Artçı sarsıntı

Artçı şok veya artçı deprem Sismolojide, ana şokla aynı bölgede yer değiştiren kabuğun ana şokun etkilerine uyum sağlaması nedeniyle ortaya çıkan daha büyük bir depremi takip eden daha küçük bir depreme verilen isimdir. Büyük depremler, tutarlı bir düzene göre büyüklüğü ve sıklığı sürekli olarak azalan ve aletle tespit edilebilen yüzlerce ila binlerce artçı şoka neden olabilir. Bazı depremlerde ana kırılma iki veya daha fazla aşamada meydana gelir ve bu da birden fazla ana şoka neden olur. Bunlar olarak bilinir ve genel olarak benzer büyüklüklere ve hemen hemen aynı sismik dalga biçimlerine sahip olmaları nedeniyle artçı depremlerden ayırt edilebilirler.

Artçı depremlerin dağılımı

Çoğu artçı şok, fay kırılmasının tam alanı üzerinde yer alır ve ya fay düzleminin alanı boyunca ya da ana şokla ilişkili gerilimden etkilenen hacim içindeki diğer faylar boyunca meydana gelir. Tipik olarak artçı şoklar, fay düzleminden kopma uzunluğuna eşit bir mesafeye kadar bulunur.

Artçı depremin boyutu ve zaman sıklığı

Artçı şokların oranları ve büyüklükleri, köklü birkaç ampirik yasayı takip eder.

Omori Yasası

Artçı sarsıntıların sıklığı, ana şoktan sonra geçen sürenin tersiyle orantılı olarak kabaca azalır. Bu ampirik ilişki ilk olarak 1894 yılında Fusakichi Omori tarafından tanımlanmış olup Omori yasası olarak bilinmektedir. Şu şekilde ifade edilir:

${\displaystyle n(t)={\frac {k}{c+t}}}$

burada k ve c deprem dizileri arasında değişen sabitlerdir. Omori yasasının şu anda yaygın olarak kullanılan değiştirilmiş bir versiyonu, 1961'de Utsu tarafından önerildi.

${\displaystyle n(t)={\frac {k}{(c+t)^{p}}}}$

burada p, bozunma oranını değiştiren ve tipik olarak 0,7-1,5 aralığına düşen üçüncü bir sabittir.

Bu denklemlere göre artçı sarsıntıların oranı zamanla hızla azalmaktadır. Artçı şokların oranı, ana şoktan bu yana geçen zamanın tersiyle orantılıdır ve bu ilişki gelecekte artçı şokların meydana gelme olasılığını tahmin etmek için kullanılabilir. Yani ilk gün artçı sarsıntı olasılığı ne olursa olsun, ikinci gün ilk günün olasılığına 1/2, onuncu gün ise ilk günün olasılığına yaklaşık 1/10 olacaktır (p = 1'e eşit).

Båth Yasası

Artçı şokları tanımlayan diğer ana yasa, Båth Yasası olarak bilinir ve bu, bir ana şok ile onun en büyük artçı şoku arasındaki büyüklük farkının, ana şok büyüklüğünden bağımsız olarak yaklaşık olarak sabit olduğunu, tipik olarak 1,1-1,2 Moment magnitüd ölçeği kadar fark olduğunu belirtir.

Gutenberg–Richter Yasası

b = 1 için Gutenberg-Richter yasası

Artçı şok dizileri aynı zamanda tipik olarak, belirli bir zaman diliminde bir bölgedeki depremlerin büyüklüğü ve toplam sayısı arasındaki ilişkiyi ifade eden Gutenberg-Richter boyut ölçeklendirme yasasını da takip eder.

${\displaystyle \!\,N=10^{a-bM}}$

Nedir:

• ${\displaystyle N}$ olayların sayısı bundan büyük veya eşittir ${\displaystyle M}$
• ${\displaystyle M}$ büyüklük
• ${\displaystyle a}$ ve ${\displaystyle b}$ sabitlerdir

Özetle, bir ana şoktan sonra daha fazla küçük artçı şok ve daha az büyük artçı şok meydana gelir.

Artçı sarsıntıların etkisi

Artçı şoklar tehlikelidir çünkü genellikle tahmin edilemezler, büyük olabilirler ve ana şoktan zarar gören binaları çökertebilirler. Daha büyük depremler daha fazla ve daha büyük artçı şoklara neden olur ve özellikle sismik açıdan sessiz bir bölgede büyük bir olay meydana geldiğinde artçı şoklar yıllarca veya hatta daha uzun sürebilir.

Artçı sarsıntıların psikolojiye etkisi

Büyük bir deprem ve artçı şokların ardından pek çok kişi aslında deprem olmamasına rağmen "hayalet deprem" hissettiğini bildirir. "Deprem hastalığı" olarak bilinen bu durumun kinetozise bağlı olduğu düşünülür ve genellikle sismik aktivitenin azalmasıyla ortadan kalkar.

Ayrıca bakınız

• Öncü deprem

Kaynakça

1. ^ Omori, F. (1894). (PDF). Journal of the College of Science, Imperial University of Tokyo. 7: 111-200. 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2015. 
2. ^ Utsu, T. (1961). "A statistical study of the occurrence of aftershocks". Geophysical Magazine. 30: 521-605. 
3. ^ Utsu, T.; Ogata, Y.; Matsu'ura, R.S. (1995). "The centenary of the Omori formula for a decay law of aftershock activity". Journal of Physics of the Earth. 43: 1-33. doi:10.4294/jpe1952.43.1. 
4. ^ Quigley, M. . Christchurch Earthquake Journal. 29 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2012. 
5. ^ Richter, Charles F., Elementary seismology (San Francisco, California, USA: W. H. Freeman & Co., 1958), page 69.
6. ^ Båth, Markus (1965). "Lateral inhomogeneities in the upper mantle". Tectonophysics. 2 (6): 483-514. Bibcode:1965Tectp...2..483B. doi:10.1016/0040-1951(65)90003-X. 
7. ^ "Japanese researchers diagnose hundreds of cases of 'earthquake sickness'". The Daily Telegraph. 20 Haziran 2016. 30 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2024. 
8. ^ "After the earthquake: why the brain gives phantom quakes". The Guardian. 6 Kasım 2016. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2024.