Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Chagas hastalığı ya da Amerika tripanozomiyazı, Trypanosoma cruzi adlı protozoanın neden olduğu tropikal bir paraziter hastalıktır. Çoğunlukla öpücük böceği (Triyatomine) olarak bilinen böcekler aracılığıyla yayılır. Belirtiler, enfeksiyonun seyri sırasında değişkenlik gösterir. Hastalığın ilk aşamasında tipik olarak herhangi bir belirti görülmez ya da aşağıdaki hafif belirtiler görülür: ateş, lenf düğümlerinde şişme, baş ağrısı ya da ısırık yerine mahsus şişlik. Fertler 8–12 hafta sonra hastalığın kronik aşamasına girer ve hastaların %60-70’inde asla başka belirti görülmez. Hastaların kalan %30-40’lık kısmında, enfeksiyonun ilk defa bulaşmasından 10 ila 30 yıl sonra başka belirtiler gelişir. Bu belirtiler arasında hastaların %20 ila 30’unda görülen ve kalp yetmezliğine yol açan karıncık genişlemesi sayılabilir. Ayrıca, hastaların %10’luk kesiminde megaözefagus ya da megakolon görülebilir.
| Chagas hastalığı | |
|---|---|
 | |
| Giemsa boyalı Trypanosoma cruzi mikro fotoğrafı | |
| Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları, Parazitoloji  |
Hastalık ilk kez 1909'da Brezilyalı hekim Carlos Chagas tarafından tanımlanmış ve adını ondan almıştır. Chagas hastalığı, ihmal edilmiş bir tropikal hastalık olarak sınıflandırılır.
Sebepleri ve teşhis
T. cruzi insanlara ve diğer memelilere genellikle Triyatomine alt ailesine mensup kan emici (hematofaj) "öpücük böcekleri" (Triatoma infestans, , Triatoma dimidiata ve ) aracılığıyla yayılır. Bu böceklere farklı bölgelerde farklı adlar verilmiştir: Arjantin, Bolivya, Şili ve Paraguay’da vinchuca; Brezilya’da barbeiro; Kolombiya’da pito; Orta Amerika’da chinche ve Venezuela’da chipo. Bu hastalık kan nakli, organ nakli, parazit bulaşmış gıdaları yeme ve anneden fetüse bulaşma yoluyla da geçebilir. Hastalık erken dönemde mikroskop kullanılarak kanda parazitin bulunmasıyla teşhis edilebilir. Kronik hastalık ise kanda T. cruzi antikorunun bulunmasıyla teşhis edilir.
Korunma ve tedavi
Hastalıktan çoğunlukla öpücük böceklerinin ortadan kaldırılması ve ısırmalarından sakınılmasıyla korunulur. Diğer korunma yöntemleri arasında nakillerde kullanılan kanın taramadan geçirilmesi sayılabilir. 2013 yılı itibarıyla henüz bir aşı geliştirilememiştir. Enfeksiyonun erken döneminde tedavide benznidazol ya da nifurtimoks kullanılabilir. Tedaviye erken başlanması durumunda neredeyse kesin tedavi sağlanır, ama Chagas hastalığına yakalanmanın üzerinden geçen zaman ne kadar uzarsa tedavi o kadar etkinliğini yitirir. Bu tedavi kronik hastalıkta uygulandığında son aşama belirtilerini geciktirebilir ya da önleyebilir. Benznidazol ve nifurtimoks, hastaların %40’a varan kısmında cilt rahatsızlığı, beyin toksisitesi ve sindirim sistemi tahrişi gibi geçici yan etkilere yol açar.
Epidemiyoloji
Özellikle Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika‘da 7 ila 8 milyon kişinin Chagas hastalağına yakalanmış olduğu tahmin edilmektedir. 2006 yılı itibarıyla senede yaklaşık 12.500 kişinin ölümüne yol açmaktadır. Hastalığa yakalananların çoğu fakirdir ve çoğu da hastalığın kendilerine bulaştığının farkında değildir. Büyük ölçekli nüfus hareketleri Chagas hastalığının görüldüğü alanları genişletmiş ve Avrupa ülkeleri ile Amerika Birleşik Devletleri de bu alanlara dahil olmuştur. Hastalığın görülme sıklığının 2014 yılına kadar bu alanlarda arttığı gözlenmiştir. Bu hastalık ilk olarak 1909 yılında hastalığa adını veren Carlos Chagas tarafından tanımlanmıştır. 150’den fazla hayvanı etkilemektedir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Chagas disease (American trypanosomiasis) Fact sheet N°340". World Health Organization. Mart 2013. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Şubat 2014.
- ^ a b c d e Rassi A, Rassi A, Marin-Neto JA (Nisan 2010). "Chagas disease". Lancet. 375 (9723). ss. 1388-402. doi:10.1016/S0140-6736(10)60061-X. (PMID) 20399979.
- ^ a b c d Rassi A, Jr; Rassi, A; Marcondes de Rezende, J (Haziran 2012). "American trypanosomiasis (Chagas disease)". Infectious disease clinics of North America. 26 (2). ss. 275-91. doi:10.1016/j.idc.2012.03.002. (PMID) 22632639.
- ^ . World Health Organization. 17 Nisan 2019. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2020.
- ^ "Neglected Tropical Diseases". cdc.gov. 6 Haziran 2011. 4 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Kasım 2014.
- ^ "DPDx – Trypanosomiasis, American. Fact Sheet". Centers for Disease Control (CDC). 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010.
- ^ Bern C, Montgomery SP, Herwaldt BL; ve diğerleri. (Kasım 2007). "Evaluation and treatment of chagas disease in the United States: a systematic review". JAMA. 298 (18). ss. 2171-81. doi:10.1001/jama.298.18.2171. (PMID) 18000201.
- ^ Rassi A, Dias JC, Marin-Neto JA, Rassi A (Nisan 2009). "Challenges and opportunities for primary, secondary, and tertiary prevention of Chagas' disease". Heart. 95 (7). ss. 524-34. doi:10.1136/hrt.2008.159624. (PMID) 19131444.
- ^ Capinera, John L., (Ed.) (2008). Encyclopedia of entomology (2nd ed. bas.). Dordrecht: Springer. s. 824. ISBN . 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mart 2015.
- ^ Bonney, KM (2014). "Chagas disease in the 21st Century: a public health success or an emerging threat?". Parasite. Cilt 21. s. 11. doi:10.1051/parasite/2014012. (PMC) 3952655 $2. (PMID) 24626257.
![image]()
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Triatoma guasayana ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
| Sınıflandırma | D |
|---|---|
| Dış kaynaklar |
|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Chagas hastaligi ya da Amerika tripanozomiyazi Trypanosoma cruzi adli protozoanin neden oldugu tropikal bir paraziter hastaliktir Cogunlukla opucuk bocegi Triyatomine olarak bilinen bocekler araciligiyla yayilir Belirtiler enfeksiyonun seyri sirasinda degiskenlik gosterir Hastaligin ilk asamasinda tipik olarak herhangi bir belirti gorulmez ya da asagidaki hafif belirtiler gorulur ates lenf dugumlerinde sisme bas agrisi ya da isirik yerine mahsus sislik Fertler 8 12 hafta sonra hastaligin kronik asamasina girer ve hastalarin 60 70 inde asla baska belirti gorulmez Hastalarin kalan 30 40 lik kisminda enfeksiyonun ilk defa bulasmasindan 10 ila 30 yil sonra baska belirtiler gelisir Bu belirtiler arasinda hastalarin 20 ila 30 unda gorulen ve kalp yetmezligine yol acan karincik genislemesi sayilabilir Ayrica hastalarin 10 luk kesiminde megaozefagus ya da megakolon gorulebilir Chagas hastaligiGiemsa boyali Trypanosoma cruzi mikro fotografiUzmanlikEnfeksiyon hastaliklari Parazitoloji Hastalik ilk kez 1909 da Brezilyali hekim Carlos Chagas tarafindan tanimlanmis ve adini ondan almistir Chagas hastaligi ihmal edilmis bir tropikal hastalik olarak siniflandirilir Sebepleri ve teshisT cruzi insanlara ve diger memelilere genellikle Triyatomine alt ailesine mensup kan emici hematofaj opucuk bocekleri Triatoma infestans Triatoma dimidiata ve araciligiyla yayilir Bu boceklere farkli bolgelerde farkli adlar verilmistir Arjantin Bolivya Sili ve Paraguay da vinchuca Brezilya da barbeiro Kolombiya da pito Orta Amerika da chinche ve Venezuela da chipo Bu hastalik kan nakli organ nakli parazit bulasmis gidalari yeme ve anneden fetuse bulasma yoluyla da gecebilir Hastalik erken donemde mikroskop kullanilarak kanda parazitin bulunmasiyla teshis edilebilir Kronik hastalik ise kanda T cruzi antikorunun bulunmasiyla teshis edilir Korunma ve tedaviHastaliktan cogunlukla opucuk boceklerinin ortadan kaldirilmasi ve isirmalarindan sakinilmasiyla korunulur Diger korunma yontemleri arasinda nakillerde kullanilan kanin taramadan gecirilmesi sayilabilir 2013 yili itibariyla henuz bir asi gelistirilememistir Enfeksiyonun erken doneminde tedavide benznidazol ya da nifurtimoks kullanilabilir Tedaviye erken baslanmasi durumunda neredeyse kesin tedavi saglanir ama Chagas hastaligina yakalanmanin uzerinden gecen zaman ne kadar uzarsa tedavi o kadar etkinligini yitirir Bu tedavi kronik hastalikta uygulandiginda son asama belirtilerini geciktirebilir ya da onleyebilir Benznidazol ve nifurtimoks hastalarin 40 a varan kisminda cilt rahatsizligi beyin toksisitesi ve sindirim sistemi tahrisi gibi gecici yan etkilere yol acar EpidemiyolojiChagas hastaliginin haritasi Ozellikle Meksika Orta Amerika ve Guney Amerika da 7 ila 8 milyon kisinin Chagas hastalagina yakalanmis oldugu tahmin edilmektedir 2006 yili itibariyla senede yaklasik 12 500 kisinin olumune yol acmaktadir Hastaliga yakalananlarin cogu fakirdir ve cogu da hastaligin kendilerine bulastiginin farkinda degildir Buyuk olcekli nufus hareketleri Chagas hastaliginin goruldugu alanlari genisletmis ve Avrupa ulkeleri ile Amerika Birlesik Devletleri de bu alanlara dahil olmustur Hastaligin gorulme sikliginin 2014 yilina kadar bu alanlarda arttigi gozlenmistir Bu hastalik ilk olarak 1909 yilinda hastaliga adini veren Carlos Chagas tarafindan tanimlanmistir 150 den fazla hayvani etkilemektedir Kaynakca a b c d e f g h i j k l m n o p Chagas disease American trypanosomiasis Fact sheet N 340 World Health Organization Mart 2013 18 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Subat 2014 a b c d e Rassi A Rassi A Marin Neto JA Nisan 2010 Chagas disease Lancet 375 9723 ss 1388 402 doi 10 1016 S0140 6736 10 60061 X PMID 20399979 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link a b c d Rassi A Jr Rassi A Marcondes de Rezende J Haziran 2012 American trypanosomiasis Chagas disease Infectious disease clinics of North America 26 2 ss 275 91 doi 10 1016 j idc 2012 03 002 PMID 22632639 World Health Organization 17 Nisan 2019 20 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Mart 2020 Neglected Tropical Diseases cdc gov 6 Haziran 2011 4 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Kasim 2014 DPDx Trypanosomiasis American Fact Sheet Centers for Disease Control CDC 29 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2010 Bern C Montgomery SP Herwaldt BL ve digerleri Kasim 2007 Evaluation and treatment of chagas disease in the United States a systematic review JAMA 298 18 ss 2171 81 doi 10 1001 jama 298 18 2171 PMID 18000201 KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Rassi A Dias JC Marin Neto JA Rassi A Nisan 2009 Challenges and opportunities for primary secondary and tertiary prevention of Chagas disease Heart 95 7 ss 524 34 doi 10 1136 hrt 2008 159624 PMID 19131444 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Capinera John L Ed 2008 Encyclopedia of entomology 2nd ed bas Dordrecht Springer s 824 ISBN 9781402062421 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mart 2015 KB1 bakim Fazladan yazi link Bonney KM 2014 Chagas disease in the 21st Century a public health success or an emerging threat Parasite Cilt 21 s 11 doi 10 1051 parasite 2014012 PMC 3952655 2 PMID 24626257 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Triatoma guasayana ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Curlie de Chagas disease DMOZ tabanli SiniflandirmaDICD 10 B 1 ICD 9 CM 086MeSH D014355DiseasesDB 13415Dis kaynaklarMedlinePlus 001372eMedicine 327 medPatient UK Chagas hastaligi