Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Birinci Kirte Muharebesi (İngilizce: First Battle of Krithia) Çanakkale Savaşı sırasında Seddülbahir Cephesi’nde İngiliz-Fransız kuvvetleriyle Osmanlı tarafı arasında gerçekleşen 28 Nisan 1915 tarihli muharebedir.
| Birinci Kirte Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Çanakkale Savaşı / Seddülbahir Cephesi | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Birleşik Krallık Fransa |  Osmanlı İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| General Aylmer Hunter-Weston | Albay Halil Sami Yarbay Hafız Kadri Yarbay Mehmet İrfan Binbaşı Mehmet Halit Yarbay Sabri | ||||||
| Güçler | |||||||
Kraliyet Deniz Tümeni | 9. Tümen | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 3.000 (2.000 İngiliz, 1.000 Fransız) | 2.378 | ||||||
Öncesi
Çanakkale Savaşı, 25 Nisan 1915 günü Arıburnu Cephesi’nde bir, Seddülbahir Cephesi’nde beş kumsala İtilaf Devletleri kuvvetlerince yapılan çıkartmalarla başlamıştı. Çıkartmanın ilk günü sona erdiğinde Seddülbahir Cephesi’nde beş çıkartma kumsalından merkezdeki üçü birleşmiş durumdadır, Ertuğrul Koyu-Teke Koyu-İkiz Koyu. Bu bölgenin sağ yanındaki Hisarlık çıkartma bölgesi merkez bölümle henüz temas sağlayamamıştır. Zığındere Koyu’ndaki İngiliz çıkartma birlikleri ise 27 Nisan 1915 sabahı, çıkartmadan 24 saat sonra tahliye edilmiştir. Sonuç itibarıyla Müttefik ileri harekâtları izleyen birkaç gün süresince bu merkez konumdaki cepheden yapılacaktır.
Britanya Ordusu'na bağlı 29. Tümen Komutanı General Hunter Weston, 26 Nisan’da ertesi sabah sahile çıkması tamamlanmış olan 3 Fransız tugayının katılımı ile Alçıtepe yönünde taarruza karar vermişti. Ancak 26 Nisan akşamı, Fransız tugaylarının cepheye intikalinin ancak öğlene doğru tamamlanabileceğini öğrenince taarruzu öğlene ertelemeyi uygun bulmuştu. 27 Nisan sabahı ise söz konusu birliklerin karaya çıkışının gecikeceği ortaya çıkmıştır. Fransız tugaylarını beklemeden taarruza girişmeyi uygun bulmamıştır çünkü ilk iki günkü çatışmalarda 29. Tümen oldukça hırpalanmış durumdadır. Bu çatışmalarda tümenin üç tugay komutanı da savaş dışı kalmıştı. On iki tabur komutanından sadece üçü görev yapabilecek durumdadır. Özellikle 86. Tugay’ın kayıpları ağırdır. Bu tugayın dört taburu, subayların yarıdan fazlasını, eratın ise üçte birini kaybetmiştir. Tüm bu nedenle harekât, 28 Nisan 1915 sabahına ertelenmiştir.
General Hunter Weston, 27 Nisan için, ertelenen taarruzu yerine sol kanadını ve merkez bölümünü ileri çıkartacak bir kısmi taarruza karar verdi. Amaç hem bir sonraki gün girişilecek taarruz için daha uygun bir pozisyon yaratmak hem de Hisarlık bölgesindeki çıkartma kuvvetleriyle temas kurmaktır. Osmanlı kuvvetlerinin zaten tahliye etmiş oldukları bu bölgedeki ileri harekât sırasında kayda değer bir çatışma olmamıştır. Harekât sonunda sahilden içerlere doğru ilerlenmiş ve Zığındere - Hisarlık hattı birleşmiştir.
Çıkartmadan itibaren 48 saat içinde belirlenen hedeflere ulaşamayan General Sir Ian Hamilton, 28 Nisan 1915 sabahı, Fransız taburlarının karaya çıkışının da tamamlanmasıyla, Kirte Köyü’nün ele geçirilmesi için yeni bir taarruza başlamıştır. İngilizler, ilk iki gün boyunca sürekli ağır kayıplar veren 29. Tümen'i takviye etmişlerdi. Bu süre içinde Seddülbahir Cephesi’ne beş Fransız taburu, iki İngiliz deniz piyade taburu ile bir topçu bataryası daha çıkartılmıştı. Seddülbahir Cephesi’nde 28 Nisan sabahı 29. Tümen Komutanı General Hunter Weston emrinde 19 tabur, 9. Osmanlı Tümeni Komutanı Albay Halil Sami Bey komutasında ise 12 tabur gücünde kuvvet bulunmaktadır.
