Değirmen İyesi (Tatarca: Tegermän İyäse veya Tegermän Anası) - Türk ve Tatar mitolojilerinde değirmenin koruyucu ruhu. Deyirmen İyesi de denir. Değişik Türk dillerinde Tegermen (Tiyirmen) İyesi olarak da bilinir.
Özellikleri
Genelde saçlarına kadar apak una bulanmış, kısa boylu bir kocakarı veya ihtiyar olarak betimlenir. Kötü ruhları değirmene yaklaştırmaz, onları uzak tutar una ve ekmeğe dokundurmaz. Aynı zamanda değirmene un öğütmeye gelenleri de korur. Bu yüzden eskiden, değirmenin müşterileri öğütülen undan ona da pay bırakırlarmış. Değirmende tahıl konulan kazan boş kalmamalıdır. Çünkü kazanı boş kalan değirmeni bu İye terk eder. Değirmen Anası, tabiri kullanıldığı da olur. İyi insanların ununu güzel öğütür ve bembeyaz yapar, kötü niyetli insanların ununu kara, kepekli öğütür. Esinti olmayan bir günde değirmenin kanatları kendi kendine çalışırsa susulur ve onun geldiğine inanıldığı için dikkatli olunur. Bazı yörelerde Değirmentaşı İyesi adında başka bir ruhun varlığına daha inanılır. Kimi lehçelerde değirmentaşının koruyucu ruhuna Suğoruna İçi denilir. Değirmenler aynı zamanda mecazi anlamlara da sahiptirler. Dünyanın dönüşünü, tıpkı öğüttüğü tahıllar gibi zamanın yokoluşunu temsil ederler. Değirmentaşı tıpkı göğün altın kazığın etrafında döndüğü gibi bir eksen etrafında tezginir (döner).
Bağlantılı Varlıklar
- Değirmen Anası: Değirmen İyesinin dişi olanıdır. Yaşlı bir kadın görünümündedir.
- Değirmen Atası: Değirmenin Koruyucu Ruhu. Kısa boylu bir ihtiyar olarak tasvir edilir.
Türk kültüründe değirmen
Değirmenler Türk halk kültüründe ortaklaşa çalışmayı, insanların bir araya gelişini sağlayan somut birer araç olduğu gibi, aynı zamanda içinde gerçekleşen tekdüze dönüş ve değirmen taşının çıkardığı düzenli sesler nedeniyle mistik bir ortam oluşturmaktadır. Bu dönüş zamanın geçişini ve dünyanın dönemlerini çağrıştırmaktadır. Değirmenler yerleşim yerlerinden nispeten uzak oldukları için de, uygarlığın sınırındaki mekanlar arasında kabul edilirler. Şamanlar, büyü / urasa yaparken, demir kızdırarak yedi pınardan, yedi değirmen oluğundan aldıkları yedi suya atarlar.
Tozlandırma
Zayıf kalan çocukların “avak” denilen bir hastalığa yakalandığına inanılır ve bu hastalığı şaman (veya hoca) “tozlandırma” yöntemi ile sağaltır (tedavi eder). Hastanın bir yakını yedi değirmene gidip yedşer avuç un alır, değirmenlerden topladıkları unlar karıştırılır. Şaman, bu undan “avak” hastası olduğuna inanılan çocuğun vücuduna yedi hafta boyunca Çarşamba günleri sürer ve çocuğa okuyup üfler. Bazı yörelerde ise cinleri (kötü ruhları) kovmak için yedi değirmenden un alınıp çocuğun vücuduna yedi kez sürülür. Unun değirmenden alınış sebebi, değirmenin cinlerin mekânı olarak düşünülmesiyle ilişkilidir.
Etimoloji
(Değ/Teğ) kökünden türemiştir. Değirmi (yuvarlak) sözünden gelir.
Kaynakça
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Özvatan'da Eski Su Değirmenleri, Fikri Salman[]
- ^ "Türk Halk Anlatılarında Sayı Simgeciliği, Bayram Durbilmez" (PDF). 15 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2012.
- ^ "Uygur Türklerinde Şamanlar ve Tedavi Yöntemleri, Adem Öğer - Tuğba Gönel" (PDF). 19 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ocak 2012.
Dış bağlantılar
- Tatar Mitolojisinde Varlıklar, Çulpan Zaripova13 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Tegermän Anası, Tegermän İyäse, Değirmen Anası, Değirmen İyesi)
Türk mitolojisi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Degirmen Iyesi Tatarca Tegerman Iyase veya Tegerman Anasi Turk ve Tatar mitolojilerinde degirmenin koruyucu ruhu Deyirmen Iyesi de denir Degisik Turk dillerinde Tegermen Tiyirmen Iyesi olarak da bilinir OzellikleriGenelde saclarina kadar apak una bulanmis kisa boylu bir kocakari veya ihtiyar olarak betimlenir Kotu ruhlari degirmene yaklastirmaz onlari uzak tutar una ve ekmege dokundurmaz Ayni zamanda degirmene un ogutmeye gelenleri de korur Bu yuzden eskiden degirmenin musterileri ogutulen undan ona da pay birakirlarmis Degirmende tahil konulan kazan bos kalmamalidir Cunku kazani bos kalan degirmeni bu Iye terk eder Degirmen Anasi tabiri kullanildigi da olur Iyi insanlarin ununu guzel ogutur ve bembeyaz yapar kotu niyetli insanlarin ununu kara kepekli ogutur Esinti olmayan bir gunde degirmenin kanatlari kendi kendine calisirsa susulur ve onun geldigine inanildigi icin dikkatli olunur Bazi yorelerde Degirmentasi Iyesi adinda baska bir ruhun varligina daha inanilir Kimi lehcelerde degirmentasinin koruyucu ruhuna Sugoruna Ici denilir Degirmenler ayni zamanda mecazi anlamlara da sahiptirler Dunyanin donusunu tipki oguttugu tahillar gibi zamanin yokolusunu temsil ederler Degirmentasi tipki gogun altin kazigin etrafinda dondugu gibi bir eksen etrafinda tezginir doner Baglantili Varliklar Degirmen Anasi Degirmen Iyesinin disi olanidir Yasli bir kadin gorunumundedir Degirmen Atasi Degirmenin Koruyucu Ruhu Kisa boylu bir ihtiyar olarak tasvir edilir Turk kulturunde degirmenDegirmenler Turk halk kulturunde ortaklasa calismayi insanlarin bir araya gelisini saglayan somut birer arac oldugu gibi ayni zamanda icinde gerceklesen tekduze donus ve degirmen tasinin cikardigi duzenli sesler nedeniyle mistik bir ortam olusturmaktadir Bu donus zamanin gecisini ve dunyanin donemlerini cagristirmaktadir Degirmenler yerlesim yerlerinden nispeten uzak olduklari icin de uygarligin sinirindaki mekanlar arasinda kabul edilirler Samanlar buyu urasa yaparken demir kizdirarak yedi pinardan yedi degirmen olugundan aldiklari yedi suya atarlar TozlandirmaZayif kalan cocuklarin avak denilen bir hastaliga yakalandigina inanilir ve bu hastaligi saman veya hoca tozlandirma yontemi ile sagaltir tedavi eder Hastanin bir yakini yedi degirmene gidip yedser avuc un alir degirmenlerden topladiklari unlar karistirilir Saman bu undan avak hastasi olduguna inanilan cocugun vucuduna yedi hafta boyunca Carsamba gunleri surer ve cocuga okuyup ufler Bazi yorelerde ise cinleri kotu ruhlari kovmak icin yedi degirmenden un alinip cocugun vucuduna yedi kez surulur Unun degirmenden alinis sebebi degirmenin cinlerin mekani olarak dusunulmesiyle iliskilidir Etimoloji Deg Teg kokunden turemistir Degirmi yuvarlak sozunden gelir Kaynakca Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ozvatan da Eski Su Degirmenleri Fikri Salman olu kirik baglanti Turk Halk Anlatilarinda Sayi Simgeciligi Bayram Durbilmez PDF 15 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 6 Ocak 2012 Uygur Turklerinde Samanlar ve Tedavi Yontemleri Adem Oger Tugba Gonel PDF 19 Mart 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 6 Ocak 2012 Dis baglantilarTatar Mitolojisinde Varliklar Culpan Zaripova13 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Tegerman Anasi Tegerman Iyase Degirmen Anasi Degirmen Iyesi Turk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz