Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Büyük Valide Han, İstanbul, Türkiye'de bulunan bir 17. yüzyıl yapısıdır. Fatih bölgesinin Eminönü semtinde bulunan Çakmakçılar Yokuşu’nda konumlanan Tarakçılar Sokağı’nın karşısındadır.
 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Kervansaray |
| Konum | İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°00′50″K 28°58′06″D / 41.01389°K 28.96833°D |
| Başlama | 1651 |
Mimari bilinmemekle beraber Evliya Çelebi, hanın Osmanlı padişahı IV. Murat’ın annesi Kösem Sultan tarafından, zamanın Cerrahbaşısı Mehmet Paşa Sarayı’nın yerine inşa ettirildiğini yazar. Han, 23 Temmuz 1983’te Resmi Gazetede yer alan 2863/B numaralı Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında korunması gereken tarihi miras olarak ilan edilmiştir. Üç avlulu olan hanın üçüncü avlusunun kuzey köşesinde Petrus Gyllius tarafından isimlendirilen ve Evliya Çelebi’nin saraya ait bir cihannüma olduğunu söylediği İrene Kulesi, ikinci avlunun ortasında ise İran mescidi bulunur.
Kösem Sultan 1640 yılında Üsküdar Camii’ni de içine alan Çinili külliyesini yaptırmıştır. Bundan on yıl kadar sonra da gelirini bu külliyeye vakfetmek üzere Büyük Valide Hanı inşa ettirmiştir. İstanbul’un ticaret bölgesi olarak nitelendirilen Fatih’in Eminönü semtinde bulunan handa, orada çalışan kişilerin yeme içme ihtiyaçlarını giderebilecekleri mekanlar, tekstil ve metal ustalarının dükkanları, depoları ve atölyeleri bulunur. Ticaretin bu bölgede yoğunlaşmasının paralelinde gerçekleşen işgücündeki artış ve iş kollarındaki farklılaşma, bu han yapısına çeşitli eklemelerin yapılmasını beraberinde getirmiştir.
Mimari özellikleri
Ana girişte ve dış duvarlarda yapı malzemesi olarak kullanılan taş ve tuğla almaşık düzendedir. İç bölümlerdeki duvarlarda moloz taşlar kullanılmıştır. Giriş kemerlerinde malzeme olarak taş kullanılmıştır. Eyvansı bir yapıya sahip olmak yerine, bir açıklık şeklinde olan girişin üst kısmında ise bindirmelik yer alır. Bindirmelik üzerinde bulunan iki pencere, dikdörtgen formun üzerinde sivri taş kemerlidir.
Büyük Valide Han’ın birinci ve ikinci avluda toplam 153 ve üçüncü avluda 57 oda olmak üzere 210 odası vardır. Hanın bir de 75 odalı üçüncü avlusu Sagir Han olarak geçer ve Küçük Han olarak bilinir.
Zemindeki mekanlar her avluda depo için ayrılmıştır ve avlular her iki katta da revaklıdır. Revaklarda tuğla kullanılmıştır. Zeminde mekan ve revaklar beşik tonozla örtülmüştür. Hanın üst kat revakları zamanla kapatılmış ve odalara dönüştürülmüştür.
Birinci avlu küçük ve üçgen forma sahip bir avludur. Hanın ikinci avluya bağlanan cephesinde ekler bulunmaktadır. İkinci avlu 63 × 66 metrelik bir açıklık halindedir. Üçüncü avlu ise ince uzun bir dikdörtgen olup bir rampa ile inilen bodrumu ahırlar için ayrılmıştır. Üçüncü avlunun kuzey kısmında, kenarları 12 × 12lik kare kesitli, yüksekliği 27 metre olan bir kule bulunur. Üçüncü avlunun büyük bir kısmı bugün tamamen haraptır ve iç kısımlarda çeşitli ilaveler bulunmaktadır. Mekanlar zeminde galeriye bir kapı ile açılırlar. Üst katlarda beşik tonoz ve kubbe bir arada kullanılmıştır. Üst örtü şekli bugün tamamen eski halini kaybetmiş ve çimento, şap, çinko gibi çeşitli malzemeler kullanılmıştır.[v] 1904 tarihli Charles E. Goad ve Pervitich haritalarından yapılan ekler anlaşılmaktadır.
Handa iki kez çöküntü olmuşutur. Bunların biri 1906 tarihinde gerçekleşti ve bazı odalar mühürlendi. İkinci çökme ise 1926’da Sağır Han’da meydana geldi. Bunun sonucunda sağır han mühürlendi fakat ilerleyen zamanlarda izinsiz bir şekilde mühür sökülmüş ve bu bölüme de insanların yerleşmeye başlamıştır.
İrene Kulesi
Evliya Çelebi tarafından han yapılmadan önce burada bulunan Cerrah Mehmet Paşa’nın sarayına ait bir cihannüma olarak nitelendirilen İrene Kulesi, Büyük Valide Han’ın üçüncü avlusunun kuzey kısmındaki revağının batı kısmıyla birleştiği yerde konumlanır. Kule, Orta Bizans döneminde yapılmıştır. Yapı bilinen herhangi bir tarihsel kaynakta İrene Kulesi olarak anılmaz, bu ismi alması XVI. yüzyılda İstanbul’a gelen seyyah Petrus Gyllius’un o bölgede yaşayan insanlardan duyup da koyması üzerine olmuştur. Büyük Valide Han’a yapılan müdahalelerden biri olarak üçüncü avlunun revaklarının kapatılma suretiyle odalara dönüştürülmesinden dolayı, kule ile üçüncü avlu arasındaki bağlantı kesilmiştir. Günümüzde kuzey revağında bulunan koridor aracılığıyla kuleye ulaşılır.
Kare bir plana sahip olan İrene Kulesi'nin, iç ölçüleri 7 metreye 7 metre, dış çeperinin çevresi ise 41 metredir. Duvarların et kalınlığı ortalama 150 santimetredir ve yapının yüksekliği yaklaşık 17 metredir. Kare plana, cephelerde farklı kotlarda bulunan pencere açıklıkları eklenmiştir. Yapının taşıyıcı sistemi, tuğlanın taşla almaşık olarak kullanıldığı taşıyıcı duvarlardır. Günümüzde yapı, betonarme olan üç kata ayrılmış durumdadır. Yapıda tuğla almaşık olarak örülmüş köşe payeleri vardır. Giriş açıklığının üstü kemerlidir. İrene Kulesi cephelerinin en belirgin özelliği, herhangi bir çıkması olmayan sadece yer yer kapatılmış pencere açıklıklarının bulunduğu düz cepheler olmasıdır.
İç mekanda daha büyük boyutlarda kesme taşların tuğla ile almaşık olarak kullanıldığı bir duvar örgüsü vardır. Kulenin üst örtüsü ise tuğladan yapılmış dilimli bir kubbedir. Bu kubbe dışarıdan düz olarak görünür.
Kulenin kuzey, güney ve doğu cephelerinin büyük bir bölümü hana ait yapılarla ve daha sonradan yapılan kaçak eklemelerle kapanmış durumdadır. Batı cephesi ise kulenin diğer cephelerine nazaran diğer yapılar tarafından en az kapatılmış cephesidir.
Birinci kat batı duvarından başka bir merdivenle ikinci kata çıkılır. İçten ve dıştan tespit edilebilen toplamda on pencere açıklığının biri hariç hepsi günümüzde kapatılmış durumdadır. Kulenin ikinci katında, güney duvarı boyunca duvarın içinden devam eden bir merdiven, kubbenin dışından üst kısmına çıkılmaktadır. Dik ve dar olan bu merdivenin üst örtüsü tonozludur.
Güncel etkinlikler
Büyük Valide Han farklı işlevleri ve işkollarını bünyesinde barındıran bir yapıya sahiptir. İlk yapıldığı yıllarda Kösem Sultan’ın gayri meşru yollardan topladığı servetinin bir kısmını bu handa saklamıştır. İstanbul’da oturan Şii İranilerin büyük matem ayini, Türkiye’de bu gibi törenlerin yasaklandığı 1927 yılına kadar Büyük Valide Han’ın birinci avlusunda yapılmaktaydı. İstanbul’da Kuran’ı Kerim’in ilk defa gizli olarak basıldığı yerlerden biri Büyük Valide Han’daki İrani matbaalarıdır ve bu matbaalar ayrıca piyasada çok satılan eserlerin taklitlerini basıyordu.
Türkiye’nin farklı yörelerinden gelenlerin metal ustalarının yanına çırak olarak çalışmaları ve tekstil işiyle uğraşmaya başlamaları, handaki ek yapıların çeşitliliğini arttırmıştır. Hanın birinci ve ikinci avlusunda bakkal, kahvehane, köfteci gibi handa çalışan kişilerin boş vakitlerini geçirebilecekleri alanlar, kumaş dokuma atölyesi, terzi, şapkacı, dökümhane, boyahane gibi tekstil atölyeleri bulunuyordu. Ayrıca ikamet yeri olarak kullanan vatandaşlar da vardı.
1881’den 1974 yılına kadar kayıtlardan izleri sürülen ve Büyük Valide Han’da faaliyet gösterdiği saptanan pek çok işkolunun bugün gerek teknolojik gelişmeler gerekse bu işlere olan talebin azalması yüzünden artık varlığını sürdüremez. 1908’den itibaren 1920’lere kadar handaki esnaf oranında düşmüş, 1950’ler sonrasında handaki Ermeni kökenli esnaf oranı azalmıştır. 1980’lerde ise İstanbul’daki ticaretin bu bölgedeki yükselişi nedeniyle handaki depoların sayısı arttı. Handa günümüzde tekstil atölyelerinin pek çoğunun kapanmış, toptancılar avlunun giriş bölümünde yer alan ekleri depoları olarak kullanmaya başlamışlardır. Bunun yanı sıra az sayıda kalıpçı ve dökümcü atölyesi varlığını sürdürmektedir.
Büyük Valide Han, zaman zaman bazı kültür ve sanat etkinlikleri için mekan olarak kullanılmıştır. Mike Nelson’un “isimsiz” adlı çalışmasını 2003 yılında düzenlenen 8. İstanbul Bienali’nin Kamusal Projeler başlığı altında hanın ikinci avlusunda bulunan ikinci kattaki 51 nolu odada gerçekleştirdi. Uzun süredir kullanılmayan birçok malzemenin bulunduğu odada, sanatçının hanın içinden ve çevresinden çekmiş olduğu siyah-beyaz fotoğrafların metal mandallarla tutturulduğu iplerde sergileniyordu. 2011 yılındaki 54. Venedik Bienali’nde ise İngiltere’yi temsil etmek üzere seçilen sanatçı, İngiltere Pavyonu’nun içine Büyük Valide Han’ın bir replikasını yapmıştır.
Handa, 25 Aralık 2008-15 Ocak 2009 tarihleri arasında, TÜBİTAK destekli “Büyük Valide Han: Kültürel Ve Toplumsal Belleği İnceleme, Dokümantasyon Ve Yazılım Projesi” çerçevesinde, proje ekibinde bulunan Ayşegül Baykan, Belkıs Uluoğlu, Zerrin İren Boynudelik ve Burak Sevigen’in elde ettiği bilgi ve belgeler sergilendi.
Ayrıca İstanbul’daki bir sanat alanı olan Blok Art Space’in Büyük Valide Han’da bir sergileme alanı bulunmaktadır.
Büyük Valide Han aynı zamanda edebiyat ve sinema alanında da mekan olarak kullanılmıştır. İlhami Algör’ün 2006 yılında yayınlanan “Albayım Beni Nezahat ile Evlendir” adlı romanının bir bölümünde Büyük Valide Han bir mekan olarak kullanılmıştır. Aynı zamanda Yeşim Ustaoğlu’nun Güneşe Yolculuk, Uğur Yücel’in Ejder Kapanı, ’un “Taken 2” ve James Bond’un başrolünde olduğu “Skyfall” adlı filmlerde Büyük Valide Han’dan sahneler bulunmaktadır. Ayrıca Yıldız Teknik Üniversitesi öğrencilerinden Burak Özdelice’nin hazırladığı bir bilgisayar oyununda mekan olarak bu han kullanılır ve kahraman Kösem Sultan’dır.
Hanın kubbesi sosyal medyada paylaşılmak üzere fotoğraf çektirmek isteyen kişilerin mekanı haline de gelmiştir. Hana gelen ziyaretçiler bazen tek başına, bazen de fotoğraf çekmek için kullanılan ağır ekipmanlarla kubbeye çıkmışlardır. Bu durum kubbelerin bir kısmının çökmesine ve delinmesine neden olduğu için, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2016 yılında kubbenin bulunduğu yere bir uyarı levhası asılmış ve kubbeye çıkmak yasaklanmıştır.
