Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Ocak 2021) |
Birlikte çalışabilir bilgi sistemleri (BÇBS, İngilizce: Interoperable Information Systems, kısaca IIS) her yöne akan bilgiye erişim imkânı sağlamak üzere tasarlanmış yapıdır. Sistemlerin kendi içinde ve birlikte çalışarak gerçekleştirdiği etkileşimle bilgiye erişim imkânı sağlar.
Birlikte Çalışabilirlik
Bilgi teknolojilerinin gelişimiyle beraber bilgi ve belge yönetimi hizmetlerinin de dijital olarak sağlanmaya başlamasıyla çeşitli bilgi sistemleri arasında birlikte çalışabilirliğin (İngilizce: Interoperability) önem kazanması ve yaygınlaşması öne çıkmaktadır. Birlikte çalışabilirlik terimi ilk olarak askeri alanda 5 Mart 1980 tarihli ve 2010.6 sayılı Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı belgesinde kullanılmıştır. Bu belgede sistemlerin birbiri ile etkileşim halinde bulunarak birlikte daha etkili şekilde çalışmasını tarif etme şeklinde kullanılmıştır.
Kurum içi ve kurumlar arası bilgi paylaşımı ihtiyacının giderek artması nedeni ile birlikte çalışabilirlik esasları ön plana çıkmıştır. Bu nedenle kurumların performans ve stratejik yönetim faktörlerinde birlikte çalışabilirlik ilkesi önem kazanmıştır. Üretilen ve kullanılan bilginin anlamı, tutarlı ve ileri dönük olarak efektif kullanımı dijitalleşme ekseninde bilgi sistemlerinin birlikte çalışabilirlik ilkesi etrafında dönüşümü ile mümkün olmuştur.
Birlikte çalışabilir bilgi sistemlerinin amacı verimliliğin artırılarak bilgi hizmetlerinin diğer sistemlerle entegre olarak daha hızlı, güvenli ve verimli olarak sağlanmasıdır.
Toplumun talep ettiği hizmetlerin karşılanmasında birlikte çalışabilir bilgi sistemlerinin geliştirilmesi kuruluşlara değer katan ve aynı zamanda hizmet kalitesini artıran bir yaklaşım sunar.
Elektronik Belge Yönetim Sistemleri
Elektronik belge yönetim sistemleri (EBYS) kurumsal faaliyetlerde yönetim ve işleyiş sürecinde kullanılan tüm belgelerin doğru şekilde yönetilmesi, kullanılması ve saklanması yükümlülüğü bulunan kurumlar için sürecin dijital olarak daha sağlıklı ve düzenli yürütülmesine imkân sağlar. Elektronik belge yönetim sistemlerinde belgeler dijital ortamda üretilmekte ve tüm yönetim süreci elektronik ortam üzerinden yönetilmektedir. Basılı olarak üretilen ve daha sonra dijitalleştirilen ya da dijital olarak üretilen elektronik belgelerin düzenleme, dosyalama, erişim, denetim, saklama, imha işlemlerinin gerçekleştirilmesi için elektronik belge yönetim sistemleri kullanılmaktadır.
Birlikte Çalışabilir Bilgi Sistemleri
Bilimsel Araştırmalarda Birlikte Çalışabilir Bilgi Sistemleri
Ayrıca birlikte çalışabilir bilgi sistemleri çok farklı disiplinlerde birlikte çalışabilirliğin getirdiği önemli verimlilik neticesinde veriler daha sağlıklı yönetilmektedir. Çevresel koşulların gözlenmesi ve sürdürülebilirlik anlamında verimliliğin artırılmasında birlikte çalışabilir bilgi sistemlerinin katkıları çok büyüktür. Bu kullanıma örnek olarak su kaynaklarının takibi, meteorolojik tahminler, karbon salınımı ve enerji alanında birçok parametre eş güdümlü olarak incelenmekte ve birlikte çalışabilirliğin getirdiği birden fazla sistemin birleşerek daha sağlıklı sonuçlar çıkarması ve elde edilen verilerin karşılaştırmalı olarak incelenmesiyle daha doğru analiz çıktıları sağlanır. Artan bu verimlilik ile daha gerçekçi regülasyonların hazırlanması ve önlemlerin daha erken alınarak olası zararların daha az etki ile atlatılması sağlanır. Birlikte çalışabilir bilgi sistemlerinde gelişmiş yazılımların geliştirilmesi, kullanılması ve sistemin verimli çalışan bir mimariye sahip olması önemlidir. Aynı zamanda araştırmacılar açısından bu sistemlerin kullanım alanları çeşitli bilim, eğitim, yönetim ve sosyal verilerinin değerlendirilmesi konusunda ucu açık bir çeşitliliğe sahiptir. Küresel ve lokal çapta araştırmaların yapılması, hizmet kalitesinin artırılması ve sorunların çözümü açısından birlikte çalışabilir bilgi sistemleri önemli bir rol üstlenmektedir.
Bilimsel Araştırmalarda Birlikte Çalışabilir Bilgi Sistemi Örneği Olarak: NASA - EOSDIS
Birlikte çalışabilir bilgi sistemlerinin önemli bir kazanımı da bilimsel araştırmalarda farklı disiplinlerden elde edilen araştırma verilerinin birlikte değerlendirilerek daha doğru sonuçlar elde edilmesi olmuştur. Bilimsel araştırmalarda farklı sistemlerin beraber çalışarak ortaya daha net sonuçlar koymasının hedeflendiği bilimsel araştırma programlarından önemli örneklerden biri de Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi'nin (NASA) Dünya Gözlem Sistemi Veri ve Enformasyon Bilgi Sistemi (İngilizce: "Earth Observing System Data and Information System" olan EOSDIS'dir. 1990'lı yıllarda başlayan NASA Dünya gözlem programında birçok farklı sistemden alınan veriler tek sistemde (EOSDIS) toplanır ve analiz edilir. Bu sistemde kutup araştırmaları, okyanus yüzeyi, atmosferik dinamikler ve diğer birçok disiplin ve sistemden elde edilen veriler kullanılmaktadır. Bu sistemin dezavantajı ise çok yoğun hacimdeki bilgiyi ve bilgi çeşitliliğini yönetmek ve verilerin sağlıklı şekilde analiz edilmesi ve ulaşılabilir olmasıdır.
Detaylar için bkz. ana madde: EOSDIS
Türkiye'de E-dönüşüm Ofisi Uygulamaları ve E-Devlet Uygulamasında Birlikte Çalışabilirlik Esasları
Bilgi toplumuna dönüşüm sürecinde yeni sistemlerin geliştirilmesi ile entegre olmuş, etkin, şeffaf ve basitleştirilmiş iş süreçlerine sahip bir yapılanma hedeflenmektedir. Bu çerçevede birlikte çalışabilirliğin en temel amaçlarından birisi de kurumların kullanacakları ortak norm ve standartları belirleyerek bilgi sistemlerinin ve entegre e-devlet hizmetlerinin bu norm ve standartlar çerçevesinde birleştirilmesidir. Bu anlamda e-Dönüşüm Türkiye Projesi Birlikte Çalışabilirlik Esasları Rehberi isimli T.C. Resmî Gazete'de yayımlanan 5 Ağustos 2005 tarihli ve 2005/20 sayılı genelgede birlikte çalışabilirlik şu şekilde tarif edilmiştir: "Birlikte çalışabilirlik; “bir sistemin ya da sürecin, ortak standartlar çerçevesinde bir diğer sistemin ya da sürecin bilgisini ve/veya işlevlerini kullanabilme yeteneği” olarak ifade edilmiştir.
Türkiye'de Bir Birlikte Çalışabilir Bilgi Sistemi Örneği Olarak e-Devlet
Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler sonucu bilgi ve iletişim sistemlerinin etkileriyle günlük hayatın birçok alanında karşılaşılmaktadır. İnternete erişimin ve internet kullanımının artmasıyla devlet ve vatandaş arasındaki ilişki de bu teknolojiler ekseninde büyük çaplı bir dijital dönüşüme uğramıştır. Kamu yönetimi alanında e-devlet sistemi önemli bir birlikte çalışabilir sistem örneğidir. Bu sistem ile Türkiye Cumhuriyeti'nde görev yapan kamu kurum ve kuruluşlarının kendi web siteleri üzerinden dağınık şekilde sundukları hizmetler birleştirilerek tek çatı altında vatandaşların kullanımına sunulmuştur. Vatandaşlar edindikleri şifreler ile birçok hizmetten kurumları ziyaret etmelerine gerek kalmadan internete erişebildikleri her yerden hizmet alma imkânına kavuşmuştur. Kurumlarda doğrudan gerçekleştirilen işlem hacmini ve personel iş yükünü azaltan bu hizmet vatandaşlar için de önemli bir zaman tasarrufu sağlamıştır.
Detaylar için bkz. ana madde: E-Devlet (Türkiye)
Sağlık Sistemlerinde Birlikte Çalışabilir Bilgi Sistemlerinin Rolü
Tıp teknolojilerinde ve bilgi teknolojilerinde yaşanan gelişmeler sonucu sağlığın kişiselleşmesi gündeme gelmiştir ve sağlık hizmetlerinin sunumu da hızla kişiye özel hale gelmektedir. Bu anlamda bilgi sistemleri birey odaklı, elektronik ve kişiselleştirilmiş olarak kullanılmaktadır. Hastaların sağlık bilgilerini yönetmeleri, bilgi paylaşımı yapabilmeleri ve sağlık bilgilerini dijital olarak izleyebilmeleri mümkün hale gelmiştir. Bu sistemler ile evrak yoğunluğu azalmış ve örneğin röntgen makinelerinde çekilen filmlerin doğrudan elektronik ortama aktarılmasıyla hem hastanın hem de doktorun bunu hızlı bir biçimde bilgisayardan görmesi sağlanabilir hale gelmiştir.
Sağlık Sistemlerinde Bir Birlikte Çalışabilir Bilgi Sistemi Örneği: T.C. Sağlık Bakanlığı e-Nabız Sistemi
Zaman ve mekân kavramını ortadan kaldıran dijital bilgi ve iletişim teknolojileri sayesinde insanların bilgiye erişim ihtiyaçlarını gidermeleri çok daha kolay hale gelmiş ve bu da kamu kurumları tarafından desteklenerek hizmetlerin dijital olarak sunulmaya başlanması sağlanmıştır. T.C. Sağlık Bakanlığının tarafından desteklenerek hayata geçirilen e-Nabız sistemi de buna bir örnektir. Örneğin Covid-19 Koronavirüs pandemisi sürecinde yapılan PCR test sonuçları vatandaşlara e-Devlet ve e-Nabız sistemlerinden entegre bir biçimde erişilebilir kılınmıştır. Bu testler sonucunda salgın hastalık belirtileri gösteren vatandaşlar sonuçlarını öğrenmek için hastanede daha fazla vakit geçirmek zorunda kalmamış ve evlerinde internet üzerinden sonuçlarını öğrenmişlerdir.
Bu bağlamda mobil uygulamalar üzerinden yürütülen sağlık hizmetleri hem daha düşük maliyetli hem de taşınabilir olması nedeniyle sağlık hizmetlerinin sunumu açısından önemli önemlidir ve sağlık bilgilerine erişim kolaylığı açısından da sağlık hizmetlerinde sunulan kaliteyi artırmıştır.
Adalet Alanında Bilgi Sistemlerinin Birlikte Çalışabilirliği
Adalet alanında birlikte çalışabilirlik sistemleri hakkında "Adalet Alanında Bilgi Sistemlerinin Birlikte Çalışabilirliği Hakkında REC(2003) 14 Sayılı Tavsiye Kararı" başlıklı karar ile bu birlikte çalışabilir bilgi sistemlerinin adalet alanında uygulanmasına başlanmıştır. Avrupa Konseyi'nin Bakanlar Konseyi tarafından 9 Eylül 2003 tarihli 851. toplantısında kabul edilen bu karar ile Adalet alanında vatandaşlara ve şirketlere sunulan kamu hizmetlerini geliştirme amacıyla bir dizi tavsiye yapılmıştır. Bu anlamda adalet sisteminin devlet otoritesince toplum huzurunu sürdürülebilir kılma maksatlı çalışmalarında iş yükü göz önüne alındığına adalet sisteminin etkin işleyişi ve bilgi teknolojilerinin etkin kullanımı bu tavsiye kararının temel amacıdır. Bu şartlar altında adalet alanında çalışan farklı kuruluşlar arasında etkin ve güvenli bilgi değişiminin sağlanmasının bilgi sistemlerinin birlikte çalışabilir olmasına bağlandığı görülmektedir.
Sonuç
Bilgi sistemlerinin teknoloji ile dönüşümü ile beraber sistemler dijitalleşmiştir. Gerçekleşen bu dijital devrim ile sistemler arası kurulan dijital bağlantılar aracılığıyla çok daha hızlı ve verimli çalışan bilgi sistemleri ortaya çıkmıştır. Bu değişikliğin getirdiği en önemli avantaj zaman tasarrufudur. Birlikle çalışabilir bilgi sistemleri ile kullanıcıların bu sistemler aracılığı ile bilgi ihtiyaçlarını karşılama süresi kısalmış bu pozitif etki kurumlar için de iş yükünün azalması şeklinde gerçekleşmiştir.
Kaynakça
- ^ Yazıcı, S., Özdemirci, F. (2019). Bilgi Yönetim Sistemlerinin Birlikte Çalışabilirlik Olgunluk Modeli. Bilgi Yönetimi, 2(2). 84-105.https://doi.org/10.33721/by.624077
- ^ a b Yazıcı, S., Özdemirci, F. (2019). Bilgi Yönetim Sistemlerinin Birlikte Çalışabilirlik Olgunluk Modeli. Bilgi Yönetimi, 2(2). 84-105.https://doi.org/10.33721/by.624077
- ^ (PDF). Standardization and Interoperability of Weapons Systems and Equipment with in the North Atlantic Treaty Organization. U.S. Department of Defense DIRECTIVE. 5 Mart 1980. 23 Şubat 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ İmamoğlu, M., Özbilgin, İ. (2012). Türkiye'de Elektronik Kamu İhale Sisteminde Kurumsal Yönetim ve Birlikte Çalışabilirliğin Önemi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetim Dergisi, 7(1). 20-34.https://dergipark.org.tr/tr/pub/beyder/issue/3474/47258 Erişim tarihi: 15.12.2020.
- ^ Fernandes, J.C., Neto, V.V.G., Santos, R.P., (2018). Interoperability in Systems-of-Information Systems: A Systematic Mapping Study. Association for Computing Machinery: 131-140. https://doi.org/10.1145/3275245.3275259.
- ^ a b Dişli, M. (2019). Elektronik Belge Yönetim Sistemlerinde Birlikte Çalışabilirlik: Türkiye'deki Koşullar Üzerinde Bir Değerlendirme. (Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi). Erişim adresi: http://bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/meltem-disli-ozgur-kulcu.pdf 26 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b Kumar, S., Peterslidard, C., Tian, Y., Houser, P., Geiger, J., Olden, S., ... Dirmeyer, P. (2006). Land Information System: An Interoperable Framework For High Resolution Land Surface Modeling. Enviromental Modelling & Software. 21 (10): 1402-1415.http://prhouser.com/houser_files/lisdesignpaper.pdf Erişim tarihi: 07.01.2021
- ^ Behnke, J., Mitchell, A., Ramapriyan, H. (2019). NASA's Earth Observing Data and Information System - Near-Term Challenges. Data Science Journal, 18: 40, 1-9. https://doi.org/10.5334/dsj-2019-040.
- ^ a b e-Dönüşüm Türkiye Projesi Birlikte Çalışabilirlik Esasları Rehberi (2005), T.C. Resmi Gazete, 2005/20, 5 Ağustos 2005. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/08/20050805-11.htm 4 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim tarihi: 30.12.2020.
- ^ Demir, O. (2018). E-devlet Kullanımına Etki Eden Faktörler ve Vatandaşların E-devlet Algısı. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 4(1). 1-25. https://doi.org/10.25272/j.2149-8539.2018.4.1.01
- ^ Yıldırım, Banu Fulya (2019-12-29). Sağlığın Kişiselleşmesi ve Kişisel Sağlık Bilgi Sistemleri. Bilgi Yönetimi. 2 (2). https://doi:10.33721/by.642698.
- ^ Yeşiltaş, Aysun (2018). Factors Affecting Utilization of e-Pulse Application. Health Care Academician Journal. 5(4): 290. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/633794 26 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim tarihi: 07.01.2021
- ^ Avrupa Konseyi, Bakanlar Konseyi, Adalet Alanında Bilgi Sistemlerinin Birlikte Çalışabilirliği Hakkında REC(2003) 14 Sayılı Tavsiye Kararı. 9 Eylül 2003. https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/f1b2741e-1064-419a-933d-b3f9eb47a835.pdf 18 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim tarihi: 19.12.2020
Ek kaynaklar
Avrupa Konseyi, Bakanlar Konseyi, Adalet Alanında Bilgi Sistemlerinin Birlikte Çalışabilirliği Hakkında REC(2003) 14 Sayılı Tavsiye Kararı. 9 Eylül 2003. https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/f1b2741e-1064-419a-933d-b3f9eb47a835.pdf 18 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim tarihi: 19.12.2020
Behnke, J., Mitchell, A., Ramapriyan, H. (2019). NASA's Earth Observing Data and Information System - Near-Term Challenges. Data Science Journal, 18: 40, 1-9. http://doi.org/10.5334/dsj-2019-040
Demir, O. (2018). E-devlet Kullanımına Etki Eden Faktörler ve Vatandaşların E-devlet Algısı. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 4(1). 1-25. https://doi.org/10.25272/j.2149-8539.2018.4.1.01
Department of Defense. (1980). Standardization and Interoperability of Weapons Systems and Equipment with in the North Atlantic Treaty Organization. https://biotech.law.lsu.edu/blaw/dodd/corres/pdf/d20106_030580/d20106p.pdf 23 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim tarihi 16.12.2020.
Dişli, M. (2019). Elektronik Belge Yönetim Sistemlerinde Birlikte Çalışabilirlik: Türkiye'deki Koşullar Üzerinde Bir Değerlendirme. (Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi). Erişim adresi: http://bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/meltem-disli-ozgur-kulcu.pdf 26 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
e-Dönüşüm Türkiye Projesi Birlikte Çalışabilirlik Esasları Rehberi (2005), T.C. Resmi Gazete, 2005/20, 5 Ağustos 2005. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/08/20050805-11.htm 4 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim tarihi: 30.12.2020.
Fernandes, J.C., Neto, V.V.G., Santos, R.P., (2018). Interoperability in Systems-of-Information Systems: A Systematic Mapping Study. Association for Computing Machinery: 131-140. https://doi.org/10.1145/3275245.3275259.
İmamoğlu, M., Özbilgin, İ. (2012). Türkiye'de Elektronik Kamu İhale Sisteminde Kurumsal Yönetim ve Birlikte Çalışabilirliğin Önemi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetim Dergisi, 7(1). 20-34.https://dergipark.org.tr/tr/pub/beyder/issue/3474/47258 Erişim tarihi: 15.12.2020
Kumar, S., Peterslidard, C., Tian, Y., Houser, P., Geiger, J., Olden, S., ... Dirmeyer, P. (2006). Land Information System: An Interoperable Framework For High Resolution Land Surface Modeling. Enviromental Modelling & Software. 21 (10): 1402-1415. https://doi.org/10.1016/j.envsoft.2020.104692
Yazıcı, S., Özdemirci, F. (2019). Bilgi Yönetim Sistemlerinin Birlikte Çalışabilirlik Olgunluk Modeli. Bilgi Yönetimi. 84-105. https://doi.org/10.33721/by.624077
Yeşiltaş, Aysun (2018). "Factors Affecting Utilization of e-Pulse Application". Health Care Academician Journal. 5(4): 290. https://doi.org/10.5455/sad.13-1525542718
Yıldırım, Banu Fulya (2019-12-29). "Sağlığın Kişiselleşmesi ve Kişisel Sağlık Bilgi Sistemleri". Bilgi Yönetimi. 2 (2). https://doi.org/10.33721/by.642698
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Ocak 2021 Birlikte calisabilir bilgi sistemleri BCBS Ingilizce Interoperable Information Systems kisaca IIS her yone akan bilgiye erisim imkani saglamak uzere tasarlanmis yapidir Sistemlerin kendi icinde ve birlikte calisarak gerceklestirdigi etkilesimle bilgiye erisim imkani saglar Birlikte Calisabilirlik Bilgi teknolojilerinin gelisimiyle beraber bilgi ve belge yonetimi hizmetlerinin de dijital olarak saglanmaya baslamasiyla cesitli bilgi sistemleri arasinda birlikte calisabilirligin Ingilizce Interoperability onem kazanmasi ve yayginlasmasi one cikmaktadir Birlikte calisabilirlik terimi ilk olarak askeri alanda 5 Mart 1980 tarihli ve 2010 6 sayili Amerika Birlesik Devletleri Savunma Bakanligi belgesinde kullanilmistir Bu belgede sistemlerin birbiri ile etkilesim halinde bulunarak birlikte daha etkili sekilde calismasini tarif etme seklinde kullanilmistir Kurum ici ve kurumlar arasi bilgi paylasimi ihtiyacinin giderek artmasi nedeni ile birlikte calisabilirlik esaslari on plana cikmistir Bu nedenle kurumlarin performans ve stratejik yonetim faktorlerinde birlikte calisabilirlik ilkesi onem kazanmistir Uretilen ve kullanilan bilginin anlami tutarli ve ileri donuk olarak efektif kullanimi dijitallesme ekseninde bilgi sistemlerinin birlikte calisabilirlik ilkesi etrafinda donusumu ile mumkun olmustur Birlikte calisabilir bilgi sistemlerinin amaci verimliligin artirilarak bilgi hizmetlerinin diger sistemlerle entegre olarak daha hizli guvenli ve verimli olarak saglanmasidir Toplumun talep ettigi hizmetlerin karsilanmasinda birlikte calisabilir bilgi sistemlerinin gelistirilmesi kuruluslara deger katan ve ayni zamanda hizmet kalitesini artiran bir yaklasim sunar Elektronik Belge Yonetim Sistemleri Elektronik belge yonetim sistemleri EBYS kurumsal faaliyetlerde yonetim ve isleyis surecinde kullanilan tum belgelerin dogru sekilde yonetilmesi kullanilmasi ve saklanmasi yukumlulugu bulunan kurumlar icin surecin dijital olarak daha saglikli ve duzenli yurutulmesine imkan saglar Elektronik belge yonetim sistemlerinde belgeler dijital ortamda uretilmekte ve tum yonetim sureci elektronik ortam uzerinden yonetilmektedir Basili olarak uretilen ve daha sonra dijitallestirilen ya da dijital olarak uretilen elektronik belgelerin duzenleme dosyalama erisim denetim saklama imha islemlerinin gerceklestirilmesi icin elektronik belge yonetim sistemleri kullanilmaktadir Birlikte Calisabilir Bilgi Sistemleri Bilimsel Arastirmalarda Birlikte Calisabilir Bilgi Sistemleri Ayrica birlikte calisabilir bilgi sistemleri cok farkli disiplinlerde birlikte calisabilirligin getirdigi onemli verimlilik neticesinde veriler daha saglikli yonetilmektedir Cevresel kosullarin gozlenmesi ve surdurulebilirlik anlaminda verimliligin artirilmasinda birlikte calisabilir bilgi sistemlerinin katkilari cok buyuktur Bu kullanima ornek olarak su kaynaklarinin takibi meteorolojik tahminler karbon salinimi ve enerji alaninda bircok parametre es gudumlu olarak incelenmekte ve birlikte calisabilirligin getirdigi birden fazla sistemin birleserek daha saglikli sonuclar cikarmasi ve elde edilen verilerin karsilastirmali olarak incelenmesiyle daha dogru analiz ciktilari saglanir Artan bu verimlilik ile daha gercekci regulasyonlarin hazirlanmasi ve onlemlerin daha erken alinarak olasi zararlarin daha az etki ile atlatilmasi saglanir Birlikte calisabilir bilgi sistemlerinde gelismis yazilimlarin gelistirilmesi kullanilmasi ve sistemin verimli calisan bir mimariye sahip olmasi onemlidir Ayni zamanda arastirmacilar acisindan bu sistemlerin kullanim alanlari cesitli bilim egitim yonetim ve sosyal verilerinin degerlendirilmesi konusunda ucu acik bir cesitlilige sahiptir Kuresel ve lokal capta arastirmalarin yapilmasi hizmet kalitesinin artirilmasi ve sorunlarin cozumu acisindan birlikte calisabilir bilgi sistemleri onemli bir rol ustlenmektedir Bilimsel Arastirmalarda Birlikte Calisabilir Bilgi Sistemi Ornegi Olarak NASA EOSDIS Birlikte calisabilir bilgi sistemlerinin onemli bir kazanimi da bilimsel arastirmalarda farkli disiplinlerden elde edilen arastirma verilerinin birlikte degerlendirilerek daha dogru sonuclar elde edilmesi olmustur Bilimsel arastirmalarda farkli sistemlerin beraber calisarak ortaya daha net sonuclar koymasinin hedeflendigi bilimsel arastirma programlarindan onemli orneklerden biri de Amerikan Uzay ve Havacilik Dairesi nin NASA Dunya Gozlem Sistemi Veri ve Enformasyon Bilgi Sistemi Ingilizce Earth Observing System Data and Information System olan EOSDIS dir 1990 li yillarda baslayan NASA Dunya gozlem programinda bircok farkli sistemden alinan veriler tek sistemde EOSDIS toplanir ve analiz edilir Bu sistemde kutup arastirmalari okyanus yuzeyi atmosferik dinamikler ve diger bircok disiplin ve sistemden elde edilen veriler kullanilmaktadir Bu sistemin dezavantaji ise cok yogun hacimdeki bilgiyi ve bilgi cesitliligini yonetmek ve verilerin saglikli sekilde analiz edilmesi ve ulasilabilir olmasidir Detaylar icin bkz ana madde EOSDIS Turkiye de E donusum Ofisi Uygulamalari ve E Devlet Uygulamasinda Birlikte Calisabilirlik Esaslari Bilgi toplumuna donusum surecinde yeni sistemlerin gelistirilmesi ile entegre olmus etkin seffaf ve basitlestirilmis is sureclerine sahip bir yapilanma hedeflenmektedir Bu cercevede birlikte calisabilirligin en temel amaclarindan birisi de kurumlarin kullanacaklari ortak norm ve standartlari belirleyerek bilgi sistemlerinin ve entegre e devlet hizmetlerinin bu norm ve standartlar cercevesinde birlestirilmesidir Bu anlamda e Donusum Turkiye Projesi Birlikte Calisabilirlik Esaslari Rehberi isimli T C Resmi Gazete de yayimlanan 5 Agustos 2005 tarihli ve 2005 20 sayili genelgede birlikte calisabilirlik su sekilde tarif edilmistir Birlikte calisabilirlik bir sistemin ya da surecin ortak standartlar cercevesinde bir diger sistemin ya da surecin bilgisini ve veya islevlerini kullanabilme yetenegi olarak ifade edilmistir Turkiye de Bir Birlikte Calisabilir Bilgi Sistemi Ornegi Olarak e Devlet Bilgi ve iletisim teknolojilerinde yasanan gelismeler sonucu bilgi ve iletisim sistemlerinin etkileriyle gunluk hayatin bircok alaninda karsilasilmaktadir Internete erisimin ve internet kullaniminin artmasiyla devlet ve vatandas arasindaki iliski de bu teknolojiler ekseninde buyuk capli bir dijital donusume ugramistir Kamu yonetimi alaninda e devlet sistemi onemli bir birlikte calisabilir sistem ornegidir Bu sistem ile Turkiye Cumhuriyeti nde gorev yapan kamu kurum ve kuruluslarinin kendi web siteleri uzerinden daginik sekilde sunduklari hizmetler birlestirilerek tek cati altinda vatandaslarin kullanimina sunulmustur Vatandaslar edindikleri sifreler ile bircok hizmetten kurumlari ziyaret etmelerine gerek kalmadan internete erisebildikleri her yerden hizmet alma imkanina kavusmustur Kurumlarda dogrudan gerceklestirilen islem hacmini ve personel is yukunu azaltan bu hizmet vatandaslar icin de onemli bir zaman tasarrufu saglamistir Detaylar icin bkz ana madde E Devlet Turkiye Saglik Sistemlerinde Birlikte Calisabilir Bilgi Sistemlerinin Rolu Tip teknolojilerinde ve bilgi teknolojilerinde yasanan gelismeler sonucu sagligin kisisellesmesi gundeme gelmistir ve saglik hizmetlerinin sunumu da hizla kisiye ozel hale gelmektedir Bu anlamda bilgi sistemleri birey odakli elektronik ve kisisellestirilmis olarak kullanilmaktadir Hastalarin saglik bilgilerini yonetmeleri bilgi paylasimi yapabilmeleri ve saglik bilgilerini dijital olarak izleyebilmeleri mumkun hale gelmistir Bu sistemler ile evrak yogunlugu azalmis ve ornegin rontgen makinelerinde cekilen filmlerin dogrudan elektronik ortama aktarilmasiyla hem hastanin hem de doktorun bunu hizli bir bicimde bilgisayardan gormesi saglanabilir hale gelmistir Saglik Sistemlerinde Bir Birlikte Calisabilir Bilgi Sistemi Ornegi T C Saglik Bakanligi e Nabiz Sistemi Zaman ve mekan kavramini ortadan kaldiran dijital bilgi ve iletisim teknolojileri sayesinde insanlarin bilgiye erisim ihtiyaclarini gidermeleri cok daha kolay hale gelmis ve bu da kamu kurumlari tarafindan desteklenerek hizmetlerin dijital olarak sunulmaya baslanmasi saglanmistir T C Saglik Bakanliginin tarafindan desteklenerek hayata gecirilen e Nabiz sistemi de buna bir ornektir Ornegin Covid 19 Koronavirus pandemisi surecinde yapilan PCR test sonuclari vatandaslara e Devlet ve e Nabiz sistemlerinden entegre bir bicimde erisilebilir kilinmistir Bu testler sonucunda salgin hastalik belirtileri gosteren vatandaslar sonuclarini ogrenmek icin hastanede daha fazla vakit gecirmek zorunda kalmamis ve evlerinde internet uzerinden sonuclarini ogrenmislerdir Bu baglamda mobil uygulamalar uzerinden yurutulen saglik hizmetleri hem daha dusuk maliyetli hem de tasinabilir olmasi nedeniyle saglik hizmetlerinin sunumu acisindan onemli onemlidir ve saglik bilgilerine erisim kolayligi acisindan da saglik hizmetlerinde sunulan kaliteyi artirmistir Adalet Alaninda Bilgi Sistemlerinin Birlikte Calisabilirligi Adalet alaninda birlikte calisabilirlik sistemleri hakkinda Adalet Alaninda Bilgi Sistemlerinin Birlikte Calisabilirligi Hakkinda REC 2003 14 Sayili Tavsiye Karari baslikli karar ile bu birlikte calisabilir bilgi sistemlerinin adalet alaninda uygulanmasina baslanmistir Avrupa Konseyi nin Bakanlar Konseyi tarafindan 9 Eylul 2003 tarihli 851 toplantisinda kabul edilen bu karar ile Adalet alaninda vatandaslara ve sirketlere sunulan kamu hizmetlerini gelistirme amaciyla bir dizi tavsiye yapilmistir Bu anlamda adalet sisteminin devlet otoritesince toplum huzurunu surdurulebilir kilma maksatli calismalarinda is yuku goz onune alindigina adalet sisteminin etkin isleyisi ve bilgi teknolojilerinin etkin kullanimi bu tavsiye kararinin temel amacidir Bu sartlar altinda adalet alaninda calisan farkli kuruluslar arasinda etkin ve guvenli bilgi degisiminin saglanmasinin bilgi sistemlerinin birlikte calisabilir olmasina baglandigi gorulmektedir Sonuc Bilgi sistemlerinin teknoloji ile donusumu ile beraber sistemler dijitallesmistir Gerceklesen bu dijital devrim ile sistemler arasi kurulan dijital baglantilar araciligiyla cok daha hizli ve verimli calisan bilgi sistemleri ortaya cikmistir Bu degisikligin getirdigi en onemli avantaj zaman tasarrufudur Birlikle calisabilir bilgi sistemleri ile kullanicilarin bu sistemler araciligi ile bilgi ihtiyaclarini karsilama suresi kisalmis bu pozitif etki kurumlar icin de is yukunun azalmasi seklinde gerceklesmistir Kaynakca Yazici S Ozdemirci F 2019 Bilgi Yonetim Sistemlerinin Birlikte Calisabilirlik Olgunluk Modeli Bilgi Yonetimi 2 2 84 105 https doi org 10 33721 by 624077 a b Yazici S Ozdemirci F 2019 Bilgi Yonetim Sistemlerinin Birlikte Calisabilirlik Olgunluk Modeli Bilgi Yonetimi 2 2 84 105 https doi org 10 33721 by 624077 PDF Standardization and Interoperability of Weapons Systems and Equipment with in the North Atlantic Treaty Organization U S Department of Defense DIRECTIVE 5 Mart 1980 23 Subat 2005 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2020 Imamoglu M Ozbilgin I 2012 Turkiye de Elektronik Kamu Ihale Sisteminde Kurumsal Yonetim ve Birlikte Calisabilirligin Onemi Bilgi Ekonomisi ve Yonetim Dergisi 7 1 20 34 https dergipark org tr tr pub beyder issue 3474 47258 Erisim tarihi 15 12 2020 Fernandes J C Neto V V G Santos R P 2018 Interoperability in Systems of Information Systems A Systematic Mapping Study Association for Computing Machinery 131 140 https doi org 10 1145 3275245 3275259 a b Disli M 2019 Elektronik Belge Yonetim Sistemlerinde Birlikte Calisabilirlik Turkiye deki Kosullar Uzerinde Bir Degerlendirme Yuksek lisans tezi Hacettepe Universitesi Erisim adresi http bby hacettepe edu tr yayinlar meltem disli ozgur kulcu pdf 26 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Kumar S Peterslidard C Tian Y Houser P Geiger J Olden S Dirmeyer P 2006 Land Information System An Interoperable Framework For High Resolution Land Surface Modeling Enviromental Modelling amp Software 21 10 1402 1415 http prhouser com houser files lisdesignpaper pdf Erisim tarihi 07 01 2021 Behnke J Mitchell A Ramapriyan H 2019 NASA s Earth Observing Data and Information System Near Term Challenges Data Science Journal 18 40 1 9 https doi org 10 5334 dsj 2019 040 a b e Donusum Turkiye Projesi Birlikte Calisabilirlik Esaslari Rehberi 2005 T C Resmi Gazete 2005 20 5 Agustos 2005 https www resmigazete gov tr eskiler 2005 08 20050805 11 htm 4 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 30 12 2020 Demir O 2018 E devlet Kullanimina Etki Eden Faktorler ve Vatandaslarin E devlet Algisi Uluslararasi Politik Arastirmalar Dergisi 4 1 1 25 https doi org 10 25272 j 2149 8539 2018 4 1 01 Yildirim Banu Fulya 2019 12 29 Sagligin Kisisellesmesi ve Kisisel Saglik Bilgi Sistemleri Bilgi Yonetimi 2 2 https doi 10 33721 by 642698 Yesiltas Aysun 2018 Factors Affecting Utilization of e Pulse Application Health Care Academician Journal 5 4 290 https dergipark org tr tr download article file 633794 26 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 07 01 2021 Avrupa Konseyi Bakanlar Konseyi Adalet Alaninda Bilgi Sistemlerinin Birlikte Calisabilirligi Hakkinda REC 2003 14 Sayili Tavsiye Karari 9 Eylul 2003 https www hsk gov tr Eklentiler Dosyalar f1b2741e 1064 419a 933d b3f9eb47a835 pdf 18 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 19 12 2020Ek kaynaklarAvrupa Konseyi Bakanlar Konseyi Adalet Alaninda Bilgi Sistemlerinin Birlikte Calisabilirligi Hakkinda REC 2003 14 Sayili Tavsiye Karari 9 Eylul 2003 https www hsk gov tr Eklentiler Dosyalar f1b2741e 1064 419a 933d b3f9eb47a835 pdf 18 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 19 12 2020 Behnke J Mitchell A Ramapriyan H 2019 NASA s Earth Observing Data and Information System Near Term Challenges Data Science Journal 18 40 1 9 http doi org 10 5334 dsj 2019 040 Demir O 2018 E devlet Kullanimina Etki Eden Faktorler ve Vatandaslarin E devlet Algisi Uluslararasi Politik Arastirmalar Dergisi 4 1 1 25 https doi org 10 25272 j 2149 8539 2018 4 1 01 Department of Defense 1980 Standardization and Interoperability of Weapons Systems and Equipment with in the North Atlantic Treaty Organization https biotech law lsu edu blaw dodd corres pdf d20106 030580 d20106p pdf 23 Subat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 16 12 2020 Disli M 2019 Elektronik Belge Yonetim Sistemlerinde Birlikte Calisabilirlik Turkiye deki Kosullar Uzerinde Bir Degerlendirme Yuksek lisans tezi Hacettepe Universitesi Erisim adresi http bby hacettepe edu tr yayinlar meltem disli ozgur kulcu pdf 26 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde e Donusum Turkiye Projesi Birlikte Calisabilirlik Esaslari Rehberi 2005 T C Resmi Gazete 2005 20 5 Agustos 2005 https www resmigazete gov tr eskiler 2005 08 20050805 11 htm 4 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 30 12 2020 Fernandes J C Neto V V G Santos R P 2018 Interoperability in Systems of Information Systems A Systematic Mapping Study Association for Computing Machinery 131 140 https doi org 10 1145 3275245 3275259 Imamoglu M Ozbilgin I 2012 Turkiye de Elektronik Kamu Ihale Sisteminde Kurumsal Yonetim ve Birlikte Calisabilirligin Onemi Bilgi Ekonomisi ve Yonetim Dergisi 7 1 20 34 https dergipark org tr tr pub beyder issue 3474 47258 Erisim tarihi 15 12 2020 Kumar S Peterslidard C Tian Y Houser P Geiger J Olden S Dirmeyer P 2006 Land Information System An Interoperable Framework For High Resolution Land Surface Modeling Enviromental Modelling amp Software 21 10 1402 1415 https doi org 10 1016 j envsoft 2020 104692 Yazici S Ozdemirci F 2019 Bilgi Yonetim Sistemlerinin Birlikte Calisabilirlik Olgunluk Modeli Bilgi Yonetimi 84 105 https doi org 10 33721 by 624077 Yesiltas Aysun 2018 Factors Affecting Utilization of e Pulse Application Health Care Academician Journal 5 4 290 https doi org 10 5455 sad 13 1525542718 Yildirim Banu Fulya 2019 12 29 Sagligin Kisisellesmesi ve Kisisel Saglik Bilgi Sistemleri Bilgi Yonetimi 2 2 https doi org 10 33721 by 642698