Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Deniz izotop katları (İngilizce: Marine Isotope Stages, kısaca MIS), deniz oksijen izotop aşamaları ya da oksijen izotop aşamaları, dünyanın paleoiklimindeki ılık ve serin periyotların değişimidir ve deniz derinliklerindeki karot numunelerinden alınan oksijen izotop verilerinin ısıdaki değişimlerinden alınan bilgi sayesinde belirlenir. Veriler, deniz tabanı çökelleri ve sapropeller içindeki plankton ve polen kalıntılarından toplanır.
MIS zaman ölçeği 1950 yılında Cesare Emiliani’nin öncü çalışmalarıyla geliştirilmiştir. Günümüzde arkeoloji ve diğer alanlarda son 2.57 milyon yıllık periyotun zamanlamasında ve paleoiklim periyodunun ve dünyanın başlangıçtaki iklimiyle ilgili çalışmalarda en doğru ve en iyi veriyi elde etmek amacıyla yaygın bir şeklide kullanılmaktadır. İklim çalışmalarıyla ilgili ilişkilendirmenin yapılabileceği bir standart sağlamaktadır. Emiliani’nin çalışması 1947 yılında kalkitteki oksijen-18 ve oksijen-16 izotopları arasındaki, deniz kabuklarının kimyasal yapısı ve deniz organizmalarının büyük çoğunluğunun sert kısımları arasındaki oranın kalkitin oluşturulduğu su sıcaklığına bağlı olarak değiştiğini söyleyen Harold Urey’in çalışmalarına dayanmaktadır.
MIS 1 ölçeğinde tek rakamlı aşamalar yüksek seviyede oksijen-18 içerir ve soğuk buzul periyodu temsil eder, çift rakamlı aşamalar oksijen-18 deki ani düşüşlerdir ve ılık buzul arası dönemi temsil eder. 6 milyon yıl öncesi araştırılarak, 100’ün üzerinde aşama belirlenmiştir ve gelecekte ölçek 15 milyon yıl geçmişe kadar uzanabilir. Bazı aşamalar, özellikle MIS 5, ara aşamalara bölünmüştür, örneğin MIS 5a gibi ve bunların içerisinde 5a,c,e ılık; b, d soğuktur. Günümüzde daha detaylı ve kesin zamanlamalar geliştirilmeye devam etmektedir.
Zaman Ölçeği Geliştirmek
Emiliani'nin 1957 yılında Oşinografi üzerine gelişmiş altyapısı bulunan Miami Üniversitesinde çalışmaya başlamasıyla Karayipler'de sondaja ve karot verisi toplanmaya başlanmıştır. Bir diğer önemli gelişme, 1967 yılında Nicholas Shackleton’ın deniz izotop oranlarındaki değişimin Emiliani’nin söylediği gibi su sıcaklık değişimlerinden değil aksine buz tabakalarının hacmindeki değişimlerden kaynaklandığını ileri sürmesidir. Shackleton, kıta buzulları genişlediğinde ağır oksijen-18 izotopları yerine hafif oksijen-16 izotoplarını aldıklarını belirtmiştir. İzotop oranındaki dönüşümler buzul ve buzularası dönemin karasal kanıtıdır. Buzların ilerlemesi ve geri çekilmesini buzul ve buzul arası dönemdeki sıcaklık düşüşlerini gösteren aşamalar belirlenmiştir. Buz karotların incelenmesi sonucunda polen örnekleri de bulunmuş ve üzerinde çalışılmıştır. Günümüzde bazı yeni metotlarla daha fazla ek bilgi edinilmektedir. Aşamaların bilinen periyotlarla ilişkilendirilmesi yeni tarihlerin ve yeni bölgelerin jeolojik olarak keşfedilmesini ve araştırılmasını sağlamıştır. Deniz araştırmalı karasal araştırmalardan daha faydalı olmuştur ve buzul dönem için bir zaman çizelgesi oluşturulmasını sağlamıştır. Şu anda ana buzul tabakalarının (Kuzey Amerika'da Laurenti'deki buz tabakası gibi) boyutlarında olan değişimlerin oksijen izotoplarındaki oranı değiştirdiğine inanılmaktadır. MIS verileri Milankovitch devir verileriyle de eşdeğerdir. Milankovich teorsini I.Dünya Savaşı yıllarında oluşturmuştur ve MIS verilerinin bu teoriyle eşleşiyor olması MIS verilerinin kabul görmesinde yardımcı olmuştur. Radyokarbon ve ağaç halka analizi MIS verilerini doğrular niteliktedir. Buz karotlarından elde edilen veri sayesinde karbondioksit miktarıda hesaplanmaktadır.
Amerika ulusal bilim fonu tarafından desteklenen SPECMAN projesi oksijen izotopları kayıtları için bir standart belirlendiğini duyurmuştur. İzotopik kayıtlardan faydalanılarak sesten kaynaklanabilecek hatalar azaltılmıştır. 1970 ve 1980 yılları arasından Amerikan hükümeti tarafından desteklenen bir diğer proje olan CLIMAP sayesinde 18000 yıl öncesinin küresel iklimi bir harita halinde dökümü yapılmıştır, ayrıca 120 000 yıl öncesine yönelik bazı araştırmalarda yapılmıştır.
Aşamalar
Aşağıdaki veriler en güncel MIS verileridir (binlerce yıl öncesini gösterir.) İlk veriler Aitken & Stokes from Bassinot et al. (1994), parantez içindekiler Martinson et al. 4. aşama SPECMAP figures in Imbrie et al. (1984). 1-16 arası SPECMAP. MIS 21’e kadar tüm veriler Aitken & Stokes,
- MIS 1 - 11 kya, Younger Dryas sonu Holosen başlangıcı günümüze kadar devam eder
- MIS 2 - 24 Son Buzul Maksimum yakınında
- MIS 3 - 60
- MIS 4 - 71 (74)
- MIS 5 - 130, Eemian içerir; alt aşamalara ayrılır;
- MIS 5a - 84.74
- MIS 5b - 92.84
- MIS 5c - 105.92
- MIS 5d - 115.105
- MIS 5e - 130.115
- MIS 6 - 190
- MIS 7 - 244
- MIS 8 - 301
- MIS 9 - 334
- MIS 10 - 364
- MIS 11 427, MIS 1’e en çok benzeyen
- MIS 12 - 474
- MIS 13 - 528
- MIS 14 - 568
- MIS 15 - 621
- MIS 16 - 659
- MIS 17 - 712 (689)
- MIS 18 - 760 (726)
- MIS 19 - 787 (736)
- MIS 20 - 810 (763)
- MIS 21 - 865 (790)
Diğer bazı aşamalar, milyonlarca yıl önce
- MIS 22 - 1.03 myö, Avrupa'daki Bavelian döneminin sonu
- MIS 62 - 1.75, Tigliyen sonu
- MIS 103 - 2.588, Pliyosen sonu Pletistosen başlangıcı
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Konuyla ilgili yayınlar
- Aitken, Martin J and Stokes, Stephen, in Taylor, Royal Ervin Taylor and Aitken, Martin Jim (eds), Chronometric dating in archaeology, Chapter 1, 1997, Birkhäuser, , , google books
- Andrews, John T., "Dating Glacial Events and Correlation to Global Climate Change", in Noller, Jay S., Sowers, Janet M., Lettis, William R. (eds), Quaternary geochronology: methods and applications, 2000, American Geophysical Union, , ,
- "Concise", Ogg, James George, Ogg, Gabi, Gradstein F. M., The Concise Geologic Time Scale, 2008, Cambridge University Press, 2008, ,
- Cronin, Thomas M., Paleoclimates: understanding climate change past and present, Columbia University Press, 2010, , , google books
- Sowers, Janet M., "Correlating Quaternary Landforms and Deposits to Global Climate Change", in Noller, Jay S., Sowers, Janet M., Lettis, William R. (eds), Quaternary geochronology: methods and applications, 2000, American Geophysical Union, , ,
- Wright, James D., "Global Climate Change in Marine Stable Isotope Records", in Noller, Jay S., Sowers, Janet M., Lettis, William R. (eds), Quaternary geochronology: methods and applications, 2000, American Geophysical Union, , , google books
