgeleridir, zira Brontosaurus'un boynu daha ağır ve daha dar bir boyun yapısına sahiptir.
Paleobiyoloji
Büyüme ve Davranış
Dinozorlarla ilgilenen herkesin iyi bildiği bir cins olan Apatosaurus'un büyüme şekli ve oranı bilimsel anlamda ciddi tartışma konusu olmuştur. Bu hesaplamalarda korunmuş dokulardaki büyüme halkalarının sayılması ve kemik uzunluklarının vücut ağırlığına oranı baz alınır ve Apatosaurus'un yaklaşık 15 yılda tam vücut büyüklüğüne ulaşan ve en fazla 5000 kg/yıl büyüme oranı yakalayan bir canlı olduğu tahmin edilmektedir. Alternatif bir diğer hesap yöntemi de belli eşitlikler kullanarak bu canlının tam vücut büyüklüğüne 70 yılda ulaştığını ve en fazla 520 kg/yıl büyüme oranı yakaladığını ileri sürmüştür. Bu değerler günümüz otçul karasal memelilerinkileri (fil, gergedan) fazlasıyla geçmektedir.Apatosaurus, tıpkı diğer Diplodocinae ailesi üyeleri gibi uzun boyna sahiptir, ama onlardan farkı daha kalın ve güçlü bir beden yapısına sahiptir, özellikle boynu daha kısa, ama ağırdır. Güçlü boyun kirişleri kaslar için tork yaratacak bir manivela yapısı sağlar. Bu yapı rahatça düşeyde ve yatayda boyun hareketinin yapılmasına yardımcı olur, Apatosaurus'un bu boyun yapısı hareket serbestliği yanında sağlam bir koruma da sağlar zira boyun kirişlerinin alt oluk yapıları kan damarları ve soluk borusuna bir koruma bölgesi sağlar.
Güçlü boyun yapısı bazı başka önermeleri de gündeme getirmektedir, Apatosaurusların güçlü boyunlarını bir silah gibi kullanabildikleri ve bununla savunma veya saldırı yapabildikleri gibi önermeler bazı çalışmalarda vurgulanmıştır. Özellikle deniz fillerindeki gibi ileri geri boyun hareketi gibi veya yandan düşmana saldırma şeklinde boynun hareket ettirilebildiği düşünülmektedir. Bazı çalışmalara göre Apatosaurus, boynunun yanı sıra kuyruğunu da silah olarak kullanabiliyordu, bu kuyruk hareketi bir kırbacın hareketine benzer dinamikte gerçekleşmekteydi. Yapılan çalışmaya göre Apatosaurus'un kuyruk dinamiklerinin (kuyruğun son iki metrelik kısmı) 1,8 kg ağırlığa ve 32 mm çapa sahiptir. Bu boyutta bir uç noktanın düşmana (bir etçil veya tür içi rakip) zarar verebilmesi için belli bir hıza ulaşması gerekmektedir ve yapılan modellemeler bu hıza ulaşmanın olanaklı olduğunu göstermektedir; ancak bu noktada yine büyük bir sorun bulunmaktadır, zira Apatosaurus gibi diplodocine ailesi üyelerinin böylesi bir kuvvet oluşturacak kadar güçlü kuyruk omurları yoktur, ince yapılı bu omurların böylesi bir kuyruk vuruşunda zedelenme ihtimali vardır.
Beslenme
Apatosaurus temel olarak alçakta yetişen bitkilerle beslenmektedir, Geç Jura dönemi Morrison Oluşumu büyük ve uzun boyunlu sauropodlarca zengin bir habitat sunar. Apatosaurus'un boynunun yanal ve düşey olarak oldukça esnek olduğu ve yüksekteki taze yaprakları da yiyebildiği düşünülmektedir. Boyun omurlarındaki eklemlenme düşeyde 6 metre ve yatayda 4 metrelik bir yer değiştirme olanağı sunar, bu değerler de akrabası Diplodocus'tan daha fazla boynunu hareket ettirebildiğini göstermektedir.
Kaynakça
- ^ a b Editors, Editors. . www.merriam-webster.com/. Merriam-Webster. 24 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ The Editors of Encyclopaedia Britannica, The Editors of Encyclopaedia Britannica. . Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 14 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d Castro, Joseph. . www.livescience.com. LiveScience. 2 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ SEEBACHER, Frank. (PDF). www.bioone.com. Bioone. 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Lehman and Woodward, Thomas and Holly. . www.bioone.com. Bioone. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Taylor, Michael P.; ve diğerleri. . www.researchgate.com. Researchgate. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Myhrvold and Currie, Nathan and Philip. . www.cambridge.org/. Cambridge. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Stevens and Parrish, Kent and Michael. . www.sciencemag.org. Sciencemag. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Apatosaurus anlami aldatici kertenkele Gec Jura doneminde Kuzey Amerika da yasamis sauropod dinozor cinsi En taninmis sauropodlardan biridir Apatosaurus ortalama 21 23 metre uzunlugunda ve 16 4 22 4 ton agirligindaydi Apatosaurus Yasadigi donem araligi 152 150 myo Titoniyen Kretase PreYeYeOSDCPTJKPgN Apatosaurus excelsus un montelenmis iskeleti Amerikan Doga Tarihi MuzesiBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataKlad DinosauriaKlad SaurischiaAlt takim SauropodomorphaKlad SauropodaKlad Ust familya Familya DiplodocidaeAlt familya ApatosaurinaeCins Apatosaurus Marsh 1877TurlerA ajax Marsh 1877 tip tur A excelsus Marsh 1879c Riggs 1903 A louisae Holland 1915 A parvus Peterson amp Gilmore 1902 SinonimlerBrontosaurus Marsh 1879cElosaurus Peterson amp Gilmore 1902KesifAmerikali unlu paleontolog O Charles Marsh 1877 yilinda genc bir otcul dinozor bireye ait oldugu dusunulen fosil kalintilar bulmustur Biraz eksik olan bu iskelet uzerinden Apatosaurus cinsi tanimlanmis olup A ajax turu belirlenmistir Yaklasik 2 yil sonra Marsh yeni kalintilar buldu ve onlari da Brontosaurus adiyla yeni cins olarak tanimlamistir Fiziksel ozellikleriApatosaurus ajax kafatasi Apatosaurus cinsi dev uzun boyunlu agir ve kamci gibi ince bir kuyruga sahip tipik uyesi bir sauropoddur Dort ayagi uzerinde yuruyen bu devin on bacaklari arka bacaklarindan kisadir Bazi uzunluk ve agirlik tahminleri yapan calismalara gore Apatosaurus louisae turu 21 metre uzunluga ve 22 ton agirliga sahipti Diger sauropodlarda oldugu gibi uzun boyunlara sahiptirler ancak boyunlari cok daha kalin ve agir bir yapiya sahiptir zira boyun omurlarinin her biri cifte omur parcalarindan olusur Dis yapisi ise agzin on kisminda toplanmis civi seklinde dislerden olusur Kafatasinin on kisminin ileri dogru uzamasiysa besin cignerken yapilan ileri geri cene hareketinin birakildigini ileri surmektedir Apatosauruslarin kalin ve guclu bacaklari arkada ve onde farkli sayida pence barindiran ayaklari bulundurur On ayaklarindaki parmaklarinin tekinde tek pence varken arka ayaklarindaki parmaklarin ucunde pence bulunur SiniflandirmaBaslangicta Apatosaurus ve Brontosaurus ayri iki cins olarak ele alinmissa da 1903 yilinda paleontolog Elmer Riggs Marsh in buluntularini yeniden ele almis ve iki canlinin da ayni cinse ait olabilecek denli birbirine benzer ozellikler gosterdigini ileri surmustur Bilimsel olarak yapilan bu oneri pek karsilik bulmamis uzun sure Brontosaurus adi kamuoyunda yaygin karsilik bulmustur Bunun yani sira 2015 yilinda yapilan bir calisma Brontosaurus cinsinin bilimsel literaturde tekrar kurulabilecegini Apatosaurus ile Brontosaurus un birbirine yeteri kadar uzak oldugunu vurgulamistir Iki dinozor arasindaki en ayirt edici nokta boyun bolgeleridir zira Brontosaurus un boynu daha agir ve daha dar bir boyun yapisina sahiptir Apatosaurus ve Brontosaurus un siniflandirmada nasil ayristiginin gosterimiPaleobiyolojiBuyume ve Davranis