Doğrultucu veya redresör, bir ya da daha fazla yarı iletken elemandan (örneğin diyot) oluşan alternatif akımı doğru akıma çevirmek için kullanılan elektriksel bir devredir. AC' yi doğrultmak için tek bir diyot kullanıldığı zaman (dalga formunun negatif ya da pozitif tarafını bloklayarak) doğrultucu AC' yi DC' ye çeviren bir diyod olarak tanımlanır.
Doğrultma alternatif akımın (AC) doğru akıma (DC) döndürülmesi işlemidir. Bütün doğrultucular, tek bir diyot ile mümkün olan AC'yi DC'ye dönüştürme işlemini daha verimli yapabilmek için birden fazla diyotun belirli bir şekilde birbirine bağlanmasıyla yapılır. Doğrultma işlemi özel olarak yarı iletken diyotlar üzerinden gerçekleştirilir. Yarı iletken elemanlardan oluşan doğrultucular geliştirilmeden önce kullanılırdı.
Yarım dalga doğrultucu
Yarım dalga doğrultucu devrelerin özel bir şeklidir. Yarım dalga doğrultmada, doğrultucunun kutupsallığına bağlı olarak AC dalganın pozitif ya da negatif yarı tarafı geçirilirken diğer yarısı engellenir. Giriş dalga formunun yalnızca bir yarısı çıkışa ulaştığından, güç transferi için kullanılması oldukça verimsizdir. Yarım dalga doğrultma, tek bir diyod aracılığı ile gerçekleştirilebilir.
Kondansatör ile doğrultma
Kondansatörler içlerinde biriktirdikleri enerjiyi yüke boşaltmak suretiyle doğrultucu devrelerinde de kullanılabilirler. En basit doğrultuculardan olan yarım dalga doğrultucuda yüke ulaşan gerilimin grafiği yandaki imgede görülür. Ancak DC gerilimle çalışan bir alet için elde edilen bu gerilim grafiği uygun değildir. Çünkü aletin istediği, bir pilden elde edilebilecek kadar düz ve pürüzsüz bir gerilimdir.
Yandaki şemada yarım dalga doğrultucuya bağlı bir yüke paralel kondansatör bağlanması örneği görülür. Gerilim artarken yük depolayan kondansatör, gerilimin düşmeye başlayınca, yani ifadesinde bulunan gerilimin türevi negatif değer alınca içindeki elektrik yükünü, yüke iletmeye başlar. Bu noktadan itibaren AC gerilim azalırken, kondansatör bir kaynak gibi davranır ve içindeki yükü önündeki empedans değerine göre boşaltır. Yüke iletilen gerilimin grafiği yandaki resimde üstteki gerilim grafiği haline gelir. İlk duruma göre bu grafik DC gerilime daha yakındır. Bu da DC gerilimle çalışan bir aletin düzgün şekilde çalışması için daha uygundur.
Kararlılığa ulaşmış bir kondansatörlü doğrultma devresi göz önüne alındığında, üstteki grafikte gerilimin bir maksimum ve bir minimum değerleri olduğunu görürüz. Bu iki değer arasındaki fark dalgacık (ripple) olarak adlandırılır. Bu dalgacıkların genliği ne kadar düşük olursa o kadar doğru gerilim değerini yaklaşılmış olur.
Doğrultucuda kullanılan kondansatörlerin kapasite değerleri de elde edilen gerilim grafiğini etkiler. Kapasiteleri farklı 3 kondansatör aynı doğrultucu devresine bağlandığında grafikte olduğu gibi kapasite değeri arttıkça yük geriliminin DC gerilime yaklaştığı görülür. Bunun nedeni ise kondansatörün kapasitesinin arttıkça depoladığı yük miktarının artması ve bu elektrik yükünün daha uzun süre yükü beslemesidir. Yani kısaca, doğrultucu kondansatörlerinin kapasite değerleri arttıkça, DC gerilime yaklaşım sağlanır ve dalgacık genliği düşer.
Tam dalga doğrultucu
AC gerilimi DC gerilime kayıpsız olarak dönüştüren doğrultuculardır.
İki diyotlu
İki diyotlu tam dalga doğrultucuların kurulabilmesi için orta uçlu trafo gerekir. AC'nin her iki da alıcıdan tek yönlü olarak akıp geçmesi sağlanır.
Dört diyotlu
Köprü tipi tam dalga doğrultmaç devresi diye de geçen bu devre AC'yi en iyi şekilde DC'ye dönüştüren devre olduğundan çok sık kullanılır ve her türlü elektronik aygıtın beslenme katında karşımıza çıkar.
Tepe kaybı
Tam dalga doğrultucularının önemli noktalarından biri giriş tepe voltajından çıkış tepe voltajına olan kayıptır. Bir diyot köprü devresindeki bu kaybın nedeni 0.7 volt civarında olan diyot eşik gerilimidir.Çıkış tepe değeri bu miktara eşit olan değer kadar giriş tepe değerinden düşük olur. Aynı zamanda diyotlar bu gerilimin altındaki değerlerde iletim yapmazlar dolayısıyla devre sadece her bir yarım döngünün bir kısmını geçirir bu da dalga formunu oluşturan kamburlar arasında sıfır gerilim parçalarının görülmesine neden olur.
Uygulamalar
Doğrultucuların ilk uygulamalarından biri genlik modülasyonlu radyo sinyallerinin bir diyot tarafından algılanmasıydı
Enerji iletimi
AC gerilimi basit bir transformatör tarafından bile kolaylıkla kontrol edilebildiğinden enerji iletiminde kullanılır. Yüksek gerilim enerji iletim hatları elektriği uzak mesafelere, indirgenmiş akım (ısı ve böylece enerji kayıpları azalmış olur) ile iletmek için kullanılır. Güç hedef noktaya vardığında indirgeme transformatörleri tarafından kontrol edilebilir gerilimlere düşürülür. DC gerilimi bir gerilim değerinden diğerine indirmek daha karmaşık bir yapı gerektirir. DC den DC ye gerilim çevirmenin bir yolu önce AC ye çevirip (evirici ismi verilen cihaz kullanılır) daha sonra bir transformatör ile gerilim değeri düşürülür ve son olarak DC ye doğrultma işlemi gerçekleştirilir. DC günlük yaşamda faydalanılan elektrik ve elektronik cihazların iç devrelerinde kullanılır. Bilgisayarlar, telefonlar, televizyonlar, saatler, sürekli aydınlatma vb. DC kullanacak şekilde tasarlanırlar.
Doğrultucu çıkışını düzleme
Yarım ve tam dalga doğrultucular DC çıkışının bir formunu üretmekte yeterli olsalar da hiçbirisi sabit DC gerilimi sağlayamaz. Doğrultulmuş AC kaynağından sabit DC elde etmek için bir düzleyici devre gereklidir. En basit şekliyle bunu gerçekleştirmek için bir depo sığaç ya da düzleyici sığaç doğrultucunun DC çıkışına konabilir. Buna rağmen hala bir miktar AC dalgacık kalacak ve elde edilen gerilim tamamen düz olmayacaktır.
Bu dalgacıklardan daha fazla kurtulmak için sığaç giriş filtresi kullanılabilir. Bu filtre bir choke ve ikinci bir filtre sığaç ile tümleşerek daha kararlı bir DC çıktı elde edilebilir. akım dalgacıklarına yüksek bir empedans sunar.
Doğrultma Verimi
Doğrultma verimi bir doğrultucunun AC yi DC ye ne kadar verimli bir şekilde dönüştürdüğünü ölçer. DC çıkış gücünün AC giriş gücüne oranı olarak tanımlanır. Burada DC çıkış gücü ortalama akım ve gerilimin çarpımından ibarettir. Verimliliği hesaplamanın en kolay yolu formülü ile verilebilir. Düzleme olmaksızın tam dalga doğrultucuların verimi ya da %81, yarım dalga doğrultucuların ise ya da %40.5 ‘ dir.
Özelleştirilmiş bir takım doğrultucular %90 verimin üstüne çıkabilmektedir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dogrultucu veya redresor bir ya da daha fazla yari iletken elemandan ornegin diyot olusan alternatif akimi dogru akima cevirmek icin kullanilan elektriksel bir devredir AC yi dogrultmak icin tek bir diyot kullanildigi zaman dalga formunun negatif ya da pozitif tarafini bloklayarak dogrultucu AC yi DC ye ceviren bir diyod olarak tanimlanir Dogrultma alternatif akimin AC dogru akima DC dondurulmesi islemidir Butun dogrultucular tek bir diyot ile mumkun olan AC yi DC ye donusturme islemini daha verimli yapabilmek icin birden fazla diyotun belirli bir sekilde birbirine baglanmasiyla yapilir Dogrultma islemi ozel olarak yari iletken diyotlar uzerinden gerceklestirilir Yari iletken elemanlardan olusan dogrultucular gelistirilmeden once kullanilirdi Yarim dalga dogrultucuAC gerilim once bir trafoyla dusurulur sonra dogrultulur Yarim dalga dogrultucu devrelerin ozel bir seklidir Yarim dalga dogrultmada dogrultucunun kutupsalligina bagli olarak AC dalganin pozitif ya da negatif yari tarafi gecirilirken diger yarisi engellenir Giris dalga formunun yalnizca bir yarisi cikisa ulastigindan guc transferi icin kullanilmasi oldukca verimsizdir Yarim dalga dogrultma tek bir diyod araciligi ile gerceklestirilebilir Kondansator ile dogrultma Diyota ek olarak kondansator kullanilirsa dalga DC ye daha cok benzer Filtre kondansatorlerinin kapasitesi arttikca dalgacik genligi duser ve cikis gerilimi DC gerilime yaklasir Kondansatorler iclerinde biriktirdikleri enerjiyi yuke bosaltmak suretiyle dogrultucu devrelerinde de kullanilabilirler En basit dogrultuculardan olan yarim dalga dogrultucuda yuke ulasan gerilimin grafigi yandaki imgede gorulur Ancak DC gerilimle calisan bir alet icin elde edilen bu gerilim grafigi uygun degildir Cunku aletin istedigi bir pilden elde edilebilecek kadar duz ve puruzsuz bir gerilimdir Yandaki semada yarim dalga dogrultucuya bagli bir yuke paralel kondansator baglanmasi ornegi gorulur Gerilim artarken yuk depolayan kondansator gerilimin dusmeye baslayinca yani ifadesinde bulunan gerilimin turevi negatif deger alinca icindeki elektrik yukunu yuke iletmeye baslar Bu noktadan itibaren AC gerilim azalirken kondansator bir kaynak gibi davranir ve icindeki yuku onundeki empedans degerine gore bosaltir Yuke iletilen gerilimin grafigi yandaki resimde ustteki gerilim grafigi haline gelir Ilk duruma gore bu grafik DC gerilime daha yakindir Bu da DC gerilimle calisan bir aletin duzgun sekilde calismasi icin daha uygundur Kararliliga ulasmis bir kondansatorlu dogrultma devresi goz onune alindiginda ustteki grafikte gerilimin bir maksimum ve bir minimum degerleri oldugunu goruruz Bu iki deger arasindaki fark dalgacik ripple olarak adlandirilir Bu dalgaciklarin genligi ne kadar dusuk olursa o kadar dogru gerilim degerini yaklasilmis olur Dogrultucuda kullanilan kondansatorlerin kapasite degerleri de elde edilen gerilim grafigini etkiler Kapasiteleri farkli 3 kondansator X C lt Y 3C lt Z 6C displaystyle X C lt Y 3C lt Z 6C ayni dogrultucu devresine baglandiginda grafikte oldugu gibi kapasite degeri arttikca yuk geriliminin DC gerilime yaklastigi gorulur Bunun nedeni ise kondansatorun kapasitesinin arttikca depoladigi yuk miktarinin artmasi ve bu elektrik yukunun daha uzun sure yuku beslemesidir Yani kisaca dogrultucu kondansatorlerinin kapasite degerleri arttikca DC gerilime yaklasim saglanir ve dalgacik genligi duser Tam dalga dogrultucuAC gerilimi DC gerilime kayipsiz olarak donusturen dogrultuculardir Iki diyotlu Orta uclu trafo ve iki diyot kullanilan dogrultucu Iki diyotlu tam dalga dogrultucularin kurulabilmesi icin orta uclu trafo gerekir AC nin her iki da alicidan tek yonlu olarak akip gecmesi saglanir Dort diyotlu Dort diyot kullanan dogrultucuEvlerde kullanilan dort diyotlu ve duzleyici kondansatorlu bir dogrultucu Kopru tipi tam dalga dogrultmac devresi diye de gecen bu devre AC yi en iyi sekilde DC ye donusturen devre oldugundan cok sik kullanilir ve her turlu elektronik aygitin beslenme katinda karsimiza cikar Tepe kaybiTam dalga dogrultucularinin onemli noktalarindan biri giris tepe voltajindan cikis tepe voltajina olan kayiptir Bir diyot kopru devresindeki bu kaybin nedeni 0 7 volt civarinda olan diyot esik gerilimidir Cikis tepe degeri bu miktara esit olan deger kadar giris tepe degerinden dusuk olur Ayni zamanda diyotlar bu gerilimin altindaki degerlerde iletim yapmazlar dolayisiyla devre sadece her bir yarim dongunun bir kismini gecirir bu da dalga formunu olusturan kamburlar arasinda sifir gerilim parcalarinin gorulmesine neden olur UygulamalarDogrultucularin ilk uygulamalarindan biri genlik modulasyonlu radyo sinyallerinin bir diyot tarafindan algilanmasiydi Enerji iletimi AC gerilimi basit bir transformator tarafindan bile kolaylikla kontrol edilebildiginden enerji iletiminde kullanilir Yuksek gerilim enerji iletim hatlari elektrigi uzak mesafelere indirgenmis akim isi ve boylece enerji kayiplari azalmis olur ile iletmek icin kullanilir Guc hedef noktaya vardiginda indirgeme transformatorleri tarafindan kontrol edilebilir gerilimlere dusurulur DC gerilimi bir gerilim degerinden digerine indirmek daha karmasik bir yapi gerektirir DC den DC ye gerilim cevirmenin bir yolu once AC ye cevirip evirici ismi verilen cihaz kullanilir daha sonra bir transformator ile gerilim degeri dusurulur ve son olarak DC ye dogrultma islemi gerceklestirilir DC gunluk yasamda faydalanilan elektrik ve elektronik cihazlarin ic devrelerinde kullanilir Bilgisayarlar telefonlar televizyonlar saatler surekli aydinlatma vb DC kullanacak sekilde tasarlanirlar Dogrultucu cikisini duzleme Yarim ve tam dalga dogrultucular DC cikisinin bir formunu uretmekte yeterli olsalar da hicbirisi sabit DC gerilimi saglayamaz Dogrultulmus AC kaynagindan sabit DC elde etmek icin bir duzleyici devre gereklidir En basit sekliyle bunu gerceklestirmek icin bir depo sigac ya da duzleyici sigac dogrultucunun DC cikisina konabilir Buna ragmen hala bir miktar AC dalgacik kalacak ve elde edilen gerilim tamamen duz olmayacaktir Bu dalgaciklardan daha fazla kurtulmak icin sigac giris filtresi kullanilabilir Bu filtre bir choke ve ikinci bir filtre sigac ile tumleserek daha kararli bir DC cikti elde edilebilir akim dalgaciklarina yuksek bir empedans sunar Dogrultma VerimiDogrultma verimi bir dogrultucunun AC yi DC ye ne kadar verimli bir sekilde donusturdugunu olcer DC cikis gucunun AC giris gucune orani olarak tanimlanir Burada DC cikis gucu ortalama akim ve gerilimin carpimindan ibarettir Verimliligi hesaplamanin en kolay yolu VDC2VAC2 displaystyle V DC 2 over V AC 2 formulu ile verilebilir Duzleme olmaksizin tam dalga dogrultucularin verimi 8p2 displaystyle 8 over pi 2 ya da 81 yarim dalga dogrultucularin ise 4p2 displaystyle 4 over pi 2 ya da 40 5 dir Ozellestirilmis bir takim dogrultucular 90 verimin ustune cikabilmektedir