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Deniz izotop katlari Ingilizce Marine Isotope Stages kisaca MIS deniz oksijen izotop asamalari ya da oksijen izotop asamalari dunyanin paleoiklimindeki ilik ve serin periyotlarin degisimidir ve deniz derinliklerindeki karot numunelerinden alinan oksijen izotop verilerinin isidaki degisimlerinden alinan bilgi sayesinde belirlenir Veriler deniz tabani cokelleri ve sapropeller icindeki plankton ve polen kalintilarindan toplanir Cokel kayitlardan derlenen kuresel iklim degisikliklerinin 5 milyon yillik tarihi MIS zaman olcegi 1950 yilinda Cesare Emiliani nin oncu calismalariyla gelistirilmistir Gunumuzde arkeoloji ve diger alanlarda son 2 57 milyon yillik periyotun zamanlamasinda ve paleoiklim periyodunun ve dunyanin baslangictaki iklimiyle ilgili calismalarda en dogru ve en iyi veriyi elde etmek amaciyla yaygin bir seklide kullanilmaktadir Iklim calismalariyla ilgili iliskilendirmenin yapilabilecegi bir standart saglamaktadir Emiliani nin calismasi 1947 yilinda kalkitteki oksijen 18 ve oksijen 16 izotoplari arasindaki deniz kabuklarinin kimyasal yapisi ve deniz organizmalarinin buyuk cogunlugunun sert kisimlari arasindaki oranin kalkitin olusturuldugu su sicakligina bagli olarak degistigini soyleyen Harold Urey in calismalarina dayanmaktadir Greenland in sediman karotlarinin bolumleri MIS 1 olceginde tek rakamli asamalar yuksek seviyede oksijen 18 icerir ve soguk buzul periyodu temsil eder cift rakamli asamalar oksijen 18 deki ani dususlerdir ve ilik buzul arasi donemi temsil eder 6 milyon yil oncesi arastirilarak 100 un uzerinde asama belirlenmistir ve gelecekte olcek 15 milyon yil gecmise kadar uzanabilir Bazi asamalar ozellikle MIS 5 ara asamalara bolunmustur ornegin MIS 5a gibi ve bunlarin icerisinde 5a c e ilik b d soguktur Gunumuzde daha detayli ve kesin zamanlamalar gelistirilmeye devam etmektedir Karot numunelerinden bir depoZaman Olcegi GelistirmekEmiliani nin 1957 yilinda Osinografi uzerine gelismis altyapisi bulunan Miami Universitesinde calismaya baslamasiyla Karayipler de sondaja ve karot verisi toplanmaya baslanmistir Bir diger onemli gelisme 1967 yilinda Nicholas Shackleton in deniz izotop oranlarindaki degisimin Emiliani nin soyledigi gibi su sicaklik degisimlerinden degil aksine buz tabakalarinin hacmindeki degisimlerden kaynaklandigini ileri surmesidir Shackleton kita buzullari genislediginde agir oksijen 18 izotoplari yerine hafif oksijen 16 izotoplarini aldiklarini belirtmistir Izotop oranindaki donusumler buzul ve buzularasi donemin karasal kanitidir Buzlarin ilerlemesi ve geri cekilmesini buzul ve buzul arasi donemdeki sicaklik dususlerini gosteren asamalar belirlenmistir Buz karotlarin incelenmesi sonucunda polen ornekleri de bulunmus ve uzerinde calisilmistir Gunumuzde bazi yeni metotlarla daha fazla ek bilgi edinilmektedir Asamalarin bilinen periyotlarla iliskilendirilmesi yeni tarihlerin ve yeni bolgelerin jeolojik olarak kesfedilmesini ve arastirilmasini saglamistir Deniz arastirmali karasal arastirmalardan daha faydali olmustur ve buzul donem icin bir zaman cizelgesi olusturulmasini saglamistir Su anda ana buzul tabakalarinin Kuzey Amerika da Laurenti deki buz tabakasi gibi boyutlarinda olan degisimlerin oksijen izotoplarindaki orani degistirdigine inanilmaktadir MIS verileri Milankovitch devir verileriyle de esdegerdir Milankovich teorsini I Dunya Savasi yillarinda olusturmustur ve MIS verilerinin bu teoriyle eslesiyor olmasi MIS verilerinin kabul gormesinde yardimci olmustur Radyokarbon ve agac halka analizi MIS verilerini dogrular niteliktedir Buz karotlarindan elde edilen veri sayesinde karbondioksit miktarida hesaplanmaktadir Amerika ulusal bilim fonu tarafindan desteklenen SPECMAN projesi oksijen izotoplari kayitlari icin bir standart belirlendigini duyurmustur Izotopik kayitlardan faydalanilarak sesten kaynaklanabilecek hatalar azaltilmistir 1970 ve 1980 yillari arasindan Amerikan hukumeti tarafindan desteklenen bir diger proje olan CLIMAP sayesinde 18000 yil oncesinin kuresel iklimi bir harita halinde dokumu yapilmistir ayrica 120 000 yil oncesine yonelik bazi arastirmalarda yapilmistir AsamalarGuney Atlantikten deniz karot bolumleri yaklasik bir milyon yasinda Asagidaki veriler en guncel MIS verileridir binlerce yil oncesini gosterir Ilk veriler Aitken amp Stokes from Bassinot et al 1994 parantez icindekiler Martinson et al 4 asama SPECMAP figures in Imbrie et al 1984 1 16 arasi SPECMAP MIS 21 e kadar tum veriler Aitken amp Stokes MIS 1 11 kya Younger Dryas sonu Holosen baslangici gunumuze kadar devam eder MIS 2 24 Son Buzul Maksimum yakininda MIS 3 60 MIS 4 71 74 MIS 5 130 Eemian icerir alt asamalara ayrilir MIS 5a 84 74 MIS 5b 92 84 MIS 5c 105 92 MIS 5d 115 105 MIS 5e 130 115 MIS 6 190 MIS 7 244 MIS 8 301 MIS 9 334 MIS 10 364 MIS 11 427 MIS 1 e en cok benzeyen MIS 12 474 MIS 13 528 MIS 14 568 MIS 15 621 MIS 16 659 MIS 17 712 689 MIS 18 760 726 MIS 19 787 736 MIS 20 810 763 MIS 21 865 790 Diger bazi asamalar milyonlarca yil once MIS 22 1 03 myo Avrupa daki Bavelian doneminin sonu MIS 62 1 75 Tigliyen sonu MIS 103 2 588 Pliyosen sonu Pletistosen baslangiciAyrica bakinizKuvaterner Denizel TaracaKaynakca Wright 427 429 Aitken amp Stokes 1997 9 14 Sowers 425 Wright 427 Aitken amp Stokes 1997 12 Wright 429 431 Cronin 120 121 Wright 431 Andrews 448 all MIS 22 62 103 from Concise figs 15 6 and 15 7 Konuyla ilgili yayinlar Aitken Martin J and Stokes Stephen in Taylor Royal Ervin Taylor and Aitken Martin Jim eds Chronometric dating in archaeology Chapter 1 1997 Birkhauser ISBN 0 306 45715 6 ISBN 978 0 306 45715 9 google books Andrews John T Dating Glacial Events and Correlation to Global Climate Change in Noller Jay S Sowers Janet M Lettis William R eds Quaternary geochronology methods and applications 2000 American Geophysical Union ISBN 0 87590 950 7 ISBN 978 0 87590 950 9 Concise Ogg James George Ogg Gabi Gradstein F M The Concise Geologic Time Scale 2008 Cambridge University Press 2008 ISBN 0 521 89849 8 ISBN 978 0 521 89849 2 Cronin Thomas M Paleoclimates understanding climate change past and present Columbia University Press 2010 ISBN 0 231 14494 6 ISBN 978 0 231 14494 0 google books Sowers Janet M Correlating Quaternary Landforms and Deposits to Global Climate Change in Noller Jay S Sowers Janet M Lettis William R eds Quaternary geochronology methods and applications 2000 American Geophysical Union ISBN 0 87590 950 7 ISBN 978 0 87590 950 9 Wright James D Global Climate Change in Marine Stable Isotope Records in Noller Jay S Sowers Janet M Lettis William R eds Quaternary geochronology methods and applications 2000 American Geophysical Union ISBN 0 87590 950 7 ISBN 978 0 87590 950 9 google books