Apatosaurus bir irmaktan boynunu egerek su icerken Dinozorlarla ilgilenen herkesin iyi bildigi bir cins olan Apatosaurus un buyume sekli ve orani bilimsel anlamda ciddi tartisma konusu olmustur Bu hesaplamalarda korunmus dokulardaki buyume halkalarinin sayilmasi ve kemik uzunluklarinin vucut agirligina orani baz alinir ve Apatosaurus un yaklasik 15 yilda tam vucut buyuklugune ulasan ve en fazla 5000 kg yil buyume orani yakalayan bir canli oldugu tahmin edilmektedir Alternatif bir diger hesap yontemi de belli esitlikler kullanarak bu canlinin tam vucut buyuklugune 70 yilda ulastigini ve en fazla 520 kg yil buyume orani yakaladigini ileri surmustur Bu degerler gunumuz otcul karasal memelilerinkileri fil gergedan fazlasiyla gecmektedir Apatosaurus tipki diger Diplodocinae ailesi uyeleri gibi uzun boyna sahiptir ama onlardan farki daha kalin ve guclu bir beden yapisina sahiptir ozellikle boynu daha kisa ama agirdir Guclu boyun kirisleri kaslar icin tork yaratacak bir manivela yapisi saglar Bu yapi rahatca duseyde ve yatayda boyun hareketinin yapilmasina yardimci olur Apatosaurus un bu boyun yapisi hareket serbestligi yaninda saglam bir koruma da saglar zira boyun kirislerinin alt oluk yapilari kan damarlari ve soluk borusuna bir koruma bolgesi saglar Apatosaurus ajax YPM1860 numunesi boyun omuru onden gorunusu Guclu boyun yapisi bazi baska onermeleri de gundeme getirmektedir Apatosauruslarin guclu boyunlarini bir silah gibi kullanabildikleri ve bununla savunma veya saldiri yapabildikleri gibi onermeler bazi calismalarda vurgulanmistir Ozellikle deniz fillerindeki gibi ileri geri boyun hareketi gibi veya yandan dusmana saldirma seklinde boynun hareket ettirilebildigi dusunulmektedir Bazi calismalara gore Apatosaurus boynunun yani sira kuyrugunu da silah olarak kullanabiliyordu bu kuyruk hareketi bir kirbacin hareketine benzer dinamikte gerceklesmekteydi Yapilan calismaya gore Apatosaurus un kuyruk dinamiklerinin kuyrugun son iki metrelik kismi 1 8 kg agirliga ve 32 mm capa sahiptir Bu boyutta bir uc noktanin dusmana bir etcil veya tur ici rakip zarar verebilmesi icin belli bir hiza ulasmasi gerekmektedir ve yapilan modellemeler bu hiza ulasmanin olanakli oldugunu gostermektedir ancak bu noktada yine buyuk bir sorun bulunmaktadir zira Apatosaurus gibi diplodocine ailesi uyelerinin boylesi bir kuvvet olusturacak kadar guclu kuyruk omurlari yoktur ince yapili bu omurlarin boylesi bir kuyruk vurusunda zedelenme ihtimali vardir Beslenme Apatosaurus temel olarak alcakta yetisen bitkilerle beslenmektedir Gec Jura donemi Morrison Olusumu buyuk ve uzun boyunlu sauropodlarca zengin bir habitat sunar Apatosaurus un boynunun yanal ve dusey olarak oldukca esnek oldugu ve yuksekteki taze yapraklari da yiyebildigi dusunulmektedir Boyun omurlarindaki eklemlenme duseyde 6 metre ve yatayda 4 metrelik bir yer degistirme olanagi sunar bu degerler de akrabasi Diplodocus tan daha fazla boynunu hareket ettirebildigini gostermektedir Kaynakca a b Editors Editors www merriam webster com Merriam Webster 24 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi The Editors of Encyclopaedia Britannica The Editors of Encyclopaedia Britannica Encyclopaedia Britannica Encyclopaedia Britannica inc 14 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c d Castro Joseph www livescience com LiveScience 2 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi SEEBACHER Frank PDF www bioone com Bioone 4 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Lehman and Woodward Thomas and Holly www bioone com Bioone 28 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Taylor Michael P ve digerleri www researchgate com Researchgate 28 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link Myhrvold and Currie Nathan and Philip www cambridge org Cambridge 4 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Stevens and Parrish Kent and Michael www sciencemag org Sciencemag 27 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi