Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bağlaçlar veya rabıt (bağlama) edatları; kelimeleri, kelime gruplarını veya cümleleri biçim veya anlam yönüyle birbirine bağlayan kelimeler: ve, veya, ile, ama, de (da), ancak, çünkü, eğer, hâlbuki, hem … hem …, hiç değilse, ise, ki, lâkin, meğer, nasıl ki, ne … ne …, öyle, öyle ki, sanki, şu var ki, üstelik, yahut, yalnız, yani, yoksa, zira vs. Bağlaçlar, ifadeleri ilgi ve önem sırasına koyarak düzenlememize yardımcı olur.
Bağlaçların kendi başlarına anlamları yoktur. Yer aldıkları cümlenin çeşitli bölümleri arasında anlam ve biçim bakımından bağlantı kurarlar. Cümlelerde sıralama bağlaçlar sayesinde yapılır. Cümleler arasında konu ve anlatım bütünlüğü sağlamak için kullanılırlar.
Yapılarına göre bağlaçlar
Yalın bağlaçlar
Yalın bağlaçlar, herhangi bir ek almamış ya da bir kelimeyle birleşmemiş basit kelimelerdir. Kök halindeki ve, ama, ile, eğer, de, hem, yani gibi kelimeler bu tür bağlaçlardır.
Bileşik bağlaçlar
Bileşik bağlaçlar öyleyse, yoksa, nitekim, sanki, oysa, kim bilir gibi kelimelerdir ve bunlar iki ayrı kelimenin birleşmesinden oluşur. Bileşik bağlaçları oluşturan kelimelerin her zaman bağlaç türünden olmaları gerekmez. Mesela kim bilir bağlacındaki "kim" zamir, "bilir" ise bir çekimli fiildir. Sanki bağlacı ise "san" (san-mak) fiil kökü ile "ki" bağlacının birleşmesinden oluşmuştur.
Öbekleşmiş bağlaçlar
Öbekleşmiş bağlaçlar ayrı ayrı kelimelerin bir arada kullanılmasıyla ortaya çıkar. Bazen ya da, hem de gibi iki bağlacın yan yana kullanılmasıyla da öbekleşmiş bağlaç oluşabilir. Bazen ki bağlacıyla birlikte bir bağlaç öbeği oluştuğu da olur; nerede kaldı ki, değil mi ki böyle oluşmuş bağlaçlardır. Başka bir deyişle, sözün kısası, bir bakıma gibi tamlamalar bağlaç fonksiyonu de görürler. Gel gelelim, ne bileyim, zorla değil ya gibi bazı kısa cümleler de kalıplaşarak bağlaç niteliği kazanabilir. Öbekleşmiş bağlaçlardan yinelemeli bağlaçlar da çok yaygın olarak kullanılır. Bunlara ya … ya …, hem … hem …, ister … ister …, gerek … gerek(se) …, ne … ne …, ama … ama … gibi bağlaçlar örnek gösterilebilir. Mesela:
"ister gel ister gelme", "ne sevdiğin belli ne sevmediğin", "ya bugün gel ya yarın".
Türemiş bağlaçlar
Türemiş bağlaçlar, isim ya da fiil soylu kelimelerden türetilmişlerdir: anlaşılan, gerçekten, kısacası, mesela, örneğin, üstelik gibi.
Kullanılışlarına göre bağlaçlar
Denkleştirme (eş değerlik) bağlaçları
İki kelime, kelime grubu veya cümlenin arasına girerek birbirinin yerini tutabilecek iki unsuru birbiriyle denkleştirme, karşılaştırma ilgisiyle bağlayan veya, veyahut, ya, yahut edatlarıdır: kavun veya karpuz, masa veya sıra, seni böyle gören ya deli diyecek ya gülüp geçecek, vs.
Karşılaştırma bağlaçları
Karşılaştırılan grupları veya unsurları, mukayese ilgisiyle bağlayan ama … ama, da(de) … da(de), gerek … gerek, ha … ha, hem … hem, ister … ister, ne … ne, ya … ya gibi bağlaçlardır.
Ama haklı ama haksız herkese itiraz eder. Eyere de yakışır semere de. Gerek fakir gerek zengin olsun. Ha Kel Hasan ha Hasan kel. Hem suçlu hem güçlü. İster öldür ister güldür. Ne şair yaş döker ne âşık ağlar. *(F.Nafiz) Ya o zaman yalan söyledi ya şimdi.
Bu edatlar, karşılaştırılan unsurlardan biri, hepsi veya hiçbiri ifadesiyle üç türlü fonksiyonu yerine getirirler:
Ya akıl ver ya para. Ya paranı ya canını. (birini)
Hem kel hem fodul. (hepsi)
Ne kızı veriyor ne dünürü küstürüyor. (hiçbiri)
Sıralama bağlaçları
İki kelimenin arasına girerek arka arkaya gelen unsurları bağlamaya yarayan dahî, ile, ilâ ve edatlarıdır: Karagöz ile Hacivat, Suç ve Ceza vs.
Başa gelen bağlaçlar
Cümleler arasında türlü anlam ilgileri kurarak onları birbirine bağlayan edatlardır: âdeta, ama, ancak, bari, belki, binaenaleyh, çünkü, eğer, fakat, gerçi, güya, hakeza, hâlbuki, hatta, hazır, hele, illâ, illâ ki, kaldı ki, keşke, keza, lâkin, madem, mademki, mamafih, meğerki, nasıl ki, nitekim, oysaki, öyle ki, sanki, şayet, şöyle ki, tâ ki, üstelik, yalnız, yani, yeter ki, yoksa, zaten, zati gibi.
- Örnekler
- O zamanlar çok okuyordum. Daha sekiz yaşındayken roman okumaya başlamıştım. / Turgut’un kaza yaptığını biliyorum. Fakat bunu sana kim söyledi? / Düğününe beni davet etmedi. Hâlbuki ben hediyesini bile almıştım. / Bugünlerde dürüst davranmıyor. Mamafih bu sözler aramızda kalsın. / Üç gündür yataktan çıkamıyor. Zaten son zamanlarda hiç ayağa kalkamıyordu.
Cümle başı edatlarının kullanıldığı yere göre cümleleri hangi ilgiyle bağladığına dikkat edilmelidir.
Sona gelen bağlaçlar
bile, da (de), dahî, değil, ise, ki, ya gibi edatlardır. Bunlardan bile, da (de), dahî, ise, ya edatları kelimesi önceki unsurlara; değil, ki edatları getirildiği kelimesi sonraki unsurlara bağlar. Bu edatların pek çoğunda kuvvetlendirme ifadesi de vardır: Baksan a! Ben de özledim. Sağır Sultan bile duydu. Bu da geçer yahu! Hele bir nefes alayım da. Adam sen de. Sorsam mı ki*. Böyle de yatılmaz ki. Onlar şehirliydi biz ise köylüydük. (İse edatı, şart kipi ekiyle karıştırılmamalıdır.) Yorgun değilsin ya. Ev kira değil ya varsın küçük olsun, vs.
Bağlaç olan da/de’nin yazılışı
Bağlaç olan "da", "de" (dahî anlamında) ayrı yazılır. Kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar ve bunun dışında hiçbir ses olayından etkilenmez.
Cümle içinde kullanılışlarına örnekler
Bağlaçlar, cümle içerisinde eş görevli, eş değerli ya da birbiriyle ilgili öğeleri birbirine bağlarlar. "Kerim ve Sinan aynı işi yapıyorlardı ama Kerim’in geliri Sinan'ınkinden yüksekti." cümlesindeki ve bağlacı, ilk cümleciğin ortak yüklemli özneleri olan eş değerli iki kelimesi birbirine bağlamakta, ama bağlacı da iki cümleciği birbiriyle ilişkilendirmektedir. Her iki cümlecik de aslında, özne ve yüklemleri bulunan bağımsız birer cümledir. Bu iki cümle arasındaki anlam ilişkisinin varlığı, ama bağlacıyla ortaya çıkmaktadır.
Öznesi, yüklemi ya da tümleci ortak olan cümlelerde, eş görevli öğeleri bağlamak için da kullanılabilir:
- İstanbul’un kışını da yazını da sevmem.
- Semih hem yiyor hem söyleniyordu
Ne ve ne bağlaçları cümleye olumsuz anlam yüklediğinden, yüklem olumlu durumda kullanılır:
- İsmet ne armut ne de elma toplayabildi.
Bağlaçlar, aralarında anlam ilişkisi bulunan cümle öğelerini bağlama fonksiyonu de görür:
- Bu filmin Türkiye’de gösterilmediğini sanıyordum, oysa yanılmışım.
Bu tür cümlelerdeki cümleciklerin özneleri ayrı da olabilir:
- Kiracı evin balkonunun olmadığını söylüyordu, nitekim bunu ev sahibi de doğruladı.
Bağlaçlar cümle öğelerinin önünde ya da arkasında yer alırlar. Bazı bağlaçlar cümlede sıfat ya da zarf olarak da kullanılabilir.
"Bir kedi ancak bu kadar kıvrak olabilir" cümlesindeki ancak, özneyi nitelediği için sıfat fonksiyonu yüklenmiştir.
- "Şimdi evde olması gerekirken ancak gidebildi" cümlesinde aynı kelime zarf olarak kullanılmıştır. Burada ancak kelimesi cümlenin yüklemini zaman bildirerek nitelemektedir.
- "Ev çok genişti ancak Demet kısa sürede boyadı" cümlesinde ise ancak bir bağlaç olarak kullanılmıştır.
Bazı bağlaçlar özel biçimlerde kullanılır. Mesela ki, de, ise bağlaçları, bazen yalnızca özneyi pekiştirir:
- "Sen ki ödevin olduğunu biliyorsun, nasıl olur da bunu yapmazsın?", "O da bu işleri iyi bilir, değil mi?" "Ev ise yeşillikler içindeydi". Son örnektekine benzer cümlelerde ise bağlacı özneyle bitişik de yazılabilir ("ev ise" yerine "evse"). de ve da bağlaçları her zaman ayrı yazılır ve te veya ta şeklinde yazılamazlar.
Ki bağlacının bir fonksiyonu da birleşik cümlelerde yan cümleciği ana cümleciğe bağlamaktır:
- Eve geldiğimde gördüm ki musluk açık kalmış...
Ayrıca bakınız
Dipnotlar
- ^ Bağlaç olan "de" ve "da", farklı olarak, ayrı yazılır.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Baglaclar veya rabit baglama edatlari kelimeleri kelime gruplarini veya cumleleri bicim veya anlam yonuyle birbirine baglayan kelimeler ve veya ile ama de da ancak cunku eger halbuki hem hem hic degilse ise ki lakin meger nasil ki ne ne oyle oyle ki sanki su var ki ustelik yahut yalniz yani yoksa zira vs Baglaclar ifadeleri ilgi ve onem sirasina koyarak duzenlememize yardimci olur Baglaclarin kendi baslarina anlamlari yoktur Yer aldiklari cumlenin cesitli bolumleri arasinda anlam ve bicim bakimindan baglanti kurarlar Cumlelerde siralama baglaclar sayesinde yapilir Cumleler arasinda konu ve anlatim butunlugu saglamak icin kullanilirlar Yapilarina gore baglaclarYalin baglaclar Yalin baglaclar herhangi bir ek almamis ya da bir kelimeyle birlesmemis basit kelimelerdir Kok halindeki ve ama ile eger de hem yani gibi kelimeler bu tur baglaclardir Bilesik baglaclar Bilesik baglaclar oyleyse yoksa nitekim sanki oysa kim bilir gibi kelimelerdir ve bunlar iki ayri kelimenin birlesmesinden olusur Bilesik baglaclari olusturan kelimelerin her zaman baglac turunden olmalari gerekmez Mesela kim bilir baglacindaki kim zamir bilir ise bir cekimli fiildir Sanki baglaci ise san san mak fiil koku ile ki baglacinin birlesmesinden olusmustur Obeklesmis baglaclar Obeklesmis baglaclar ayri ayri kelimelerin bir arada kullanilmasiyla ortaya cikar Bazen ya da hem de gibi iki baglacin yan yana kullanilmasiyla da obeklesmis baglac olusabilir Bazen ki baglaciyla birlikte bir baglac obegi olustugu da olur nerede kaldi ki degil mi ki boyle olusmus baglaclardir Baska bir deyisle sozun kisasi bir bakima gibi tamlamalar baglac fonksiyonu de gorurler Gel gelelim ne bileyim zorla degil ya gibi bazi kisa cumleler de kaliplasarak baglac niteligi kazanabilir Obeklesmis baglaclardan yinelemeli baglaclar da cok yaygin olarak kullanilir Bunlara ya ya hem hem ister ister gerek gerek se ne ne ama ama gibi baglaclar ornek gosterilebilir Mesela ister gel ister gelme ne sevdigin belli ne sevmedigin ya bugun gel ya yarin Turemis baglaclar Turemis baglaclar isim ya da fiil soylu kelimelerden turetilmislerdir anlasilan gercekten kisacasi mesela ornegin ustelik gibi Kullanilislarina gore baglaclarDenklestirme es degerlik baglaclari Iki kelime kelime grubu veya cumlenin arasina girerek birbirinin yerini tutabilecek iki unsuru birbiriyle denklestirme karsilastirma ilgisiyle baglayan veya veyahut ya yahut edatlaridir kavun veya karpuz masa veya sira seni boyle goren ya deli diyecek ya gulup gececek vs Karsilastirma baglaclari Karsilastirilan gruplari veya unsurlari mukayese ilgisiyle baglayan ama ama da de da de gerek gerek ha ha hem hem ister ister ne ne ya ya gibi baglaclardir Ama hakli ama haksiz herkese itiraz eder Eyere de yakisir semere de Gerek fakir gerek zengin olsun Ha Kel Hasan ha Hasan kel Hem suclu hem guclu Ister oldur ister guldur Ne sair yas doker ne asik aglar F Nafiz Ya o zaman yalan soyledi ya simdi Bu edatlar karsilastirilan unsurlardan biri hepsi veya hicbiri ifadesiyle uc turlu fonksiyonu yerine getirirler Ya akil ver ya para Ya parani ya canini birini Hem kel hem fodul hepsi Ne kizi veriyor ne dunuru kusturuyor hicbiri Siralama baglaclari Iki kelimenin arasina girerek arka arkaya gelen unsurlari baglamaya yarayan dahi ile ila ve edatlaridir Karagoz ile Hacivat Suc ve Ceza vs Basa gelen baglaclar Cumleler arasinda turlu anlam ilgileri kurarak onlari birbirine baglayan edatlardir adeta ama ancak bari belki binaenaleyh cunku eger fakat gerci guya hakeza halbuki hatta hazir hele illa illa ki kaldi ki keske keza lakin madem mademki mamafih megerki nasil ki nitekim oysaki oyle ki sanki sayet soyle ki ta ki ustelik yalniz yani yeter ki yoksa zaten zati gibi Ornekler O zamanlar cok okuyordum Daha sekiz yasindayken roman okumaya baslamistim Turgut un kaza yaptigini biliyorum Fakat bunu sana kim soyledi Dugunune beni davet etmedi Halbuki ben hediyesini bile almistim Bugunlerde durust davranmiyor Mamafih bu sozler aramizda kal sin Uc gundur yataktan cikamiyor Zaten son zamanlarda hic ayaga kalkami yordu Cumle basi edatlarinin kullanildigi yere gore cumleleri hangi ilgiyle bagladigina dikkat edilmelidir Sona gelen baglaclar bile da de dahi degil ise ki ya gibi edatlardir Bunlardan bile da de dahi ise ya edatlari kelimesi onceki unsurlara degil ki edatlari getirildigi kelimesi sonraki unsurlara baglar Bu edatlarin pek cogunda kuvvetlendirme ifadesi de vardir Baksan a Ben de ozledim Sagir Sultan bile duydu Bu da gecer yahu Hele bir nefes alayim da Adam sen de Sorsam mi ki Boyle de yatilmaz ki Onlar sehirliydi biz ise koyluyduk Ise edati sart kipi ekiyle karistirilmamalidir Yorgun degilsin ya Ev kira degil ya varsin kucuk olsun vs Baglac olan da de nin yazilisiBaglac olan da de dahi anlaminda ayri yazilir Kendisinden onceki kelimenin son unlusune bagli olarak unlu uyumlarina uyar ve bunun disinda hicbir ses olayindan etkilenmez Cumle icinde kullanilislarina orneklerBaglaclar cumle icerisinde es gorevli es degerli ya da birbiriyle ilgili ogeleri birbirine baglarlar Kerim ve Sinan ayni isi yapiyorlardi ama Kerim in geliri Sinan inkinden yuksekti cumlesindeki ve baglaci ilk cumlecigin ortak yuklemli ozneleri olan es degerli iki kelimesi birbirine baglamakta ama baglaci da iki cumlecigi birbiriyle iliskilendirmektedir Her iki cumlecik de aslinda ozne ve yuklemleri bulunan bagimsiz birer cumledir Bu iki cumle arasindaki anlam iliskisinin varligi ama baglaciyla ortaya cikmaktadir Oznesi yuklemi ya da tumleci ortak olan cumlelerde es gorevli ogeleri baglamak icin da kullanilabilir Istanbul un kisini da yazini da sevmem Semih hem yiyor hem soyleniyordu Ne ve ne baglaclari cumleye olumsuz anlam yuklediginden yuklem olumlu durumda kullanilir Ismet ne armut ne de elma toplayabildi Baglaclar aralarinda anlam iliskisi bulunan cumle ogelerini baglama fonksiyonu de gorur Bu filmin Turkiye de gosterilmedigini saniyordum oysa yanilmisim Bu tur cumlelerdeki cumleciklerin ozneleri ayri da olabilir Kiraci evin balkonunun olmadigini soyluyordu nitekim bunu ev sahibi de dogruladi Baglaclar cumle ogelerinin onunde ya da arkasinda yer alirlar Bazi baglaclar cumlede sifat ya da zarf olarak da kullanilabilir Bir kedi ancak bu kadar kivrak olabilir cumlesindeki ancak ozneyi niteledigi icin sifat fonksiyonu yuklenmistir Simdi evde olmasi gerekirkenancakgidebildi cumlesinde ayni kelime zarf olarak kullanilmistir Burada ancak kelimesi cumlenin yuklemini zaman bildirerek nitelemektedir Ev cok genisti ancak Demet kisa surede boyadi cumlesinde ise ancak bir baglac olarak kullanilmistir Bazi baglaclar ozel bicimlerde kullanilir Mesela ki de ise baglaclari bazen yalnizca ozneyi pekistirir Sen ki odevin oldugunu biliyorsun nasil olur da bunu yapmazsin O da bu isleri iyi bilir degil mi Ev ise yesillikler icindeydi Son ornektekine benzer cumlelerde ise baglaci ozneyle bitisik de yazilabilir ev ise yerine evse de ve da baglaclari her zaman ayri yazilir ve te veya ta seklinde yazilamazlar Ki baglacinin bir fonksiyonu da birlesik cumlelerde yan cumlecigi ana cumlecige baglamaktir Eve geldigimde gordum ki musluk acik kalmis Ayrica bakinizEdatDipnotlar Baglac olan de ve da farkli olarak ayri yazilir