Bilinen geçmiş zaman ya da -di'li geçmiş zaman; Türkçede fiil sonuna "-di" ekinin ses uyumlarına uyacak şekilde eklenmesi ile oluşturulan geçmiş zaman yapısı. Ayrıca görülen geçmiş zaman ve hikâye geçmiş zaman olarak da bilinir. -di eki; -dı, -du, -dü, -ti, -tı, -tu veya -tü şekillerinden birini alabilir. -di ekinden sonra -varsa- ilgili şahıs eki gelir.
Bilinen geçmiş zaman kipi, Türkçedeki 5 haber kipinden biridir. Uzak ya da yakın geçmişte yapılan ve tamamlanan işleri kesinliğe bağlayarak anlatır. Tipik bir olumlu basit cümle kuruluşu şu şekildedir:
Ben izledim. | Biz izledik. |
Sen izledin. | Siz izlediniz. |
O izledi. | Onlar izlediler. |
İsim cümleleri de ek-fiil alarak bilinen geçmiş zamanı ifade edebilirler:
- Dün hava çok güzeldi.
- Şimdiye kadar izlediğim en korkunç filmdi.
Çağdaş Türkçede giderek seyrekleşmekle birlikte -di eki, ("idi" şeklinde) ayrı olarak da kullanılabilir. Bu durumdayken küçük ve büyük ses uyumlarına uyması zorunlu değildir:
- Hükümdar halkın sorunlarına karşı çok duyarlı idi. (Bileşik yazılsaydı ses uyumlarına uyarak "duyarlıydı" şekline dönüşürdü.)
- Çorba çok lezzetli idi.
Olumsuzluk
Fiil cümlelerinde olumsuz hâli, -di ekinden önce -me olumsuzluk ekinin eklenmesi ile sağlanır. -me eki de -di eki gibi ses uyumlarına uyar:
- Bugün evden çıkmadım.
İsim cümlelerinde olumsuz hâli değil koşacı ile oluşturulur:
- Kardeşim evde değildi.
Soru hâli
Soru hâli, fiilden sonra (boşluk bırakarak) olumsuzluk eki "mi"nin ses uyumlarına uyacak şekilde eklenmesiyle veya soru sözcükleri ile sağlanır:
- Haberleri duydun mu?
- Eve kaçta geldin?
Var-yok kelimelerinin ek-fiil çekimi
Kişi | olumlu | olumlu-soru | olumsuz | olumsuz-soru |
---|---|---|---|---|
1. Tekil Kişi (Ben) | var-dım | var mıydım? | yok-tum | yok muydum? |
2. Tekil Kişi (Sen) | var-dın | var mıydın? | yok-tun | yok muydun? |
3. Tekil Kişi (O) | vardı | var mıydı? | yoktu | yok muydu? |
1. Çoğul Kişi (Biz) | var-dık | var mıydık? | yok-tuk | yok muyduk? |
2. Çoğul Kişi (Siz) | var-dınız | var mıydınız? | yok-tunuz | yok muydunuz? |
3. Çoğul Kişi (Onlar) | var-dılar | var mıydılar? | yok-tular | yok muydular? |
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar