Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dalgaların derinlikleri farklı bir ortamdan diğerine geçerken doğrultu değiştirmesine kırılma denir. Başka bir deyişle dalga kırılması; açık denizdeki paralel dalgaların kıyıya yaklaşması sonucunda kendini taşıyamayacak ölçüde yükselerek kırılmasıdır.
Yerel rüzgarlar (özellikle kıyıda esen rüzgarlar), Med-Cezir nedeniyle kıyı derinliğinin değişimi, kıyı boyu cereyan eden akıntılar, kıyı platformunun gradyanı ve topoğrafyası, kıyı çizgisinin geometrisi dalga kırılmasını etkileyen başlıca faktörlerdir.
Kırılmasının gelişimi ise şu şekilde olur; Dalga hareketinin etkisi su seviyesinden derinlere indikçe azalır, bu yüzden derin sularda dalga hareketi dip ile etkileşim halinde olamaz. Belli bir sığlığa ulaşınca dalganın hareketi dip ile etkileşim haline geçer. Su sığlaştıkça dalga kendine yeterli yer bulamadığı için yukarı doğru yükselmeye başlar, yani dalga yüksekliği artar. Bu yükselmeden dolayı bir süre sonra dalganın stabilitesi bozulur, bu bozulma noktasında dalga kırılmaya başlar. Kırılma ile dalga, dalga yalama zonuna uzanır ve takiben hızla geri çekilmesi ile süreç tamamlanmış olur. Geri çekilme sırasında kıyıda bulunan çökeller denize doğru taşınır.
Kırılma sürecinde dalga zirvesi kendini derinlik değişimine ve kıyı çizgisine göre yeniden konumlandırır.
Dalga kırılması sonucu açığa çıkan enerji en önemli kıyı şekillendirici etmendir.
Kırılma Türleri
1-Spilling Breaker: Düz sahillerde oluşan, çok açıklardan ve dik olmayan kırılmalardır. Sığ sahile gelene kadar azar azar kırılır. Tepe noktasında köpük kısmı oluşur.
2-Plunging Breaker: Tipik Hawaii tatil posterlerindeki sörfçülerin cenneti olmasını sağlayan dalga kırılması şeklidir. Çok büyük bir enerji türbülansa gider ve çok azı geriye yansır. En çok enerji açığa çıkartan kırılma budur.
3-Collapsing Breaker: Plunging ve Surging tiplerinin arasındaki tiptir. Ön kısmı yükselir ve patlar, dönme şeklinde patlamaz. Türbülansa fazla enerji gitmez.
4-Surging Breaker: Daha çok dik yamaçlı, kayalık bölgelerde görünür. Çok dar bir bölgede oluşur ve yarısından çoğunu geri yansıtır.
Dalga kırılması neticesinde oluşan kıyı ve sahiller (kumsallar) ekosisteme çok büyük bir katkıda bulunur. Birçok canlının yaşamı bu bölgelerde geçer ve yumurtalarını buralarda bırakırlar. Dalgalar aynı zamanda tortuları getirdiği için deniz bitkileri için de yaşam imkânı sağlar. Bundan başka kırılmaların olduğu yerler genellikle oksijeni bol bölgelerdir, bu sebepten dolayı birçok deniz canlısının özellikle bu bölgelerde yaşadığı gözlenir. Örneğin bazı köpek balığı türleri özellikle kırılmanın olduğu bölgelerde yaşar ve avlanır.
Kaynakça
•Bird, E., Coastal Geomorphology, An Introduction. John Wiley&Sons;2000.
•Erinç, S. Jeomorfoloji 2,2010. Der Yayınları.
•http://denizmili.com/post/2362994665/dalga-k-r-lmas 12 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
•
•Monroe ve Wicander, 2005, Fiziksel Jeoloji (çev: Dirik, K. ve Şener M.)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dalgalarin derinlikleri farkli bir ortamdan digerine gecerken dogrultu degistirmesine kirilma denir Baska bir deyisle dalga kirilmasi acik denizdeki paralel dalgalarin kiyiya yaklasmasi sonucunda kendini tasiyamayacak olcude yukselerek kirilmasidir Yerel ruzgarlar ozellikle kiyida esen ruzgarlar Med Cezir nedeniyle kiyi derinliginin degisimi kiyi boyu cereyan eden akintilar kiyi platformunun gradyani ve topografyasi kiyi cizgisinin geometrisi dalga kirilmasini etkileyen baslica faktorlerdir Kirilmasinin gelisimi ise su sekilde olur Dalga hareketinin etkisi su seviyesinden derinlere indikce azalir bu yuzden derin sularda dalga hareketi dip ile etkilesim halinde olamaz Belli bir sigliga ulasinca dalganin hareketi dip ile etkilesim haline gecer Su siglastikca dalga kendine yeterli yer bulamadigi icin yukari dogru yukselmeye baslar yani dalga yuksekligi artar Bu yukselmeden dolayi bir sure sonra dalganin stabilitesi bozulur bu bozulma noktasinda dalga kirilmaya baslar Kirilma ile dalga dalga yalama zonuna uzanir ve takiben hizla geri cekilmesi ile surec tamamlanmis olur Geri cekilme sirasinda kiyida bulunan cokeller denize dogru tasinir Kirilma surecinde dalga zirvesi kendini derinlik degisimine ve kiyi cizgisine gore yeniden konumlandirir Dalga kirilmasi sonucu aciga cikan enerji en onemli kiyi sekillendirici etmendir Kirilma Turleri1 Spilling Breaker Duz sahillerde olusan cok aciklardan ve dik olmayan kirilmalardir Sig sahile gelene kadar azar azar kirilir Tepe noktasinda kopuk kismi olusur 2 Plunging Breaker Tipik Hawaii tatil posterlerindeki sorfculerin cenneti olmasini saglayan dalga kirilmasi seklidir Cok buyuk bir enerji turbulansa gider ve cok azi geriye yansir En cok enerji aciga cikartan kirilma budur 3 Collapsing Breaker Plunging ve Surging tiplerinin arasindaki tiptir On kismi yukselir ve patlar donme seklinde patlamaz Turbulansa fazla enerji gitmez 4 Surging Breaker Daha cok dik yamacli kayalik bolgelerde gorunur Cok dar bir bolgede olusur ve yarisindan cogunu geri yansitir Dalga kirilmasi neticesinde olusan kiyi ve sahiller kumsallar ekosisteme cok buyuk bir katkida bulunur Bircok canlinin yasami bu bolgelerde gecer ve yumurtalarini buralarda birakirlar Dalgalar ayni zamanda tortulari getirdigi icin deniz bitkileri icin de yasam imkani saglar Bundan baska kirilmalarin oldugu yerler genellikle oksijeni bol bolgelerdir bu sebepten dolayi bircok deniz canlisinin ozellikle bu bolgelerde yasadigi gozlenir Ornegin bazi kopek baligi turleri ozellikle kirilmanin oldugu bolgelerde yasar ve avlanir Kaynakca Bird E Coastal Geomorphology An Introduction John Wiley amp Sons 2000 Erinc S Jeomorfoloji 2 2010 Der Yayinlari http denizmili com post 2362994665 dalga k r lmas 12 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Monroe ve Wicander 2005 Fiziksel Jeoloji cev Dirik K ve Sener M