Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cryptosporidiosis, kısaca Crypto olarak da bilinir. İnsan ve hayvan sindirim kanalında çoğalan protozoonların neden olduğu ve şiddetli ishalle karakterize bir hastalıktır. Hastalık ilk olarak 1907'lerde farelerde belirlenmiş fakat, yaklaşık son 30 yıldır insanlarda da hastalığa neden olduğu belirlenmiştir.
Etken özellikleri ve yayılım
Cryptosporidium spp intrasellüler (hücre içi) extrasitoplazmik bir protozoondur. İnsanları da kapsayan çok sayıda omurgalı türünde gastrointestinal epitelin mikrovillus sınırında yıkıma neden olan apikomplexan parazitlerdir. Klinik tablo enfekte konağın tipine, immun durumuna ve yaşına bağlı olarak çok değişkenlik gösterir. Bazen 20 litreye varabilen kolera benzeri diareye(ishal) neden olup, hayatı tehdit edici bir tablo oluşturabilmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde ve 5 yaş altı çocuklarda daha sık görülmektedir. AIDS gibi veya immun sistemin baskılandığı başka viral vb enfeksiyon geçiren hastalarda, özellikle CD4 lenfositlerinin 200/ml altına düştüğü koşullarda bu parazitin görülme sıklığı daha da yüksek olup hastalığın seyri kötü olmaktadır. Cryptosporidium türleri çevrede oldukça yaygındır ve yalnızca insanlardada değil, çok sayıda hayvan türünde de özellikle buzağılarda enfeksiyona neden olabilmektedir. Bu yüzden insana bulaşma çok değişik yollardan olabilmektedir.
Bazı meslek gruplarındaki bunlar özellikle hayvancılıkla uğraşanlar, veteriner hekimler, laboratuvar personeli, kreş vb personeli; çocuklar ve yaşlılar, endemik bölgelere yolculuk edenlerde, hijyenik koşulların yetersiz olduğu yerlerde yaşayanlarda ve enfekte kişilerle yakın temasta bulunanlarda hastalığa yakalanma yüzdesi yüksektir.
Cryptosporidium cinsi, Apicomplexa filumunda, Coccidiasina alt sınıfında, Eucooccidiida takımı ve Eimeriina alt takımında, Cryptospordiidae ailesinde sınıflandırılmaktadır. Hastalığın ortaya çıktığı konağa, konağın seçiciliğine, enfeksiyon yerine ve parazit morfolojisine göre en az 22 tür bildirilmiş olmasına rağmen pek çok araştırmacı yaklaşık 13 türün varlığını kabul etmektedir.
|
|
Yaşam çemberi
Cryptosporidium’un enfektif formu olan ookist'ler, konak tarafından ağız yoluyla alındıktan sonra sindirim kanalında, sindirim enzimleri ve pH'nın da etkisiyle açılır ve sporozoitler açığa çıkar. Bu sporozoitler enterositlere girerek, apikal bir vakuolün içinde, hücre membranı tarafından korunarak gelişir. Sporozoitler, trofozoitlere dönüşür ve daha sonra aseksüel çoğalma (merogoni) ile tip-1 meront'lara dönüşür. Tip-1 merontlardan meydana gelen merozoit'ler, yeni hücrelere girerek aseksüel çoğalma ile ya trofozoitlere dönüşür ve tekrar Tip-1 merontları oluşturur ya da Tip-2 merontlara dönüşerek seksüel çoğalmayı başlatır. Tip-2 merontlardan meydana gelen merozit'ler makro ve mikrogametositlere, bunlar da makro ve mikrogametlere dönüşür.Mikrogamet'in, makrogamet'i döllemesi ile olgunlaşmamış ookist oluşur. Tipik olarak 4-8 μm uzunluğunda ölçülebilen küçük bir ookist ve her bir ookist içerisinde 4 adet sporozoit vardır. Sporokist'ler şekillenmemiştir. Bu ookistlerin yaklaşık % 20’si ince cidarlıdır ve iç otoinfeksiyona neden olurlar.Ekskistasyon ile 4 adet sporozoit serbest kalarak ince bağırsakta enterositlere girmekte ve trofozoitlere dönüşmektedir. Bu ookistlerin yaklaşık %80’i ise dış çevre koşullarına dayanıklı ve bulaşmadan sorumlu olan kalın cidarlı ookistleri oluşturur.
Epidemiyoloji
Parazitin gerek kimyasal, gerek fiziksel inaktivasyona kuvvetle direnç göstermesi, enfeksiyon meydana getirmek için az sayıda ookistin yeterli olması, hızla çoğalma yeteneği ve çok sayıda konağın varlığı, parazitin yayılım ve taşınmasında önemli faktörlerdir.
Hastalığın tanısı ve klinik bulgular
Cryptosporidiosis, sağlıklı kişilerde tipik olarak 9- 15 gün süreyle seyreder, kendini sınırlar ve tam iyileşme ile sonlanır. En önemli bulgusu sulu ishaldir. Kramp benzeri karın ağrıları, iştahsızlık, kilo kaybı, bulantı, kusma, subfebril ateş eşlik edebilir. Çocuklarda ve yetişkinlerde klinik görünüm benzer, ancak çocuklukta uzun süre seyreden cryptosporidiosis, büyüme ve gelişme üzerinde kalıcı etkiler bırakabilir. İmmun sistemi zayıf/baskılanmış konaklarda ise enfeksiyon, çoğunlukla kronik ve ağır seyreder. Bazı hastalarda 2 aydan uzun süren ishal, şiddetli dehidratasyon, kilo kaybı ve malnutrisyon görülebilir. Uzun süreli yatakta tedavi gerekebilir ve ölümlere neden olabilir. Klinik olarak belirgin cryptosporidiosis olgularında, genelde dışkı ile çok sayıda ookist atıldığından direkt yayma ve boyamalar tanı için yeterlidir. Bunun için Modifiye Formol Etil Asetat (Ritchie yöntemi) metodu ile dışkı örnekleri çoklaştırıldıktan sonra, Kinyoun Acid Fast boyama yöntemi ile boyanarak etkenler mikroskopta incelenir. Kesin teşhis için immunohistokimyasal yöntemlerden de yararlanılabilir.
Tedavi
Tedavide; Paramomisin, Nitozoxanide, Lasolasid sodyum, Halofuginon ve son zamanlarda makrolid grubu antibiyotikler denenmektedir. Ancak bilinen spesifik bir tedavisi yoktur.
Dipnotlar
- ^ Egyed Z, Sréter T, Széll Z, Vargab I. Characterization of Cryptosporidium spp.—recent developments and future needs. Vet Parasitol 2003; 13:103-114.
- ^ Dirim D, Turgay N, Alkan M Z. Bir Cryptosporidiosis olgusunun Kinyoun Asit-Fast boyası ve Polimeraz Zincir Reaksiyonu ile takibi. Türkiye Parazitoloji Dergisi 2003; 27: 237-239.
- ^ a b Xiao L, Fayer R, Ryan U, Upton SJ. Cryptosporidium Taxonomy: Recent Advances and Implications for Public Health. Clin Microbiol Rev 2004; 72–97.
- ^ Clark DP. New insights into human cryptosporidiosis. Clin Microbiol Rev 1999; 12:554–563.
- ^ Çeliksöz A, Çelik S. Cumhuriyet Üniversitesi Hastanesi’nde gastroenteritli ve malnütrisyonlu hastalarda Cryptosporidium spp. Araştırması. Türkiye Parazitolji Dergisi 2003; 27: 85-88.
- ^ O’Donoghue PJ. Cryptosporidium and cryptosporidiosis in man and animals. Int J Parasitol 1995; 25: 139–195.
- ^ Morgan-Ryan UM, Fall A, Ward LA, et al. Cryptosporidium hominis n. sp. (Apicomplexa: Cryptosporidiidae) from Homo sapiens. J Eukaryot Microbiol 2002; 49:433– 440.
- ^ Chappella CL, Okhuysen PC. Cryptosporidiosis, CurrOpin Infect Dis 2002; 15:523-527
- ^ Monis PT, Thompson RCA. Cryptosporidium and Giardia-zoonoses: fact or fiction? Infection, Genetics and Evolution 2003; 3: 233–244.
- ^ Dillingham RA, Lima AA, Guerrant RL. Cryptosporidiosis: epidemiology and impact, Microbes and Infection 2002; 4: 1059–1066.
- ^ Akyon Y, Erguven S, Arıkan S, Yurdakok K, Gunalp A. Cryptosporidium parvum in a group of Turkısh children. Turk J Ped 1999; 41: 89-96.
- ^ Molbak K, Andersen M, Aaby P. Cryptosporidium infection in infancy as a cause of malnutrition: a community study from Guinea-Bissau, west Africa. Am J Clin Nutr 1997; 65:149.
- ^ Farthing M. Clinical aspects of human cryptosporidiosis. Contrib Microbiol 2000; 6: 50–74.
- ^ Robin G, Fraser D, Orr N, et al. Cryptosporidium infection in Bedoin infants assesed by prospective evalution of anticryptosporidial antibodies and stool examination. Am J Epidemiol 2001;153:194-201.
Kaynakça
- Veteriner Protozooloji. Prof. Dr. B. Ali YUKARI
- Veterinary Clinical Parasitology. Anne M. ZAJAC, Gary A. Conboy
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cryptosporidiosis kisaca Crypto olarak da bilinir Insan ve hayvan sindirim kanalinda cogalan protozoonlarin neden oldugu ve siddetli ishalle karakterize bir hastaliktir Hastalik ilk olarak 1907 lerde farelerde belirlenmis fakat yaklasik son 30 yildir insanlarda da hastaliga neden oldugu belirlenmistir Insan diskisindan izole edilen Cryptosporidium muris ookist leri Etken ozellikleri ve yayilimCryptosporidium spp intraselluler hucre ici extrasitoplazmik bir protozoondur Insanlari da kapsayan cok sayida omurgali turunde gastrointestinal epitelin mikrovillus sinirinda yikima neden olan apikomplexan parazitlerdir Klinik tablo enfekte konagin tipine immun durumuna ve yasina bagli olarak cok degiskenlik gosterir Bazen 20 litreye varabilen kolera benzeri diareye ishal neden olup hayati tehdit edici bir tablo olusturabilmektedir Gelismekte olan ulkelerde ve 5 yas alti cocuklarda daha sik gorulmektedir AIDS gibi veya immun sistemin baskilandigi baska viral vb enfeksiyon geciren hastalarda ozellikle CD4 lenfositlerinin 200 ml altina dustugu kosullarda bu parazitin gorulme sikligi daha da yuksek olup hastaligin seyri kotu olmaktadir Cryptosporidium turleri cevrede oldukca yaygindir ve yalnizca insanlardada degil cok sayida hayvan turunde de ozellikle buzagilarda enfeksiyona neden olabilmektedir Bu yuzden insana bulasma cok degisik yollardan olabilmektedir Bazi meslek gruplarindaki bunlar ozellikle hayvancilikla ugrasanlar veteriner hekimler laboratuvar personeli kres vb personeli cocuklar ve yaslilar endemik bolgelere yolculuk edenlerde hijyenik kosullarin yetersiz oldugu yerlerde yasayanlarda ve enfekte kisilerle yakin temasta bulunanlarda hastaliga yakalanma yuzdesi yuksektir Cryptosporidium cinsi Apicomplexa filumunda Coccidiasina alt sinifinda Eucooccidiida takimi ve Eimeriina alt takiminda Cryptospordiidae ailesinde siniflandirilmaktadir Hastaligin ortaya ciktigi konaga konagin seciciligine enfeksiyon yerine ve parazit morfolojisine gore en az 22 tur bildirilmis olmasina ragmen pek cok arastirmaci yaklasik 13 turun varligini kabul etmektedir Cryptosporidium andersoni Cryptosporidium bailey Cryptosporidium bovis Cryptosporidium canis Cryptosporidium cichlidis Cryptosporidium cuniculus Cryptosporidium felis Cryptosporidium galli Cryptosporidium hominis Cryptosporidium meleagridis Cryptosporidium parvum Cryptosporidium muris Cryptosporidium nasoris Cryptosporidium parvum Cryptosporidium pestis Cryptosporidium reichenbachklinkei Cryptosporidium saurophilum Cryptosporidium scophthalmi Cryptosporidium serpentis Cryptosporidium suis Cryptosporidium varanii Cryptosporidium wrairiYasam cemberiCryptosporidium spp yasam dongusu Cryptosporidium un enfektif formu olan ookist ler konak tarafindan agiz yoluyla alindiktan sonra sindirim kanalinda sindirim enzimleri ve pH nin da etkisiyle acilir ve sporozoitler aciga cikar Bu sporozoitler enterositlere girerek apikal bir vakuolun icinde hucre membrani tarafindan korunarak gelisir Sporozoitler trofozoitlere donusur ve daha sonra aseksuel cogalma merogoni ile tip 1 meront lara donusur Tip 1 merontlardan meydana gelen merozoit ler yeni hucrelere girerek aseksuel cogalma ile ya trofozoitlere donusur ve tekrar Tip 1 merontlari olusturur ya da Tip 2 merontlara donuserek seksuel cogalmayi baslatir Tip 2 merontlardan meydana gelen merozit ler makro ve mikrogametositlere bunlar da makro ve mikrogametlere donusur Mikrogamet in makrogamet i dollemesi ile olgunlasmamis ookist olusur Tipik olarak 4 8 mm uzunlugunda olculebilen kucuk bir ookist ve her bir ookist icerisinde 4 adet sporozoit vardir Sporokist ler sekillenmemistir Bu ookistlerin yaklasik 20 si ince cidarlidir ve ic otoinfeksiyona neden olurlar Ekskistasyon ile 4 adet sporozoit serbest kalarak ince bagirsakta enterositlere girmekte ve trofozoitlere donusmektedir Bu ookistlerin yaklasik 80 i ise dis cevre kosullarina dayanikli ve bulasmadan sorumlu olan kalin cidarli ookistleri olusturur EpidemiyolojiParazitin gerek kimyasal gerek fiziksel inaktivasyona kuvvetle direnc gostermesi enfeksiyon meydana getirmek icin az sayida ookistin yeterli olmasi hizla cogalma yetenegi ve cok sayida konagin varligi parazitin yayilim ve tasinmasinda onemli faktorlerdir Hastaligin tanisi ve klinik bulgularCryptosporidiosis saglikli kisilerde tipik olarak 9 15 gun sureyle seyreder kendini sinirlar ve tam iyilesme ile sonlanir En onemli bulgusu sulu ishaldir Kramp benzeri karin agrilari istahsizlik kilo kaybi bulanti kusma subfebril ates eslik edebilir Cocuklarda ve yetiskinlerde klinik gorunum benzer ancak cocuklukta uzun sure seyreden cryptosporidiosis buyume ve gelisme uzerinde kalici etkiler birakabilir Immun sistemi zayif baskilanmis konaklarda ise enfeksiyon cogunlukla kronik ve agir seyreder Bazi hastalarda 2 aydan uzun suren ishal siddetli dehidratasyon kilo kaybi ve malnutrisyon gorulebilir Uzun sureli yatakta tedavi gerekebilir ve olumlere neden olabilir Klinik olarak belirgin cryptosporidiosis olgularinda genelde diski ile cok sayida ookist atildigindan direkt yayma ve boyamalar tani icin yeterlidir Bunun icin Modifiye Formol Etil Asetat Ritchie yontemi metodu ile diski ornekleri coklastirildiktan sonra Kinyoun Acid Fast boyama yontemi ile boyanarak etkenler mikroskopta incelenir Kesin teshis icin immunohistokimyasal yontemlerden de yararlanilabilir TedaviTedavide Paramomisin Nitozoxanide Lasolasid sodyum Halofuginon ve son zamanlarda makrolid grubu antibiyotikler denenmektedir Ancak bilinen spesifik bir tedavisi yoktur Dipnotlar Egyed Z Sreter T Szell Z Vargab I Characterization of Cryptosporidium spp recent developments and future needs Vet Parasitol 2003 13 103 114 Dirim D Turgay N Alkan M Z Bir Cryptosporidiosis olgusunun Kinyoun Asit Fast boyasi ve Polimeraz Zincir Reaksiyonu ile takibi Turkiye Parazitoloji Dergisi 2003 27 237 239 a b Xiao L Fayer R Ryan U Upton SJ Cryptosporidium Taxonomy Recent Advances and Implications for Public Health Clin Microbiol Rev 2004 72 97 Clark DP New insights into human cryptosporidiosis Clin Microbiol Rev 1999 12 554 563 Celiksoz A Celik S Cumhuriyet Universitesi Hastanesi nde gastroenteritli ve malnutrisyonlu hastalarda Cryptosporidium spp Arastirmasi Turkiye Parazitolji Dergisi 2003 27 85 88 O Donoghue PJ Cryptosporidium and cryptosporidiosis in man and animals Int J Parasitol 1995 25 139 195 Morgan Ryan UM Fall A Ward LA et al Cryptosporidium hominis n sp Apicomplexa Cryptosporidiidae from Homo sapiens J Eukaryot Microbiol 2002 49 433 440 Chappella CL Okhuysen PC Cryptosporidiosis CurrOpin Infect Dis 2002 15 523 527 Monis PT Thompson RCA Cryptosporidium and Giardia zoonoses fact or fiction Infection Genetics and Evolution 2003 3 233 244 Dillingham RA Lima AA Guerrant RL Cryptosporidiosis epidemiology and impact Microbes and Infection 2002 4 1059 1066 Akyon Y Erguven S Arikan S Yurdakok K Gunalp A Cryptosporidium parvum in a group of Turkish children Turk J Ped 1999 41 89 96 Molbak K Andersen M Aaby P Cryptosporidium infection in infancy as a cause of malnutrition a community study from Guinea Bissau west Africa Am J Clin Nutr 1997 65 149 Farthing M Clinical aspects of human cryptosporidiosis Contrib Microbiol 2000 6 50 74 Robin G Fraser D Orr N et al Cryptosporidium infection in Bedoin infants assesed by prospective evalution of anticryptosporidial antibodies and stool examination Am J Epidemiol 2001 153 194 201 KaynakcaVeteriner Protozooloji Prof Dr B Ali YUKARI Veterinary Clinical Parasitology Anne M ZAJAC Gary A Conboy