Taarruz planı
General ’un Alçıtepe’nin ele geçirilmesi için çıkartma öncesindeki planı, ilk aşamada cephenin sol kanadından yönünde ilerlemek, köyün 1 km. kuzeyindeki Yazıtepe’yi ele geçirmek şeklinde idi. İkinci aşamadan Yazıtepe’den doğu yönünde taarruz ederek Alçıtepe alınacaktı. Bir gün önce birlikleri ilerletmiş olması da bu planı uygulanabilir duruma getirmeyi sağlamış, cephe hattı bir bütün olarak ileri çıkmıştı.
Taarruz planına göre 87. İngiliz Tugayı Zığındere’nin her iki yanından taarruz ederek Yazıtepe’yi ve onun batısındaki Sarıtepe’yi ele geçirecektir. 88. İngiliz Tugayı 87. Tugay’ın sağını örtecek biçimde ilerleyerek Kirte Köyü’nü alacaktır. Fransız birlikleri ise sahil kesiminde sabit kalarak sol kesimleriyle ilerleyecek, İngiliz birlikleriyle teması sağlayacaklardır. 86. İngiliz Tugayı da ihtiyat olarak tutulacaktır.
Osmanlı savunma durumu
Seddülbahir Cephesi’nde 9. Tümen, 27. Alay’ı Arıburnu Cephesi’ne, 19. Tümen emrine göndermişti. Dolayısıyla çıkarmanın ilk üç gününde üç taburlu 25. ve iki taburlu 26. alaylarıyla, beş taburla mücadele etmişti. Bu beş tabur, 27 Nisan gününe kadar mevcutlarının yarıya yakın bölümünü kaybetmiş durumdadır ve ancak bir alay kuvvetindedir. 9. Tümen, 27 Nisan’da iki alay ve Bursa Jandarma Taburu kadar takviye almıştı. Bolayır bölgesindeki 7. Tümen’den gelen üçer taburlu 20. Alay ve Saros bölgesindeki 7. Tümen’in 19. Alay’ı. 19. Alay’ın iki taburu, 28 Nisan sabahı saat 04:00 sularında bölgeye ulaşabilecektir. Üçüncü taburun gelişi 28 Nisan akşamını bulacaktır. Sonuç olarak 9. Tümen, bir sonraki muharebeyi 9 taburluk bir kuvvetle karşılamak durumundadır. Bu taburların üçte birindeki erat, üç günlük kesintisiz muharebelerden yorgun ve uykusuzdur. Bu günler süresince, Tümen’in bağlı olduğu 3. Kolordu emrinde yedekte herhangi bir kuvvet yoktur. Tüm kuvvetler Arıburnu Cephesi’ndeki Anzak ileri hareketini durdurmakta kullanılmıştır. Arıburnu Cephesi’ndeki durum, 9. Tümen’in geri bağlantısını kesebilecek derecede kritik bir durumdu.
9. Tümen komutanı Albay Halil Sami Bey, yeni gelen alaylarla savunmayı yeniden düzenlemiştir. Buna göre ağır kayba uğrayan ve yorgun 25. ve 26. alaylar geriye alınıp dinlendirilecek, aynı zamanda tümen ihtiyatını oluşturacak, 19. ve 20. alaylar da cephe hattını devir alacaklardır. Doğal olarak yeni alayların siperlere yerleşmesine kadar 25. ve 26. alaylar yerlerinde kalacaklardır. Kirte – Seddülbahir yolunun doğu (sol) kesimi 19. Alay, batı (sağ) kesimi ise 20. Alay tarafından tutulacaktır. İki taburlu 19. Alay, Bursa Jandarma Taburu ile takviye edilecektir. Jandarma taburu, Kerevizdere’nin doğusundaki, savunma hattının kilit noktası sayılabilecek tepeyi tutmaktadır. Tümen emrindeki iki ağır makineli tüfek bölüğünün her biri iki kesime verilmiştir. Tümenin topçu unsurları, üç sahra bataryası ile Müstahkem Mevkii Komutanlığı’nın tahsis ettiği üç obüs bataryasıdır. Toplam 24 namlu.
Müttefikler sahile henüz beş batarya çıkarabilmişlerdir. Bunlar, çabuk ateşli, yeni silahlardı. Ayrıca donanmanın yüzde sekseni yarımadanın burun kesimini üç yandan çevirecek şekilde düzen alacaklardır. Donanmanın 75–381 mm.lik arası değişik çaplarda 470 namlusu vardır. Ayrıca Müttefik komutanlığı emrindeki 19 taburdan her birinin kuruluşunda birer ağır makineli tüfek bölüğü vardır. Bu bölüklerin tüfek sayısı, Osmanlı ağır makineli tüfek bölüklerinden iki üç kat fazladır.
Savaş
Osmanlı cephesinin sol kanadındaki birlikleri değiştirmek üzere bölgeye yaklaşan 19. Alay’ın iki taburunun, 9. Tümen bölgesine 28 Nisan 1915 sabahı saat 04:00 dolaylarında ulaşmış olması beklenmektedir. Ancak 7 saattir yürüyüşte olan Alay, yanlış yöne saparak Kirte Köyü’nün güneyindeki yamaca yönelmiştir. Geçecekleri bu uzun alan, donanma ve kara topçusunun ateşine açıktı. Gündüz gözüyle buradan ilerlemek çok fazla kayba neden olacaktır. Alay derhal döndürülerek belirli bir yere kadar gerisin geri yürütüldü. Kirte Köyü kuzey yamaçlarından geçen bir yay çizerek cepheye yöneltildi. Bu yanlışlık, Alay’ın üç saatten fazla gecikmesine neden olacaktı.
Alay’ın yürüyüşü düzenlendikten sonra saat 08:00 sıralarında cephe hattında ve derinliklerde donanma ve kara topçusunun bombardımanı başlamıştır. Son derece iyi düzenlenmiş bombardıman, boşluk bırakmaksızın Osmanlı siperlerini bir saat boyunca taramıştır. Osmanlı cephesinin kanatlarının yakın olduğu sahillere iyice sokulan ve serbestçe ateş açan gemilerin yan ateşleri son derece etkili olmuştur. Müttefik kuvvetlerin taarruzu, saat 09:00’da, cephenin sol kesiminden başladı. Osmanlı cephesinin sağ kanadının denize dayanan kesiminde, iki deniz piyade taburu ile takviyeli İngiliz 87. Tugayı’nın taarruzu, 20. Alay’ın bu hattaki taburu tarafından geri atılmıştır.
Cephenin merkezinde dört taburlu İngiliz 88. Tugayı’nın saldırısı ise etkili oldu. Bu bölge, 19. ve 20. Alay’ların temas bölgesiydi ve doğal olarak zayıftı. Tümen Komutanı Albay Halil Sami Bey, açılması olası gediği doldurmak için 25. Alay 2. Tabur’unu cephe hattına sürmüştür. Çıkarmadan bu yana geçen üç gün boyunca sürekli muharebe etmekte olan ve mevcudunun yarıdan fazlasını kaybetmiş bulunan bu tabur, durumu kontrol altına almıştır. 20. Alay’ın halen ihtiyatta tuttuğu 15. Alay 2. Tabur da bölgeye kaydırıldı. İki alayın, cephenin merkezindeki birleşme noktasındaki bu kriz, saat 10:00 sonrasında giderilmiş oldu.
Sağ kanada doğru genişleyen taarruzla Fransız taburları bu bölümde Yarbay Bey’in 26. Alay’ı cephesine yüklendi. Asıl tehlike cephe hattında değil geride baş göstermiştir. 19. Alay, açıklık bir alandan geçmek zorundaydı ve gecikme dolayısıyla o sırada gün ağarmıştı. Bölükler, donanmanın başlattığı bombardıman nedeniyle geride ağaçlık araziye yayılmak zorunda kaldı, ilerleyemedi. Bu durum, cephenin sol kesimini fazlasıyla etkilemiş ve Osmanlı savunmasının tümden çökmesine yol açmıştır.
Cephenin sol yarısını tutmakta olan 26. Alay, beş Fransız taburunun karşısında uzun süre tutunamadı. Bu Alay ve 25. Alay’dan bazı müfrezeler, 25 Nisan sabahından bu yana sürekli muharebe halindeydiler ve ağır kayıplara uğramışlardı. 19. Alay zamanında siperlere gelebilseydi geri alınıp yeniden düzenleneceklerdi. Yorgunluk ve uykusuzluk bir yana, uğradıkları kayıplar, normal koşullarda bir birliğin kadrodan düşülmesine yol açacak düzeyi bile geçmişti. Ancak Çanakkale Boğazı’nın Anadolu yakasındaki topçu bataryalarının bu kesime yönelen ateşleri Fransız taburlarının hızını bir ölçüde kesmeyi başarmıştır. 26. Alay, Fransız Tümeni’nin taarruzlarına ancak saat 11:00’e kadar dayanabilmiştir. Alay, 11:30 sıralarında çözülmeye başlamıştır. Öğleye doğru Fransız askerleri yer yer Osmanlı mevzilerine girmeye başladılar. 19. Alay, küçük gruplar hallinde sızmayı ve böylece yaklaşmayı denese bile 5 km. geridedir. Cephenin sol kesiminin 19. Alay’la takviye edilip tutulması olanağı yoktur. En sol kesimde Beyoğlu Jandarma Bölüğü de emir almadan mevzilerinden ayrılmıştır, Bursa Jandarma Taburu’nun bu durumda mevzilerinde kalabileceği kuşkuludur.
Sol kanat çökmüştü ve bunu düzeltmeye olanak yoktu. Sol kesim bütün bütün çökecek olursa sağ kesimdeki 20. Alay da kuşatılarak imha edilecek, Alçıtepe yolu savunmasız kalacaktır. Madem 19. Alay cepheye gelemiyordu, cephe ona taşınırdı. Tümen Komutanı Albay Halil Sami Bey, saat 12:00'de, 26. Alay] bölgesinde cephenin yarılmasını önlemek için bu alayın ve cephenin merkez bölümündeki kıtaların geri çekilmesini emretmişti.
Aslında 26. Alay Komutanı, daha önce alaydan bir kısım kuvveti ayırmış, Alay'ın 3. Tabur komutanı Binbaşı komutasında ihtiyatta tutuyordu. Bu birlik o karmaşada nasılsa unutulmuştu. Binbaşı Mahmut Sabri, ilerideki hatların çözülerek yüz geri etmeleri üzerine bu 820 kişilik birliği alarma geçirdi. Birliklerini yararak, kendisi de öne fırlayıp asıl mevziler üzerine atıldı. Rastladığı birlikleri de çevirip emrine alan ihtiyat grubu gittikçe büyüdü. Tam zamanında başlayan ileri hareket uzakta bulunan diğer birlikleri de canlandırmakta gecikmedi. Çekilen kuvvetler durdular ve tekrar geriye döndüler. Siperlere girmekle kalmadılar süngü hücumlarına da giriştiler. Tekrarlanan bu süngü hücumlarıyla bu kez Fransız hatlarında çözülmeler başladı. Fransız birlikleri ve iri satırlar kullanarak giriştikleri vahşi boğuşmalarla ün kazanmış Senegal birlikleri paniğe uğradılar ve dağılmaya başladılar.
Cephenin sol kesimindeki bu durumu öğrenen 9. Tümen Komutanı, derhal çekilme emrinin geri alındığı, bulunulan siperlerde savunmaya devam edileceği emri vermiştir.
Öğleden sonra saat 15:00’den itibaren İngiliz ve Fransız birlikleri taarruz çıkış hatlarına çekilmeye başlamışlardır. Bu zaman içinde cepheye ulaşmış olan 19. Alay, iki taburuyla Fransız kesiminde kısa bir taarruza girişmiştir.
Birinci Kirte Muharebesinin ölü ve yaralı olarak kayıpları Osmanlı tarafında 2.378[], Britanya tarafında 2.000 ve Fransız tarafında 1.000’dir.[]
Kaynakça
- 1915 Çanakkale Savaşı - İbrahim Artuç
- Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekâtı - General C.F.Aspinall - Oglander (General Ian Hamilton'un karargâh subaylarından)
- Türk Kurmay Subaylarının Gözüyle Çanakkale Savaşı - Burhan Sayılır
- Çanakkale Savaşı Üzerine Bir İnceleme - Emekli Korgeneral, eski içişleri bakanı Selahattin Çetiner
- Alçıtepe'den Anafartalar'a Çanakkale Kara Muharebeleri - Tuncay Yılmazer
- Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi - 5. Cilt, Çanakkale Cephesi. - Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, Harp Tarihi Yayınları
Notlar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Birinci Kirte Muharebesi Ingilizce First Battle of Krithia Canakkale Savasi sirasinda Seddulbahir Cephesi nde Ingiliz Fransiz kuvvetleriyle Osmanli tarafi arasinda gerceklesen 28 Nisan 1915 tarihli muharebedir Birinci Kirte MuharebesiCanakkale Savasi Seddulbahir CephesiTarih28 Nisan 1915BolgeGelibolu YarimadasiSonucOsmanli zaferiTaraflarBirlesik Krallik FransaOsmanli ImparatorluguKomutanlar ve liderlerGeneral Aylmer Hunter WestonAlbay Halil Sami Yarbay Hafiz Kadri Yarbay Mehmet Irfan Binbasi Mehmet Halit Yarbay SabriGucler29 Tumen 86 Tugay 87 Tugay 88 Tugay Kraliyet Deniz Tumeni Fransiz Tugayi9 Tumen 25 Alay 26 Alay 19 Alay 7 Tumen den 20 Alay 7 Tumen den Bursa Jandarma Taburu 15 Alay 2 TaburKayiplar3 000 2 000 Ingiliz 1 000 Fransiz 2 378OncesiCanakkale Savasi 25 Nisan 1915 gunu Ariburnu Cephesi nde bir Seddulbahir Cephesi nde bes kumsala Itilaf Devletleri kuvvetlerince yapilan cikartmalarla baslamisti Cikartmanin ilk gunu sona erdiginde Seddulbahir Cephesi nde bes cikartma kumsalindan merkezdeki ucu birlesmis durumdadir Ertugrul Koyu Teke Koyu Ikiz Koyu Bu bolgenin sag yanindaki Hisarlik cikartma bolgesi merkez bolumle henuz temas saglayamamistir Zigindere Koyu ndaki Ingiliz cikartma birlikleri ise 27 Nisan 1915 sabahi cikartmadan 24 saat sonra tahliye edilmistir Sonuc itibariyla Muttefik ileri harekatlari izleyen birkac gun suresince bu merkez konumdaki cepheden yapilacaktir Britanya Ordusu na bagli 29 Tumen Komutani General Hunter Weston 26 Nisan da ertesi sabah sahile cikmasi tamamlanmis olan 3 Fransiz tugayinin katilimi ile Alcitepe yonunde taarruza karar vermisti Ancak 26 Nisan aksami Fransiz tugaylarinin cepheye intikalinin ancak oglene dogru tamamlanabilecegini ogrenince taarruzu oglene ertelemeyi uygun bulmustu 27 Nisan sabahi ise soz konusu birliklerin karaya cikisinin gecikecegi ortaya cikmistir Fransiz tugaylarini beklemeden taarruza girismeyi uygun bulmamistir cunku ilk iki gunku catismalarda 29 Tumen oldukca hirpalanmis durumdadir Bu catismalarda tumenin uc tugay komutani da savas disi kalmisti On iki tabur komutanindan sadece ucu gorev yapabilecek durumdadir Ozellikle 86 Tugay in kayiplari agirdir Bu tugayin dort taburu subaylarin yaridan fazlasini eratin ise ucte birini kaybetmistir Tum bu nedenle harekat 28 Nisan 1915 sabahina ertelenmistir 27 Nisan aksami Seddulbahir Cephesi General Hunter Weston 27 Nisan icin ertelenen taarruzu yerine sol kanadini ve merkez bolumunu ileri cikartacak bir kismi taarruza karar verdi Amac hem bir sonraki gun girisilecek taarruz icin daha uygun bir pozisyon yaratmak hem de Hisarlik bolgesindeki cikartma kuvvetleriyle temas kurmaktir Osmanli kuvvetlerinin zaten tahliye etmis olduklari bu bolgedeki ileri harekat sirasinda kayda deger bir catisma olmamistir Harekat sonunda sahilden icerlere dogru ilerlenmis ve Zigindere Hisarlik hatti birlesmistir Cikartmadan itibaren 48 saat icinde belirlenen hedeflere ulasamayan General Sir Ian Hamilton 28 Nisan 1915 sabahi Fransiz taburlarinin karaya cikisinin da tamamlanmasiyla Kirte Koyu nun ele gecirilmesi icin yeni bir taarruza baslamistir Ingilizler ilk iki gun boyunca surekli agir kayiplar veren 29 Tumen i takviye etmislerdi Bu sure icinde Seddulbahir Cephesi ne bes Fransiz taburu iki Ingiliz deniz piyade taburu ile bir topcu bataryasi daha cikartilmisti Seddulbahir Cephesi nde 28 Nisan sabahi 29 Tumen Komutani General Hunter Weston emrinde 19 tabur 9 Osmanli Tumeni Komutani Albay Halil Sami Bey komutasinda ise 12 tabur gucunde kuvvet bulunmaktadir Taarruz planiGeneral un Alcitepe nin ele gecirilmesi icin cikartma oncesindeki plani ilk asamada cephenin sol kanadindan yonunde ilerlemek koyun 1 km kuzeyindeki Yazitepe yi ele gecirmek seklinde idi Ikinci asamadan Yazitepe den dogu yonunde taarruz ederek Alcitepe alinacakti Bir gun once birlikleri ilerletmis olmasi da bu plani uygulanabilir duruma getirmeyi saglamis cephe hatti bir butun olarak ileri cikmisti Taarruz planina gore 87 Ingiliz Tugayi Zigindere nin her iki yanindan taarruz ederek Yazitepe yi ve onun batisindaki Saritepe yi ele gecirecektir 88 Ingiliz Tugayi 87 Tugay in sagini ortecek bicimde ilerleyerek Kirte Koyu nu alacaktir Fransiz birlikleri ise sahil kesiminde sabit kalarak sol kesimleriyle ilerleyecek Ingiliz birlikleriyle temasi saglayacaklardir 86 Ingiliz Tugayi da ihtiyat olarak tutulacaktir Osmanli savunma durumuSeddulbahir Cephesi nde 9 Tumen 27 Alay i Ariburnu Cephesi ne 19 Tumen emrine gondermisti Dolayisiyla cikarmanin ilk uc gununde uc taburlu 25 ve iki taburlu 26 alaylariyla bes taburla mucadele etmisti Bu bes tabur 27 Nisan gunune kadar mevcutlarinin yariya yakin bolumunu kaybetmis durumdadir ve ancak bir alay kuvvetindedir 9 Tumen 27 Nisan da iki alay ve Bursa Jandarma Taburu kadar takviye almisti Bolayir bolgesindeki 7 Tumen den gelen ucer taburlu 20 Alay ve Saros bolgesindeki 7 Tumen in 19 Alay i 19 Alay in iki taburu 28 Nisan sabahi saat 04 00 sularinda bolgeye ulasabilecektir Ucuncu taburun gelisi 28 Nisan aksamini bulacaktir Sonuc olarak 9 Tumen bir sonraki muharebeyi 9 taburluk bir kuvvetle karsilamak durumundadir Bu taburlarin ucte birindeki erat uc gunluk kesintisiz muharebelerden yorgun ve uykusuzdur Bu gunler suresince Tumen in bagli oldugu 3 Kolordu emrinde yedekte herhangi bir kuvvet yoktur Tum kuvvetler Ariburnu Cephesi ndeki Anzak ileri hareketini durdurmakta kullanilmistir Ariburnu Cephesi ndeki durum 9 Tumen in geri baglantisini kesebilecek derecede kritik bir durumdu 9 Tumen komutani Albay Halil Sami Bey yeni gelen alaylarla savunmayi yeniden duzenlemistir Buna gore agir kayba ugrayan ve yorgun 25 ve 26 alaylar geriye alinip dinlendirilecek ayni zamanda tumen ihtiyatini olusturacak 19 ve 20 alaylar da cephe hattini devir alacaklardir Dogal olarak yeni alaylarin siperlere yerlesmesine kadar 25 ve 26 alaylar yerlerinde kalacaklardir Kirte Seddulbahir yolunun dogu sol kesimi 19 Alay bati sag kesimi ise 20 Alay tarafindan tutulacaktir Iki