Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Eylül 2023) () |
Diatom (Latince: Bacillariophyceae) (Yunanca: διά (dia) = "içinden" + τέμνειν (temnein) = "kesmek",vb. "yarın kesilmek"), ökaryotik su yosunlarının fitoplanktonları oluşturan temel gruplarındandır.
| Diatomlar | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Deniz diatomları | ||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||
| ||||||||
Takımlar | ||||||||
| |
Diatomlar, silisli sert kabukları olan ve fosilleri, kalın yer katmanları oluşturan bir algler familyasıdır. şekil bakımından fevkalade zenginlik gösteren, küçük, esmer renkli, tek hücreli veya koloni halinde yaşayan alglerdir. Diğer alglerden çok farklı yapıdadırlar. En önemli özellikleri, hücrelerinde bol miktarda silis ihtiva etmeleri ve hücre çeperlerinin birbiri üzerine kapanan, kapaklı kutu biçiminde bir yapı göstermeleridir.
Bu durum onların sınıflandırılmasında da etkilidir. Hücre çeperinin ana maddesi pektin olup, buna % 95’e kadar değişebilen oranda silis iştirak eder. Diatomların hücre çeperlerine kabuk (frustul) adı verilir. Üstteki büyük olan kabuğa ‘’, altta küçük olanınada ‘’ denir. Bir diatom kabuğunun ön ve alt yüzeyden görünüşüne ‘’ görünüşü, yandan görünüşüne kuşak görünüşü denir. Epiteka ve hipoteka sayısı, türlere göre değişen ara bandlarla birbirlerine bağlanır. Valva'da çeşitli noktalı sıralar, kaburgamsı çıkıntılar ve delik benzeri süsler mevcuttur. Çeşitli şekillerde olan bu süsler, tür ve cinsler için karakteristiktir. ’da olduğu gibi, bu süslerin kabuğun ortasında bulunan bir noktanın etrafında ışınsal doğrultuda dizildiği tiplere sentrik, süslerin bir eksensel çizgiye göre simetrik veya asimetrik iki taraflı (bilateral) olarak dizildiği tiplere de pennat diatomlar adı verilir.
Genel özellikleri
Diatomlar tek hücreli canlıdırlar. Eskilerden hayvan olarak nitelendirilseler de, fotosentez yapabilen kloroplast adlı yapılara sahip oldukları için bir bitkidirler. Ve araştırmalar sonucu alglerin alt bir türü oldukları anlaşılmıştır. Kloroplastları bulunduğu için oksijen üretimi yaparlar ve bu miktar önemli miktardır. Çünkü göremediğimiz, sayısız diatom vardır. Geometrik düzenleri alışılagelmedik şekilde oldukça düzgün ve şekillidir. Petrol işleri, deniz suyu kirlilik oranı tespiti gibi birçok alanda kullanımları yaygındır.
Gelişim tarihi
Heterokont kloroplastlar, bitkilerde olduğu gibi direkt olarak prokaryotlardan ziyade kırmızı alglerden türemektedir. Diğer alglere kıyasla daha bu çeşidin daha yakın bir kökeni olduğunu göstermektedir. Ancak fosil kökeni için yeterli kanıt bulunmamaktadır ve yalnızca diatomların evrimiyle heterokontlar, fosil kayıtlarında ciddi bir izlenim bırakır.
Bilinen en eski fosil diatomları Jura erken döneminden, Sedimanter kanıtlardan daha erken bir kökeninin olduğunu göstermektedir. Kökenlerinin Permiyen sonundaki kitlesel yok oluşla ilişkili olabileceği ve bunun ardından birçok deniz nişinin açıldığı ileri sürülmüştür. Bu olay ile fosil diatomlarının ilk ortaya çıktığı zaman arasındaki boşluk, diatomların silinmediği ve bu evriminin hala tam olarak anlaşılamadığı bir dönemi gösterir.
Silisleşmenin ortaya çıkmasından bu yana, diatomlar, fosil kayıtlarında önemli bir izlenim bırakmıştır. Bazı kayalar ve uzanan birikintilerin içeriği olan fosil diatomların geçmişi Kretase dönemine kadar uzananıyordu.
Diatomlar Triyas'dan bu yana var olmasına rağmen, silikon döngüsünün üstünlüğünü ele geçirmesi daha yakın bir tarihle gerçekleşmiştir. Phanerozoic'den önce, mikrobiyal veya inorganik süreçlerin okyanus silikon döngüsünü hafifçe düzenlediğine inanılmaktadır. Daha sonra, döngü, radyoolarianlar ve silikon süngerler tarafından egemen hale gelmiş ve daha kuvvetli olarak düzenlenmiştir. Son 100 milyon yıllık dönemde, silikon döngüsünün daha da sıkı kontrol altında kaldığı ve bunun diatomların ekolojik üstünlüğünden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Bununla birlikte, diatomların silikon döngüsünün üstünlüğünü ele geçirmesinin zamanlaması belirsizliğini korumaktadır. Farklı yazarlar fosil kayıtlarıyla ilgili çelişkili yorumlara sahiplerdir. Silisli süngerlerin kaya tabakalarından uzaklaşması gibi bazı kanıtlar, bu "Devralma"nın Kretase'de başladığını ileri sürerken, radyolaryalardan gelen kanıtlar, bu "Devralım" olayının Senozoik dönemden önce başlamadığını ileri sürmektedir.
Senozoik üzerindeki diatom çeşitliliği küresel sıcaklığa, özellikle ekvator kutuplu sıcaklık gradyanına karşı çok hassas olmuştur. Okyanusların ılıman kısımları, özellikle kutup bölgelerinin daha sıcak olan kısımları, geçmişte diatom çeşitliliğini önemli ölçüde azaltmıştır. Küresel ısınma senaryoları ile öngörülen polar ısınmayla birlikte okyanusların daha sıcak olması, teorik olarak diatom çeşitliliğinin önemli derecede azalmasına yol açabilir. Ancak mevcut bilgiler ile birlikte bunun hızlı bir şekilde olacağını söylemek imkânsızdır ve herhangi bir zaman tanımlaması yapmak mümkün değildir. Bu küresel ısınma senaryosuna bağlı olarak çeşitliliğin azalması onbinlerce yıl içerisinde de olabilir.
Fosil kayıtları
Diatomların fosil kayıtları, büyük ölçüde, deniz ve deniz dışı çökeltilerdeki silisli frustüllerinin geri kazanılması yoluyla oluşturulmuştur. Diatomlar hem denizel hem de denizel olmayan stratigrafik kayıtlara sahip olmalarına rağmen, zaman kısıtlamalı evrimsel orijinalliklere ve benzersiz taksonların yok edilmesine dayanan diatom biyostratigrafisi, deniz sistemleri için çok iyi geliştirilmiş olarak uygulanabilir.
Diatom tür aralıklarının süresi, geçmişte karada bulunan okyanus bölümleri ve kaya dizileri üzerinde çalışılarak belgelenmiştir. Diatom biyozonları, jeomanyetik kutupsal zaman ölçeğine göre kalibre edildiğinde ve kalibre edildiği yerde, diatom bazlı yaş tahminleri <100.000 yıl içinde çözülebilir, buna karşın Senozoik diatom toplulukları için tipik yaş çözünürlüğü birkaç yüz bin yıldır.
Diatomların Kretase kayıtları sınırlıdır ancak son çalışmalar, diatom türlerinin aşamalı olarak çeşitlenmesini ortaya koymaktadır. Okyanuslardaki organizmaların kalsiyum iskeletlerini önemli bir şekilde etkileyen Kretase/Tersiyer Yok Oluşu Olayı, diatom evrimi üzerinde nispeten az etkili oldu. Senozoik dönemde deniz diatomlarının kitlesel yok oluşları gözlenmemiştir. Deniz diatom topluluklarında nispeten hızlı evrimsel dönüşüm zamanları, Paleosen-Eosen sınırı ve Eosen-Oligosen sınırında meydana gelmiştir. Topluluk bölgelerinin aşamalı olarak soğuması ve daha endemik diatom topluluklarının gelişmesine yanıt olarak, orta Miyosen ile Geç Pliosen arasındaki çeşitli zamanlarda toplulukların büyümesi gerçekleşmiştir.
Kaynakça
- ^ "Vikisözlük'te diyatome". 15 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2010.
Dış bağlantılar
- Bilgisayar çizimleriyle diatomlar
- Diatom EST database 3 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- www.ucmp.berkeley.edu 5 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Diatom haber gazete kitap akademik JSTOR Eylul 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Diatom Latince Bacillariophyceae Yunanca dia dia icinden temnein temnein kesmek vb yarin kesilmek okaryotik su yosunlarinin fitoplanktonlari olusturan temel gruplarindandir DiatomlarDeniz diatomlariBiyolojik siniflandirmaDomain EukaryotaAlem Sube HeterokontophytaSinif BacillariophyceaeTakimlar Diatomlar silisli sert kabuklari olan ve fosilleri kalin yer katmanlari olusturan bir algler familyasidir sekil bakimindan fevkalade zenginlik gosteren kucuk esmer renkli tek hucreli veya koloni halinde yasayan alglerdir Diger alglerden cok farkli yapidadirlar En onemli ozellikleri hucrelerinde bol miktarda silis ihtiva etmeleri ve hucre ceperlerinin birbiri uzerine kapanan kapakli kutu biciminde bir yapi gostermeleridir Bir diatomun goruntusu Bu durum onlarin siniflandirilmasinda da etkilidir Hucre ceperinin ana maddesi pektin olup buna 95 e kadar degisebilen oranda silis istirak eder Diatomlarin hucre ceperlerine kabuk frustul adi verilir Ustteki buyuk olan kabuga altta kucuk olaninada denir Bir diatom kabugunun on ve alt yuzeyden gorunusune gorunusu yandan gorunusune kusak gorunusu denir Epiteka ve hipoteka sayisi turlere gore degisen ara bandlarla birbirlerine baglanir Valva da cesitli noktali siralar kaburgamsi cikintilar ve delik benzeri susler mevcuttur Cesitli sekillerde olan bu susler tur ve cinsler icin karakteristiktir da oldugu gibi bu suslerin kabugun ortasinda bulunan bir noktanin etrafinda isinsal dogrultuda dizildigi tiplere sentrik suslerin bir eksensel cizgiye gore simetrik veya asimetrik iki tarafli bilateral olarak dizildigi tiplere de pennat diatomlar adi verilir tarafindan fotografi cekilmis olan diatomGenel ozellikleriDiatomlar tek hucreli canlidirlar Eskilerden hayvan olarak nitelendirilseler de fotosentez yapabilen kloroplast adli yapilara sahip olduklari icin bir bitkidirler Ve arastirmalar sonucu alglerin alt bir turu olduklari anlasilmistir Kloroplastlari bulundugu icin oksijen uretimi yaparlar ve bu miktar onemli miktardir Cunku goremedigimiz sayisiz diatom vardir Geometrik duzenleri alisilagelmedik sekilde oldukca duzgun ve sekillidir Petrol isleri deniz suyu kirlilik orani tespiti gibi bircok alanda kullanimlari yaygindir Gelisim tarihiHeterokont kloroplastlar bitkilerde oldugu gibi direkt olarak prokaryotlardan ziyade kirmizi alglerden turemektedir Diger alglere kiyasla daha bu cesidin daha yakin bir kokeni oldugunu gostermektedir Ancak fosil kokeni icin yeterli kanit bulunmamaktadir ve yalnizca diatomlarin evrimiyle heterokontlar fosil kayitlarinda ciddi bir izlenim birakir Bilinen en eski fosil diatomlari Jura erken doneminden Sedimanter kanitlardan daha erken bir kokeninin oldugunu gostermektedir Kokenlerinin Permiyen sonundaki kitlesel yok olusla iliskili olabilecegi ve bunun ardindan bircok deniz nisinin acildigi ileri surulmustur Bu olay ile fosil diatomlarinin ilk ortaya ciktigi zaman arasindaki bosluk diatomlarin silinmedigi ve bu evriminin hala tam olarak anlasilamadigi bir donemi gosterir Silislesmenin ortaya cikmasindan bu yana diatomlar fosil kayitlarinda onemli bir izlenim birakmistir Bazi kayalar ve uzanan birikintilerin icerigi olan fosil diatomlarin gecmisi Kretase donemine kadar uzananiyordu Diatomlar Triyas dan bu yana var olmasina ragmen silikon dongusunun ustunlugunu ele gecirmesi daha yakin bir tarihle gerceklesmistir Phanerozoic den once mikrobiyal veya inorganik sureclerin okyanus silikon dongusunu hafifce duzenledigine inanilmaktadir Daha sonra dongu radyoolarianlar ve silikon sungerler tarafindan egemen hale gelmis ve daha kuvvetli olarak duzenlenmistir Son 100 milyon yillik donemde silikon dongusunun daha da siki kontrol altinda kaldigi ve bunun diatomlarin ekolojik ustunlugunden kaynaklandigi dusunulmektedir Bununla birlikte diatomlarin silikon dongusunun ustunlugunu ele gecirmesinin zamanlamasi belirsizligini korumaktadir Farkli yazarlar fosil kayitlariyla ilgili celiskili yorumlara sahiplerdir Silisli sungerlerin kaya tabakalarindan uzaklasmasi gibi bazi kanitlar bu Devralma nin Kretase de basladigini ileri surerken radyolaryalardan gelen kanitlar bu Devralim olayinin Senozoik donemden once baslamadigini ileri surmektedir Senozoik uzerindeki diatom cesitliligi kuresel sicakliga ozellikle ekvator kutuplu sicaklik gradyanina karsi cok hassas olmustur Okyanuslarin iliman kisimlari ozellikle kutup bolgelerinin daha sicak olan kisimlari gecmiste diatom cesitliligini onemli olcude azaltmistir Kuresel isinma senaryolari ile ongorulen polar isinmayla birlikte okyanuslarin daha sicak olmasi teorik olarak diatom cesitliliginin onemli derecede azalmasina yol acabilir Ancak mevcut bilgiler ile birlikte bunun hizli bir sekilde olacagini soylemek imkansizdir ve herhangi bir zaman tanimlamasi yapmak mumkun degildir Bu kuresel isinma senaryosuna bagli olarak cesitliligin azalmasi onbinlerce yil icerisinde de olabilir Fosil kayitlariDiatomlarin fosil kayitlari buyuk olcude deniz ve deniz disi cokeltilerdeki silisli frustullerinin geri kazanilmasi yoluyla olusturulmustur Diatomlar hem denizel hem de denizel olmayan stratigrafik kayitlara sahip olmalarina ragmen zaman kisitlamali evrimsel orijinalliklere ve benzersiz taksonlarin yok edilmesine dayanan diatom biyostratigrafisi deniz sistemleri icin cok iyi gelistirilmis olarak uygulanabilir Diatom tur araliklarinin suresi gecmiste karada bulunan okyanus bolumleri ve kaya dizileri uzerinde calisilarak belgelenmistir Diatom biyozonlari jeomanyetik kutupsal zaman olcegine gore kalibre edildiginde ve kalibre edildigi yerde diatom bazli yas tahminleri lt 100 000 yil icinde cozulebilir buna karsin Senozoik diatom topluluklari icin tipik yas cozunurlugu birkac yuz bin yildir Diatomlarin Kretase kayitlari sinirlidir ancak son calismalar diatom turlerinin asamali olarak cesitlenmesini ortaya koymaktadir Okyanuslardaki organizmalarin kalsiyum iskeletlerini onemli bir sekilde etkileyen Kretase Tersiyer Yok Olusu Olayi diatom evrimi uzerinde nispeten az etkili oldu Senozoik donemde deniz diatomlarinin kitlesel yok oluslari gozlenmemistir Deniz diatom topluluklarinda nispeten hizli evrimsel donusum zamanlari Paleosen Eosen siniri ve Eosen Oligosen sinirinda meydana gelmistir Topluluk bolgelerinin asamali olarak sogumasi ve daha endemik diatom topluluklarinin gelismesine yanit olarak orta Miyosen ile Gec Pliosen arasindaki cesitli zamanlarda topluluklarin buyumesi gerceklesmistir Kaynakca Vikisozluk te diyatome 15 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2010 Dis baglantilarBilgisayar cizimleriyle diatomlar Diatom EST database 3 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde www ucmp berkeley edu 5 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde