Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tar, Azerbaycan'da yaygın olarak kullanılan telli bir müzik aletidir.
Tar kelimesinin anlamı
Bazı dil bilimciler "tar" kelimesinin Farsça kökenli olduğunu yazarlar. Ancak bir kelimenin herhangi bir dilde var olması, o dile ait olduğu anlamına gelmez. Hint-Avrupa dillerinin hiçbiri "tar" kökünün mantıklı bir etimolojik ve fonetik açıklamasına sahip değildir. Altayist Sergey Starostin "Babil Kulesi" adlı etimolojik toplusunda "taram-/tera-" kökünün (saç, tel, ip) sadece Türk ve Altay dillerinde var olduğunu göstermiştir. Örneğin Kırgızca, Kazakça, Nogayca, Başkurtça, Karakalpak dillerinde "taramış" ; Özbek, Uygur, Şor ve Oyrat dillerinde ise "taram" şeklinde geçer. "Tar" ve "taram" kelimeleri, "daramaq" (1. saçı taramak, 2. dağıtmak) fiilinden türetilmiştir. Tıpkı "saç" kelimesinin "saçmaq" (ətrafa yayılmaq, dağılmaq) fiilinden türemiş olması gibi. Azerbaycan Türkçesinde "Tarım" kelimesi hala mevcuttur. "Tar" kelimesinin "daramaq" değil, "dartmaq" fiilinin bir türevi olduğu anlamından çıkarılabilir. Tarihsel olarak, yaylı çalgıların telleri, belirli usullerle gerilmiş hayvan bağırsaklarından yapılmıştır. "Dütar" sözü Farsça "ikitelli", "setar" — "üçtelli", "çahartar" — "dördtelli", "pənctar" — "beştelli", "şeştar" — "altıtelli" demektir . "Setar / sitara" kelimesi Yunanca aracılığıyla ("kithara", "kifara" şeklinde) Avrupa dillerine "gitar" olarak gelmiştir.
Tarihi
Millattan önce 2000 yılında, Mısırlıların "Nabla" adlı müzik aleti tarın ilkel bir şeklidir. Mısırlıların nablası ilk olarak 10. yüzyılda Türkistan Türklerinden Tərxanın oğlu Məhəmməd Əbunəsr Fərabi tarafından Carco şehrinde Fərab adlı bir köyde geliştirilmiştir. Altıncı tel Güney Azerbaycanlı Derviş Han tarafından tara eklenmiştir. Nizami Gencevi'nin "İskendername" eserinde şair tar'ı şöyle anlatıyor: Müğənni, tək bircə gecə də çal tar, Məni bu dar yolda əzabdan qurtar! Bəlkə, genişlənsin, açılsın yolum, Köçüm, bu daşlıqdan asudə olum… Orta Çağ resimlerinde de tar tasvirine rastlayabilirsiniz. Ebu Kasım Tebrizi'nin 1816 tarihli "Tarçalan qız" adlı yağlı boya tablosu bu açıdan ilgi çekicidir. Dütar, setar, çahartar, pənctar və şeştar gibi telli çalgılar, tarın farklı türleri olarak kabul edilir. Əbdülqadir Marağai "Məqasid əl-əlhan" adlı eserinde şeştar (6 telli) hakkında bilgi vermiştir. 19. yüzyılın ikinci yarısında Azerbaycanlı tar sanatçısı Mirza Sadık (Sadıkcan) tarafından tarın yapısında ve biçiminde değişiklikler yapılmıştır. O ayrıca tarı tutma şeklinde de değişiklikler yaparak tarı diz üstünden göğse kaldırmıştır. Onun geliştirdiği Azerbaycan tarı Kafkasya'da ve Orta Asya'da geniş alana yayılmıştır.
Yapısı ve formu
Yapı ve şekil olarak diğer müzik aletlerinden ayrılan tar, temel olarak üç bölümden oluşur - çanak, kol və kəllə. Tarın çanak kısmı duttan, kol və kəllə kısmı ise ceviz ağacından hazırlanır. Onun uzunluğu 850 mm, çanağın yüksekliği 16 mm ve genişliği de 185 mm'dir. Koluna 22 perde bağlanır. Çanağının üzerine Sığırın kalbinin perdesi çekilir. Farklı çaplarda 11 metal teli vardır. Kemik veya ebonitten yapılmış küçük bir mızrap ile çalınır.
Bas Tarı
Bas tarı (Bam tar) - bir tar türü; kalın, bam sesli telli çalgı. XX yüzyılın 60'lı yıllarında müzik gruplarında bas ses ihtiyacını karşılamak için (Varid Fərzəlibəyov tarafından) yaratılmıştır. Bas yapısı gereği büyük bir tar formudur, mizabı sıradan bir tar mizrabın iki katı büyüklüğündedir. Kural olarak tar sanatçıları tarafından çalınır.
Modern Tar Sanatçılığı
Modern tar çalma sanatı, yirminci yüzyılda daha güçlü bir gelişme aşamasına girmiştir. Böylece tar, 1931'de Üzeyir Hacıbeyov ve Müslim Magomayev'in girişimleriyle oluşturulan ilk notalı halk çalgıları orkestrasında baş çalgı olmuştur. Temelde Ü. Hacıbəyov tarafından kurulmuş notalı müzik okulu tarın teknik ve sanatsal potansiyelini daha da artırmıştır. Tar, esas olarak muğam üçlüsünde (tar, kemençe, kaval) önde gelen bir araç olarak kullanılmıştır ve muğam sanatının gelişmesinde hala istisnai bir rol oynamaktadır. Muğam operalarında solo şarkıya tar eşlik eder. Azerbaycan bestecileri tar ile orkestra için çok sayıda büyük ölçekli konserler yazmışlardır. Azerbaycan'da ünlü tar sanatçıları yetişmiştir. Bunlar arasında Mirza Sadık (Sadıkjan), Mirzə Mansur Mansurov, Məşədi Zeynal Haqverdiyev, Məşədi Cəmil Əmirov, daha sonra Məmmədxan Bakıxanov, Sərvər İbrahimov, Bəhram Mansurov, Həbib Bayramovgibi ünlü tar sanatçıları vardı. Bugün ise Ramiz Quliyev, Sahib Paşazadə, Zamiq Əliyev, Elçin Həşimovve diğerleri Azerbaycan'da tar çalma sanatını devam ettirerek yaşatıyorlar.
Tar, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'nde
3 Aralık 2012'den itibaren Fransa'nın Paris şehrinde UNESCO'nun Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasına Yönelik Hükûmetlerarası Komitenin 7. Toplantısı gerçekleştirildi. 7 Aralık'ta sona eren oturumda UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi ele alındı ve UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'ne "Tar çalgısı yapma ve icra etme sanatı" dahil edildi. Bu olay Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in, Azerbaycan halkının kültürüne gösterdiği yüksek özenin yanı sıra Haydar Aliyev Vakfı Başkanının, UNESCO ve ISESCO İyi Niyet Elçisi Mehriban Aliyeva'nın Azerbaycan'ın somut olmayan kültürel mirasını uluslararası düzeyde korumak ve tanıtmak için başlattığı, desteklediği bir dizi etkinlik neticesinde mümkün olmuştur.
Kaynakça
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tar Azerbaycan da yaygin olarak kullanilan telli bir muzik aletidir Azeri tar sanatcisi Mashadi Jamil AmirovTarTar kelimesinin anlamiBazi dil bilimciler tar kelimesinin Farsca kokenli oldugunu yazarlar Ancak bir kelimenin herhangi bir dilde var olmasi o dile ait oldugu anlamina gelmez Hint Avrupa dillerinin hicbiri tar kokunun mantikli bir etimolojik ve fonetik aciklamasina sahip degildir Altayist Sergey Starostin Babil Kulesi adli etimolojik toplusunda taram tera kokunun sac tel ip sadece Turk ve Altay dillerinde var oldugunu gostermistir Ornegin Kirgizca Kazakca Nogayca Baskurtca Karakalpak dillerinde taramis Ozbek Uygur Sor ve Oyrat dillerinde ise taram seklinde gecer Tar ve taram kelimeleri daramaq 1 saci taramak 2 dagitmak fiilinden turetilmistir Tipki sac kelimesinin sacmaq etrafa yayilmaq dagilmaq fiilinden turemis olmasi gibi Azerbaycan Turkcesinde Tarim kelimesi hala mevcuttur Tar kelimesinin daramaq degil dartmaq fiilinin bir turevi oldugu anlamindan cikarilabilir Tarihsel olarak yayli calgilarin telleri belirli usullerle gerilmis hayvan bagirsaklarindan yapilmistir Dutar sozu Farsca ikitelli setar uctelli cahartar dordtelli penctar bestelli sestar altitelli demektir Setar sitara kelimesi Yunanca araciligiyla kithara kifara seklinde Avrupa dillerine gitar olarak gelmistir TarihiMillattan once 2000 yilinda Misirlilarin Nabla adli muzik aleti tarin ilkel bir seklidir Misirlilarin nablasi ilk olarak 10 yuzyilda Turkistan Turklerinden Terxanin oglu Mehemmed Ebunesr Ferabi tarafindan Carco sehrinde Ferab adli bir koyde gelistirilmistir Altinci tel Guney Azerbaycanli Dervis Han tarafindan tara eklenmistir Nizami Gencevi nin Iskendername eserinde sair tar i soyle anlatiyor Mugenni tek birce gece de cal tar Meni bu dar yolda ezabdan qurtar Belke genislensin acilsin yolum Kocum bu dasliqdan asude olum Orta Cag resimlerinde de tar tasvirine rastlayabilirsiniz Ebu Kasim Tebrizi nin 1816 tarihli Tarcalan qiz adli yagli boya tablosu bu acidan ilgi cekicidir Dutar setar cahartar penctar ve sestar gibi telli calgilar tarin farkli turleri olarak kabul edilir Ebdulqadir Maragai Meqasid el elhan adli eserinde sestar 6 telli hakkinda bilgi vermistir 19 yuzyilin ikinci yarisinda Azerbaycanli tar sanatcisi Mirza Sadik Sadikcan tarafindan tarin yapisinda ve biciminde degisiklikler yapilmistir O ayrica tari tutma seklinde de degisiklikler yaparak tari diz ustunden gogse kaldirmistir Onun gelistirdigi Azerbaycan tari Kafkasya da ve Orta Asya da genis alana yayilmistir Yapisi ve formuYapi ve sekil olarak diger muzik aletlerinden ayrilan tar temel olarak uc bolumden olusur canak kol ve kelle Tarin canak kismi duttan kol ve kelle kismi ise ceviz agacindan hazirlanir Onun uzunlugu 850 mm canagin yuksekligi 16 mm ve genisligi de 185 mm dir Koluna 22 perde baglanir Canaginin uzerine Sigirin kalbinin perdesi cekilir Farkli caplarda 11 metal teli vardir Kemik veya ebonitten yapilmis kucuk bir mizrap ile calinir Bas TariBas tari Bam tar bir tar turu kalin bam sesli telli calgi XX yuzyilin 60 li yillarinda muzik gruplarinda bas ses ihtiyacini karsilamak icin Varid Ferzelibeyov tarafindan yaratilmistir Bas yapisi geregi buyuk bir tar formudur mizabi siradan bir tar mizrabin iki kati buyuklugundedir Kural olarak tar sanatcilari tarafindan calinir Modern Tar SanatciligiModern tar calma sanati yirminci yuzyilda daha guclu bir gelisme asamasina girmistir Boylece tar 1931 de Uzeyir Hacibeyov ve Muslim Magomayev in girisimleriyle olusturulan ilk notali halk calgilari orkestrasinda bas calgi olmustur Temelde U Hacibeyov tarafindan kurulmus notali muzik okulu tarin teknik ve sanatsal potansiyelini daha da artirmistir Tar esas olarak mugam uclusunde tar kemence kaval onde gelen bir arac olarak kullanilmistir ve mugam sanatinin gelismesinde hala istisnai bir rol oynamaktadir Mugam operalarinda solo sarkiya tar eslik eder Azerbaycan bestecileri tar ile orkestra icin cok sayida buyuk olcekli konserler yazmislardir Azerbaycan da unlu tar sanatcilari yetismistir Bunlar arasinda Mirza Sadik Sadikjan Mirze Mansur Mansurov Mesedi Zeynal Haqverdiyev Mesedi Cemil Emirov daha sonra Memmedxan Bakixanov Server Ibrahimov Behram Mansurov Hebib Bayramovgibi unlu tar sanatcilari vardi Bugun ise Ramiz Quliyev Sahib Pasazade Zamiq Eliyev Elcin Hesimovve digerleri Azerbaycan da tar calma sanatini devam ettirerek yasatiyorlar Tar UNESCO Somut Olmayan Kulturel Miras Listesi nde3 Aralik 2012 den itibaren Fransa nin Paris sehrinde UNESCO nun Somut Olmayan Kulturel Mirasin Korunmasina Yonelik Hukumetlerarasi Komitenin 7 Toplantisi gerceklestirildi 7 Aralik ta sona eren oturumda UNESCO Insanligin Somut Olmayan Kulturel Mirasi Temsili Listesi ele alindi ve UNESCO Insanligin Somut Olmayan Kulturel Mirasi Temsili Listesi ne Tar calgisi yapma ve icra etme sanati dahil edildi Bu olay Azerbaycan Cumhurbaskani Ilham Aliyev in Azerbaycan halkinin kulturune gosterdigi yuksek ozenin yani sira Haydar Aliyev Vakfi Baskaninin UNESCO ve ISESCO Iyi Niyet Elcisi Mehriban Aliyeva nin Azerbaycan in somut olmayan kulturel mirasini uluslararasi duzeyde korumak ve tanitmak icin baslattigi destekledigi bir dizi etkinlik neticesinde mumkun olmustur Kaynakca Tar ifaciliq seneti Azerice unesco mfa gov az 9 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Eylul 2020 Azerbaycan Tar ifaciliq seneti Azerice unesco preslib az 25 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Eylul 2020 Dis baglantilar