Çoklu Mağaza veya Modal Model olarak da bilinen Atkinson-Shiffrin Modeli, 1968 yılında psikolog ve Richard Shiffrin tarafından önerilen bir bellek modelidir. Modele göre insan hafızasının üç ayrı bileşeni vardır:
- Duyusal Kayıt adı verilen duyusal bilgilerin belleğe girdiği bileşen
- Hem duyusal kayıttan hem de uzun vadeli bellekten girdi alan ve tutan Kısa Süreli Depo
- Kısa süreli depoda tekrarlayarak, prova yaparak hatırlanan, bilgilerin süresiz olarak tutulduğu Uzun Süreli Depo
İlk yayınından itibaren oldukça fazla tartışmaya konu olmuş ve eleştirilmiş olan bu model, daha sonraki hafıza araştırmalarını teşvik etmede önemli bir etkisi vardır.
Özet
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5aUwySm1MMDExYkhScGMzUnZjbVZmYlc5a1pXd3VjRzVuLnBuZw==.png)
Anılar modeli, bellek süreçlerinin nasıl çalıştığının bir açıklamasıdır. Bu üç bileşenli, Çok Mağazalı Model ilk olarak 1968'de iki Amerikan psikolog Atkinson ve Shiffrin tarafından oluşturulmuştur ancak birbirinden "farklı bellek depoları" fikri yeni bir fikir değildi. William James, 1890'da birincil ve ikincil bellek olarak iki ayrı bellek tipi tanımladı. Birincil belleğin bilinçte kısa bir süre tutulan düşüncelerden oluştuğu ve ikincil belleğin kalıcı, bilinçsiz bir depodan oluştuğu ve birbirlerinden ayrı olduğunu öne sürdü. Ancak, o zamanlar ayrı bellek depolarının cimriliği tartışmalı bir kavramdı. Ek olarak, Atkinson ve Shiffrin, daha önce teorileştirilmiş birincil ve ikincil belleğin varlığının yanı sıra bellek transferini düzenleyen bir duyusal kayıt bileşeninin var olduğunu ileri sürdü.
İlk yayınlanmasının ardından çokca tartışmaya konu olan ve kategori öncesi Akustik Depo, Çağrısal Bellek Modeli, Pertürbasyon ve kalıcı depo gibi uzantılarla üzerine eklemeler yapılmıştır. Ayrıca, modele diğerlerinin yanı sıra prosedürel eski haline getirme, Ayırt Edicilik Modeli ve Baddeley ve Hitch'in Çalışan Bellek Modeli gibi alternatif çerçeveler önerilmiştir.
Duyusal Kayıt
Çevreden gelen bir uyaran duyular tarafından algılandığında, Atkinson ve Shiffrin'in Duyusal Kayıt olarak adlandırdıkları bileşende ulaşılabilir hale gelir. Bu depo genellikle "duyusal kayıt" veya "duyusal bellek" olarak adlandırılsa da, aslında her duyu için bir tane olmak üzere birden çok kayıttan oluşur. Duyusal kayıtlar, uyaran tarafından taşınan bilgiyi işlemez, bunun yerine kısa süreli bellekte kullanılmak üzere bu bilgiyi algılar ve tutar. Bu model için en önemli gereksinimlerden biri de dikkattir. Bilgi kısa süreli belleğe ancak dikkat edildiğinde aktarılır, aksi takdirde hızla bozulur ve unutulur. Bu nedenle, Atkinson ve Shiffrin, büyük miktarda bilgiyi yüksek seviyeli bilişsel süreçlerden korudukları için, kayıtlara "tamponlar" da adını verdiler.
Genel olarak her duyu için bir duyusal kayıt olduğu kabul edilse de, yapılan araştırmaların çoğu görsel ve işitsel sistemlere odaklanmıştır.
İkonik Hafıza
Duyusal kayıtlar arasında belki de en çok araştırılanı, görsel sistemle ilişkilendirilen ikonik hafızadır. Görsel system için deneysel olarak Takistoskop kullanılarak kısa süreli ve uzun süreli bellekten ayrı olan duyu depolarını orijinal kanıt olarak gösterildi.
İkonik hafıza sadece görüş alanıyla sınırlıdır. Yani, bir uyarıcı görüş alanına girdiği sürece, ikonik hafızanın tutabileceği görsel bilgi miktarının bir sınırı yoktur. Duyusal kayıtların doğası gereği kayıtlarda bilginin daha fazla işlenmesine izin verilmez ve bu nedenle ikonik hafıza sadece şekil, boyut, renk ve konum gibi görsel uyaranlar için bilgi tutar. Daha üst düzey süreçlerin işlem kapasiteleri sınırlı olduğundan, duyusal bellekteki tüm bilgiler iletilemez. Görsel girdinin anlık olarak zihinde dondurulmasının, fotoğraf çekilmesinin, daha fazla bellek işlemi için iletilmesi gereken belirli bilgilerin seçimine izin verdiği iddia edilmiştir. İkonik belleğin en büyük sınırlaması, orada depolanan bilgilerin hızlı bir şekilde bozulmasıdır; ikonik bellekteki öğeler yalnızca 0,5–1,0 saniye sonra yok olur.
Yankı Hafızası
Ulric Neisser tarafından ortaya atılan yankısal hafıza, işitsel sistem tarafından algılanan bilginin kaydedildiği yerdir. Ekoik hafıza da denilen Yankısal Hafıza, İkonik hafızanın çalışma mantığındaki gibi sesin sadece perde ve tempo gibi yüzeysel yönlerini kaydeder ve neredeyse sınırsız bir kapasiteye sahiptir. Ekoik hafızanın İkonik hafızadan farklı olarak, kaydedilen bilginin tutulma süresinin bağlama bağlı olarak 1,5 ila 5 saniye arasında olduğu belirtilir, ancak gelen uyaran sayısının azlığına göre tutulma süresinin 20 saniyeye kadar sürdüğü gösterilmiştir.
Kısa Süreli Hafıza
Duyusal hafızadaki bilgilerin çoğu bozulur ve unutulurken, bir kısmı seçilir. Seçilen bilgiler kısa süreli depoya aktarılır.
Süre
Duyusal bellekte olduğu gibi, kısa süreli belleğe giren bilgi bozulma ve kaybolma süresi vardır, ancak kısa süreli depodaki bilginin tutulma süresi daha uzundur, bu süre bilgi aktif olarak prova edilmediğinde yaklaşık 18-20 saniye, bunun belli şartların oluşması sürenin 30 saniyeye kadar uzaması mümkündür. Neyse ki, bilgi Atkinson ve Shiffrin'in prova olarak adlandırdığı şeyle kısa vadeli depoda çok daha uzun süre tutulabilir. Prova işitsel bilgi için öğelerin sürekli tekrar edilerek gerçek anlamda alınabilir. Son olarak, kısa süreli depodaki bilgi, duyusal girdisiyle aynı modalitede olmak zorunda değildir. Örneğin görsel olarak algılanan yazılı metin işitsel bilgi olarak tutulabilir ve aynı şekilde işitsel girdi de görselleştirilebilir. Bu modelde bilginin prova edilmesi, bilginin uzun süreli depoda daha kalıcı olarak saklanmasını sağlar. Atkinson ve Shiffrin işitsel ve görsel bilgi için bunu detaylıca tartıştı, ancak bu modaliteleri oluşturmanın ve çalışmanın deneysel zorluklarından dolayı diğer modalitelerin provasına ve depolanmasına fazla dikkat etmediler.
Kapasite
İkonik ve Ekoik belleklerde olduğu gibi kısa süreli depoda tutulabilecek bilgi miktarının da bir sınırı vardır, bu sınır 7 ± 2 parçadır. Miller'ın yazdığı The Magical Number Seven, Plus or Minus Two adlı makalesinde belirtilen bu parçalar, bağımsız bilgi öğeleri olarak tanımlanır. Bazı parçaların birden fazla öğeye bölünebilmelerine rağmen tek bir birim olarak da algılanabildiğini belirtilmiştir, örneğin "1453" dört basamaklı "1, 4, 5, 3" sayı dizisi anlamsal olarak İstanbul'un fethinin yılı olan "1453" olarak gruplandırılmış olabilir.
Kısa süreli belleğin kapasitesi sınırlı olduğundan, herhangi bir zamanda ilgilenilebilecek bilgi miktarını ciddi şekilde sınırlar. Kümeleme büyük miktarda bilginin bellekte tutulmasına izin verir. Bu bilgilerin akılda tutulmasına yardım eder örneğin, “149283141066” on iki ayrı öğedir, bu çok sayıda öğe içeren dizi kısa süreli depolama sınırının oldukça dışındadır, ancak anlamsal olarak birden çok parça halinde “1492 – 8314 – 1066” olarak gruplandırılabilir.
Uzun Süreli Hafıza
Uzun süreli hafıza bilgilerin saklandığı ve sonradan kullanılabilmek üzere kaydedildiği, rafa kaldırıldığı yerdir. Burada bulunan bilgiler kopyalanabilir ve kısa süreli hafızaya taşınabilir ancak manipüle edilmeye açıktır.
Kısa Süreli Hafızadan Aktarım
Bilginin kısa süreli hafızadan uzun süreli hafızaya otomatik olarak aktarıldığı varsayılır. Atkinson ve Shiffrin'in modeline göre kısa süreli hafızadan uzun süreli hafızaya aktarım, bilgiye dikkat verildiği sürece gerçekleşir. Bu süreçte verilen dikkat değişiminin bilgilerin kısa süreli hafızada farklı sürelerde kalmasına neden olur. Bir öğe kısa süreli hafızada ne kadar uzun süre tutulursa bellek izi uzun süreli hafızada o kadar güçlü olacaktır. Atkinson ve Shiffrin, Hebb ve Melton tarafından yapılan çalışmaları bu aktarım mekanizması için birer kanıt olarak gösterir. Bu çalışmalara göre tekrarlanan ezber çalışmaları bilgilerin uzun süreli hafızada kalma sürelerini arttırır. Ayrıca üzerinde daha çok çalışılan öğelerin unutulma oranlarının arttığını gösteren orijinal Ebbinghaus bellek deneyleri de örnek olarak gösterilebilir. Son olarak, yazarlar, yeni edinilen bilginin uzun dönemli hafızaya kaydolmasını kuvvetlendirmek için önceden sahip olunan bilgilerle ilişkilendirmek gibi basit ezber çalışmasından daha etkili kodlama süreçleri olduğunu belirtiyor.
Kapasite ve Süre
Çoğu bellek modelinde olduğu gibi bu modelde de uzun süreli hafızanın süresinin ve kapasitesinin neredeyse sınırsız olduğu varsayılır. Çoğu zaman bilgilerin henüz öğrenilme sınırına ulaşamadan önce ilgili sinir ve beyin yapılarının bozulmaya başladığı görülür. Bu bozulma, uzun süreli hafızada depolanan hiçbir bilginin hayatın herhangi bir anında ulaşılamamasına sebep olabilir. Bilginin hafızayla olan bağlantıları, ipuçları veya çağrışımları bozulmaz. Bellek bozulmadan kalır ama erişilemez.
Farklı Bellekler için Kanıt
Çalışmanın ilk yayınlandığı sırada, bellek alanında tek işlem – çift işlem tartışması vardı. Atkinson ve Shiffrin, yapılan hipokampal lezyon çalışmalarından iki belleğin birbirinden ayrıldığına dair ikna edici kanıtlar var olduğunu bahsetmektedir. Bu çalışmalar hipokampal bölgede iki taraflı hasarı olan hastaların kısa süreli hafızalarının bozulmadan kalmasına rağmen yeni uzun süreli anılar oluşturamadıklarını göstermiştir. H.M. olarak ünlenen Henry Molaison, hipokampal bölgelerinin çoğunun alındığı ciddi bir bilateral medial temporal lobektomi ameliyatı geçirmiştir. Ameliyat sonrası yapılan çalışmalar da benzer sonuçlar vermiştir. Bu veriler, kısa süreli hafıza ve uzun süreli hafıza arasında bariz bir ayrım olduğunu göstermektedir.
Eleştiri
Ayrı Bir Depo Olarak: Duyusal Kayıt
Atkinson-Shiffrin modeline yönelik önemli eleştirilerden biri duyusal kayıtların hafızanın bir parçası olarak kabul edilmesiydi. Orijinal modele göre duyusal kayıtlar hem bir yapı hem de bir kontrol süreci olarak tanımlanıyordu. Parsimony, eğer duyusal kayıtlar gerçekten kontrol süreçleriyse üç parçalı bir sisteme gerek olmadığını belirtti. Modele yapılan eleştiriler sonrası düzenlemeler de bu iddiaları ele aldı ve duyusal kayıtlar kısa süreli hafıza ile birleştirildi.
Çalışma Belleğinin Bölünmesi ve Doğası
Baddeley ve Hitch kısa dönemli hafızanın yapısının birden fazla bileşenden oluştuğunu öne sürdüler. Orijinal Atkinson-Shiffrin modelinde farklı bileşenler özel olarak ele alınmamış olsa da, yazarlar duyusal modalitelerin kısa dönemli hafızada oluşturabileceği etkileri araştıran çok az çalışma yapıldığını belirtiyorlar. Bu nedenle Baddeley ve Hitch tarafından oluşturulmuş çalışma belleği modeli, orijinal bellek modelinin geliştirilmiş hali olarak görülür.
Tek Aktarım Mekanizması Olarak Prova
Model ayrıca bilginin uzun dönemli hafızaya transferini sağlayan en önemli unsurun prova yapmak olduğu öne sürülerek eleştirilmiştir. Bu eleştiriyi destekleyen çok fazla kanıt yoktur ve uzun dönemli hatırlama başka yollar kullanılarak daha iyi incelenebilir. Bu çerçevede; daha derin, daha anlamsal düzeyde kodlanan öğelerin uzun dönemli bellekte daha güçlü izler taşıdığı gösterilmektedir. Bu bilgilerin bozulma seviyeleri daha kısa olacağı için unutulmaları da oldukça zordur. Yani bu derin işleme seviyesi yapısı modeli çürütemediği gibi Atkinson ve Shiffrin'in kodlama ve prova arasındaki farkı açıkça açıkladığı için yapı, modelin bir uzantısı haline dönüşmüştür.
Uzun Süreli Hafızanın Bölünmesi
Uzun dönemli bellekte bilgiler rastgele bir biçimde değil belli gruplar altında saklanır. Bu gruplar epizodik (yaşanılan olay anıları), prosedürel (beceriler) veya semantik (genelgeçer bilgiler) olmasına bağlı olarak özgün farklılıklar içerir. En bilinen örneklerden biri olan Henry Molaison'un (H.M.) çalışmasından gelir: örtük ve prosedürel uzun dönemli depolamayı içeren basit bir motor görevi öğrenmek çift taraflı lezyonlardan etkilenmez. Hipokampal bölgeler ve diğer uzun süreli bellek biçimleri, örneğin kelime öğrenme (anlamsal) ve olaysal bellekler gibi, ciddi şekilde bozulur.
Konuyla ilgili yayınlar
Ana eleştirilerin daha kapsamlı ve teknik incelemeleri için ek kaynaklar:
- Raaijmakers, Jeroen G. W. (1993). "The story of the two-store model of memory: past criticisms, current status, and future directions". Attention and performance. Vol. XIV (silver jubilee volume). Cambridge, MA: MIT Press. pp. 467–488. ISBN 978-0-262-13284-8.
- Baddeley, Alan (April 1994). "The magical number seven: still magic after all these years?". Psychological Review. 101 (2): 353–356. doi:10.1037/0033-295X.101.2.353. PMID 8022967.
İlişkisel Bellek Araması (SAM)
Uzun süreli ve şiddetli tartışmalar sonucunda, orijinal Atkinson-Shiffrin modeli açıklayamadığı durumları açıklayabilmek için birçok değişikliğe uğradı. "İlişkisel Belleğin Aranması" (SAM) modeli, bu konudaki en önemli çalışmalardan biridir. SAM modeli kısa ve uzun dönemli olarak iki aşamalı bir bellek sistemi kullanır. Ancak, Orijinal Atkinson-Shiffrin modelinden farklı olarak, SAM modelinde duyusal kayıt yoktur.
Kısa Süreli Depo
Kısa süreli depolama, sınırsız bir depo değil sınırlı bir kapasiteye sahiptir. Bilgilerin öğrenilme sürecinde kısa süreli hafıza bir ‘tampon’ görevini üstlenir. Model, tamponun bir ‘r’ boyutuna sahip olduğunu varsayar. Bu kapasite dolana kadar yeni gelen bilgiler eskilerle bağlanır. Tampon tam kapasiteye ulaştığında artık yeni bilgi almayı durdurur. Yeni öğeler geldiğinde bellekte var olan bir öğeyle yer değiştirir. 1/r olasılığı, halihazırda var olan hangi öğenin bellekten değiştirileceğini varsayar. Genelde daha uzun süredir bellekte bulunan bilgilerin yeni öğelerle değiştirilme olasılığı, unutulma olasılığı daha yüksektir. Çünkü eğer bir bilgi uzun dönemli hafızaya aktarılmadıysa belli bir süre sonra unutulur.
Uzun Süreli Depo
Uzun süreli depo, değişik öğeler ve onların arasındaki ilişkileri bağlamlarına göre depolamaktan sorumludur. Bağlam bilgileri, bir öğenin, kısa süreli depoda olduğu sırada, mevcut olan duygusal ya da çevresel ayrıntılar şeklinde durumsal ve zamansal faktörleri ifade ediyor. Uzun süreli depoda aktarılan unsur bağlamı bilgilerinin miktarı, öğenin kısa süre depoda kalmış olduğu süre ile orantılıdır. Diğer taraftan, madde-unsur ilişkilerinin gücü, kısa süreli depoda iki öğenin aynı anda var olduğu süre ile orantılıdır.
Uzun Süreli Depodan Geri Almak (Kazanmak)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTlpTDJJMUwxSmxkSEpwWlhaaGJGOXBibDlUUVUwdWNHNW5Mekl5TUhCNExWSmxkSEpwWlhaaGJGOXBibDlUUVUwdWNHNW4ucG5n.png)
Bir örnek kullanarak uzun süreli mağazadan öğelerin nasıl geri çağrıldığını gösterebiliriz . Bir katılımcının bir kelime çiftleri listesini az önce incelediğini ve şimdi bu çiftlerle ilgili hafızasında ne kaldığının test edildiğini varsayalım. Önceki liste, battaniye – okyanus çiftini içeriyorsa, test, “battaniye” gösterildiğinde okyanusu hatırlamak olacaktır.
Uzun süreli depoda saklanan bilgiler, ipuçlarının birleştirilmesini, örneklemeyi, kurtarmayı ve kurtarmanın değerlendirilmesini içeren mantıksal bir süreç aracılığıyla geri getirilir. Bu modele göre, bir öğenin bellekten geri çağrılması gerektiğinde, katılımcı kısa süreli depoda öğe için çeşitli ipuçlarını bir araya getirir. Bu durumda, ipuçları, “battaniye” kelimesini çevreleyen, onunla ilişkisi bulunan herhangi bir ipucu olacaktır bunlar ondan önceki ve sonraki kelimeler, katılımcının o sırada ne hissettiği, kelimelerin ne kadar uzakta olduğu gibi faktörlere bağlı olarak değişir.
Katılımcı bu ipuçlarını kullanarak, uzun süreli depoda hangi alanın aranacağını belirler ve ardından ipuçlarıyla ilişkilendirilen bütün öğeleri inceler. Bu arama otomatik ve bilinçdışıdır, yazarlar bir cevabın bireyin kafasının, içine nasıl "girdiğini" bu halde açıklar. Örneğimizdeki “battaniye” öğesiyle en kuvvetli çağrışımlara sahip olan öğeler geri getirilir. Bir bilgi geri getirildikten sonra değerlendirilir, burada birey battaniye – okyanus çiftinin eşleşip eşleşmediğine karar verir. Bir eşleşme var ise ya da katılımcı bir eşleşme olduğuna inanıyorsa, geri getirilen kelimenin çıktısı alınır. Aksi takdirde, arama, değişik ipuçları ya da mümkünse değişik ağırlıklandırma ipuçlarını kullanarak baştan başlar.
Yenilik Etkileri
Yenilik etkisi, SAM modelinin ve özellikle de kısa dönemli hafıza modelinin genellikle serbest hatırlama yapılırken gözlemlenir. SAM'a seri konum eğrileri uygulanırken yenilik etkisi çok güçlüdür, ancak test denemeleri sırasında aritmetik bir çeldirici yerleştirildiğinde büyük ölçüde azalır. Yenilik etkisi, test listesinin sonundaki daha yeni öğelerin kısa dönemli hafızada daha güçlü olarak tutulması ve daha kolay hatırlanabildiği için sondaki bilgileri hatırlamada görevlidir. Ancak, yeni bilgiler işlendiğinde, bu öğe kısa dönemli hafızaya girer ve diğer bilgilerin yanına gider. Eğer hafıza tam kapasitesi tamamen doluysa eski bilgilerin yerini alır. Test yapıldıktan sonra katılımcıya dikkat dağıtıcı bir görev verildiğinde, görevde gelen bilgiler hafıza dolu olduğu için kısa dönem hafızadaki son öğelerin yerini alır ve bu yeni bilgilerle beraber testteki bilgiler için yenilik etkisi önemli ölçüde azalır.
SAM Modeli'nin Sorunları
SAM modeli, uzun dönemli yenilik etkisindeki verilerin ve uzun dönemli bitişiklik verilerinin gözlemlenmesinde ciddi sorunlara neden olur. Bu etkilerin her ikisi de gözlemlenirken, kısa dönemli hafıza modeli bu sorunların nedenini açıklayamaz. Kelime çiftlerinin veya çeldiricilerle dolu uzun bir listenin sunulmasından sonra dikkat dağıtıcı bir görevin içerdiği bilgilerde yenilik etkileri hala gözlemlenmektedir. Kısa dönemli hafıza kurallarına göre, en son edinilen öğeler artık kısa süreli bellekte bulunmayacağından, bu çeldiricilerle yakınlık etkisi zayıflar hatta yok olur. Şu anda, SAM modeli, Temporal Context Model gibi tek hafıza temelli serbest hatırlama modelleriyle rekabet etmektedir.
Orijinal model olay anında öğeler arasında tek anlamlı ilişkilerin oluştuğunu varsayar. Başka bir deyişle, yeni gelen öğelerin daha önceden kaydedilmiş ön bilgilerini hesaba katmaz. Modelin daha yeni bir versiyonu, modelin önceden kaydettiği semantik ve epizodik bilgilerin hesaba katıldığı ve bunun için özel bir bellek olduğunu ileri sürer. Önceden kaydedilmiş semantik ilişkiler için bir bellek vardır ve bu bellek bazı bilişsel süreçleri hızlandırır ve performansı arttırır. Örneğin, ilk önce muzun bir meyve olduğunu öğrendiniz ve onu daha önceden meyve olduğunu bildiğiniz elma ile aynı sınıfa koydunuz. Daha sonra muzun meyve olmasıyla alakalı bir şey düşünürken muzun meyve kategorisine bağlanması için yardımcı bir öğe olan elmayı bir daha düşünmek zorunda kalmazsınız. Bu kısayol buluşu bilişsel performansı arttırır. Bu mekanizma üniter, kalıp gibi bir sistemin aksine, hem epizodik hem de semantik bağlantıları kullanan, eski ve yeni bilgileri de içeren geniş bir hafıza arama sistemi gibidir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i Atkinson, R.C.; Shiffrin, R.M. (1968). "Chapter: Human memory: A proposed system and its control processes". In Spence, K.W.; Spence, J.T. (eds.). The psychology of learning and motivation. Vol. 2. New York: Academic Press. pp. 89–195.
- ^ James, William (1890). The Principles of Psychology. New York: Henry Holt. Retrieved 23 November 2013.
- ^ Crowder, Robert G.; Morton, John (November 1969). "Precategorical acoustic storage (PAS)". Perception & Psychophysics. 5 (6): 365–373. doi:10.3758/BF03210660
- ^ a b c d e f g Raaijmakers, Jeroen G. W.; Shiffrin, Richard M. (1981). "Search of associative memory". Psychological Review. 88 (2): 93–134. doi:10.1037/0033-295X.88.2.93.
- ^ Shiffrin, Robert M.; Raaijmakers, Jeroen (1992). "The SAM retrieval model: a retrospective and prospective". In Healy, Alice F.; Kosslyn, Stephen M.; Shiffrin, Richard M. (eds.). From Learning Processes to Cognitive Processes: Essays in Honor of William K. Estes. Vol. 2. Hillsdale, NJ: Erlbaum. pp. 119–141. ISBN 978-0-8058-0760-8.
- ^ Estes, William K. (1972). "An associative basis for coding and organization in memory". In Melton, Arthur W.; Martin, Edwin (eds.). Coding Processes in Human Memory. Washington, DC: Winston. pp. 161–90. ISBN 978-0-470-59335-6.
- ^ Lee, Catherine L. (1992). "The perturbation model of short-term memory: a review and some further developments". In Healy, Alice F.; Kosslyn, Stephen M.; Shiffrin, Richard M. (eds.). From Learning Processes to Cognitive Processes: Essays in Honor of William K. Estes. Vol. 2. Hillsdale, NJ: Erlbaum. pp. 119–141. ISBN 978-0-8058-0760-8.
- ^ Bahrick, Harry P. (March 1984). "Semantic memory content in permastore: Fifty years of memory for Spanish learned in school". Journal of Experimental Psychology: General. 113 (1): 1–29. doi:10.1037/0096-3445.113.1.1.
- ^ Healy, Alice F.; Fendrich, David W.; Crutcher, Robert J.; Wittman, William T.; Gesi, Antoinette T.; Ericsson, K. Anders; Bourne, Lyle E. Jr. (1992). "The long-term retention of skills". In Healy, Alice F.; Kosslyn, Stephen M.; Shiffrin, Richard M. (eds.). From Learning Processes to Cognitive Processes: Essays in Honor of William K. Estes. Vol. 2. Hillsdale, NJ: Erlbaum. pp. 87–118. ISBN 978-0-8058-0760-8.
- ^ Neath, Ian; Crowder, Robert G. (March 1990). "Schedules of presentation and temporal distinctiveness in human memory". Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition. 16 (2): 316–327. doi:10.1037/0278-7393.16.2.316.
- ^ a b c Baddeley, Alan D.; Hitch, Graham J. "Working memory". In Bower, Gordon H. (ed.). The Psychology of Learning and Motivation: Advances in Research and Theory. Vol. 8. New York: Academic Press. pp. 47–90.
- ^ a b c Sperling, George (1960). "The information available in brief visual presentations". Psychological Monographs: General and Applied. 74 (11): 1–29. CiteSeerX 10.1.1.207.7272. doi:10.1037/h0093759.
- ^ Coltheart, Max; Lea, C David; Thompson, Keith (1974). "In defence of iconic memory". Quarterly Journal of Experimental Psychology. 26 (4): 633–641. doi:10.1080/14640747408400456.
- ^ Neisser, Ulric (1967). "Cognitive Psychology". New York: Appleton-Century-Crofts.
- ^ a b Darwin, Christopher J.; Turvey, Michael T.; Crowder, Robert G. (1972). "An auditory analogue of the sperling partial report procedure: Evidence for brief auditory storage" (PDF). Cognitive Psychology. 3 (2): 255–267. doi:10.1016/0010-0285(72)90007-2. Retrieved 24 November 2013.
- ^ Treisman, Anne (December 1964). "Monitoring and storage of irrelevant messages in selective attention". Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior. 3 (6): 449–459. doi:10.1016/S0022-5371(64)80015-3. ISSN 0022-5371.
- ^ Norman, Donald A. (1969). "Memory while shadowing". Quarterly Journal of Experimental Psychology. 21 (1): 85–93. doi:10.1080/14640746908400200. PMID 5777987.
- ^ Glucksberg, Sam; Cowen, George N. Jr. (May 1970). "Memory for nonattended auditory material". Cognitive Psychology. 1 (2): 149–156. doi:10.1016/0010-0285(70)90010-1.
- ^ Peterson, Lloyd; Peterson, Margaret Jean (September 1959). "Short-term retention of individual verbal items". Journal of Experimental Psychology. 58 (3): 193–198. CiteSeerX 10.1.1.227.1807. doi:10.1037/h0049234. PMID 14432252.
- ^ Posner, Michael I. (24 June 1966). "Components of skilled performance". Science. 152 (3730): 1712–1718. Bibcode:1966Sci...152.1712P. doi:10.1126/science.152.3730.1712. PMID 5328119.
- ^ Miller G A (1956). "The magical number seven". Psychological Review. 63 (2): 81–97. CiteSeerX 10.1.1.308.8071. doi:10.1037/h0043158. PMID 13310704.
- ^ Hebb, Donald O. (1961). "Distinctive features of learning in the higher animal". In Delafresnaye, Jean Francisque (ed.). Brain mechanisms and learning. Oxford: Blackwell. pp. 37–46.
- ^ a b Melton, Arthur W. (October 1963). "Implications of short-term memory for a general theory of memory". DTIC Document. Archived from the original on 3 March 2016. Retrieved 24 November 2013.
- ^ Ebbinghaus, Hermann (1913) [1885]. Über das Gedächtnis [Memory: A Contribution to Experimental Psychology]. Translated by Henry A. Ruger; Clara E. Bussenius. New York: Teachers College, Columbia University.
- ^ Postman, Leo (1964). "Short-term memory and incidental learning". In Melton, Arthur W. (ed.). Categories of human learning. pp. 145–201.
- ^ Milner, Brenda (1966). "Amnesia following operation on the temporal lobes". In Whitty, C. W. M.; Zangwill, O. L. (eds.). Amnesia. London: Butterworths. pp. 109–133.
- ^ Atkinson, Richard C.; Shiffrin, Richard M. (August 1971). "The control of short-term memory". Scientific American. 225 (2): 82–90. Bibcode:1971SciAm.225b..82A. doi:10.1038/scientificamerican0871-82. PMID 5089457.
- ^ Shiffrin, Richard M. (1975). "Short-term store: The basis for a memory system". In Restle, F.; Shiffrin, Richard M.; Castellan, N. J.; Lindman, H.; Pisoni, D. B. (eds.). Cognitive theory. Vol. 1. Hillsdale, New Jersey: Erlbaum. pp. 193–218.
- ^ Shiffrin, Richard M. (1975). "Capacity limitations in information processing, attention and memory". In Estes, William K. (ed.). Handbook of learning and cognitive processes: Memory processes. Vol. 4. Hillsdale, New Jersey: Erlbaum. pp. 177–236.
- ^ Craik, Fergus I. M.; Lockhart, Robert S. (December 1972). "Levels of processing: A framework for memory research". Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior. 11 (6): 671–684. doi:10.1016/S0022-5371(72)80001-X. ISSN 0022-5371.
- ^ Raaijmakers, Jeroen G. W. (1993). "The story of the two-store model of memory: past criticisms, current status, and future directions". Attention and performance. Vol. XIV (silver jubilee volume). Cambridge, MA: MIT Press. pp. 467–488. ISBN 978-0-262-13284-8.
- ^ Tulving, Endel; Thompson, Donald M. (September 1973). "Encoding specificity and retrieval processes in episodic memory". Psychological Review. 80 (5): 352–373. doi:10.1037/h0020071. S2CID 14879511.
- ^ Milner, B. (1962). Physiologie de l'hippocampe, P. Passouant, ed. (Paris: Centre National de la Recherche Scientifique), pp. 257–272.
- ^ Phillips, James L.; Shiffrin, Richard J.; Atkinson, Richard C. (1967). "The effects of list length on short-term memory". Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior. 6 (3): 303–311. doi:10.1016/S0022-5371(67)80117-8.
- ^ Bjork, Robert A.; Whitten, William B. (1974). "Recency-sensitive retrieval processes in long-term free recall" (PDF). Cognitive Psychology. 6 (2): 173–189. doi:10.1016/0010-0285(74)90009-7. hdl:2027.42/22374.
- ^ Howard, Marc W.; Kahana, Michael J. (1999). "Contextual variability and serial position effects in free recall". Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition. 25 (4): 923–941. doi:10.1016/j.jml.2010.11.003. PMC 3046415. PMID 21379369.
- ^ Howard, Marc W.; Kahana, Michael J. (June 2002). "A distributed representation of temporal context". Journal of Mathematical Psychology. 46 (3): 269–299. doi:10.1006/jmps.2001.1388. S2CID 2942357.
- ^ Sirotin, Yevgeniy B.; Kimball, Daniel R.; Kahana, Michael J. (2005). "Going beyond a single list: Modeling the effects of prior experience on episodic free recall". Psychonomic Bulletin and Review. 12 (5): 787–805. doi:10.3758/BF03196773. PMID 16523998.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Coklu Magaza veya Modal Model olarak da bilinen Atkinson Shiffrin Modeli 1968 yilinda psikolog ve Richard Shiffrin tarafindan onerilen bir bellek modelidir Modele gore insan hafizasinin uc ayri bileseni vardir Duyusal Kayit adi verilen duyusal bilgilerin bellege girdigi bilesen Hem duyusal kayittan hem de uzun vadeli bellekten girdi alan ve tutan Kisa Sureli Depo Kisa sureli depoda tekrarlayarak prova yaparak hatirlanan bilgilerin suresiz olarak tutuldugu Uzun Sureli Depo Ilk yayinindan itibaren oldukca fazla tartismaya konu olmus ve elestirilmis olan bu model daha sonraki hafiza arastirmalarini tesvik etmede onemli bir etkisi vardir OzetCoklu magaza modeli Atkinson ve Shiffrin in 1968 duyusal kayit kisa sureli depolama ve uzun sureli depolamadan olusan orijinal bellek modeli Anilar modeli bellek sureclerinin nasil calistiginin bir aciklamasidir Bu uc bilesenli Cok Magazali Model ilk olarak 1968 de iki Amerikan psikolog Atkinson ve Shiffrin tarafindan olusturulmustur ancak birbirinden farkli bellek depolari fikri yeni bir fikir degildi William James 1890 da birincil ve ikincil bellek olarak iki ayri bellek tipi tanimladi Birincil bellegin bilincte kisa bir sure tutulan dusuncelerden olustugu ve ikincil bellegin kalici bilincsiz bir depodan olustugu ve birbirlerinden ayri oldugunu one surdu Ancak o zamanlar ayri bellek depolarinin cimriligi tartismali bir kavramdi Ek olarak Atkinson ve Shiffrin daha once teorilestirilmis birincil ve ikincil bellegin varliginin yani sira bellek transferini duzenleyen bir duyusal kayit bileseninin var oldugunu ileri surdu Ilk yayinlanmasinin ardindan cokca tartismaya konu olan ve kategori oncesi Akustik Depo Cagrisal Bellek Modeli Perturbasyon ve kalici depo gibi uzantilarla uzerine eklemeler yapilmistir Ayrica modele digerlerinin yani sira prosedurel eski haline getirme Ayirt Edicilik Modeli ve Baddeley ve Hitch in Calisan Bellek Modeli gibi alternatif cerceveler onerilmistir Duyusal KayitCevreden gelen bir uyaran duyular tarafindan algilandiginda Atkinson ve Shiffrin in Duyusal Kayit olarak adlandirdiklari bilesende ulasilabilir hale gelir Bu depo genellikle duyusal kayit veya duyusal bellek olarak adlandirilsa da aslinda her duyu icin bir tane olmak uzere birden cok kayittan olusur Duyusal kayitlar uyaran tarafindan tasinan bilgiyi islemez bunun yerine kisa sureli bellekte kullanilmak uzere bu bilgiyi algilar ve tutar Bu model icin en onemli gereksinimlerden biri de dikkattir Bilgi kisa sureli bellege ancak dikkat edildiginde aktarilir aksi takdirde hizla bozulur ve unutulur Bu nedenle Atkinson ve Shiffrin buyuk miktarda bilgiyi yuksek seviyeli bilissel sureclerden koruduklari icin kayitlara tamponlar da adini verdiler Genel olarak her duyu icin bir duyusal kayit oldugu kabul edilse de yapilan arastirmalarin cogu gorsel ve isitsel sistemlere odaklanmistir Ikonik Hafiza Duyusal kayitlar arasinda belki de en cok arastirilani gorsel sistemle iliskilendirilen ikonik hafizadir Gorsel system icin deneysel olarak Takistoskop kullanilarak kisa sureli ve uzun sureli bellekten ayri olan duyu depolarini orijinal kanit olarak gosterildi Ikonik hafiza sadece gorus alaniyla sinirlidir Yani bir uyarici gorus alanina girdigi surece ikonik hafizanin tutabilecegi gorsel bilgi miktarinin bir siniri yoktur Duyusal kayitlarin dogasi geregi kayitlarda bilginin daha fazla islenmesine izin verilmez ve bu nedenle ikonik hafiza sadece sekil boyut renk ve konum gibi gorsel uyaranlar icin bilgi tutar Daha ust duzey sureclerin islem kapasiteleri sinirli oldugundan duyusal bellekteki tum bilgiler iletilemez Gorsel girdinin anlik olarak zihinde dondurulmasinin fotograf cekilmesinin daha fazla bellek islemi icin iletilmesi gereken belirli bilgilerin secimine izin verdigi iddia edilmistir Ikonik bellegin en buyuk sinirlamasi orada depolanan bilgilerin hizli bir sekilde bozulmasidir ikonik bellekteki ogeler yalnizca 0 5 1 0 saniye sonra yok olur Yanki Hafizasi Ulric Neisser tarafindan ortaya atilan yankisal hafiza isitsel sistem tarafindan algilanan bilginin kaydedildigi yerdir Ekoik hafiza da denilen Yankisal Hafiza Ikonik hafizanin calisma mantigindaki gibi sesin sadece perde ve tempo gibi yuzeysel yonlerini kaydeder ve neredeyse sinirsiz bir kapasiteye sahiptir Ekoik hafizanin Ikonik hafizadan farkli olarak kaydedilen bilginin tutulma suresinin baglama bagli olarak 1 5 ila 5 saniye arasinda oldugu belirtilir ancak gelen uyaran sayisinin azligina gore tutulma suresinin 20 saniyeye kadar surdugu gosterilmistir Kisa Sureli HafizaDuyusal hafizadaki bilgilerin cogu bozulur ve unutulurken bir kismi secilir Secilen bilgiler kisa sureli depoya aktarilir Sure Duyusal bellekte oldugu gibi kisa sureli bellege giren bilgi bozulma ve kaybolma suresi vardir ancak kisa sureli depodaki bilginin tutulma suresi daha uzundur bu sure bilgi aktif olarak prova edilmediginde yaklasik 18 20 saniye bunun belli sartlarin olusmasi surenin 30 saniyeye kadar uzamasi mumkundur Neyse ki bilgi Atkinson ve Shiffrin in prova olarak adlandirdigi seyle kisa vadeli depoda cok daha uzun sure tutulabilir Prova isitsel bilgi icin ogelerin surekli tekrar edilerek gercek anlamda alinabilir Son olarak kisa sureli depodaki bilgi duyusal girdisiyle ayni modalitede olmak zorunda degildir Ornegin gorsel olarak algilanan yazili metin isitsel bilgi olarak tutulabilir ve ayni sekilde isitsel girdi de gorsellestirilebilir Bu modelde bilginin prova edilmesi bilginin uzun sureli depoda daha kalici olarak saklanmasini saglar Atkinson ve Shiffrin isitsel ve gorsel bilgi icin bunu detaylica tartisti ancak bu modaliteleri olusturmanin ve calismanin deneysel zorluklarindan dolayi diger modalitelerin provasina ve depolanmasina fazla dikkat etmediler Kapasite Ikonik ve Ekoik belleklerde oldugu gibi kisa sureli depoda tutulabilecek bilgi miktarinin da bir siniri vardir bu sinir 7 2 parcadir Miller in yazdigi The Magical Number Seven Plus or Minus Two adli makalesinde belirtilen bu parcalar bagimsiz bilgi ogeleri olarak tanimlanir Bazi parcalarin birden fazla ogeye bolunebilmelerine ragmen tek bir birim olarak da algilanabildigini belirtilmistir ornegin 1453 dort basamakli 1 4 5 3 sayi dizisi anlamsal olarak Istanbul un fethinin yili olan 1453 olarak gruplandirilmis olabilir Kisa sureli bellegin kapasitesi sinirli oldugundan herhangi bir zamanda ilgilenilebilecek bilgi miktarini ciddi sekilde sinirlar Kumeleme buyuk miktarda bilginin bellekte tutulmasina izin verir Bu bilgilerin akilda tutulmasina yardim eder ornegin 149283141066 on iki ayri ogedir bu cok sayida oge iceren dizi kisa sureli depolama sinirinin oldukca disindadir ancak anlamsal olarak birden cok parca halinde 1492 8314 1066 olarak gruplandirilabilir Uzun Sureli HafizaUzun sureli hafiza bilgilerin saklandigi ve sonradan kullanilabilmek uzere kaydedildigi rafa kaldirildigi yerdir Burada bulunan bilgiler kopyalanabilir ve kisa sureli hafizaya tasinabilir ancak manipule edilmeye aciktir Kisa Sureli Hafizadan Aktarim Bilginin kisa sureli hafizadan uzun sureli hafizaya otomatik olarak aktarildigi varsayilir Atkinson ve Shiffrin in modeline gore kisa sureli hafizadan uzun sureli hafizaya aktarim bilgiye dikkat verildigi surece gerceklesir Bu surecte verilen dikkat degisiminin bilgilerin kisa sureli hafizada farkli surelerde kalmasina neden olur Bir oge kisa sureli hafizada ne kadar uzun sure tutulursa bellek izi uzun sureli hafizada o kadar guclu olacaktir Atkinson ve Shiffrin Hebb ve Melton tarafindan yapilan calismalari bu aktarim mekanizmasi icin birer kanit olarak gosterir Bu calismalara gore tekrarlanan ezber calismalari bilgilerin uzun sureli hafizada kalma surelerini arttirir Ayrica uzerinde daha cok calisilan ogelerin unutulma oranlarinin arttigini gosteren orijinal Ebbinghaus bellek deneyleri de ornek olarak gosterilebilir Son olarak yazarlar yeni edinilen bilginin uzun donemli hafizaya kaydolmasini kuvvetlendirmek icin onceden sahip olunan bilgilerle iliskilendirmek gibi basit ezber calismasindan daha etkili kodlama surecleri oldugunu belirtiyor Kapasite ve Sure Cogu bellek modelinde oldugu gibi bu modelde de uzun sureli hafizanin suresinin ve kapasitesinin neredeyse sinirsiz oldugu varsayilir Cogu zaman bilgilerin henuz ogrenilme sinirina ulasamadan once ilgili sinir ve beyin yapilarinin bozulmaya basladigi gorulur Bu bozulma uzun sureli hafizada depolanan hicbir bilginin hayatin herhangi bir aninda ulasilamamasina sebep olabilir Bilginin hafizayla olan baglantilari ipuclari veya cagrisimlari bozulmaz Bellek bozulmadan kalir ama erisilemez Farkli Bellekler icin KanitCalismanin ilk yayinlandigi sirada bellek alaninda tek islem cift islem tartismasi vardi Atkinson ve Shiffrin yapilan hipokampal lezyon calismalarindan iki bellegin birbirinden ayrildigina dair ikna edici kanitlar var oldugunu bahsetmektedir Bu calismalar hipokampal bolgede iki tarafli hasari olan hastalarin kisa sureli hafizalarinin bozulmadan kalmasina ragmen yeni uzun sureli anilar olusturamadiklarini gostermistir H M olarak unlenen Henry Molaison hipokampal bolgelerinin cogunun alindigi ciddi bir bilateral medial temporal lobektomi ameliyati gecirmistir Ameliyat sonrasi yapilan calismalar da benzer sonuclar vermistir Bu veriler kisa sureli hafiza ve uzun sureli hafiza arasinda bariz bir ayrim oldugunu gostermektedir ElestiriAyri Bir Depo Olarak Duyusal Kayit Atkinson Shiffrin modeline yonelik onemli elestirilerden biri duyusal kayitlarin hafizanin bir parcasi olarak kabul edilmesiydi Orijinal modele gore duyusal kayitlar hem bir yapi hem de bir kontrol sureci olarak tanimlaniyordu Parsimony eger duyusal kayitlar gercekten kontrol surecleriyse uc parcali bir sisteme gerek olmadigini belirtti Modele yapilan elestiriler sonrasi duzenlemeler de bu iddialari ele aldi ve duyusal kayitlar kisa sureli hafiza ile birlestirildi Calisma Belleginin Bolunmesi ve Dogasi Baddeley ve Hitch kisa donemli hafizanin yapisinin birden fazla bilesenden olustugunu one surduler Orijinal Atkinson Shiffrin modelinde farkli bilesenler ozel olarak ele alinmamis olsa da yazarlar duyusal modalitelerin kisa donemli hafizada olusturabilecegi etkileri arastiran cok az calisma yapildigini belirtiyorlar Bu nedenle Baddeley ve Hitch tarafindan olusturulmus calisma bellegi modeli orijinal bellek modelinin gelistirilmis hali olarak gorulur Tek Aktarim Mekanizmasi Olarak Prova Model ayrica bilginin uzun donemli hafizaya transferini saglayan en onemli unsurun prova yapmak oldugu one surulerek elestirilmistir Bu elestiriyi destekleyen cok fazla kanit yoktur ve uzun donemli hatirlama baska yollar kullanilarak daha iyi incelenebilir Bu cercevede daha derin daha anlamsal duzeyde kodlanan ogelerin uzun donemli bellekte daha guclu izler tasidigi gosterilmektedir Bu bilgilerin bozulma seviyeleri daha kisa olacagi icin unutulmalari da oldukca zordur Yani bu derin isleme seviyesi yapisi modeli curutemedigi gibi Atkinson ve Shiffrin in kodlama ve prova arasindaki farki acikca acikladigi icin yapi modelin bir uzantisi haline donusmustur Uzun Sureli Hafizanin Bolunmesi Uzun donemli bellekte bilgiler rastgele bir bicimde degil belli gruplar altinda saklanir Bu gruplar epizodik yasanilan olay anilari prosedurel beceriler veya semantik genelgecer bilgiler olmasina bagli olarak ozgun farkliliklar icerir En bilinen orneklerden biri olan Henry Molaison un H M calismasindan gelir ortuk ve prosedurel uzun donemli depolamayi iceren basit bir motor gorevi ogrenmek cift tarafli lezyonlardan etkilenmez Hipokampal bolgeler ve diger uzun sureli bellek bicimleri ornegin kelime ogrenme anlamsal ve olaysal bellekler gibi ciddi sekilde bozulur Konuyla ilgili yayinlar Ana elestirilerin daha kapsamli ve teknik incelemeleri icin ek kaynaklar Raaijmakers Jeroen G W 1993 The story of the two store model of memory past criticisms current status and future directions Attention and performance Vol XIV silver jubilee volume Cambridge MA MIT Press pp 467 488 ISBN 978 0 262 13284 8 Baddeley Alan April 1994 The magical number seven still magic after all these years Psychological Review 101 2 353 356 doi 10 1037 0033 295X 101 2 353 PMID 8022967 Iliskisel Bellek Aramasi SAM Uzun sureli ve siddetli tartismalar sonucunda orijinal Atkinson Shiffrin modeli aciklayamadigi durumlari aciklayabilmek icin bircok degisiklige ugradi Iliskisel Bellegin Aranmasi SAM modeli bu konudaki en onemli calismalardan biridir SAM modeli kisa ve uzun donemli olarak iki asamali bir bellek sistemi kullanir Ancak Orijinal Atkinson Shiffrin modelinden farkli olarak SAM modelinde duyusal kayit yoktur Kisa Sureli Depo Kisa sureli depolama sinirsiz bir depo degil sinirli bir kapasiteye sahiptir Bilgilerin ogrenilme surecinde kisa sureli hafiza bir tampon gorevini ustlenir Model tamponun bir r boyutuna sahip oldugunu varsayar Bu kapasite dolana kadar yeni gelen bilgiler eskilerle baglanir Tampon tam kapasiteye ulastiginda artik yeni bilgi almayi durdurur Yeni ogeler geldiginde bellekte var olan bir ogeyle yer degistirir 1 r olasiligi halihazirda var olan hangi ogenin bellekten degistirilecegini varsayar Genelde daha uzun suredir bellekte bulunan bilgilerin yeni ogelerle degistirilme olasiligi unutulma olasiligi daha yuksektir Cunku eger bir bilgi uzun donemli hafizaya aktarilmadiysa belli bir sure sonra unutulur Uzun Sureli Depo Uzun sureli depo degisik ogeler ve onlarin arasindaki iliskileri baglamlarina gore depolamaktan sorumludur Baglam bilgileri bir ogenin kisa sureli depoda oldugu sirada mevcut olan duygusal ya da cevresel ayrintilar seklinde durumsal ve zamansal faktorleri ifade ediyor Uzun sureli depoda aktarilan unsur baglami bilgilerinin miktari ogenin kisa sure depoda kalmis oldugu sure ile orantilidir Diger taraftan madde unsur iliskilerinin gucu kisa sureli depoda iki ogenin ayni anda var oldugu sure ile orantilidir Uzun Sureli Depodan Geri Almak Kazanmak SAM modeli kapsaminda uzun vadeli magazadan bir ogenin alinmasiyla ilgili adimlarin basitlestirilmis diyagrami Raaijmakers amp Shiffrin 1981 de bulunan diyagramin basitlestirilmesi Bir ornek kullanarak uzun sureli magazadan ogelerin nasil geri cagrildigini gosterebiliriz Bir katilimcinin bir kelime ciftleri listesini az once inceledigini ve simdi bu ciftlerle ilgili hafizasinda ne kaldiginin test edildigini varsayalim Onceki liste battaniye okyanus ciftini iceriyorsa test battaniye gosterildiginde okyanusu hatirlamak olacaktir Uzun sureli depoda saklanan bilgiler ipuclarinin birlestirilmesini orneklemeyi kurtarmayi ve kurtarmanin degerlendirilmesini iceren mantiksal bir surec araciligiyla geri getirilir Bu modele gore bir ogenin bellekten geri cagrilmasi gerektiginde katilimci kisa sureli depoda oge icin cesitli ipuclarini bir araya getirir Bu durumda ipuclari battaniye kelimesini cevreleyen onunla iliskisi bulunan herhangi bir ipucu olacaktir bunlar ondan onceki ve sonraki kelimeler katilimcinin o sirada ne hissettigi kelimelerin ne kadar uzakta oldugu gibi faktorlere bagli olarak degisir Katilimci bu ipuclarini kullanarak uzun sureli depoda hangi alanin aranacagini belirler ve ardindan ipuclariyla iliskilendirilen butun ogeleri inceler Bu arama otomatik ve bilincdisidir yazarlar bir cevabin bireyin kafasinin icine nasil girdigini bu halde aciklar Ornegimizdeki battaniye ogesiyle en kuvvetli cagrisimlara sahip olan ogeler geri getirilir Bir bilgi geri getirildikten sonra degerlendirilir burada birey battaniye okyanus ciftinin eslesip eslesmedigine karar verir Bir eslesme var ise ya da katilimci bir eslesme olduguna inaniyorsa geri getirilen kelimenin ciktisi alinir Aksi takdirde arama degisik ipuclari ya da mumkunse degisik agirliklandirma ipuclarini kullanarak bastan baslar Yenilik Etkileri Yenilik etkisi SAM modelinin ve ozellikle de kisa donemli hafiza modelinin genellikle serbest hatirlama yapilirken gozlemlenir SAM a seri konum egrileri uygulanirken yenilik etkisi cok gucludur ancak test denemeleri sirasinda aritmetik bir celdirici yerlestirildiginde buyuk olcude azalir Yenilik etkisi test listesinin sonundaki daha yeni ogelerin kisa donemli hafizada daha guclu olarak tutulmasi ve daha kolay hatirlanabildigi icin sondaki bilgileri hatirlamada gorevlidir Ancak yeni bilgiler islendiginde bu oge kisa donemli hafizaya girer ve diger bilgilerin yanina gider Eger hafiza tam kapasitesi tamamen doluysa eski bilgilerin yerini alir Test yapildiktan sonra katilimciya dikkat dagitici bir gorev verildiginde gorevde gelen bilgiler hafiza dolu oldugu icin kisa donem hafizadaki son ogelerin yerini alir ve bu yeni bilgilerle beraber testteki bilgiler icin yenilik etkisi onemli olcude azalir SAM Modeli nin Sorunlari SAM modeli uzun donemli yenilik etkisindeki verilerin ve uzun donemli bitisiklik verilerinin gozlemlenmesinde ciddi sorunlara neden olur Bu etkilerin her ikisi de gozlemlenirken kisa donemli hafiza modeli bu sorunlarin nedenini aciklayamaz Kelime ciftlerinin veya celdiricilerle dolu uzun bir listenin sunulmasindan sonra dikkat dagitici bir gorevin icerdigi bilgilerde yenilik etkileri hala gozlemlenmektedir Kisa donemli hafiza kurallarina gore en son edinilen ogeler artik kisa sureli bellekte bulunmayacagindan bu celdiricilerle yakinlik etkisi zayiflar hatta yok olur Su anda SAM modeli Temporal Context Model gibi tek hafiza temelli serbest hatirlama modelleriyle rekabet etmektedir Orijinal model olay aninda ogeler arasinda tek anlamli iliskilerin olustugunu varsayar Baska bir deyisle yeni gelen ogelerin daha onceden kaydedilmis on bilgilerini hesaba katmaz Modelin daha yeni bir versiyonu modelin onceden kaydettigi semantik ve epizodik bilgilerin hesaba katildigi ve bunun icin ozel bir bellek oldugunu ileri surer Onceden kaydedilmis semantik iliskiler icin bir bellek vardir ve bu bellek bazi bilissel surecleri hizlandirir ve performansi arttirir Ornegin ilk once muzun bir meyve oldugunu ogrendiniz ve onu daha onceden meyve oldugunu bildiginiz elma ile ayni sinifa koydunuz Daha sonra muzun meyve olmasiyla alakali bir sey dusunurken muzun meyve kategorisine baglanmasi icin yardimci bir oge olan elmayi bir daha dusunmek zorunda kalmazsiniz Bu kisayol bulusu bilissel performansi arttirir Bu mekanizma uniter kalip gibi bir sistemin aksine hem epizodik hem de semantik baglantilari kullanan eski ve yeni bilgileri de iceren genis bir hafiza arama sistemi gibidir Kaynakca a b c d e f g h i Atkinson R C Shiffrin R M 1968 Chapter Human memory A proposed system and its control processes In Spence K W Spence J T eds The psychology of learning and motivation Vol 2 New York Academic Press pp 89 195 James William 1890 The Principles of Psychology New York Henry Holt Retrieved 23 November 2013 Crowder Robert G Morton John November 1969 Precategorical acoustic storage PAS Perception amp Psychophysics 5 6 365 373 doi 10 3758 BF03210660 a b c d e f g Raaijmakers Jeroen G W Shiffrin Richard M 1981 Search of associative memory Psychological Review 88 2 93 134 doi 10 1037 0033 295X 88 2 93 Shiffrin Robert M Raaijmakers Jeroen 1992 The SAM retrieval model a retrospective and prospective In Healy Alice F Kosslyn Stephen M Shiffrin Richard M eds From Learning Processes to Cognitive Processes Essays in Honor of William K Estes Vol 2 Hillsdale NJ Erlbaum pp 119 141 ISBN 978 0 8058 0760 8 Estes William K 1972 An associative basis for coding and organization in memory In Melton Arthur W Martin Edwin eds Coding Processes in Human Memory Washington DC Winston pp 161 90 ISBN 978 0 470 59335 6 Lee Catherine L 1992 The perturbation model of short term memory a review and some further developments In Healy Alice F Kosslyn Stephen M Shiffrin Richard M eds From Learning Processes to Cognitive Processes Essays in Honor of William K Estes Vol 2 Hillsdale NJ Erlbaum pp 119 141 ISBN 978 0 8058 0760 8 Bahrick Harry P March 1984 Semantic memory content in permastore Fifty years of memory for Spanish learned in school Journal of Experimental Psychology General 113 1 1 29 doi 10 1037 0096 3445 113 1 1 Healy Alice F Fendrich David W Crutcher Robert J Wittman William T Gesi Antoinette T Ericsson K Anders Bourne Lyle E Jr 1992 The long term retention of skills In Healy Alice F Kosslyn Stephen M Shiffrin Richard M eds From Learning Processes to Cognitive Processes Essays in Honor of William K Estes Vol 2 Hillsdale NJ Erlbaum pp 87 118 ISBN 978 0 8058 0760 8 Neath Ian Crowder Robert G March 1990 Schedules of presentation and temporal distinctiveness in human memory Journal of Experimental Psychology Learning Memory and Cognition 16 2 316 327 doi 10 1037 0278 7393 16 2 316 a b c Baddeley Alan D Hitch Graham J Working memory In Bower Gordon H ed The Psychology of Learning and Motivation Advances in Research and Theory Vol 8 New York Academic Press pp 47 90 a b c Sperling George 1960 The information available in brief visual presentations Psychological Monographs General and Applied 74 11 1 29 CiteSeerX 10 1 1 207 7272 doi 10 1037 h0093759 Coltheart Max Lea C David Thompson Keith 1974 In defence of iconic memory Quarterly Journal of Experimental Psychology 26 4 633 641 doi 10 1080 14640747408400456 Neisser Ulric 1967 Cognitive Psychology New York Appleton Century Crofts a b Darwin Christopher J Turvey Michael T Crowder Robert G 1972 An auditory analogue of the sperling partial report procedure Evidence for brief auditory storage PDF Cognitive Psychology 3 2 255 267 doi 10 1016 0010 0285 72 90007 2 Retrieved 24 November 2013 Treisman Anne December 1964 Monitoring and storage of irrelevant messages in selective attention Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior 3 6 449 459 doi 10 1016 S0022 5371 64 80015 3 ISSN 0022 5371 Norman Donald A 1969 Memory while shadowing Quarterly Journal of Experimental Psychology 21 1 85 93 doi 10 1080 14640746908400200 PMID 5777987 Glucksberg Sam Cowen George N Jr May 1970 Memory for nonattended auditory material Cognitive Psychology 1 2 149 156 doi 10 1016 0010 0285 70 90010 1 Peterson Lloyd Peterson Margaret Jean September 1959 Short term retention of individual verbal items Journal of Experimental Psychology 58 3 193 198 CiteSeerX 10 1 1 227 1807 doi 10 1037 h0049234 PMID 14432252 Posner Michael I 24 June 1966 Components of skilled performance Science 152 3730 1712 1718 Bibcode 1966Sci 152 1712P doi 10 1126 science 152 3730 1712 PMID 5328119 Miller G A 1956 The magical number seven Psychological Review 63 2 81 97 CiteSeerX 10 1 1 308 8071 doi 10 1037 h0043158 PMID 13310704 Hebb Donald O 1961 Distinctive features of learning in the higher animal In Delafresnaye Jean Francisque ed Brain mechanisms and learning Oxford Blackwell pp 37 46 a b Melton Arthur W October 1963 Implications of short term memory for a general theory of memory DTIC Document Archived from the original on 3 March 2016 Retrieved 24 November 2013 Ebbinghaus Hermann 1913 1885 Uber das Gedachtnis Memory A Contribution to Experimental Psychology Translated by Henry A Ruger Clara E Bussenius New York Teachers College Columbia University Postman Leo 1964 Short term memory and incidental learning In Melton Arthur W ed Categories of human learning pp 145 201 Milner Brenda 1966 Amnesia following operation on the temporal lobes In Whitty C W M Zangwill O L eds Amnesia London Butterworths pp 109 133 Atkinson Richard C Shiffrin Richard M August 1971 The control of short term memory Scientific American 225 2 82 90 Bibcode 1971SciAm 225b 82A doi 10 1038 scientificamerican0871 82 PMID 5089457 Shiffrin Richard M 1975 Short term store The basis for a memory system In Restle F Shiffrin Richard M Castellan N J Lindman H Pisoni D B eds Cognitive theory Vol 1 Hillsdale New Jersey Erlbaum pp 193 218 Shiffrin Richard M 1975 Capacity limitations in information processing attention and memory In Estes William K ed Handbook of learning and cognitive processes Memory processes Vol 4 Hillsdale New Jersey Erlbaum pp 177 236 Craik Fergus I M Lockhart Robert S December 1972 Levels of processing A framework for memory research Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior 11 6 671 684 doi 10 1016 S0022 5371 72 80001 X ISSN 0022 5371 Raaijmakers Jeroen G W 1993 The story of the two store model of memory past criticisms current status and future directions Attention and performance Vol XIV silver jubilee volume Cambridge MA MIT Press pp 467 488 ISBN 978 0 262 13284 8 Tulving Endel Thompson Donald M September 1973 Encoding specificity and retrieval processes in episodic memory Psychological Review 80 5 352 373 doi 10 1037 h0020071 S2CID 14879511 Milner B 1962 Physiologie de l hippocampe P Passouant ed Paris Centre National de la Recherche Scientifique pp 257 272 Phillips James L Shiffrin Richard J Atkinson Richard C 1967 The effects of list length on short term memory Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior 6 3 303 311 doi 10 1016 S0022 5371 67 80117 8 Bjork Robert A Whitten William B 1974 Recency sensitive retrieval processes in long term free recall PDF Cognitive Psychology 6 2 173 189 doi 10 1016 0010 0285 74 90009 7 hdl 2027 42 22374 Howard Marc W Kahana Michael J 1999 Contextual variability and serial position effects in free recall Journal of Experimental Psychology Learning Memory and Cognition 25 4 923 941 doi 10 1016 j jml 2010 11 003 PMC 3046415 PMID 21379369 Howard Marc W Kahana Michael J June 2002 A distributed representation of temporal context Journal of Mathematical Psychology 46 3 269 299 doi 10 1006 jmps 2001 1388 S2CID 2942357 Sirotin Yevgeniy B Kimball Daniel R Kahana Michael J 2005 Going beyond a single list Modeling the effects of prior experience on episodic free recall Psychonomic Bulletin and Review 12 5 787 805 doi 10 3758 BF03196773 PMID 16523998