taburlu 19 Alay Bursa Jandarma Taburu ile takviye edilecektir Jandarma taburu Kerevizdere nin dogusundaki savunma hattinin kilit noktasi sayilabilecek tepeyi tutmaktadir Tumen emrindeki iki agir makineli tufek bolugunun her biri iki kesime verilmistir Tumenin topcu unsurlari uc sahra bataryasi ile Mustahkem Mevkii Komutanligi nin tahsis ettigi uc obus bataryasidir Toplam 24 namlu Muttefikler sahile henuz bes batarya cikarabilmislerdir Bunlar cabuk atesli yeni silahlardi Ayrica donanmanin yuzde sekseni yarimadanin burun kesimini uc yandan cevirecek sekilde duzen alacaklardir Donanmanin 75 381 mm lik arasi degisik caplarda 470 namlusu vardir Ayrica Muttefik komutanligi emrindeki 19 taburdan her birinin kurulusunda birer agir makineli tufek bolugu vardir Bu boluklerin tufek sayisi Osmanli agir makineli tufek boluklerinden iki uc kat fazladir SavasOsmanli cephesinin sol kanadindaki birlikleri degistirmek uzere bolgeye yaklasan 19 Alay in iki taburunun 9 Tumen bolgesine 28 Nisan 1915 sabahi saat 04 00 dolaylarinda ulasmis olmasi beklenmektedir Ancak 7 saattir yuruyuste olan Alay yanlis yone saparak Kirte Koyu nun guneyindeki yamaca yonelmistir Gececekleri bu uzun alan donanma ve kara topcusunun atesine acikti Gunduz gozuyle buradan ilerlemek cok fazla kayba neden olacaktir Alay derhal dondurulerek belirli bir yere kadar gerisin geri yurutuldu Kirte Koyu kuzey yamaclarindan gecen bir yay cizerek cepheye yoneltildi Bu yanlislik Alay in uc saatten fazla gecikmesine neden olacakti Alay in yuruyusu duzenlendikten sonra saat 08 00 siralarinda cephe hattinda ve derinliklerde donanma ve kara topcusunun bombardimani baslamistir Son derece iyi duzenlenmis bombardiman bosluk birakmaksizin Osmanli siperlerini bir saat boyunca taramistir Osmanli cephesinin kanatlarinin yakin oldugu sahillere iyice sokulan ve serbestce ates acan gemilerin yan atesleri son derece etkili olmustur Muttefik kuvvetlerin taarruzu saat 09 00 da cephenin sol kesiminden basladi Osmanli cephesinin sag kanadinin denize dayanan kesiminde iki deniz piyade taburu ile takviyeli Ingiliz 87 Tugayi nin taarruzu 20 Alay in bu hattaki taburu tarafindan geri atilmistir Cephenin merkezinde dort taburlu Ingiliz 88 Tugayi nin saldirisi ise etkili oldu Bu bolge 19 ve 20 Alay larin temas bolgesiydi ve dogal olarak zayifti Tumen Komutani Albay Halil Sami Bey acilmasi olasi gedigi doldurmak icin 25 Alay 2 Tabur unu cephe hattina surmustur Cikarmadan bu yana gecen uc gun boyunca surekli muharebe etmekte olan ve mevcudunun yaridan fazlasini kaybetmis bulunan bu tabur durumu kontrol altina almistir 20 Alay in halen ihtiyatta tuttugu 15 Alay 2 Tabur da bolgeye kaydirildi Iki alayin cephenin merkezindeki birlesme noktasindaki bu kriz saat 10 00 sonrasinda giderilmis oldu Sag kanada dogru genisleyen taarruzla Fransiz taburlari bu bolumde Yarbay Bey in 26 Alay i cephesine yuklendi Asil tehlike cephe hattinda degil geride bas gostermistir 19 Alay aciklik bir alandan gecmek zorundaydi ve gecikme dolayisiyla o sirada gun agarmisti Bolukler donanmanin baslattigi bombardiman nedeniyle geride agaclik araziye yayilmak zorunda kaldi ilerleyemedi Bu durum cephenin sol kesimini fazlasiyla etkilemis ve Osmanli savunmasinin tumden cokmesine yol acmistir Cephenin sol yarisini tutmakta olan 26 Alay bes Fransiz taburunun karsisinda uzun sure tutunamadi Bu Alay ve 25 Alay dan bazi mufrezeler 25 Nisan sabahindan bu yana surekli muharebe halindeydiler ve agir kayiplara ugramislardi 19 Alay zamaninda siperlere gelebilseydi geri alinip yeniden duzenleneceklerdi Yorgunluk ve uykusuzluk bir yana ugradiklari kayiplar normal kosullarda bir birligin kadrodan dusulmesine yol acacak duzeyi bile gecmisti Ancak Canakkale Bogazi nin Anadolu yakasindaki topcu bataryalarinin bu kesime yonelen atesleri Fransiz taburlarinin hizini bir olcude kesmeyi basarmistir 26 Alay Fransiz Tumeni nin taarruzlarina ancak saat 11 00 e kadar dayanabilmistir Alay 11 30 siralarinda cozulmeye baslamistir Ogleye dogru Fransiz askerleri yer yer Osmanli mevzilerine girmeye basladilar 19 Alay kucuk gruplar hallinde sizmayi ve boylece yaklasmayi denese bile 5 km geridedir Cephenin sol kesiminin 19 Alay la takviye edilip tutulmasi olanagi yoktur En sol kesimde Beyoglu Jandarma Bolugu de emir almadan mevzilerinden ayrilmistir Bursa Jandarma Taburu nun bu durumda mevzilerinde kalabilecegi kuskuludur Sol kanat cokmustu ve bunu duzeltmeye olanak yoktu Sol kesim butun butun cokecek olursa sag kesimdeki 20 Alay da kusatilarak imha edilecek Alcitepe yolu savunmasiz kalacaktir Madem 19 Alay cepheye gelemiyordu cephe ona tasinirdi Tumen Komutani Albay Halil Sami Bey saat 12 00 de 26 Alay bolgesinde cephenin yarilmasini onlemek icin bu alayin ve cephenin merkez bolumundeki kitalarin geri cekilmesini emretmisti Aslinda 26 Alay Komutani daha once alaydan bir kisim kuvveti ayirmis Alay in 3 Tabur komutani Binbasi komutasinda ihtiyatta tutuyordu Bu birlik o karmasada nasilsa unutulmustu Binbasi Mahmut Sabri ilerideki hatlarin cozulerek yuz geri etmeleri uzerine bu 820 kisilik birligi alarma gecirdi Birliklerini yararak kendisi de one firlayip asil mevziler uzerine atildi Rastladigi birlikleri de cevirip emrine alan ihtiyat grubu gittikce buyudu Tam zamaninda baslayan ileri hareket uzakta bulunan diger birlikleri de canlandirmakta gecikmedi Cekilen kuvvetler durdular ve tekrar geriye donduler Siperlere girmekle kalmadilar sungu hucumlarina da giristiler Tekrarlanan bu sungu hucumlariyla bu kez Fransiz hatlarinda cozulmeler basladi Fransiz birlikleri ve iri satirlar kullanarak giristikleri vahsi bogusmalarla un kazanmis Senegal birlikleri panige ugradilar ve dagilmaya basladilar Cephenin sol kesimindeki bu durumu ogrenen 9 Tumen Komutani derhal cekilme emrinin geri alindigi bulunulan siperlerde savunmaya devam edilecegi emri vermistir Ogleden sonra saat 15 00 den itibaren Ingiliz ve Fransiz birlikleri taarruz cikis hatlarina cekilmeye baslamislardir Bu zaman icinde cepheye ulasmis olan 19 Alay iki taburuyla Fransiz kesiminde kisa bir taarruza girismistir Birinci Kirte Muharebesinin olu ve yarali olarak kayiplari Osmanli tarafinda 2 378 kaynak belirtilmeli Britanya tarafinda 2 000 ve Fransiz tarafinda 1 000 dir kaynak belirtilmeli Kaynakca1915 Canakkale Savasi Ibrahim Artuc Buyuk Harbin Tarihi Canakkale Gelibolu Askeri Harekati General C F Aspinall Oglander General Ian Hamilton un karargah subaylarindan Turk Kurmay Subaylarinin Gozuyle Canakkale Savasi Burhan Sayilir Canakkale Savasi Uzerine Bir Inceleme Emekli Korgeneral eski icisleri bakani Selahattin Cetiner Alcitepe den Anafartalar a Canakkale Kara Muharebeleri Tuncay Yilmazer Birinci Dunya Harbinde Turk Harbi 5 Cilt Canakkale Cephesi Genelkurmay Harp Tarihi Baskanligi Harp Tarihi YayinlariNotlar