Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bedr el-Cemâli (Arapça: بدر الجمالى; (1015 - 1094) Fatimiler Devleti'nde Halife Mûstensir'in hilafet döneminin son 20 yılında "Emîr el-Cûyuş" (Arapça: أمير الجيوش, Silâhlı Kuvvetler Komutanı), "Bedî el-Du'at" (Arapça: بدى الدعاة, Daiiler Bas Görevlisi); ve Vezir unvanlarını taşıyan bir asker kökenli devlet adamı.
Bedr el-Cemâli | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1015 |
| Ölüm | 1094 Kahire |
Kendisinden sonra vezirlik mâkamına getirilen ve Mustâ‘lî'yi Hâlife ilân eden vezir El-Efdâl Şehinşâh'ın babası idi.
Hayatı
Fatımiler Suriye Şam emiri olan Cemâl'ûd-Devle tarafından çok ucuza satın alınmış Ermeni asıllı bir köle idi. Selçukluların güney Anadolu ve Suriye'yi ellerine geçirmekte olluğu yıllarda bu yörelerde oturan Ermenilerin birçoğu gibi Fatimiler ordusuna gulam olarak katıldı. Fatımiler ordusunda üstün yetenekleri dolayısıyla ilerledi. Bu arada din değiştirip Müslüman oldu ve bağımsızlığını da satın aldı.
Halife Mûstansir'in uzun süren hilafeti sırasında özellikle 1065-1072'de Nil Nehri'nin sellerinin aksaması nedeni ile ortaya çıkan kıtlık, açlık ve salgın sorunları yanında kölemen-gulam askerlerden oluşan Fatimiler ordusunda büyük bir fitne çıkmasına yol açtı. Türk asıllı gulam askerleri ve müttefikleri Berber asıllı gulam askerleri ile güneyden yukarı Mısır'dan Sudan, Etiyopya gibi güneye de toplanan çoğu siyahi olan gulam askerleri arasında muhabereleri andıran çatışmalar yapildı. Bedr el-Cemâli başında geçtiği Ermenilerden oluşan birlik bu iki çatışan arasında çatışma dışında olduğu kabul edilmekte idi. Türk asıllı gulam askerleri Fatimiler hazinesine hakim olup yaptıkları savruk harcamalarla hazineyi bitirmekte idiler. Türk asıllı gulam askerleri kendi aralarında da çatışmaya giriştiler.
Fatimiler ordusunda yüksek rütbeli subay olan Türk asıllı Nasr el-Devle Fustat'ı elinde bulunduran Türk asıllı gulam askerler kliği birlikleri ile savaşıp kaleyi kuşatıp eline geçirdi. 1074'te bir suikastle öldürelina kadar Nasr el-Devle Fatimiler devletini ve vezirleri bildiği gibi idare etti. Bu dönemde Fatimiler devletinin Suriye sınırlarını korumak görevi ile Bedr el-Cemali Akka Valisi yapıldı. Buraya götürdüğü kendisine çok bağlı Ermeni asıllı gulam askerlerinden oluşan Fatimiler ordusu birlikleri ile Fatimiler sınırını iyi korumayı başardı.
1074'te Nasr el-Devle'nin bir katliamla öldürülmesi ile Mısır'da ve Kahire'de durum yine de çok karıştı. Değişik Türk asıllı gulam askserleri klikleri ve diğer asıllı gulam askerleri birbirllerine giriştiler, Fatimiler Devleti bir keşmekeşe döndü. Bu karışıklık döneminde halife Suriye sınırında başarılı asker ve idareci olan Bedr el-Camali'yi "Askeri Güçler Komutanı (Emîr el-Cûyus)" yapıp Kahire'ye çağırdı .Bedr el-Cemali kendisine yakın olan Ermeni asıllı askerlerden olusan birliklerle beraber Akka'dan kış ortasında gemi ile ayrıldı Dimyat'ta karaya çıktı ve 29 Ocak 1074'te Kahire'ye girdi.
1074'ten 1094'te ölmesine kadar Bedr el-Cemali Fatimiler devletinde gerçek politik iktidar gücünü elinde tutan kişi oldu. Fatimiler Devleti'nin en yuksek idarecilik gorevleri olan "Silâhlı Kuvvetler Komutanı (Emîr el-Cûyuş)"; "Sii Daiiler Bas Görevlisi (Bedî el-Duat)"; ve "Vezir" unvanlarini kendinde topladi. Mutlâk otoritesi Hâlife Mûstensir haricinde her yerde hissedilmekteydi.
Devlet işlerini gayet etkin bir surette yürütmeya başladı ve bu etkinlik ölümüne kadar devam etti. Bedr el-Cemali gayet ustalıkla; hızla ve enerjetik olarak aldığı iktisadi ve politik tedbirler nedeni ile Mısır'a güvenlilik, barış ve sükûnet getirdi. Nil Nehri'nin gayet tarıma uygun sellerinin gelmesi ve özellikle 1074'teki Nil Nehri sellerinin tarım için istinai olarak iyi olması nedeni ile Mısır'ın tarımı ve ekonomisi canlandı ve ülkede zenginlik ve refah gayet yükseldi. Örneğin çoğunluğu tarım üzerinden alınan yıllık devlet vergi gelirleri bu dönemde 1 milyon dinardan 3 milyon dinara yükseldiği belirtilir.
Ölümü, yeni vezir, yeni halife ve Nizârîlik ve Mustâ‘lîlik mezheplerinin ayrılışı
Mûstensir 60 yıl süren halifeliğinin son yıllarında ve Bedr El-Cemali'nin vezirliği son yıllarında bir büyük taht kavgası ortaya çıktı. Halife Müstansir'in küçük oğlu olan Mustali vezir Bedr el-Cemâli'nin kızı ve ondan sonra vezir olan El-Efdâl Şehinşâh'ın kızkardeşi ile evliydi. Halife Mustensir büyük oğlu Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh'ı varisi ve İmâm olarak tâyin etmişti. Bu iki kardeşin arası iyi değildi.
Bedr el-Cemâli 1094'te Hâlife Mûstensir'den kısa bir süre önce vefât etti. Oğlu El-Efdâl Şehinşâh onun yerine vezir oldu. Halife Mûstensir öldüğünde El-Efdâl Şehinşâh halifenin son nefesinde varis değiştirdiğini iddia etti. Nizar el-Mustafa'nin daha genç olan kardeşi; eski vezirin damadı ve yeni vezirin kayinbiraderi olan Mustâ‘lî Kahire'de bir oldubittiye getirilerek Hâlife olarak ilân edildi. Böylece daha sonralar Mustâ‘lîdestekçilerinin oluşturduğu Mustâ‘lîyye ile Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh'nın tâkipçilerinin mezhebi olan Nizâr’îyye'nin temelleri atılmaktaydı.
Eserleri
Bedr el-Cemâli aralarında şunlar bulunan mimarî eserler inşa ettirdi:
- El-Câm'î El-Cûyuşî Camii,
- Bab el-Futuh,
- Kahire'de Bab el-Nasr,
- Bab Zuveylâ.
Fatimiler ordusu askerleri arasında çıkan çatışmalarda, özellikle Türk asıllı gulam askerler, Kahire'de bulunan büyük kütüphaneye büyük zararlar vermişler ve mevcut yazmaları yirtipo yakıp birçok kitabın günümüze kadar gelmemesine neden olmuşlardı. Bedr El-Cemali ve halife Mustensir kendilerini Kahire'de yeni ve zengin bir kütüphanenin yeniden kurulmasına adamışlardı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış kaynaklar
- Daftary, Farhad (1998). A Short History of the Ismailis (İngilizce). Edinburgh, UK: Edinburgh University Press. ISBN .
- Tyerman, Christopher (2006). God's War: A New History of the Crusades (İngilizce). Cambridge: Belknap Press. ISBN .
Dış bağlantılar
- "Ismaili-Net" websitesinden "571 - Arrival of Badr al-Jamali" maddesi: [1] 21 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bedr el Cemali Arapca بدر الجمالى 1015 1094 Fatimiler Devleti nde Halife Mustensir in hilafet doneminin son 20 yilinda Emir el Cuyus Arapca أمير الجيوش Silahli Kuvvetler Komutani Bedi el Du at Arapca بدى الدعاة Daiiler Bas Gorevlisi ve Vezir unvanlarini tasiyan bir asker kokenli devlet adami Bedr el CemaliDogum1015Olum1094 Kahire Kendisinden sonra vezirlik makamina getirilen ve Musta li yi Halife ilan eden vezir El Efdal Sehinsah in babasi idi HayatiFatimiler Suriye Sam emiri olan Cemal ud Devle tarafindan cok ucuza satin alinmis Ermeni asilli bir kole idi Selcuklularin guney Anadolu ve Suriye yi ellerine gecirmekte ollugu yillarda bu yorelerde oturan Ermenilerin bircogu gibi Fatimiler ordusuna gulam olarak katildi Fatimiler ordusunda ustun yetenekleri dolayisiyla ilerledi Bu arada din degistirip Musluman oldu ve bagimsizligini da satin aldi Halife Mustansir in uzun suren hilafeti sirasinda ozellikle 1065 1072 de Nil Nehri nin sellerinin aksamasi nedeni ile ortaya cikan kitlik aclik ve salgin sorunlari yaninda kolemen gulam askerlerden olusan Fatimiler ordusunda buyuk bir fitne cikmasina yol acti Turk asilli gulam askerleri ve muttefikleri Berber asilli gulam askerleri ile guneyden yukari Misir dan Sudan Etiyopya gibi guneye de toplanan cogu siyahi olan gulam askerleri arasinda muhabereleri andiran catismalar yapildi Bedr el Cemali basinda gectigi Ermenilerden olusan birlik bu iki catisan arasinda catisma disinda oldugu kabul edilmekte idi Turk asilli gulam askerleri Fatimiler hazinesine hakim olup yaptiklari savruk harcamalarla hazineyi bitirmekte idiler Turk asilli gulam askerleri kendi aralarinda da catismaya giristiler Fatimiler ordusunda yuksek rutbeli subay olan Turk asilli Nasr el Devle Fustat i elinde bulunduran Turk asilli gulam askerler kligi birlikleri ile savasip kaleyi kusatip eline gecirdi 1074 te bir suikastle oldurelina kadar Nasr el Devle Fatimiler devletini ve vezirleri bildigi gibi idare etti Bu donemde Fatimiler devletinin Suriye sinirlarini korumak gorevi ile Bedr el Cemali Akka Valisi yapildi Buraya goturdugu kendisine cok bagli Ermeni asilli gulam askerlerinden olusan Fatimiler ordusu birlikleri ile Fatimiler sinirini iyi korumayi basardi 1074 te Nasr el Devle nin bir katliamla oldurulmesi ile Misir da ve Kahire de durum yine de cok karisti Degisik Turk asilli gulam askserleri klikleri ve diger asilli gulam askerleri birbirllerine giristiler Fatimiler Devleti bir kesmekese dondu Bu karisiklik doneminde halife Suriye sinirinda basarili asker ve idareci olan Bedr el Camali yi Askeri Gucler Komutani Emir el Cuyus yapip Kahire ye cagirdi Bedr el Cemali kendisine yakin olan Ermeni asilli askerlerden olusan birliklerle beraber Akka dan kis ortasinda gemi ile ayrildi Dimyat ta karaya cikti ve 29 Ocak 1074 te Kahire ye girdi 1074 ten 1094 te olmesine kadar Bedr el Cemali Fatimiler devletinde gercek politik iktidar gucunu elinde tutan kisi oldu Fatimiler Devleti nin en yuksek idarecilik gorevleri olan Silahli Kuvvetler Komutani Emir el Cuyus Sii Daiiler Bas Gorevlisi Bedi el Duat ve Vezir unvanlarini kendinde topladi Mutlak otoritesi Halife Mustensir haricinde her yerde hissedilmekteydi Devlet islerini gayet etkin bir surette yurutmeya basladi ve bu etkinlik olumune kadar devam etti Bedr el Cemali gayet ustalikla hizla ve enerjetik olarak aldigi iktisadi ve politik tedbirler nedeni ile Misir a guvenlilik baris ve sukunet getirdi Nil Nehri nin gayet tarima uygun sellerinin gelmesi ve ozellikle 1074 teki Nil Nehri sellerinin tarim icin istinai olarak iyi olmasi nedeni ile Misir in tarimi ve ekonomisi canlandi ve ulkede zenginlik ve refah gayet yukseldi Ornegin cogunlugu tarim uzerinden alinan yillik devlet vergi gelirleri bu donemde 1 milyon dinardan 3 milyon dinara yukseldigi belirtilir Olumu yeni vezir yeni halife ve Nizarilik ve Musta lilik mezheplerinin ayrilisiMustensir 60 yil suren halifeliginin son yillarinda ve Bedr El Cemali nin vezirligi son yillarinda bir buyuk taht kavgasi ortaya cikti Halife Mustansir in kucuk oglu olan Mustali vezir Bedr el Cemali nin kizi ve ondan sonra vezir olan El Efdal Sehinsah in kizkardesi ile evliydi Halife Mustensir buyuk oglu Ebu Mansur Nizar el Mustafa li Din il Lah i varisi ve Imam olarak tayin etmisti Bu iki kardesin arasi iyi degildi Bedr el Cemali 1094 te Halife Mustensir den kisa bir sure once vefat etti Oglu El Efdal Sehinsah onun yerine vezir oldu Halife Mustensir oldugunde El Efdal Sehinsah halifenin son nefesinde varis degistirdigini iddia etti Nizar el Mustafa nin daha genc olan kardesi eski vezirin damadi ve yeni vezirin kayinbiraderi olan Musta li Kahire de bir oldubittiye getirilerek Halife olarak ilan edildi Boylece daha sonralar Musta lidestekcilerinin olusturdugu Musta liyye ile Ebu Mansur Nizar el Mustafa li Din il Lah nin takipcilerinin mezhebi olan Nizar iyye nin temelleri atilmaktaydi EserleriBedr el Cemali aralarinda sunlar bulunan mimari eserler insa ettirdi El Cam i El Cuyusi Camii Bab el Futuh Kahire de Bab el Nasr Bab Zuveyla Fatimiler ordusu askerleri arasinda cikan catismalarda ozellikle Turk asilli gulam askerler Kahire de bulunan buyuk kutuphaneye buyuk zararlar vermisler ve mevcut yazmalari yirtipo yakip bircok kitabin gunumuze kadar gelmemesine neden olmuslardi Bedr El Cemali ve halife Mustensir kendilerini Kahire de yeni ve zengin bir kutuphanenin yeniden kurulmasina adamislardi Ayrica bakinizIsma il iyye Mustensir Fatimiler Halifeligi Musta liyye Mustali Nizar iyye El Efdal SehinsahKaynakca Tyerman Christopher 2006 God s War A New History of the Crusades Ingilizce Cambridge Belknap Press ISBN 978 0674030701 Medieval Islamic Civilization An Encyclopedia Routledge 31 Ekim 2005 s 90 ISBN 978 0 415 96690 0 7 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mayis 2013 Dis kaynaklar Daftary Farhad 1998 A Short History of the Ismailis Ingilizce Edinburgh UK Edinburgh University Press ISBN 0 7486 0687 4 Tyerman Christopher 2006 God s War A New History of the Crusades Ingilizce Cambridge Belknap Press ISBN 978 0674030701 Dis baglantilar Ismaili Net websitesinden 571 Arrival of Badr al Jamali maddesi 1 21 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce