Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fizikte, ayna maddesi, gölge maddesi ya da Alice maddesi olarak da adlandırılır, sıradan maddeye varsayımsal bir karşılıktır. Modern fizik mekansal simetriyi üç temel tipte inceler: yansıma, dönme ve öteleme. Bilinen element parçacıkları dönme ve öteleme ile ilgilidir, ayna yansıma simetrisi ile değil (buna p-simetri ya da parite (denklik)). Dört temel etkileşimden –elektro manyetizm, güçlü etkileşim, zayıf etkileşim ve yerçekimi- sadece zayıf etkileşim eşitliği bozabilir (parity). Zayıf etkileşimler içinde parite ihlali ilk kez 1956 yılında τ-θ bulmaca için bir çözüm olarak Tsung Dao Lee ve Chen Ning Yang tarafından kabul edildi. Zayıf etkileşimine eşitlik(parity) durumunda değişip değişmediğini test etmeye yönelik bir dizi deney önerdiler. Bilinen parçacıkların zayıf etkileşim eşitliğini ihlal ettiği bu deneyler yarım yıl sonra yapıldı ve onaylandı.Fakat parçacık içeriği büyütülür ise parite simetri doğanın temel bir simetrisi olarak restore edilebilir, bu nedenle her parçacığın bir ayna ortağı vardır. Temel fikirler daha geriye dayansa da bu teorinin modern formu 1991 de açıklanmıştır. Ayna parçacıkları kendi aralarında sıradan parçacıklarla aynı şekilde etkileşime geçerler. Ama sırdan parçacıklar solak etkileşim gösterirken aya parçacıkları sağlak gösterir. Bu nedenle, her sıradan parçacık için bir ayna parçacığının olması şartıyla, ayna yansıma simetrisi doğanın tam bir simetrisi olarak kabul edilebilir. Eşitlik te kendiliğinden Higgs potansiyeline bağlı olarak bozulabilir. Bozulmamış eşit simetri durumda parçacık kütleleri ayna partnerleriyle aynı olur, bozulmuş eşit simetri durumda ise ayna partnerleri daha hafif ya da ağır olur. Ayna maddesi,eğer varsa, sıradan madde ile zayıf etkileşime girmesi gerekir. Çünkü ayna parçacıkları arasındaki etkileşim ayna bozonları aracılığıyla oluşur. Graviton istinasıyla,bilinen bozonlardan hiçbiri, onların ayna partneriyle özdeş olamaz. Ayna maddesi ve sıradan maddeler birbirini sadece kuvvetler vasıtasıyla etkilerken; yerçekimi, ayna bozonları ve sıradan bozonların karrışımlarının kinetic kuvvetidir ya da Holdom parçacıklarının değşim kuvvetidir. Bu karşılıklı etkileşimler sadece çok zayıf olabilir. Ayna parçacıkları, bu yüzden evrendeki karanlık maddenin sonuçları olduğu varsayılır.
Bolluk izotop oranı
Manyetik monopoller gibi ayna maddesi şişme döneminde gözle görülmeyecek kadar seyreltilir. Sheldon Glashowun gösterdiği üzere eğer yüksek enerjili parçacıklar (ayna parçacıkları ve sıradan parçacıklarla güçlü etkileşimler yapar), ışınımsal düzeltimler fotonların ve ayna fotonlarının karışmasına neden olur. Bu karışımın verilen elektrik yükünün (çok küçük sıradan elektrik yükleri) etkisine sahiptir. Foton ve ayna foton karışımının diğer bir etkisi ise pozitronyum ve ayna pozitronyumu arasında salınıma neden olmasıdır. Pozitronyum ayna pozitronyumuna dönüşebilir ve ayna pozitronyumuna parçalanabilir.
Karanlık Madde
Eğer ayna maddesi, evrende bol bir şekilde bulunuyorsa ve foton ve ayna fotonu karışımı aracılığıyla sıradan bir maddeyle etkileşime geçerse bu karanlık maddede gözlemlenebilir. Deneyleri DAMA/Nal ve onun yerine gelen DANA/LIBRA. Aslında pozitif DAMA/Nal kara madde sinyalini hala sonuç vermeyen kara madde deneylere rağmen açıklayabilen birkaç kere madde adayından biridir.
Elektromanyetik Etkiler
Ayna olayı elektromanyetik alan penetrasyonu deneylerinden de tespit edilebilir ve bu gezegenlerle ilgili bilimlerin astrofiziğin sonuçları olabilir.
Yerçekimsel Etkiler
Eğer ayne olayı evrende yeterli bollukta varsa onun kütle çekimsel etkisi de saptanabilir.Çünkü ayna madde sıradan maddeyle benzerlik gösterir. Bu yüzden ayne olayının bir kısmının ayna galaksileri, ayna yıldızları, ayna gezegenleri vb formlarında var olması beklenir. Bu objeler kütleçekimsel mikromercekleme yoluyla saptanabilir yıldızın bazı bölümlerinin benzerleri gibi ayna objelerine sahip olması beklenebilir. Böyle durumlarda yıldız spektrumlarındaki periyodik Dopple yer değiştirmeleri tespit edilebilmedilir. Bu sonuçların belki çoktan gözlenmiş olduğundan dair bazı ipuçları vardır.
Alternatif Terminoloji
“ayna maddesi” ayrıca genelde antimadde olarak bilinen terime alternatif olarak ve antimaddenin herhangi bir madde ile bütün imkanlı yolların tersi olması dışında aynı olması olarak yazar ve fizikçi Dr Robert r. Forward tarafından tanıtılmıştır (i.e., CPT).(Forward rus fizikçileri tarafından “ayna parçacıkları” kelimesine eşit şekilde ters dönmüş maddenin diğer sıradan maddelerle etkileşime girmeyeceği anlamında kullanıldığından haberdar değildi.) bu, onun mirror matter: pioneering antimatter physics(1988) kitabında ve biçimlendirilmiş küçük eleşti ri Mirror Matter Newsletter (1986-1990) da açığa kavuşturulmuştur. Ancak anti madde için ayna olayı meselesinin kelimesinin kullanılması asla başkaları tarafından kullanılmamış ve yaygın kullanımda da değildir.
Kaynakçalar
- ^ a b T. D. Lee and C. N. Yang, Question of Parity Conservation in Weak Interactions, Phys. Rev. 104, 254–258 (1956) article, Erratum ibid 106, 1371 (1957) Erratum 5 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ R. Foot, H. Lew and R. R. Volkas, A model with fundamental improper space-time symmetries, Physics Letters B272, 67 (1991)
- ^ I. Kobzarev, L. Okun and I. Pomeranchuk, On the possibility of observing mirror particles, Sov. J. Nucl. Phys. 3, 837 (1966).
- ^ M. Pavsic, External Inversion, Internal Inversion, and Reflection Invariance, Int. J. Theor. Phys. 9, 229-244 (1974) preprint 25 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ a b Z. Berezhiani and R. N. Mohapatra, Reconciling Present Neutrino Puzzles: Sterile Neutrinos as Mirror Neutrinos, Phys. Rev. D 52, 6607-6611 (1995) preprint 25 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ a b R. Foot, H. Lew and R. R. Volkas, Unbroken versus broken mirror world: a tale of two vacua, JHEP 0007, 032 (2000) preprint 25 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ S. I. Blinnikov and M. Yu. Khlopov, On possible effects of 'mirror' particles, Sov. J. Nucl. Phys. 36, 472 (1982).
- ^ S. I. Blinnikov and M. Yu. Khlopov, Possible astronomical effects of mirror particles, Sov. Astron. 27, 371-375 (1983).
- ^ E. W. Kolb, M. Seckel and M. S. Turner, The shadow world of superstring theories, Nature 314, 415-419 (1985). DOI:10.1038/314415a0
- ^ M. Yu. Khlopov, G. M. Beskin, N. E. Bochkarev, L. A. Pushtilnik and S. A. Pushtilnik, observational physics of mirror world, Astron. Zh. Akad. Nauk SSSR 68, 42-57 (1991) preprint 13 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ H. M. Hodges, Mirror baryons as the dark matter, Phys. Rev. D 47, 456-459 (1993) article.
Dış bağlantılar
- A collection of scientific articles on various aspects of mirror matter theory 13 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mirror matter 14 Ocak 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi article on h2g2
- R. Foot. "Mirror matter type dark matter". arXiv:astro-ph/0407623 $2.
- L.B. Okun. "Mirror particles and mirror matter: 50 years of speculation and search". arXiv:hep-ph/0606202 $2.
- Z.K. Silagadze. "TeV scale gravity, mirror universe, and ... dinosaurs". arXiv:hep-ph/0002255 $2.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fizikte ayna maddesi golge maddesi ya da Alice maddesi olarak da adlandirilir siradan maddeye varsayimsal bir karsiliktir Modern fizik mekansal simetriyi uc temel tipte inceler yansima donme ve oteleme Bilinen element parcaciklari donme ve oteleme ile ilgilidir ayna yansima simetrisi ile degil buna p simetri ya da parite denklik Dort temel etkilesimden elektro manyetizm guclu etkilesim zayif etkilesim ve yercekimi sadece zayif etkilesim esitligi bozabilir parity Zayif etkilesimler icinde parite ihlali ilk kez 1956 yilinda t 8 bulmaca icin bir cozum olarak Tsung Dao Lee ve Chen Ning Yang tarafindan kabul edildi Zayif etkilesimine esitlik parity durumunda degisip degismedigini test etmeye yonelik bir dizi deney onerdiler Bilinen parcaciklarin zayif etkilesim esitligini ihlal ettigi bu deneyler yarim yil sonra yapildi ve onaylandi Fakat parcacik icerigi buyutulur ise parite simetri doganin temel bir simetrisi olarak restore edilebilir bu nedenle her parcacigin bir ayna ortagi vardir Temel fikirler daha geriye dayansa da bu teorinin modern formu 1991 de aciklanmistir Ayna parcaciklari kendi aralarinda siradan parcaciklarla ayni sekilde etkilesime gecerler Ama sirdan parcaciklar solak etkilesim gosterirken aya parcaciklari saglak gosterir Bu nedenle her siradan parcacik icin bir ayna parcaciginin olmasi sartiyla ayna yansima simetrisi doganin tam bir simetrisi olarak kabul edilebilir Esitlik te kendiliginden Higgs potansiyeline bagli olarak bozulabilir Bozulmamis esit simetri durumda parcacik kutleleri ayna partnerleriyle ayni olur bozulmus esit simetri durumda ise ayna partnerleri daha hafif ya da agir olur Ayna maddesi eger varsa siradan madde ile zayif etkilesime girmesi gerekir Cunku ayna parcaciklari arasindaki etkilesim ayna bozonlari araciligiyla olusur Graviton istinasiyla bilinen bozonlardan hicbiri onlarin ayna partneriyle ozdes olamaz Ayna maddesi ve siradan maddeler birbirini sadece kuvvetler vasitasiyla etkilerken yercekimi ayna bozonlari ve siradan bozonlarin karrisimlarinin kinetic kuvvetidir ya da Holdom parcaciklarinin degsim kuvvetidir Bu karsilikli etkilesimler sadece cok zayif olabilir Ayna parcaciklari bu yuzden evrendeki karanlik maddenin sonuclari oldugu varsayilir Bolluk izotop oraniManyetik monopoller gibi ayna maddesi sisme doneminde gozle gorulmeyecek kadar seyreltilir Sheldon Glashowun gosterdigi uzere eger yuksek enerjili parcaciklar ayna parcaciklari ve siradan parcaciklarla guclu etkilesimler yapar isinimsal duzeltimler fotonlarin ve ayna fotonlarinin karismasina neden olur Bu karisimin verilen elektrik yukunun cok kucuk siradan elektrik yukleri etkisine sahiptir Foton ve ayna foton karisiminin diger bir etkisi ise pozitronyum ve ayna pozitronyumu arasinda salinima neden olmasidir Pozitronyum ayna pozitronyumuna donusebilir ve ayna pozitronyumuna parcalanabilir Karanlik MaddeEger ayna maddesi evrende bol bir sekilde bulunuyorsa ve foton ve ayna fotonu karisimi araciligiyla siradan bir maddeyle etkilesime gecerse bu karanlik maddede gozlemlenebilir Deneyleri DAMA Nal ve onun yerine gelen DANA LIBRA Aslinda pozitif DAMA Nal kara madde sinyalini hala sonuc vermeyen kara madde deneylere ragmen aciklayabilen birkac kere madde adayindan biridir Elektromanyetik EtkilerAyna olayi elektromanyetik alan penetrasyonu deneylerinden de tespit edilebilir ve bu gezegenlerle ilgili bilimlerin astrofizigin sonuclari olabilir Yercekimsel EtkilerEger ayne olayi evrende yeterli bollukta varsa onun kutle cekimsel etkisi de saptanabilir Cunku ayna madde siradan maddeyle benzerlik gosterir Bu yuzden ayne olayinin bir kisminin ayna galaksileri ayna yildizlari ayna gezegenleri vb formlarinda var olmasi beklenir Bu objeler kutlecekimsel mikromercekleme yoluyla saptanabilir yildizin bazi bolumlerinin benzerleri gibi ayna objelerine sahip olmasi beklenebilir Boyle durumlarda yildiz spektrumlarindaki periyodik Dopple yer degistirmeleri tespit edilebilmedilir Bu sonuclarin belki coktan gozlenmis oldugundan dair bazi ipuclari vardir Alternatif Terminoloji ayna maddesi ayrica genelde antimadde olarak bilinen terime alternatif olarak ve antimaddenin herhangi bir madde ile butun imkanli yollarin tersi olmasi disinda ayni olmasi olarak yazar ve fizikci Dr Robert r Forward tarafindan tanitilmistir i e CPT Forward rus fizikcileri tarafindan ayna parcaciklari kelimesine esit sekilde ters donmus maddenin diger siradan maddelerle etkilesime girmeyecegi anlaminda kullanildigindan haberdar degildi bu onun mirror matter pioneering antimatter physics 1988 kitabinda ve bicimlendirilmis kucuk elesti ri Mirror Matter Newsletter 1986 1990 da aciga kavusturulmustur Ancak anti madde icin ayna olayi meselesinin kelimesinin kullanilmasi asla baskalari tarafindan kullanilmamis ve yaygin kullanimda da degildir Kaynakcalar a b T D Lee and C N Yang Question of Parity Conservation in Weak Interactions Phys Rev 104 254 258 1956 article Erratum ibid 106 1371 1957 Erratum 5 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde R Foot H Lew and R R Volkas A model with fundamental improper space time symmetries Physics Letters B272 67 1991 I Kobzarev L Okun and I Pomeranchuk On the possibility of observing mirror particles Sov J Nucl Phys 3 837 1966 M Pavsic External Inversion Internal Inversion and Reflection Invariance Int J Theor Phys 9 229 244 1974 preprint 25 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Z Berezhiani and R N Mohapatra Reconciling Present Neutrino Puzzles Sterile Neutrinos as Mirror Neutrinos Phys Rev D 52 6607 6611 1995 preprint 25 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b R Foot H Lew and R R Volkas Unbroken versus broken mirror world a tale of two vacua JHEP 0007 032 2000 preprint 25 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde S I Blinnikov and M Yu Khlopov On possible effects of mirror particles Sov J Nucl Phys 36 472 1982 S I Blinnikov and M Yu Khlopov Possible astronomical effects of mirror particles Sov Astron 27 371 375 1983 E W Kolb M Seckel and M S Turner The shadow world of superstring theories Nature 314 415 419 1985 DOI 10 1038 314415a0 M Yu Khlopov G M Beskin N E Bochkarev L A Pushtilnik and S A Pushtilnik observational physics of mirror world Astron Zh Akad Nauk SSSR 68 42 57 1991 preprint 13 Aralik 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde H M Hodges Mirror baryons as the dark matter Phys Rev D 47 456 459 1993 article Dis baglantilarA collection of scientific articles on various aspects of mirror matter theory 13 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mirror matter 14 Ocak 2013 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi article on h2g2 R Foot Mirror matter type dark matter arXiv astro ph 0407623 2 L B Okun Mirror particles and mirror matter 50 years of speculation and search arXiv hep ph 0606202 2 Z K Silagadze TeV scale gravity mirror universe and dinosaurs arXiv hep ph 0002255 2