Kaynakça
- ^ Sumner-Boyd, Hilary; Freely, John (2010). Strolling Through Istanbul: The Classic Guide to the City (Revised bas.). Tauris Parke Paperbacks. ss. 166-169.
- ^ Baykan, Ayşegül (2014). “Kentsel Doku İçinde Büyük Valide Han”. İçinde Baykan, Ayşegül; İren Boynudelik, Zerrin; Sevingen, Burak; Uluoğlu, Belkıs (2014). “Tarihi Belleğimiz İçinde Büyük Valide Han”. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. ss. 19-34
- ^ a b c d e f Ercan, Sevcan. (2012). İstanbul’da Bir Orta Bizans Dönemi Kulesi: İrene Kulesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Tarihi Yüksek Lisans Programı.
- ^ a b c d e f g İren Boynudelik, Zerrin (2014). “Kuruluşundan Günümüze Tarihi Belleğimiz İçinde Büyük Valide Han”. İçinde Baykan, Ayşegül; İren Boynudelik, Zerrin; Sevingen, Burak; Uluoğlu, Belkıs (2014). “Tarihi Belleğimiz İçinde Büyük Valide Han”. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları ss.35-91
- ^ a b Güran, Ceyhan (1976). “Türk Hanlarının Gelişimi ve İstanbul Hanları Mimarisi”. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
- ^ a b c Koçu, Reşat Ekrem (1958). İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul.
- ^ a b Çetin, Murat ve Çokca, Ece (2017). “Eklerin Sosyo-Kültürel Değer Barındırma Potansiyeli: Büyük Valide Han” [1] 30 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .(Erişim tarihi: 13 Aralık 2021) Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: ":4" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ Sevingen, Burak (2014). “Büyük Valide Han’da Yaşamak: Bir Etnografi”. İçinde Baykan, Ayşegül; İren Boynudelik, Zerrin; Sevingen, Burak; Uluoğlu, Belkıs (2014). “Tarihi Belleğimiz İçinde Büyük Valide Han”. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları ss. 92-174
- ^ “Hakkımızda”, Blok Art Space resmi web sitesi [2] 30 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .(Erişim tarihi: 29 Ocak 2022)
- ^ “Büyük Valide Han’ın Kubbesi Selficiler Yüzünden Delindi” (2018). Arkeofili.[3] 30 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Erişim tarihi: 29 Ocak 2022)
Dış bağlantılar
- Büyük Valide Han: İstanbul'da Tarihi Mekan Çalışması 11 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Buyuk Valide Han Istanbul Turkiye de bulunan bir 17 yuzyil yapisidir Fatih bolgesinin Eminonu semtinde bulunan Cakmakcilar Yokusu nda konumlanan Tarakcilar Sokagi nin karsisindadir Buyuk Valide HanGenel bilgilerTurKervansarayKonumIstanbul TurkiyeKoordinatlar41 00 50 K 28 58 06 D 41 01389 K 28 96833 D 41 01389 28 96833Baslama1651Buyuk Valide Han in icindeki odalardan birinin giris kapisidir Buyuk Valide Han in katlarindan birinin kubbeli yapisi ve kemerleri Mimari bilinmemekle beraber Evliya Celebi hanin Osmanli padisahi IV Murat in annesi Kosem Sultan tarafindan zamanin Cerrahbasisi Mehmet Pasa Sarayi nin yerine insa ettirildigini yazar Han 23 Temmuz 1983 te Resmi Gazetede yer alan 2863 B numarali Kultur Ve Tabiat Varliklarini Koruma Kanunu kapsaminda korunmasi gereken tarihi miras olarak ilan edilmistir Uc avlulu olan hanin ucuncu avlusunun kuzey kosesinde Petrus Gyllius tarafindan isimlendirilen ve Evliya Celebi nin saraya ait bir cihannuma oldugunu soyledigi Irene Kulesi ikinci avlunun ortasinda ise Iran mescidi bulunur Kosem Sultan 1640 yilinda Uskudar Camii ni de icine alan Cinili kulliyesini yaptirmistir Bundan on yil kadar sonra da gelirini bu kulliyeye vakfetmek uzere Buyuk Valide Hani insa ettirmistir Istanbul un ticaret bolgesi olarak nitelendirilen Fatih in Eminonu semtinde bulunan handa orada calisan kisilerin yeme icme ihtiyaclarini giderebilecekleri mekanlar tekstil ve metal ustalarinin dukkanlari depolari ve atolyeleri bulunur Ticaretin bu bolgede yogunlasmasinin paralelinde gerceklesen isgucundeki artis ve is kollarindaki farklilasma bu han yapisina cesitli eklemelerin yapilmasini beraberinde getirmistir Mimari ozellikleriAna giriste ve dis duvarlarda yapi malzemesi olarak kullanilan tas ve tugla almasik duzendedir Ic bolumlerdeki duvarlarda moloz taslar kullanilmistir Giris kemerlerinde malzeme olarak tas kullanilmistir Eyvansi bir yapiya sahip olmak yerine bir aciklik seklinde olan girisin ust kisminda ise bindirmelik yer alir Bindirmelik uzerinde bulunan iki pencere dikdortgen formun uzerinde sivri tas kemerlidir Buyuk Valide Han in birinci ve ikinci avluda toplam 153 ve ucuncu avluda 57 oda olmak uzere 210 odasi vardir Hanin bir de 75 odali ucuncu avlusu Sagir Han olarak gecer ve Kucuk Han olarak bilinir Buyuk Valide Han in merdivenlerinden bir goruntu Zemindeki mekanlar her avluda depo icin ayrilmistir ve avlular her iki katta da revaklidir Revaklarda tugla kullanilmistir Zeminde mekan ve revaklar besik tonozla ortulmustur Hanin ust kat revaklari zamanla kapatilmis ve odalara donusturulmustur Birinci avlu kucuk ve ucgen forma sahip bir avludur Hanin ikinci avluya baglanan cephesinde ekler bulunmaktadir Ikinci avlu 63 66 metrelik bir aciklik halindedir Ucuncu avlu ise ince uzun bir dikdortgen olup bir rampa ile inilen bodrumu ahirlar icin ayrilmistir Ucuncu avlunun kuzey kisminda kenarlari 12 12lik kare kesitli yuksekligi 27 metre olan bir kule bulunur Ucuncu avlunun buyuk bir kismi bugun tamamen haraptir ve ic kisimlarda cesitli ilaveler bulunmaktadir Mekanlar zeminde galeriye bir kapi ile acilirlar Ust katlarda besik tonoz ve kubbe bir arada kullanilmistir Ust ortu sekli bugun tamamen eski halini kaybetmis ve cimento sap cinko gibi cesitli malzemeler kullanilmistir v 1904 tarihli Charles E Goad ve Pervitich haritalarindan yapilan ekler anlasilmaktadir Handa iki kez cokuntu olmusutur Bunlarin biri 1906 tarihinde gerceklesti ve bazi odalar muhurlendi Ikinci cokme ise 1926 da Sagir Han da meydana geldi Bunun sonucunda sagir han muhurlendi fakat ilerleyen zamanlarda izinsiz bir sekilde muhur sokulmus ve bu bolume de insanlarin yerlesmeye baslamistir Irene Kulesi Evliya Celebi tarafindan han yapilmadan once burada bulunan Cerrah Mehmet Pasa nin sarayina ait bir cihannuma olarak nitelendirilen Irene Kulesi Buyuk Valide Han in ucuncu avlusunun kuzey kismindaki revaginin bati kismiyla birlestigi yerde konumlanir Kule Orta Bizans doneminde yapilmistir Yapi bilinen herhangi bir tarihsel kaynakta Irene Kulesi olarak anilmaz bu ismi almasi XVI yuzyilda Istanbul a gelen seyyah Petrus Gyllius un o bolgede yasayan insanlardan duyup da koymasi uzerine olmustur Buyuk Valide Han a yapilan mudahalelerden biri olarak ucuncu avlunun revaklarinin kapatilma suretiyle odalara donusturulmesinden dolayi kule ile ucuncu avlu arasindaki baglanti kesilmistir Gunumuzde kuzey revaginda bulunan koridor araciligiyla kuleye ulasilir Kare bir plana sahip olan Irene Kulesi nin ic olculeri 7 metreye 7 metre dis ceperinin cevresi ise 41 metredir Duvarlarin et kalinligi ortalama 150 santimetredir ve yapinin yuksekligi yaklasik 17 metredir Kare plana cephelerde farkli kotlarda bulunan pencere acikliklari eklenmistir Yapinin tasiyici sistemi tuglanin tasla almasik olarak kullanildigi tasiyici duvarlardir Gunumuzde yapi betonarme olan uc kata ayrilmis durumdadir Yapida tugla almasik olarak orulmus kose payeleri vardir Giris acikliginin ustu kemerlidir Irene Kulesi cephelerinin en belirgin ozelligi herhangi bir cikmasi olmayan sadece yer yer kapatilmis pencere acikliklarinin bulundugu duz cepheler olmasidir Ic mekanda daha buyuk boyutlarda kesme taslarin tugla ile almasik olarak kullanildigi bir duvar orgusu vardir Kulenin ust ortusu ise tugladan yapilmis dilimli bir kubbedir Bu kubbe disaridan duz olarak gorunur Kulenin kuzey guney ve dogu cephelerinin buyuk bir bolumu hana ait yapilarla ve daha sonradan yapilan kacak eklemelerle kapanmis durumdadir Bati cephesi ise kulenin diger cephelerine nazaran diger yapilar tarafindan en az kapatilmis cephesidir Birinci kat bati duvarindan baska bir merdivenle ikinci kata cikilir Icten ve distan tespit edilebilen toplamda on pencere acikliginin biri haric hepsi gunumuzde kapatilmis durumdadir Kulenin ikinci katinda guney duvari boyunca duvarin icinden devam eden bir merdiven kubbenin disindan ust kismina cikilmaktadir Dik ve dar olan bu merdivenin ust ortusu tonozludur Guncel etkinliklerBuyuk Valide Han farkli islevleri ve iskollarini bunyesinde barindiran bir yapiya sahiptir Ilk yapildigi yillarda Kosem Sultan in gayri mesru yollardan topladigi servetinin bir kismini bu handa saklamistir Istanbul da oturan Sii Iranilerin buyuk matem ayini Turkiye de bu gibi torenlerin yasaklandigi 1927 yilina kadar Buyuk Valide Han in birinci avlusunda yapilmaktaydi Istanbul da Kuran i Kerim in ilk defa gizli olarak basildigi yerlerden biri Buyuk Valide Han daki Irani matbaalaridir ve bu matbaalar ayrica piyasada cok satilan eserlerin taklitlerini basiyordu Turkiye nin farkli yorelerinden gelenlerin metal ustalarinin yanina cirak olarak calismalari ve tekstil isiyle ugrasmaya baslamalari handaki ek yapilarin cesitliligini arttirmistir Hanin birinci ve ikinci avlusunda bakkal kahvehane kofteci gibi handa calisan kisilerin bos vakitlerini gecirebilecekleri alanlar kumas dokuma atolyesi terzi sapkaci dokumhane boyahane gibi tekstil atolyeleri bulunuyordu Ayrica ikamet yeri olarak kullanan vatandaslar da vardi 1881 den 1974 yilina kadar kayitlardan izleri surulen ve Buyuk Valide Han da faaliyet gosterdigi saptanan pek cok iskolunun bugun gerek teknolojik gelismeler gerekse bu islere olan talebin azalmasi yuzunden artik varligini surduremez 1908 den itibaren 1920 lere kadar handaki esnaf oraninda dusmus 1950 ler sonrasinda handaki Ermeni kokenli esnaf orani azalmistir 1980 lerde ise Istanbul daki ticaretin bu bolgedeki yukselisi nedeniyle handaki depolarin sayisi artti Handa gunumuzde tekstil atolyelerinin pek cogunun kapanmis toptancilar avlunun giris bolumunde yer alan ekleri depolari olarak kullanmaya baslamislardir Bunun yani sira az sayida kalipci ve dokumcu atolyesi varligini surdurmektedir Buyuk Valide Han zaman zaman bazi kultur ve sanat etkinlikleri icin mekan olarak kullanilmistir Mike Nelson un isimsiz adli calismasini 2003 yilinda duzenlenen 8 Istanbul Bienali nin Kamusal Projeler basligi altinda hanin ikinci avlusunda bulunan ikinci kattaki 51 nolu odada gerceklestirdi Uzun suredir kullanilmayan bircok malzemenin bulundugu odada sanatcinin hanin icinden ve cevresinden cekmis oldugu siyah beyaz fotograflarin metal mandallarla tutturuldugu iplerde sergileniyordu 2011 yilindaki 54 Venedik Bienali nde ise Ingiltere yi temsil etmek uzere secilen sanatci Ingiltere Pavyonu nun icine Buyuk Valide Han in bir replikasini yapmistir Handa 25 Aralik 2008 15 Ocak 2009 tarihleri arasinda TUBITAK destekli Buyuk Valide Han Kulturel Ve Toplumsal Bellegi Inceleme Dokumantasyon Ve Yazilim Projesi cercevesinde proje ekibinde bulunan Aysegul Baykan Belkis Uluoglu Zerrin Iren Boynudelik ve Burak Sevigen in elde ettigi bilgi ve belgeler sergilendi Ayrica Istanbul daki bir sanat alani olan Blok Art Space in Buyuk Valide Han da bir sergileme alani bulunmaktadir Buyuk Valide Han ayni zamanda edebiyat ve sinema alaninda da mekan olarak kullanilmistir Ilhami Algor un 2006 yilinda yayinlanan Albayim Beni Nezahat ile Evlendir adli romaninin bir bolumunde Buyuk Valide Han bir mekan olarak kullanilmistir Ayni zamanda Yesim Ustaoglu nun Gunese Yolculuk Ugur Yucel in Ejder Kapani un Taken 2 ve James Bond un basrolunde oldugu Skyfall adli filmlerde Buyuk Valide Han dan sahneler bulunmaktadir Ayrica Yildiz Teknik Universitesi ogrencilerinden Burak Ozdelice nin hazirladigi bir bilgisayar oyununda mekan olarak bu han kullanilir ve kahraman Kosem Sultan dir Hanin kubbesi sosyal medyada paylasilmak uzere fotograf cektirmek isteyen kisilerin mekani haline de gelmistir Hana gelen ziyaretciler bazen tek basina bazen de fotograf cekmek icin kullanilan agir ekipmanlarla kubbeye cikmislardir Bu durum kubbelerin bir kisminin cokmesine ve delinmesine neden oldugu icin Kultur ve Turizm Bakanligi tarafindan 2016 yilinda kubbenin bulundugu yere bir uyari levhasi asilmis ve kubbeye cikmak yasaklanmistir Kaynakca Sumner Boyd Hilary Freely John 2010 Strolling Through Istanbul The Classic Guide to the City Revised bas Tauris Parke Paperbacks ss 166 169 Baykan Aysegul 2014 Kentsel Doku Icinde Buyuk Valide Han Icinde Baykan Aysegul Iren Boynudelik Zerrin Sevingen Burak Uluoglu Belkis 2014 Tarihi Bellegimiz Icinde Buyuk Valide Han Istanbul Tarih Vakfi Yayinlari ss 19 34 a b c d e f Ercan Sevcan 2012 Istanbul da Bir Orta Bizans Donemi Kulesi Irene Kulesi Yayinlanmamis Yuksek Lisans Tezi Istanbul Teknik Universitesi Mimarlik Tarihi Yuksek Lisans Programi a b c d e f g Iren Boynudelik Zerrin 2014 Kurulusundan Gunumuze Tarihi Bellegimiz Icinde Buyuk Valide Han Icinde Baykan Aysegul Iren Boynudelik Zerrin Sevingen Burak Uluoglu Belkis 2014 Tarihi Bellegimiz Icinde Buyuk Valide Han Istanbul Tarih Vakfi Yayinlari ss 35 91 a b Guran Ceyhan 1976 Turk Hanlarinin Gelisimi ve Istanbul Hanlari Mimarisi Istanbul Vakiflar Genel Mudurlugu Yayinlari a b c Kocu Resat Ekrem 1958 Istanbul Ansiklopedisi Istanbul a b Cetin Murat ve Cokca Ece 2017 Eklerin Sosyo Kulturel Deger Barindirma Potansiyeli Buyuk Valide Han 1 30 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 13 Aralik 2021 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi 4 adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme Sevingen Burak 2014 Buyuk Valide Han da Yasamak Bir Etnografi Icinde Baykan Aysegul Iren Boynudelik Zerrin Sevingen Burak Uluoglu Belkis 2014 Tarihi Bellegimiz Icinde Buyuk Valide Han Istanbul Tarih Vakfi Yayinlari ss 92 174 Hakkimizda Blok Art Space resmi web sitesi 2 30 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 29 Ocak 2022 Buyuk Valide Han in Kubbesi Selficiler Yuzunden Delindi 2018 Arkeofili 3 30 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 29 Ocak 2022 Dis baglantilarBuyuk Valide Han Istanbul da Tarihi Mekan Calismasi 11 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde