Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bugünkü Bosna Hersek sınırları içinde, tarih öncesi kültürlerin birçok katmanı var olmuştur.
Bosna'daki Paleolitik döneme, güneydoğu Avrupa'daki en eski Paleolitik anıt olan Hersek'teki Stolac yakınlarındaki Badanj Mağarası'ndaki gravürler damgasını vurmaktadır. Bunlardan en görkemlisi, parçalar halinde korunmuş ve MÖ 14000 - 12000 yıllarına tarihlenen, okların saldırısına uğramış bir attır.
Bosna Hersek'te Neolitik kültürlerin ortaya çıktığı dönemde, Akdeniz ve Panoniyen kültürlerin ilginç karışımları mevcuttu. Hersek, Mostar yakınlarındaki Yeşil Mağara, Stolac yakınlarındaki Čairi, Konjic yakınlarındaki Lisičići ve Grude yakınlarındaki Peć Mlini'de görüldüğü gibi Batı Akdeniz'den gelen impresso seramiklerinin etkisi altındaydı. İnsanlar daha sonra mağaralarda ya da tepelerdeki basit yerleşim yerlerinde yaşamışlardır. Bosna nehrinin yukarı çığırında ve Bosna'nın kuzeydoğu bölgelerinde (Kakanj yakınlarındaki Obre I) insanlar nehir kenarına inşa edilmiş ahşap evlerde yaşıyordu. Bu kültürde güneydeki Adriyatik kültürlerinden ve kuzeydoğudaki Starčević kültüründen etkiler görebiliriz. Kakanj kültürünün orijinal ifadeleri rhyton adı verilen dört ayaklı seramik kaplardır. Bunları Hırvatistan kıyılarındaki Danilo kültüründe de bulabiliriz. Bu nesneler nedeniyle Kakanj kültürü, yaşam gücü kültünü takip eden geniş Neolitik nüfus çemberinin bir parçası olarak kabul edilir (Kuzey İtalya, Dalmaçya ve Epir'den Ege'ye kadar). Saraybosna yakınlarındaki Butmir kültürü, ince sırlı seramikleri ve çeşitli geometrik süslemeleriyle (genellikle spiraller) kendine özgüdür. Butmir figürleri el ile modellenmiş eşsiz heykellerdir; kafalar neredeyse vücudun vurgulanmış kısımları ile portreler gibidir.
Hersek'teki Tunç Çağı yerleşimleri kale gibi inşa edilmiştir (yerel olarak gradina olarak adlandırılır) ve Bosna'da taş tümülüslü nekropollerimiz vardır. Bu dönemde bronz kollar, süslü tabaklar, düz kolyeler ve fibulalar belirli bir geometrik oyma süsleme tarzıyla süslenmiştir.
İllirya dönemi
Farklı bir kültür ve sanat formuna sahip bir etnik grup olan İliryalıların bronz kültürü, bugünkü Slovenya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Sırbistan, Kosova, Karadağ, Arnavutluk ve kuzey Yunanistan'ın bazı bölgelerinde örgütlenmeye başlamıştır.
MÖ 8. yüzyıldan itibaren İliryalı kabileler krallıklara dönüşmüştür. İllirya'da (klasik antik çağda kaydedildiği üzere Balkan Yarımadası'nın batı kesiminde İlliryalıların yaşadığı bir bölge) kaydedilen en eski krallık MÖ 8. yüzyıldaki Enchele krallığıdır. Diğer İlirya krallıklarını gözlemlediğimiz dönem yaklaşık olarak MÖ 400'de başlar ve MÖ 167'de sona erer. Pleurias yönetimindeki Autariatae'nin (MÖ 337) bir krallık olduğu kabul edilir. Ardiaei Krallığı (aslen Neretva vadisi bölgesinden bir kabile) MÖ 230'da başlar ve MÖ 167'de sona erer. En önemli İlirya krallıkları ve hanedanlıkları Dardani Bardyllis ve son ve en iyi bilinen İlirya krallığını kuran Ardiaei Agron'un krallıklarıdır.Agron Ardiaei'yi yönetmiş ve egemenliğini diğer kabilelere de yaymıştır.
MÖ 7. yüzyıldan itibaren tunç yerini demire bırakmış, bundan sonra sadece mücevher ve sanat eserleri tunçtan yapılmaya devam etmiştir. Kuzeydeki Hallstatt kültürlerinin etkisi altındaki İlirya kabileleri, biraz farklı olan bölgesel merkezler oluşturdular. Yaşamlarında çok önemli bir rol oynayan ölü kültü, özenli gömüleri ve defin törenlerinin yanı sıra gömü alanlarının zenginliğinde de görülmektedir. Kuzey bölgelerde uzun bir ölü yakma ve sığ mezarlara gömme geleneği varken, güneyde ölüler Hersek'te 50 m genişliğinde ve 5 m yüksekliğinde anıtsal boyutlara ulaşan büyük taş veya toprak tümülüslere (yerel olarak gromile olarak adlandırılır) gömülürdü. Japon kabileleri süslemeye (sarı, mavi veya beyaz cam hamurundan ağır, büyük boy kolyeler ve büyük bronz fibulaların yanı sıra bronz folyodan spiral bilezikler, diademler ve miğferler) düşkündü.
MÖ 4. yüzyılda Keltlerin ilk istilası kaydedilmiştir. Çömlekçi çarkı tekniğini, yeni tip fibulaları ve farklı bronz ve demir kemerleri getirdiler. Sadece Yunanistan'a giderken geçtikleri için Bosna Hersek'teki etkileri önemsizdir. Kelt göçleri birçok İliryalı kabileyi eski topraklarından uzaklaştırmış, ancak bazı Kelt ve İliryalı kabileler birbirleriyle karışmıştır. Bu döneme ilişkin somut tarihsel kanıtlar azdır, ancak genel olarak bölgenin farklı diller konuşan bir dizi farklı halk tarafından doldurulduğu görülmektedir.
Güneydeki Neretva Deltası'nda, İliryalı Daors kabilesinin önemli Helenistik etkisi vardı. Başkentleri, BH'deki antik kültürün ana merkezi olan Stolac yakınlarındaki Ošanići'de bulunan Daorson'du. MÖ 4. yüzyılda Daorson, büyük yamuk taş bloklardan oluşan megalitik, 5 m yüksekliğinde taş duvarlarla (Yunanistan'daki Mycenae'ninkiler kadar büyük) çevriliydi. Daors eşsiz bronz sikkeler ve heykeller yapmıştır.
Roma dönemi
İliryalılar ve antik Romalılar arasındaki çatışma MÖ 229 yılında başlamıştır. MÖ 168 yılında İlliryalıların toprakları Roma'nın Illyricum eyaleti haline geldi. Roma, bölgeyi ilhakını M.S. 9 yılında tamamlamış ve İliryalıların Romalılara karşı üç yıl süren isyanını sona erdirmiştir. M.S. 10 yılında İlirya bölündü ve Sava Nehri'nin güney yakası boyunca uzanan bugünkü Bosna'nın kuzey şeridi yeni Pannonia eyaletinin bir parçası oldu. Bugünkü Bosna, Hersek, Karadağ, Dalmaçya ve batı Sırbistan'ın geri kalanı Roma'nın Dalmaçya eyaletinin bir parçası oldu.
Roma döneminde, Roma İmparatorluğu'nun dört bir yanından gelen Latince konuşan yerleşimciler İliryalılar arasına yerleşmiş ve Romalı askerler bölgede emekli olmaya teşvik edilmiştir. Bugünkü Bosna'nın birçok kasabası Roma egemenliği altında kurulmuştur. Örneğin Buna Nehri üzerindeki Blagaj kasabası, Roma kasabası Bona'nın yerine inşa edilmiştir. Roma Bosnası, birçok "Roman via" ve "castra" ve madenlerin işletilmesine dayalı bir ekonomi ile büyük bir gelişme göstermiştir. Roma egemenliğinin ardından, Slav öncesi bir nüfustan gelen çok sayıda Ulah vardı. Rumenlerle akraba olan ve başlangıçta Romence ile akraba bir dil konuşan Ulahlar bugün Slavca konuşmaktadır.
Hristiyanlık 1. yüzyılın sonunda bölgeye çoktan ulaşmıştı ve o döneme ait çok sayıda eser ve nesne buna tanıklık etmektedir. Roma İmparatorluğu'nun bölündüğü 337 ve 395 yıllarındaki olayların ardından Dalmaçya ve Pannonia Batı Roma İmparatorluğu'na dahil edilmiştir. Bölge Hunlar ve daha sonra 455 yılında Ostrogotlar tarafından fethedilmiştir. Ostrogot Krallığı, İmparator I. Justinianus tarafından Gotik Savaşı'nda (535-553) Bizans İmparatorluğu'na yenilmiş ve bölge Bizans İmparatorluğu için yeniden fethedilmiştir.
Notlar
Kaynakça
- Noel Malcolm, Bosna Kısa Bir Tarih, Macmillan London Limited, 1994.
- “Umjetničko Blago Bosne i Hercegovine”, birkaç yazar, Svjetlost, Saraybosna, 1987.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bugunku Bosna Hersek sinirlari icinde tarih oncesi kulturlerin bircok katmani var olmustur Saraybosna yakinlarindaki Butmir den vazo erken Neolitik Cag Bosna daki Paleolitik doneme guneydogu Avrupa daki en eski Paleolitik anit olan Hersek teki Stolac yakinlarindaki Badanj Magarasi ndaki gravurler damgasini vurmaktadir Bunlardan en gorkemlisi parcalar halinde korunmus ve MO 14000 12000 yillarina tarihlenen oklarin saldirisina ugramis bir attir Bosna Hersek te Neolitik kulturlerin ortaya ciktigi donemde Akdeniz ve Panoniyen kulturlerin ilginc karisimlari mevcuttu Hersek Mostar yakinlarindaki Yesil Magara Stolac yakinlarindaki Cairi Konjic yakinlarindaki Lisicici ve Grude yakinlarindaki Pec Mlini de goruldugu gibi Bati Akdeniz den gelen impresso seramiklerinin etkisi altindaydi Insanlar daha sonra magaralarda ya da tepelerdeki basit yerlesim yerlerinde yasamislardir Bosna nehrinin yukari cigirinda ve Bosna nin kuzeydogu bolgelerinde Kakanj yakinlarindaki Obre I insanlar nehir kenarina insa edilmis ahsap evlerde yasiyordu Bu kulturde guneydeki Adriyatik kulturlerinden ve kuzeydogudaki Starcevic kulturunden etkiler gorebiliriz Kakanj kulturunun orijinal ifadeleri rhyton adi verilen dort ayakli seramik kaplardir Bunlari Hirvatistan kiyilarindaki Danilo kulturunde de bulabiliriz Bu nesneler nedeniyle Kakanj kulturu yasam gucu kultunu takip eden genis Neolitik nufus cemberinin bir parcasi olarak kabul edilir Kuzey Italya Dalmacya ve Epir den Ege ye kadar Saraybosna yakinlarindaki Butmir kulturu ince sirli seramikleri ve cesitli geometrik suslemeleriyle genellikle spiraller kendine ozgudur Butmir figurleri el ile modellenmis essiz heykellerdir kafalar neredeyse vucudun vurgulanmis kisimlari ile portreler gibidir Hersek teki Tunc Cagi yerlesimleri kale gibi insa edilmistir yerel olarak gradina olarak adlandirilir ve Bosna da tas tumuluslu nekropollerimiz vardir Bu donemde bronz kollar suslu tabaklar duz kolyeler ve fibulalar belirli bir geometrik oyma susleme tarziyla suslenmistir Illirya donemiDemir Cagi Glasinac kulturu MO 300 civari Farkli bir kultur ve sanat formuna sahip bir etnik grup olan Iliryalilarin bronz kulturu bugunku Slovenya Hirvatistan Bosna Hersek Sirbistan Kosova Karadag Arnavutluk ve kuzey Yunanistan in bazi bolgelerinde orgutlenmeye baslamistir MO 8 yuzyildan itibaren Iliryali kabileler kralliklara donusmustur Illirya da klasik antik cagda kaydedildigi uzere Balkan Yarimadasi nin bati kesiminde Illiryalilarin yasadigi bir bolge kaydedilen en eski krallik MO 8 yuzyildaki Enchele kralligidir Diger Ilirya kralliklarini gozlemledigimiz donem yaklasik olarak MO 400 de baslar ve MO 167 de sona erer Pleurias yonetimindeki Autariatae nin MO 337 bir krallik oldugu kabul edilir Ardiaei Kralligi aslen Neretva vadisi bolgesinden bir kabile MO 230 da baslar ve MO 167 de sona erer En onemli Ilirya kralliklari ve hanedanliklari Dardani Bardyllis ve son ve en iyi bilinen Ilirya kralligini kuran Ardiaei Agron un kralliklaridir Agron Ardiaei yi yonetmis ve egemenligini diger kabilelere de yaymistir MO 7 yuzyildan itibaren tunc yerini demire birakmis bundan sonra sadece mucevher ve sanat eserleri tunctan yapilmaya devam etmistir Kuzeydeki Hallstatt kulturlerinin etkisi altindaki Ilirya kabileleri biraz farkli olan bolgesel merkezler olusturdular Yasamlarinda cok onemli bir rol oynayan olu kultu ozenli gomuleri ve defin torenlerinin yani sira gomu alanlarinin zenginliginde de gorulmektedir Kuzey bolgelerde uzun bir olu yakma ve sig mezarlara gomme gelenegi varken guneyde oluler Hersek te 50 m genisliginde ve 5 m yuksekliginde anitsal boyutlara ulasan buyuk tas veya toprak tumuluslere yerel olarak gromile olarak adlandirilir gomulurdu Japon kabileleri suslemeye sari mavi veya beyaz cam hamurundan agir buyuk boy kolyeler ve buyuk bronz fibulalarin yani sira bronz folyodan spiral bilezikler diademler ve migferler duskundu Bosanski Novi de 2 yuzyildan kalma Roma cami bulundu MO 4 yuzyilda Keltlerin ilk istilasi kaydedilmistir Comlekci carki teknigini yeni tip fibulalari ve farkli bronz ve demir kemerleri getirdiler Sadece Yunanistan a giderken gectikleri icin Bosna Hersek teki etkileri onemsizdir Kelt gocleri bircok Iliryali kabileyi eski topraklarindan uzaklastirmis ancak bazi Kelt ve Iliryali kabileler birbirleriyle karismistir Bu doneme iliskin somut tarihsel kanitlar azdir ancak genel olarak bolgenin farkli diller konusan bir dizi farkli halk tarafindan dolduruldugu gorulmektedir Guneydeki Neretva Deltasi nda Iliryali Daors kabilesinin onemli Helenistik etkisi vardi Baskentleri BH deki antik kulturun ana merkezi olan Stolac yakinlarindaki Osanici de bulunan Daorson du MO 4 yuzyilda Daorson buyuk yamuk tas bloklardan olusan megalitik 5 m yuksekliginde tas duvarlarla Yunanistan daki Mycenae ninkiler kadar buyuk cevriliydi Daors essiz bronz sikkeler ve heykeller yapmistir Roma donemiIliryalilar ve antik Romalilar arasindaki catisma MO 229 yilinda baslamistir MO 168 yilinda Illiryalilarin topraklari Roma nin Illyricum eyaleti haline geldi Roma bolgeyi ilhakini M S 9 yilinda tamamlamis ve Iliryalilarin Romalilara karsi uc yil suren isyanini sona erdirmistir M S 10 yilinda Ilirya bolundu ve Sava Nehri nin guney yakasi boyunca uzanan bugunku Bosna nin kuzey seridi yeni Pannonia eyaletinin bir parcasi oldu Bugunku Bosna Hersek Karadag Dalmacya ve bati Sirbistan in geri kalani Roma nin Dalmacya eyaletinin bir parcasi oldu Bosna Hersek teki antik yerlesimlerin ve yollarin haritasi Roma doneminde Roma Imparatorlugu nun dort bir yanindan gelen Latince konusan yerlesimciler Iliryalilar arasina yerlesmis ve Romali askerler bolgede emekli olmaya tesvik edilmistir Bugunku Bosna nin bircok kasabasi Roma egemenligi altinda kurulmustur Ornegin Buna Nehri uzerindeki Blagaj kasabasi Roma kasabasi Bona nin yerine insa edilmistir Roma Bosnasi bircok Roman via ve castra ve madenlerin isletilmesine dayali bir ekonomi ile buyuk bir gelisme gostermistir Roma egemenliginin ardindan Slav oncesi bir nufustan gelen cok sayida Ulah vardi Rumenlerle akraba olan ve baslangicta Romence ile akraba bir dil konusan Ulahlar bugun Slavca konusmaktadir Hristiyanlik 1 yuzyilin sonunda bolgeye coktan ulasmisti ve o doneme ait cok sayida eser ve nesne buna taniklik etmektedir Roma Imparatorlugu nun bolundugu 337 ve 395 yillarindaki olaylarin ardindan Dalmacya ve Pannonia Bati Roma Imparatorlugu na dahil edilmistir Bolge Hunlar ve daha sonra 455 yilinda Ostrogotlar tarafindan fethedilmistir Ostrogot Kralligi Imparator I Justinianus tarafindan Gotik Savasi nda 535 553 Bizans Imparatorlugu na yenilmis ve bolge Bizans Imparatorlugu icin yeniden fethedilmistir Notlar Map and information of Roman Bosnia Herzegovina PDF 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Nisan 2023 John V A Fine John Van Antwerp Fine The Late Medieval Balkans A Critical Survey from the Late Twelfth Century University of Michigan Press 1994 p 19KaynakcaNoel Malcolm Bosna Kisa Bir Tarih Macmillan London Limited 1994 Umjetnicko Blago Bosne i Hercegovine birkac yazar Svjetlost Saraybosna 1987