Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bayıl Kalesi, Bakü'nün Bayıl Burnu yakınında, Karvansaray adasında bulunan ve şu anda deniz sularının altında kalmış tarihi bir mimari eserdir. Şirvan-Abşeron mimarlık ekolünün en güzel eserlerinden biri olan ve 13. yüzyılda inşa edilen Bayıl Kalesi, Hazar Denizi'nin suyunun yükselip alçalmasıyla zamanla bazen denizin yüzeyine çıkar, bazen de sular altında görünmez hale gelir.
| Bayıl Kalesi | |
|---|---|
 | |
| Yerel ad | |
| Konum | Bakü Körfezi |
| En Yakın Şehir | Bakü, Azerbaycan |
| Kurucusu | III. Fariburz |
| Mimar | Zeynaddin Şirvani |
Tarihi
Bayıl Kalesi, farklı adlarla da anılan (diğer adları Bayıl Kasrı, Sualtı Şehir, Bayıl Taşları, Sebayıl Kalesi, Karvansaray, Hanegah, Kömrükhane vb.) bir yapı olmasına rağmen, bilimsel edebiyatta daha çok "Bayıl Kasrı" adıyla tanınır.
Bayıl Kalesi'nin adanın şekline uygun uzun bir planı vardır. Kalanın uzunluğu 180 m, orta eni ise 35 m'dir. Kale duvarları doğuda altı, batıda ise beş yarım daire şeklinde (Bakü kalesindeki gibi) güçlendirilmiştir.
Bayıl Kalesi'nin inşası siyasi-askeri açıdan oldukça zorlu bir dönemde gerçekleşmiştir. Moğol akınları, Yakın Doğu'yu tehdit ettiği dönemde (1234-1235 yılları arasında) tamamlanmıştır. Ancak sahile yakın bir adada inşa edilen bu muhteşem Kalenin ömrü çok kısa olmuştur. Bilim adamlarının görüşüne göre, 1306 yılında meydana gelen büyük bir deprem sonucunda denize batmıştır.
Arif Erdebili 1369 yılında yazdığı "Ferhadname" şiirinde gördüklerini şöyle yazmıştır:
| “ | "Bakıda dənizdə bir qala var ki, Yeni şəhər qalasını orda su basmışdır." | ” |
Bu dizelerde şairin Bayıl Kalesinden bahsetmesi şüphe doğurmaz. Arif Ardabilinin Bayıl Kalesi'ni tamamlanmasından yaklaşık bir asır sonra görmesi mümkündür ve muhtemelen hala belleğinde "yeni şehir kalesi" olarak kalıyordu. Bu ifade aynı zamanda Bayıl Kalesi'nin bir şehir kalesi olduğunu, yani Bakü'nün savunma sistemi içinde yer aldığını bir kez daha onaylar.
İncelenmesi
Bu yapı, 60 yıldan daha uzun bir süre önce keşfedilmemesine rağmen, Hazar Denizi'nin dibinde bulunması bilim dünyasına uzun süredir bilinmektedir. Örneğin, 1782 yılında Rus haritacılar tarafından hazırlanan Bakü limanının haritasında "Bayıl taşları"nın su üzerinde belirdiği belirtilmiştir. Bu ilginin sebebi, yapının kendisinden çok, Hazar Denizi'nin seviyesiyle ilgili bir mesele olmuştur. Bundan sonra Bayıl tarafında denizin içindeki yapı kalıntıları hakkında 1848'de Bakü'de bulunan ünlü Rus doğa bilimci I.N. Berezin ve Azerbaycan'ın ünlü bilim insanı Abbasgulu Ağa Bakıhanov da ilginç bilgiler vermiştir.
Yüzyıllar sonra Hazar Denizi'nin seviyesi tekrar düştüğünde, Bayıl Kalesi suyun yüzeyinde görünmeye başlamıştır. Uzmanların çoğu, kale dört yüz yıldan daha uzun bir süre Xəzər suları altında saklanmasaydı, Abşeron'un birçok yapısı gibi bu kalede iz kalmayacağı fikrindeydi. 1939-1969 yılları arasında kale alanında yapılan arkeolojik araştırmalar sırasında duvar altı ve su tabanından 700'den fazla yazılı taş levha bulunmuştur. Derin oymalı bu taş levhalar nadir monumental yazıtlama ve heykeltraşlık eserleridir, olağanüstü mimari detaylar taşımaktadır. İlk çağlarda, levhalar duvar oyuntularının yanında düzenlenerek kale duvarlarının yamaç yüzeyinde uzun bir yazıtlı şerit (yüksekliği 71 cm) oluştururmuş.
Bayıl Kalesi, araştırmacıların incelediği taş kitabelerde 15 Şirvanşahın adını ve inşa tarihlerini okuyarak farklı bilgiler ortaya çıkarmıştır. Bu kitabelerden Merdakan kalesinin "yazar kolu" olan Ustad Zeyneddin Abdürreşid oğlu Şirvani'nin oğlu mimar Abdülmacid Mesud oğlunun isimleri okunmuştur.
Bir kitabede Bayıl Kalesi'ne "Bender kele" adının verilmesi önemli bir bilgidir. Bu adın anlamı "liman kalesi" demektir ve Bayıl Kalesi'nin ana fonksiyonlarından birini açıklar. Genel olarak Bayıl Kalesi, Şirvanşahların yeni başkent şehrinin yanında bir ikametgâh olarak kullanılmıştır. Şamahı Kalesi'nin savunmasında Gülüstan Kalesi'nin rolünü üstlendiği gibi, Bakü Kalesi'nin savunmasında da Bayıl Kalesigörev yapmıştır.
Bayıl Kalesi'nin güney kapısı ve önündeki yapılar deniz ticaretiyle ilgiliyken, sahile yakın kuzey kapısı ve önündeki yapılar Şirvanşahların ikametgâhı olmuştur. Kalede neredeyse ortasında taş döşeli bir meydan bulunmakta olup, bu meydanda büyük bir yapı ortaya çıkmaktadır. Bazı araştırmacılar burada Abşeron kalesinin geleneksel burçlarına benzeyen bir burcun olduğunu iddia ederken, çoğu araştırmacı bunu tapınak veya mabed kalıntısı olarak değerlendirmektedir. C. Kiyasi ise bu meydanda büyük bir saray binasının olasılığını öne sürmüştür. 12. ve 13. yüzyıllarda güçlü bir kale ve liman olarak inşa edilen Bayıl Kalesi, Bakü'nün denizden korunmasında önemli bir rol oynamıştır ve daha eski bir mimari kompleksin üzerine inşa edilmiş olabileceği ihtimalleri de vardır.
Şirvan'ın diğer savunma yapıları olan (Derbent Kalesi, Şamahı Kalesi, Bakü Kalesi, Gülüstan Kalesi ve Geley-Buğurt Kalesi) gibi, Bayıl Kalesi'nin mimari düzenlemesinde de sanatsal taş kabartmalar ve eğri taş figürler kullanılmıştır.
Mimari özellikleri
Bayıl Kalesi, yan duvarları tamamen düz olmayan bir uzunsov dikdörtgen şeklindedir. Bu şekil, duvarların üzerinde durduğu kayaların yüzeyine uyumlu olarak şekillendirilmiştir. Sarayın uzunluğu 175 metre, genişliği ise 35 metredir. Kalınlığı 1,2x1,8 metre olan duvarlar, dairevi ve yarı dairevi kemerleri birbirine bağlar.
Abidenin 15 kemerli kapısı vardır. Bunlardan sadece kuzeybatıdaki ve güneydeki iki kemer dairevi şekildedir ve içi boştur. İçi tam olan diğer 12 kemeri ise yarı daire şeklindedir. Köşelerde bulunan üç dairevi kemerin saraya giriş için 1,3 metre genişliğinde bir kapısı bulunmaktadır. Güney duvarında sekizinci ve dokuzuncu kemeri birleştiren, ayrıca on dördüncü ve on beşinci kemerleri birleştiren kuzeybatı duvarında da 1,6 metre genişliğinde bir kapı bulunmaktadır. Bazı kemerlerin üst kısımlarında yukarı çıkmak için taş basamaklar bulunmaktadır. Tüm duvar boyunca, tahtadan yukarıda, her 15 - 20 metrede bir dörtgen şeklinde mesafeler bırakılmıştır.
Abidenin araştırması sırasında dönemini gösteren malzemeler de bulunmuştur. Bazı taşlarda Hicri 632 tarihi kaydedilmiştir, bu da Miladi 1232-1235 yıllarına denk gelir. Bunun yanı sıra, 1939 yılında burada bulunan sikke üzerinde Şirvanşah Güştasp Ferruhzade ve Halife el-Nasirin (1180-1225) isimleri yazılıdır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq nəşriyyatı, 1991, səh 161
- ^ http://www.azerbaijans.com/content_351_tr.html25 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ О. Ш. Исмизаде – Крепостное сооружение в Бакинской бухте, СА, 1966, № 1, ст 277
- ^ K. M. Məmmədzadə – Azərbaycanda inşaat sənəti, Bakı, "Elm", 1978, səh 48
- ^ О. Ш. Исмизаде – Крепостное сооружение в Бакинской бухте, СА, 1966, № 1, ст 279
Dış bağlantılar
- Bakü'nün tarihi anıtları. Bayıl Kalesi 16 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bayil Kalesi Baku nun Bayil Burnu yakininda Karvansaray adasinda bulunan ve su anda deniz sularinin altinda kalmis tarihi bir mimari eserdir Sirvan Abseron mimarlik ekolunun en guzel eserlerinden biri olan ve 13 yuzyilda insa edilen Bayil Kalesi Hazar Denizi nin suyunun yukselip alcalmasiyla zamanla bazen denizin yuzeyine cikar bazen de sular altinda gorunmez hale gelir Bayil KalesiYerel adKonumBaku KorfeziEn Yakin SehirBaku AzerbaycanKurucusuIII FariburzMimarZeynaddin SirvaniTarihiBayil Kalesi farkli adlarla da anilan diger adlari Bayil Kasri Sualti Sehir Bayil Taslari Sebayil Kalesi Karvansaray Hanegah Komrukhane vb bir yapi olmasina ragmen bilimsel edebiyatta daha cok Bayil Kasri adiyla taninir Bayil Kalesi nin adanin sekline uygun uzun bir plani vardir Kalanin uzunlugu 180 m orta eni ise 35 m dir Kale duvarlari doguda alti batida ise bes yarim daire seklinde Baku kalesindeki gibi guclendirilmistir Bayil Kalesi nin insasi siyasi askeri acidan oldukca zorlu bir donemde gerceklesmistir Mogol akinlari Yakin Dogu yu tehdit ettigi donemde 1234 1235 yillari arasinda tamamlanmistir Ancak sahile yakin bir adada insa edilen bu muhtesem Kalenin omru cok kisa olmustur Bilim adamlarinin gorusune gore 1306 yilinda meydana gelen buyuk bir deprem sonucunda denize batmistir Arif Erdebili 1369 yilinda yazdigi Ferhadname siirinde gorduklerini soyle yazmistir Bakida denizde bir qala var ki Yeni seher qalasini orda su basmisdir Bu dizelerde sairin Bayil Kalesinden bahsetmesi suphe dogurmaz Arif Ardabilinin Bayil Kalesi ni tamamlanmasindan yaklasik bir asir sonra gormesi mumkundur ve muhtemelen hala belleginde yeni sehir kalesi olarak kaliyordu Bu ifade ayni zamanda Bayil Kalesi nin bir sehir kalesi oldugunu yani Baku nun savunma sistemi icinde yer aldigini bir kez daha onaylar IncelenmesiBu yapi 60 yildan daha uzun bir sure once kesfedilmemesine ragmen Hazar Denizi nin dibinde bulunmasi bilim dunyasina uzun suredir bilinmektedir Ornegin 1782 yilinda Rus haritacilar tarafindan hazirlanan Baku limaninin haritasinda Bayil taslari nin su uzerinde belirdigi belirtilmistir Bu ilginin sebebi yapinin kendisinden cok Hazar Denizi nin seviyesiyle ilgili bir mesele olmustur Bundan sonra Bayil tarafinda denizin icindeki yapi kalintilari hakkinda 1848 de Baku de bulunan unlu Rus doga bilimci I N Berezin ve Azerbaycan in unlu bilim insani Abbasgulu Aga Bakihanov da ilginc bilgiler vermistir Bayil taslari uzerinde Sirvansah III Fariburz ve Gurcu bir kadinin muhtemelen Tamara resimleri Ilki Azerbaycan Ulusal Tarih Muzesi nde ikincisi ise Sirvansahlar Sarayi nin avlusunda saklanmaktadir Yuzyillar sonra Hazar Denizi nin seviyesi tekrar dustugunde Bayil Kalesi suyun yuzeyinde gorunmeye baslamistir Uzmanlarin cogu kale dort yuz yildan daha uzun bir sure Xezer sulari altinda saklanmasaydi Abseron un bircok yapisi gibi bu kalede iz kalmayacagi fikrindeydi 1939 1969 yillari arasinda kale alaninda yapilan arkeolojik arastirmalar sirasinda duvar alti ve su tabanindan 700 den fazla yazili tas levha bulunmustur Derin oymali bu tas levhalar nadir monumental yazitlama ve heykeltraslik eserleridir olaganustu mimari detaylar tasimaktadir Ilk caglarda levhalar duvar oyuntularinin yaninda duzenlenerek kale duvarlarinin yamac yuzeyinde uzun bir yazitli serit yuksekligi 71 cm olustururmus Bayil Kalesi arastirmacilarin inceledigi tas kitabelerde 15 Sirvansahin adini ve insa tarihlerini okuyarak farkli bilgiler ortaya cikarmistir Bu kitabelerden Merdakan kalesinin yazar kolu olan Ustad Zeyneddin Abdurresid oglu Sirvani nin oglu mimar Abdulmacid Mesud oglunun isimleri okunmustur Bir kitabede Bayil Kalesi ne Bender kele adinin verilmesi onemli bir bilgidir Bu adin anlami liman kalesi demektir ve Bayil Kalesi nin ana fonksiyonlarindan birini aciklar Genel olarak Bayil Kalesi Sirvansahlarin yeni baskent sehrinin yaninda bir ikametgah olarak kullanilmistir Samahi Kalesi nin savunmasinda Gulustan Kalesi nin rolunu ustlendigi gibi Baku Kalesi nin savunmasinda da Bayil Kalesigorev yapmistir Bayil Kalesi nin guney kapisi ve onundeki yapilar deniz ticaretiyle ilgiliyken sahile yakin kuzey kapisi ve onundeki yapilar Sirvansahlarin ikametgahi olmustur Kalede neredeyse ortasinda tas doseli bir meydan bulunmakta olup bu meydanda buyuk bir yapi ortaya cikmaktadir Bazi arastirmacilar burada Abseron kalesinin geleneksel burclarina benzeyen bir burcun oldugunu iddia ederken cogu arastirmaci bunu tapinak veya mabed kalintisi olarak degerlendirmektedir C Kiyasi ise bu meydanda buyuk bir saray binasinin olasiligini one surmustur 12 ve 13 yuzyillarda guclu bir kale ve liman olarak insa edilen Bayil Kalesi Baku nun denizden korunmasinda onemli bir rol oynamistir ve daha eski bir mimari kompleksin uzerine insa edilmis olabilecegi ihtimalleri de vardir Sirvan in diger savunma yapilari olan Derbent Kalesi Samahi Kalesi Baku Kalesi Gulustan Kalesi ve Geley Bugurt Kalesi gibi Bayil Kalesi nin mimari duzenlemesinde de sanatsal tas kabartmalar ve egri tas figurler kullanilmistir Mimari ozellikleriKalenin planiBayil Kalesi nin 1904 teki gorunumu Bayil Kalesi yan duvarlari tamamen duz olmayan bir uzunsov dikdortgen seklindedir Bu sekil duvarlarin uzerinde durdugu kayalarin yuzeyine uyumlu olarak sekillendirilmistir Sarayin uzunlugu 175 metre genisligi ise 35 metredir Kalinligi 1 2x1 8 metre olan duvarlar dairevi ve yari dairevi kemerleri birbirine baglar Abidenin 15 kemerli kapisi vardir Bunlardan sadece kuzeybatidaki ve guneydeki iki kemer dairevi sekildedir ve ici bostur Ici tam olan diger 12 kemeri ise yari daire seklindedir Koselerde bulunan uc dairevi kemerin saraya giris icin 1 3 metre genisliginde bir kapisi bulunmaktadir Guney duvarinda sekizinci ve dokuzuncu kemeri birlestiren ayrica on dorduncu ve on besinci kemerleri birlestiren kuzeybati duvarinda da 1 6 metre genisliginde bir kapi bulunmaktadir Bazi kemerlerin ust kisimlarinda yukari cikmak icin tas basamaklar bulunmaktadir Tum duvar boyunca tahtadan yukarida her 15 20 metrede bir dortgen seklinde mesafeler birakilmistir Abidenin arastirmasi sirasinda donemini gosteren malzemeler de bulunmustur Bazi taslarda Hicri 632 tarihi kaydedilmistir bu da Miladi 1232 1235 yillarina denk gelir Bunun yani sira 1939 yilinda burada bulunan sikke uzerinde Sirvansah Gustasp Ferruhzade ve Halife el Nasirin 1180 1225 isimleri yazilidir Ayrica bakinizBaku Kalesi Semkir minaresiKaynakca a b c C Qiyasi Nizami dovrunun memarliq abideleri Baki Isiq nesriyyati 1991 seh 161 http www azerbaijans com content 351 tr html25 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde O Sh Ismizade Krepostnoe sooruzhenie v Bakinskoj buhte SA 1966 1 st 277 K M Memmedzade Azerbaycanda insaat seneti Baki Elm 1978 seh 48 O Sh Ismizade Krepostnoe sooruzhenie v Bakinskoj buhte SA 1966 1 st 279Dis baglantilarBaku nun tarihi anitlari Bayil Kalesi 16 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde