Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, Türkiye cumhurbaşkanı tarafından yürütme yetkisine ilişkin konularda yayınlanan yasal düzenleme aracıdır.
Tarihçe
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, Türk hukuk sistemine ilk olarak günümüzde de yürürlükte olan 1982 anayasası ile girmiştir.12 Eylül Darbesi sonrasında başlanılan yeni anayasa hazırlama çalışmaları için oluşturulan Danışma Meclisinin önerdiği taslak metinde yer almamış ancak Millî Güvenlik Konseyinin inisiyatifi ile tasarıya eklenmiştir.1982 referandumu ile birlikte yürürlüğe giren yeni anayasanın 107. maddesiyle birlikte cumhurbaşkanına tanınan cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma yetkisi cumhurbaşkanlığı teşkilatının düzenlenmesine ilişkin konularla sınırlanmıştır. İlk kararname 18 Ağustos 1983 tarihinde Kenan Evren'in imzasıyla yayınlanmıştır ve ihtivası Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğini düzenleyici kapsamda olmuştur.
Anayasanın 107. maddesi uzun süre boyunca değiştirilmeden kalmış ve cumhurbaşkanlığı kararnamesi özgün amacı doğrultusunda kullanılmıştır. 2000'li yıllarda tartışılır hâle gelen hükûmet sistemi değişikliği konusundaki çalışmalar 2010'lu yıllarda hızlanmış, Ocak 2017'de atılan somut adım neticesinde Türkiye Büyük Millet Meclisi yeni sisteme dair anayasa değişikliği teklifini kabul etmiştir. Teklife göre 107. maddenin mülga edilerek düzenlenen anayasa maddeleri ile yürütme yetkisine dair işlerin cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenmesi planlanmıştır. Meclisin kabul ettiği teklif 2017 referandumu ile halk tarafından da onaylanmış, 2018 cumhurbaşkanlığı seçimi ile birlikte de yürürlüğe girmiştir.Bakanlar Kurulu seçim sonrası 4 Temmuz 2018 tarihinde 698 sayılı kanun hükmünde kararname ile yetkilerini cumhurbaşkanına devretmiş, 7 Temmuz'da da 700 sayılı kanun hükmünde kararname ile başbakanlığın ve bakanlar kurulunun kaldırılmasıyla cumhurbaşkanı Türkiye'nin tek yürütme erki olmuştur. Yeni dönemin ilk kararnamesi 10 Temmuz 2018 tarihinde Recep Tayyip Erdoğan tarafından 1 karar numarası ile yayınlanmış ve cumhurbaşkanlığı teşkilatını yeniden düzenlemiştir.
Yetkiler
107. maddede cumhurbaşkanına tanınan kararname çıkarma yetkisi anayasadaki yeri bakımından olarak tanımlanmakta ve aynı zamanda cumhurbaşkanlığı makamını düzenleyici tek yasal araç olması dolayısıyla makamı özerk bir hâle getirdiği savunulmaktaydı. Bu dönemde yalnızca Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin kuruluş teşkilâtı, çalışma esasları ve personel atama işlemleri dışında kalan konuları kararname ile belirlenebilmekteydi. Kanunlarla kararnamelerinin arasında aykırılık olduğu durumlarda konu bakımından daha üst yetkiye sahip olan cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin düzenlemesi esas alınmakta ve ilgili kanun anayasanın 107. maddesine aykırılıktan ötürü iptal edilmekteydi. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, yetkisini direkt anayasa maddesinden almakta olduğundan makam teşkilatına dair en üst yasal metinler olarak kabul görmekteydiler.
2018 yılında yürürlüğe giren anayasa değişikliği sonrası 107. madde mülga edilerek 104, 106, 108, 118, 119, 123, 124, 137, 148, 150, 151, 152, 153 ve 161. maddelerde yapılan değişikliklerle cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma yetkileri yeniden düzenlenmiştir. Daha öncesindeki parlamenter sistemde yasalar , tüzük veya kanun hükmünde kararname ile düzenlenebilirken mevcut başkanlık sisteminde yalnızca cumhurbaşkanının imzası bulunan cumhurbaşkanlığı kararnamesi yeterlidir. Cumhurbaşkanı üst kademe kamu yöneticilerini atama, görevlerine son verme ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları değiştirme konularında kararname yayınlayabildiği gibi yürütme konusunda da aynı hakka sahiptir. Benzer şekilde bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması da yine kararname ile sağlanabilmektedir. Bunlara karşın anayasada güvence altına alınan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle siyasi haklar ve ödevler kararname ile düzenlenememektedir. Ayrıca özel kanunlarla düzenlenen konularda, kanunda açıkça belirtilen konularda cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamadığı gibi kanunlarla çakıştığı durumlarda kanun hükümleri uygulanmaktadır. Bunlara ek olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi daha önce cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenen bir konuda yeni bir kanun çıkardığında da kararname hükümsüz kalmaktadır. Kararnamelerin anayasaya uygunluklarının denetimi ise Anayasa Mahkemesince yapılmaktadır.
| Anayasadaki cumhurbaşkanlığı kararnamesi yetkilerini düzenleyen metinler | |
|---|---|
| Madde | Metin |
| 104 | Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir. Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilir. |
| 106 | Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir. |
| 108 | Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir. |
| 118 | (6) Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir. |
| 119 | Olağanüstü hâllerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü hâlin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmi Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur. Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hariç olmak üzere; olağanüstü hâl sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içerisinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hâllerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar. |
| 123 | İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. İdarenin kuruluş ve görevleri, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanır. Kamu tüzelkişiliği, kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulur. |
| 124 | Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler. |
| 137 | Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, kanun veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Ancak, üstü emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, emir yerine getirilir; bu halde, emri yerine getiren sorumlu olmaz. |
| 148 | Anayasa Mahkemesi, kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Ancak, olağanüstü hâllerde ve savaş hallerinde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz. |
| 150 | Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açabilme hakkı, Cumhurbaşkanına, Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna ve üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir. |
| 151 | Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, iptali istenen kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi veya içtüzüğün Resmi Gazetede yayımlanmasından başlayarak altmış gün sonra düşer. |
| 152 | Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakır. |
| 153 | (2) Anayasa Mahkemesi bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin tamamını veya bir hükmünü iptal ederken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez. (3) Kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ya da bunların hükümleri, iptal kararlarının Resmi Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir. Bu tarih, kararın Resmi Gazetede yayımlandığı günden başlayarak bir yılı geçemez. |
| 161 | Merkezî yönetim bütçesiyle verilen ödenek, harcanabilecek tutarın sınırını gösterir. Harcanabilecek tutarın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile aşılabileceğine dair bütçe kanununa hüküm konulamaz. |
Eleştiriler
Yeni hükûmet sistemi ile birlikte cumhurbaşkanına kararnameler yoluyla verilen yetkiler anayasa değişikliğinin gündeme geldiği ilk dönemden itibaren eleştiri konusu olmaktadır. Bu eleştirilere göre yürütme organının yasamadan bağımsız hâle getirilerek cumhurbaşkanının meclis onayı olmaksızın yasa düzenleyebilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisini fiilen etkisiz bir kurum haline getirmiştir. Anayasaya göre meclisin kabul ettiği kanunlar cumhurbaşkanlığı kararnamelerini geçersiz kılsa da mevcut iktidar partisinin meclis çoğunluğunu oluşturmasından dolayı meclisin cumhurbaşkanlığı kararnamelerini etkisiz kılacak kanunları geçiremeyeceği ve bu nedenle de işlevsiz hâle geldiği dile getirilmektedir. Bir diğer eleştiri ise kararname yayınlama yetkisinin cumhurbaşkanına tanıdığı geniş hareket alanının kuvvetler ayrılığı, yargı bağımsızlığı ve denge denetleme mekanizmalarını zayıflatarak yetkileri tek bir kişinin elinde topladığı yönündedir. Bu eleştiriye göre devletin kararnamelerle yönetilmesi rejimin otoriterleşmesine yol açmaktadır. Gerek muhalefetteki siyasi partiler gerekse de sivil toplum örgütleri bu durumu "kalıcı olağanüstü hâl" kavramıyla açıklamaktadır.
Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini denetleme yetkisinin verildiği Anayasa Mahkemesinin 15 üyesinin 12'sini cumhurbaşkanının ataması da yine bir eleştiri konusudur. Muhalefet partileri tarafından üyelerin tarafsız olmadığı ve yasa ihlaline neden olan cumhurbaşkanlığı kararnamelerini bu nedenle iptal etmediklerine yönelik iddialar öne sürülmektedir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f Taşdöğen, Salih (2016). "Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri". Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 65 (3). Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi. ss. 937-966. doi:10.1501/Hukfak_0000001827. ISSN 1301-1308.
- ^ Boztepe, Mehmet (Bahar 2018). "2017 Yılı Anayasa Değişikliği Sonrası Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi". İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 5 (1). İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi. s. 7. ISSN 2148-6883.
- ^ "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası". icisleri.gov.tr. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ Aslan, Ali (2015). Türkiye İçin Başkanlık Sistemi: Demokratikleşme, İstikrar, Kurumsallaşma. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı.
- ^ Aydın, Devrim (16 Şubat 2015). "Başkanlık Sistemi Tartışmaları: Sorular ve Sorunlar". bianet.org. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ "Anayasa değişikliği teklifi 339 oyla Meclis'ten geçti: Kararı halk verecek". sputniknews.com. 20 Ocak 2017. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ Yeni Sisteme Göre Yasama El Kitabı. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı. 2018. s. 7.
- ^ "Parlamenter sistem bitti, 'Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi' başlıyor, şimdi ne olacak?". cumhuriyet.com.tr. 17 Nisan 2017. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ "Yeni Kanun Hükmünde Kararname yayımlandı". ntv.com.tr. 4 Temmuz 2018. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ "İkinci uyum KHK'sı yayınlandı". yenisafak.com. 7 Temmuz 2018. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ Çelikbaş, Hamdi (10 Temmuz 2018). "Üç ayrı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yayımlandı". aa.com.tr. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ "Yeni sistemin ilk KHK'ları yayımlandı". sputniknews.com. 10 Temmuz 2018. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ "Anayasa Değişikliği Teklifi'nin Karşılaştırmalı ve Açıklamalı Metni". barobirlik.org.tr. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ a b "Görev ve Yetkiler". tccb.gov.tr. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ a b Turan, A. Menaf (Eylül 2018). "Türkiye'nin Yeni Yönetim Düzeni: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi". Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi. 7 (3). Denta Florya ADSM Limited Company. ss. 58-59. ISSN 2147-5237.
- ^ Arslan, Ahmet (28 Temmuz 2018). "Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi nedir/ne değildir?". dunya.com. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ "Norm Denetimi". anayasa.gov.tr. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ Ardıçoğlu, M. Artuk (2017). "Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi". Ankara Barosu Dergisi, 3. Ankara: Ankara Barosu. ss. 19-51. ISSN 1300-9885.
- ^ Öztürk, Fundanur (1 Ekim 2018). "Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde TBMM'nin yetkileri ve görevleri ne olacak?". bbc.com. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ "Değişen Türkiye: Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri". bianet.org. 4 Ağustos 2018. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ Balkan, Ali; Kahraman, Mehmet (2018). "Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve Denetimi". Journal of Academic Value Studies. 4 (19). Kahramanmaraş: Şırnak Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi. ss. 239-246. doi:10.23929/javs.759. ISSN 2149-8598.
- ^ "Başkanlığın yönetim modeli: Sürekli OHAL!". birgun.net. 17 Temmuz 2018. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ "OHAL yasa teklifine ilişkin muhalefet şerhimiz". hdp.org.tr. 24 Temmuz 2018. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ "OHAL Kalıcı Hale Getirildi". bianet.org. 10 Aralık 2018. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ "OHAL kalksa bile 'Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri' KHK işlevi görecek". ilerihaber.org. 4 Temmuz 2018. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
- ^ Şimşek, Hüseyin (26 Nisan 2019). "Anayasa defalarca çiğnendi, AYM sustu". birgun.net. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
Dış bağlantılar
- Mevzuat Bilgi Sistemi'nde cumhurbaşkanlığı kararnameleri dizini 23 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cumhurbaskanligi kararnamesi Turkiye cumhurbaskani tarafindan yurutme yetkisine iliskin konularda yayinlanan yasal duzenleme aracidir TarihceCumhurbaskanligi kararnamesi Turk hukuk sistemine ilk olarak gunumuzde de yururlukte olan 1982 anayasasi ile girmistir 12 Eylul Darbesi sonrasinda baslanilan yeni anayasa hazirlama calismalari icin olusturulan Danisma Meclisinin onerdigi taslak metinde yer almamis ancak Milli Guvenlik Konseyinin inisiyatifi ile tasariya eklenmistir 1982 referandumu ile birlikte yururluge giren yeni anayasanin 107 maddesiyle birlikte cumhurbaskanina taninan cumhurbaskanligi kararnamesi cikarma yetkisi cumhurbaskanligi teskilatinin duzenlenmesine iliskin konularla sinirlanmistir Ilk kararname 18 Agustos 1983 tarihinde Kenan Evren in imzasiyla yayinlanmistir ve ihtivasi Cumhurbaskanligi Genel Sekreterligini duzenleyici kapsamda olmustur Anayasanin 107 maddesi uzun sure boyunca degistirilmeden kalmis ve cumhurbaskanligi kararnamesi ozgun amaci dogrultusunda kullanilmistir 2000 li yillarda tartisilir hale gelen hukumet sistemi degisikligi konusundaki calismalar 2010 lu yillarda hizlanmis Ocak 2017 de atilan somut adim neticesinde Turkiye Buyuk Millet Meclisi yeni sisteme dair anayasa degisikligi teklifini kabul etmistir Teklife gore 107 maddenin mulga edilerek duzenlenen anayasa maddeleri ile yurutme yetkisine dair islerin cumhurbaskanligi kararnamesi ile duzenlenmesi planlanmistir Meclisin kabul ettigi teklif 2017 referandumu ile halk tarafindan da onaylanmis 2018 cumhurbaskanligi secimi ile birlikte de yururluge girmistir Bakanlar Kurulu secim sonrasi 4 Temmuz 2018 tarihinde 698 sayili kanun hukmunde kararname ile yetkilerini cumhurbaskanina devretmis 7 Temmuz da da 700 sayili kanun hukmunde kararname ile basbakanligin ve bakanlar kurulunun kaldirilmasiyla cumhurbaskani Turkiye nin tek yurutme erki olmustur Yeni donemin ilk kararnamesi 10 Temmuz 2018 tarihinde Recep Tayyip Erdogan tarafindan 1 karar numarasi ile yayinlanmis ve cumhurbaskanligi teskilatini yeniden duzenlemistir Yetkiler107 maddede cumhurbaskanina taninan kararname cikarma yetkisi anayasadaki yeri bakimindan olarak tanimlanmakta ve ayni zamanda cumhurbaskanligi makamini duzenleyici tek yasal arac olmasi dolayisiyla makami ozerk bir hale getirdigi savunulmaktaydi Bu donemde yalnizca Cumhurbaskanligi Genel Sekreterliginin kurulus teskilati calisma esaslari ve personel atama islemleri disinda kalan konulari kararname ile belirlenebilmekteydi Kanunlarla kararnamelerinin arasinda aykirilik oldugu durumlarda konu bakimindan daha ust yetkiye sahip olan cumhurbaskanligi kararnamelerinin duzenlemesi esas alinmakta ve ilgili kanun anayasanin 107 maddesine aykiriliktan oturu iptal edilmekteydi Cumhurbaskanligi kararnamesi yetkisini direkt anayasa maddesinden almakta oldugundan makam teskilatina dair en ust yasal metinler olarak kabul gormekteydiler 2018 yilinda yururluge giren anayasa degisikligi sonrasi 107 madde mulga edilerek 104 106 108 118 119 123 124 137 148 150 151 152 153 ve 161 maddelerde yapilan degisikliklerle cumhurbaskanligi kararnamesi cikarma yetkileri yeniden duzenlenmistir Daha oncesindeki parlamenter sistemde yasalar tuzuk veya kanun hukmunde kararname ile duzenlenebilirken mevcut baskanlik sisteminde yalnizca cumhurbaskaninin imzasi bulunan cumhurbaskanligi kararnamesi yeterlidir Cumhurbaskani ust kademe kamu yoneticilerini atama gorevlerine son verme ve bunlarin atanmalarina iliskin usul ve esaslari degistirme konularinda kararname yayinlayabildigi gibi yurutme konusunda da ayni hakka sahiptir Benzer sekilde bakanliklarin kurulmasi kaldirilmasi gorevleri ve yetkileri teskilat yapisi ile merkez ve tasra teskilatlarinin kurulmasi da yine kararname ile saglanabilmektedir Bunlara karsin anayasada guvence altina alinan temel haklar kisi haklari ve odevleriyle siyasi haklar ve odevler kararname ile duzenlenememektedir Ayrica ozel kanunlarla duzenlenen konularda kanunda acikca belirtilen konularda cumhurbaskanligi kararnamesi cikarilamadigi gibi kanunlarla cakistigi durumlarda kanun hukumleri uygulanmaktadir Bunlara ek olarak Turkiye Buyuk Millet Meclisi daha once cumhurbaskanligi kararnamesi ile duzenlenen bir konuda yeni bir kanun cikardiginda da kararname hukumsuz kalmaktadir Kararnamelerin anayasaya uygunluklarinin denetimi ise Anayasa Mahkemesince yapilmaktadir Anayasadaki cumhurbaskanligi kararnamesi yetkilerini duzenleyen metinlerMadde Metin104 Cumhurbaskani yurutme yetkisine iliskin konularda Cumhurbaskanligi kararnamesi cikarabilir Anayasanin ikinci kisminin birinci ve ikinci bolumlerinde yer alan temel haklar kisi haklari ve odevleriyle dorduncu bolumde yer alan siyasi haklar ve odevler Cumhurbaskanligi kararnamesi ile duzenlenemez Anayasada munhasiran kanunla duzenlenmesi ongorulen konularda Cumhurbaskanligi kararnamesi cikarilamaz Kanunda acikca duzenlenen konularda Cumhurbaskanligi kararnamesi cikarilamaz Cumhurbaskanligi kararnamesi ile kanunlarda farkli hukumler bulunmasi halinde kanun hukumleri uygulanir Turkiye Buyuk Millet Meclisinin ayni konuda kanun cikarmasi durumunda Cumhurbaskanligi kararnamesi hukumsuz hale gelir Cumhurbaskani kanunlarin uygulanmasini saglamak uzere ve bunlara aykiri olmamak sartiyla yonetmelikler cikarabilir 106 Bakanliklarin kurulmasi kaldirilmasi gorevleri ve yetkileri ile teskilat yapisi ile merkez ve tasra teskilatlarinin kurulmasi Cumhurbaskanligi kararnamesi ile duzenlenir 108 Devlet Denetleme Kurulunun isleyisi uyelerinin gorev suresi ve diger ozluk isleri Cumhurbaskanligi kararnamesi ile duzenlenir 118 6 Milli Guvenlik Kurulu Genel Sekreterliginin teskilati ve gorevleri Cumhurbaskanligi kararnamesi ile duzenlenir 119 Olaganustu hallerde Cumhurbaskani olaganustu halin gerekli kildigi konularda 104 uncu maddenin onyedinci fikrasinin ikinci cumlesinde belirtilen sinirlamalara tabi olmaksizin Cumhurbaskanligi kararnamesi cikarabilir Kanun hukmundeki bu kararnameler Resmi Gazetede yayimlanir ayni gun Meclis onayina sunulur Savas ve mucbir sebeplerle Turkiye Buyuk Millet Meclisinin toplanamamasi haric olmak uzere olaganustu hal sirasinda cikarilan Cumhurbaskanligi kararnameleri uc ay icerisinde Turkiye Buyuk Millet Meclisinde gorusulur ve karara baglanir Aksi halde olaganustu hallerde cikarilan Cumhurbaskanligi kararnamesi kendiliginden yururlukten kalkar 123 Idare kurulus ve gorevleriyle bir butundur ve kanunla duzenlenir Idarenin kurulus ve gorevleri merkezden yonetim ve yerinden yonetim esaslarina dayanir Kamu tuzelkisiligi kanunla veya Cumhurbaskanligi kararnamesiyle kurulur 124 Cumhurbaskani bakanliklar ve kamu tuzelkisileri kendi gorev alanlarini ilgilendiren kanunlarin ve Cumhurbaskanligi kararnamelerinin uygulanmasini saglamak uzere ve bunlara aykiri olmamak sartiyla yonetmelikler cikarabilirler 137 Kamu hizmetlerinde herhangi bir sifat ve suretle calismakta olan kimse ustunden aldigi emri yonetmelik Cumhurbaskanligi kararnamesi kanun veya Anayasa hukumlerine aykiri gorurse yerine getirmez ve bu aykiriligi o emri verene bildirir Ancak ustu emrinde israr eder ve bu emrini yazi ile yenilerse emir yerine getirilir bu halde emri yerine getiren sorumlu olmaz 148 Anayasa Mahkemesi kanunlarin Cumhurbaskanligi kararnamelerinin ve Turkiye Buyuk Millet Meclisi Ictuzugunun Anayasaya sekil ve esas bakimlarindan uygunlugunu denetler ve bireysel basvurulari karara baglar Anayasa degisikliklerini ise sadece sekil bakimindan inceler ve denetler Ancak olaganustu hallerde ve savas hallerinde cikarilan Cumhurbaskanligi kararnamelerinin sekil ve esas bakimindan Anayasaya aykiriligi iddiasiyla Anayasa Mahkemesinde dava acilamaz 150 Kanunlarin Cumhurbaskanligi kararnamelerinin Turkiye Buyuk Millet Meclisi Ictuzugunun veya bunlarin belirli madde ve hukumlerinin sekil ve esas bakimindan Anayasaya aykiriligi iddiasiyla Anayasa Mahkemesinde dogrudan dogruya iptal davasi acabilme hakki Cumhurbaskanina Turkiye Buyuk Millet Meclisinde en fazla uyeye sahip iki siyasi parti grubuna ve uye tamsayisinin en az beste biri tutarindaki uyelere aittir 151 Anayasa Mahkemesinde dogrudan dogruya iptal davasi acma hakki iptali istenen kanun Cumhurbaskanligi kararnamesi veya ictuzugun Resmi Gazetede yayimlanmasindan baslayarak altmis gun sonra duser 152 Bir davaya bakmakta olan mahkeme uygulanacak bir kanun veya Cumhurbaskanligi kararnamesinin hukumlerini Anayasaya aykiri gorurse veya taraflardan birinin ileri surdugu aykirilik iddiasinin ciddi oldugu kanisina varirsa Anayasa Mahkemesinin bu konuda verecegi karara kadar davayi geri birakir 153 2 Anayasa Mahkemesi bir kanun veya Cumhurbaskanligi kararnamesinin tamamini veya bir hukmunu iptal ederken kanun koyucu gibi hareketle yeni bir uygulamaya yol acacak bicimde hukum tesis edemez 3 Kanun Cumhurbaskanligi kararnamesi veya Turkiye Buyuk Millet Meclisi Ictuzugu ya da bunlarin hukumleri iptal kararlarinin Resmi Gazetede yayimlandigi tarihte yururlukten kalkar Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hukmunun yururluge girecegi tarihi ayrica kararlastirabilir Bu tarih kararin Resmi Gazetede yayimlandigi gunden baslayarak bir yili gecemez 161 Merkezi yonetim butcesiyle verilen odenek harcanabilecek tutarin sinirini gosterir Harcanabilecek tutarin Cumhurbaskanligi kararnamesi ile asilabilecegine dair butce kanununa hukum konulamaz ElestirilerYeni hukumet sistemi ile birlikte cumhurbaskanina kararnameler yoluyla verilen yetkiler anayasa degisikliginin gundeme geldigi ilk donemden itibaren elestiri konusu olmaktadir Bu elestirilere gore yurutme organinin yasamadan bagimsiz hale getirilerek cumhurbaskaninin meclis onayi olmaksizin yasa duzenleyebilmesi Turkiye Buyuk Millet Meclisini fiilen etkisiz bir kurum haline getirmistir Anayasaya gore meclisin kabul ettigi kanunlar cumhurbaskanligi kararnamelerini gecersiz kilsa da mevcut iktidar partisinin meclis cogunlugunu olusturmasindan dolayi meclisin cumhurbaskanligi kararnamelerini etkisiz kilacak kanunlari geciremeyecegi ve bu nedenle de islevsiz hale geldigi dile getirilmektedir Bir diger elestiri ise kararname yayinlama yetkisinin cumhurbaskanina tanidigi genis hareket alaninin kuvvetler ayriligi yargi bagimsizligi ve denge denetleme mekanizmalarini zayiflatarak yetkileri tek bir kisinin elinde topladigi yonundedir Bu elestiriye gore devletin kararnamelerle yonetilmesi rejimin otoriterlesmesine yol acmaktadir Gerek muhalefetteki siyasi partiler gerekse de sivil toplum orgutleri bu durumu kalici olaganustu hal kavramiyla aciklamaktadir Cumhurbaskanligi kararnamelerini denetleme yetkisinin verildigi Anayasa Mahkemesinin 15 uyesinin 12 sini cumhurbaskaninin atamasi da yine bir elestiri konusudur Muhalefet partileri tarafindan uyelerin tarafsiz olmadigi ve yasa ihlaline neden olan cumhurbaskanligi kararnamelerini bu nedenle iptal etmediklerine yonelik iddialar one surulmektedir Kaynakca a b c d e f Tasdogen Salih 2016 Cumhurbaskanligi Kararnameleri Ankara Universitesi Hukuk Fakultesi Dergisi 65 3 Ankara Universitesi Hukuk Fakultesi ss 937 966 doi 10 1501 Hukfak 0000001827 ISSN 1301 1308 Boztepe Mehmet Bahar 2018 2017 Yili Anayasa Degisikligi Sonrasi Cumhurbaskanligi Kararnamelerinin Hukuki Rejimi Istanbul Medipol Universitesi Hukuk Fakultesi Dergisi 5 1 Istanbul Medipol Universitesi Hukuk Fakultesi s 7 ISSN 2148 6883 Turkiye Cumhuriyeti Anayasasi icisleri gov tr 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Aslan Ali 2015 Turkiye Icin Baskanlik Sistemi Demokratiklesme Istikrar Kurumsallasma Siyaset Ekonomi ve Toplum Arastirmalari Vakfi Aydin Devrim 16 Subat 2015 Baskanlik Sistemi Tartismalari Sorular ve Sorunlar bianet org 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Anayasa degisikligi teklifi 339 oyla Meclis ten gecti Karari halk verecek sputniknews com 20 Ocak 2017 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Yeni Sisteme Gore Yasama El Kitabi Turkiye Buyuk Millet Meclisi Kanunlar ve Kararlar Baskanligi 2018 s 7 Parlamenter sistem bitti Cumhurbaskanligi hukumet sistemi basliyor simdi ne olacak cumhuriyet com tr 17 Nisan 2017 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Yeni Kanun Hukmunde Kararname yayimlandi ntv com tr 4 Temmuz 2018 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Ikinci uyum KHK si yayinlandi yenisafak com 7 Temmuz 2018 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Celikbas Hamdi 10 Temmuz 2018 Uc ayri Cumhurbaskanligi Kararnamesi yayimlandi aa com tr 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Yeni sistemin ilk KHK lari yayimlandi sputniknews com 10 Temmuz 2018 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Anayasa Degisikligi Teklifi nin Karsilastirmali ve Aciklamali Metni barobirlik org tr 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 a b Gorev ve Yetkiler tccb gov tr 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mayis 2019 a b Turan A Menaf Eylul 2018 Turkiye nin Yeni Yonetim Duzeni Cumhurbaskanligi Hukumet Sistemi Sosyal Bilimler Arastirma Dergisi 7 3 Denta Florya ADSM Limited Company ss 58 59 ISSN 2147 5237 Arslan Ahmet 28 Temmuz 2018 Cumhurbaskanligi Kararnamesi nedir ne degildir dunya com 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Norm Denetimi anayasa gov tr 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Ardicoglu M Artuk 2017 Cumhurbaskanligi Kararnamesi Ankara Barosu Dergisi 3 Ankara Ankara Barosu ss 19 51 ISSN 1300 9885 Ozturk Fundanur 1 Ekim 2018 Cumhurbaskanligi hukumet sisteminde TBMM nin yetkileri ve gorevleri ne olacak bbc com 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Degisen Turkiye Cumhurbaskanligi Kararnameleri bianet org 4 Agustos 2018 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Balkan Ali Kahraman Mehmet 2018 Cumhurbaskanligi Kararnameleri ve Denetimi Journal of Academic Value Studies 4 19 Kahramanmaras Sirnak Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi ss 239 246 doi 10 23929 javs 759 ISSN 2149 8598 Baskanligin yonetim modeli Surekli OHAL birgun net 17 Temmuz 2018 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 OHAL yasa teklifine iliskin muhalefet serhimiz hdp org tr 24 Temmuz 2018 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 OHAL Kalici Hale Getirildi bianet org 10 Aralik 2018 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 OHAL kalksa bile Cumhurbaskanligi Kararnameleri KHK islevi gorecek ilerihaber org 4 Temmuz 2018 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Simsek Huseyin 26 Nisan 2019 Anayasa defalarca cignendi AYM sustu birgun net 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2019 Dis baglantilarMevzuat Bilgi Sistemi nde cumhurbaskanligi kararnameleri dizini 23 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde