Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Buyruldu (eski telâffuz ile "buyruldı",Osmanlı devlet teşkilatında sadrazamlık, beylerbeyleri, vb. devlet yetkililerince yazılan buyruktur.
Sadrazamlık makamı olan Bâb-ı Âlî'nin Mektûbî Kalemi'nden verilen buyruldu belgeleri; olarak, diğerleri ise olarak isimlendirilir.
Buyruldu, Türkçe "buyurmak' eyleminden türetilmiştir.
Aynı zamanda Azerice de “buyurmak” fiili kullanılmaktadır.
Buyruldu yazısının gelişimi
Bu belgelerdeki "buyruldu" özel bir yazılış şeklindedir. 16. yüzyıldaki bazı belgelerde buyruldu kelimesinin çok açık ve okunaklı şekilde yazıldığı görülmekte ancak yazıda süratin sağlamaya çalışılması neticesinde, önce "v, a" dan sonraki harfler birer diş haline gelmiş sonra "b" ve "v, a" da asli şekillerini kaybetmiştir.
Buyruldu kelimesi nihayet başlangıç çizgisi, aşağıdan yukarı doğru çıkıp tekrar inen ve kalem kardırmadan birbirine bitişik beş veya altı diş yahut "u" dan meydana gelen ve sonuncunun ucu yukarı doğru kıvrılıp uzayan bir alışkanlık haline gelmiştir. 17. ve 18. yüzyıllarda bu alışkanlıklarda pek bariz değişiklik görülmez.
Bu alışkanlıklar aynı tarihlerde farklı kalemlerden çıkan belgeler üzerinde bir birinden biraz farklı yapılabildiği gibi zaman içinde değişiklik göstermiştir. Bunda değişik kâtiplerin ellerinden çıkmış eserlerin tesiri büyük olmuştur. Ancak merkez ve taşra(Merkez dışı) evrakı üzerindekiler arasında fazla fark görülmemesi, merkezdeki değişikliklerin taşraya da aynen aks ettiğini kanıtlamıştır.
Daha küçük bir alana yerleştirilen buyruldular da, alışkanlığın sonundaki "kuyruk" da diye bileceğimiz uzantı kısa olduğu halde muameleli arzuhaller konanlarda kuyruğun sola doğru epey uzatıldıktan sonra yukarıya doğru kıvrıldığı görülmektedir. Bu suretle emrin bazı kelimeleri kuyruğun içinde kalmaktadır.
19. yüzyılın ilk yarısında Buyruldu kelimesi daha önceki asırlardan kolaylıkla ayırt edilebilir bir forma sokulmuştur. Şöyle ki; başlangıç çizgisi yukarıya doğru biraz uzatılırken dişler sıkıştırılıp küçültülmüştür.
Sadrazam, buyruldunun doğruluğunu göstermek için elkābın üstüne "sah"(صح) imi koyardı.
Buyruldu türleri
Buyruldu belgeleri
1- Şekil bakımından istek üzerine buyruldu belgeleri ve telhis/takrir, arz üzerine buyruldu belgeleri.
2- Yazıldıkları yer bakımından merkez ve taşrada yazılanlar.
Kaynakça
- ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Tuğra ve Pençeler ile Fermân ve Buyuruldulara Dair”, TTK Belleten, V/19 (1941), s. 289-318
- ^ "Türk Dil Kurumu | Sözlük". sozluk.gov.tr. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Haziran 2023.
- ^ "BUYRULDU". TDV İslâm Ansiklopedisi. 22 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2023.
- ^ "buyrultu". Nişanyan Sözlük. 22 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Haziran 2023.
- ^ a b "BUYRULDU". TDV İslâm Ansiklopedisi. 22 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Haziran 2023.
- Mübahat Kütükoğlu, Osmanlı Belgelerinin Dili (diplomatik).
 | Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Buyruldu eski telaffuz ile buyruldi Osmanli devlet teskilatinda sadrazamlik beylerbeyleri vb devlet yetkililerince yazilan buyruktur Sadrazamlik makami olan Bab i Ali nin Mektubi Kalemi nden verilen buyruldu belgeleri olarak digerleri ise olarak isimlendirilir Buyruldu Turkce buyurmak eyleminden turetilmistir Ayni zamanda Azerice de buyurmak fiili kullanilmaktadir Buyruldu yazisinin gelisimiBu belgelerdeki buyruldu ozel bir yazilis seklindedir 16 yuzyildaki bazi belgelerde buyruldu kelimesinin cok acik ve okunakli sekilde yazildigi gorulmekte ancak yazida suratin saglamaya calisilmasi neticesinde once v a dan sonraki harfler birer dis haline gelmis sonra b ve v a da asli sekillerini kaybetmistir Buyruldu kelimesi nihayet baslangic cizgisi asagidan yukari dogru cikip tekrar inen ve kalem kardirmadan birbirine bitisik bes veya alti dis yahut u dan meydana gelen ve sonuncunun ucu yukari dogru kivrilip uzayan bir aliskanlik haline gelmistir 17 ve 18 yuzyillarda bu aliskanliklarda pek bariz degisiklik gorulmez Bu aliskanliklar ayni tarihlerde farkli kalemlerden cikan belgeler uzerinde bir birinden biraz farkli yapilabildigi gibi zaman icinde degisiklik gostermistir Bunda degisik katiplerin ellerinden cikmis eserlerin tesiri buyuk olmustur Ancak merkez ve tasra Merkez disi evraki uzerindekiler arasinda fazla fark gorulmemesi merkezdeki degisikliklerin tasraya da aynen aks ettigini kanitlamistir Daha kucuk bir alana yerlestirilen buyruldular da aliskanligin sonundaki kuyruk da diye bilecegimiz uzanti kisa oldugu halde muameleli arzuhaller konanlarda kuyrugun sola dogru epey uzatildiktan sonra yukariya dogru kivrildigi gorulmektedir Bu suretle emrin bazi kelimeleri kuyrugun icinde kalmaktadir 19 yuzyilin ilk yarisinda Buyruldu kelimesi daha onceki asirlardan kolaylikla ayirt edilebilir bir forma sokulmustur Soyle ki baslangic cizgisi yukariya dogru biraz uzatilirken disler sikistirilip kucultulmustur Sadrazam buyruldunun dogrulugunu gostermek icin elkabin ustune sah صح imi koyardi Buyruldu turleriBuyruldu belgeleri 1 Sekil bakimindan istek uzerine buyruldu belgeleri ve telhis takrir arz uzerine buyruldu belgeleri 2 Yazildiklari yer bakimindan merkez ve tasrada yazilanlar Kaynakca Uzuncarsili Ismail Hakki Tugra ve Penceler ile Ferman ve Buyuruldulara Dair TTK Belleten V 19 1941 s 289 318 Turk Dil Kurumu Sozluk sozluk gov tr 29 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Haziran 2023 BUYRULDU TDV Islam Ansiklopedisi 22 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2023 buyrultu Nisanyan Sozluk 22 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Haziran 2023 a b BUYRULDU TDV Islam Ansiklopedisi 22 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Haziran 2023 Mubahat Kutukoglu Osmanli Belgelerinin Dili diplomatik Osmanli Imparatorlugu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz