Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dogonlar, Mali'nin orta plato bölgesinde, Batı Afrika'da, Nijer kıvrımının güneyinde, şehrinin yakınında ve Burkina Faso'da yaşayan etnik bir grup. Nüfusları 400.000 ile 800.000 arasındadır.Nijer-Kongo dil ailesinin bağımsız bir kolu olduğu düşünülen konuşurlar, yani diğer dillerle yakından ilişkili değildirler.
 Tören kıyafeti giymiş Dogon erkekleri | |
| Toplam nüfus | |
|---|---|
1.591.787 (2012–2013) | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
 Mali | |
| Diller | |
| Din | |
Dogonlar dini gelenekleri, maske dansları, ahşap heykelleri ve mimarileri ile bilinir. Yirminci yüzyıldan beri, Dogonların sosyal organizasyonu, maddi kültürü ve inançlarında önemli değişiklikler olmuştur. Bunun nedeni Dogonların yaşadığı bölgelerin, Mali'nin başlıca turistik yerlerinden biri olmasından kaynaklanır.
Coğrafya ve tarih
Coğrafya
Dogon kabilesi Batı Afrika’da Mali’de yaşamaktadır. Mali'nin merkezi yayla bölgesinin sınır boyunca Burkina Faso'ya yayılan etnik grubu . Mali’nin %4’ünü oluşturmaktadırlar.
Tarih
Dogonlar’ın, Mali’ye nereden ve nasıl geldikleri büyük bir gizem. Sözlük gelenekler ve teorilerden öteye kökenleri hakkındaki bilgiler elde edilememiştir. Dogonların kökeni sözlü kültüre göre Nijer nehrinin ötesi ya da Bandigara geldikleridir. Bir teoriye göre ise Dogonlar, Mısırlıların torunu olup Libya’dan gelmiştir. Dogonların, Mali’ye göçmesinin nedenin köle tacirleri ve İslam fetihleri olduğu düşünülüyor. Köle tacirleri Dogonları gördükleri yerde yakalıyordu. Müslümanlar, İslam’ı yaymak için çabalıyordu. Dogonlar, Fransa sömürgesinde kaldı. 1960 yılından itibaren Mali kontrolündedirler.
Sanat
Dogon sanatı öncelikle heykeldir. Dogon sanatı dini değerler, idealler ve özgürlükler etrafında döner (Laude, 19). Dogon heykelleri halka açık olarak gösterilmez ve genellikle ailelerin evlerinde, tapınaklarda veya Hogon ile birlikte tutulur (Laude, 20). Gizliliğin önemi, parçaların ardındaki sembolik anlamdan ve bunların yapıldığı süreçten kaynaklanmaktadır.
Dogon heykelinde bulunan temalar, yükseltilmiş kolları olan figürler, üst üste binen sakallı figürler, atlılar, tabureler, çocuklu kadınlar, yüzlerini kaplayan figürler, inci darı taşlama kadınlar, başlarında kap taşıyan kadınlar, başlıklar taşıyan eşekler, müzisyenler, köpekler,dörtayak şekilli oluklar veya banklar, belden bükülen figürler, ayna görüntüleri, apron figürleri ve ayakta duran figürlerdir (Laude, 46-52).
Diğer temas ve kökenlerin belirtileri Dogon sanatında belirgindir. Dogon halkı Bandiagara kayalıklarının ilk sakinleri değildi. sanatından etkilenme, doğrusal tasarımları nedeniyle Dogon sanatında belirgindir (Laude, 24).
-
![image]()
Üç parçalı Kanaga maskesi; 20. yüzyıl; 108 x 59.1 x 22.9 cm (42.5 x 23.25 x 9 inç); Brooklyn Müzesi (New York) -
![image]()
Satimbe maskesi giyen bir kişi -
![image]()
Walu maskesi giyen bir kişi -
![image]()
Sangha köyündeki Hogon kapısı -
![image]()
Oturan müzisyen figürü; geç 18. yüzyıl; 55.8 x 17.7 x 10.8 cm (22 x 7 x 4.25 inç); Brooklyn Museum (New York City) -
![image]()
Eril ya da dişil figür, erken 17. yüzyıl; 40.0 x 7.3 x 7.8 cm (15.75 x 2 7/8 x 3 inç); Brooklyn Museum -
![image]()
Heykel; 17.-18. yüzyıl; tahta; yükseklik: 59 cm -
![image]()
Diz üstünde kadın heykeli; c. 1500; tahta; yükseklik: 35.2 cm; Metropolitan Museum of Art (New York City)
Dogon köyleri
Köyler eğimli bir arazi boyunca ve bir su kaynağının yakınında inşa edilmiştir. Ortalama olarak, bir köyde 'ginna' veya yöneticinin evi etrafında düzenlenmiş yaklaşık 44 ev bulunur. Her köy, eril soy boyunca izlenen bir ana soydan (bazen, tek bir köy oluşturuyor) oluşur. Evler birbirine çok yakın inşa edilir, çoğu zaman duvarları ve zeminleri paylaşır.
Dogon köyleri farklı binalara sahiptir:
Erkek ambarı: İnci darı ve diğer tahıllar için saklama yeridir. Bina sivri çatılıdır ve farelerden iyi korunmaktadır. Doldurulmuş erkek ambarlarının miktarı, guinna'nin büyüklüğü ve zenginliği için bir göstergedir.
Kadın ambarı: Kadın eşyaları için depolama yeridir ve kocasının erişimi yoktur. Sivri çatılı binadır. Bir Erkek ambarı gibi görünür ancak farelere karşı daha az korunur. Burada kıyafet, mücevher, para ve yiyecek gibi kişisel eşyalarını saklanır. Kadının bir dereceye kadar ekonomik bağımsızlığı vardır ve kazançları ile ilgili mallar ve kişisel ilgili şeyler ambarda saklanır. Örneğin pamuk veya çömlek saklanılabilir. Kadın ambarı sayısı, guinna'da yaşayan kadın sayısının bir göstergesidir.
Tógu nà: Sadece erkekler için bir binadır. Burada kuru mevsim sıcağında günün büyük bir bölümünde dinlenirler, Togu na'da işleri tartışır ve önemli kararlar almaktadırlar. Bir Togu na'nın çatısı 8 kat darı sapı ile yapılır. Birinin dik duramayacağı düşük tavanlı bir binadır. Bu, tartışmalar ısındığında şiddetten kaçınmaya yardımcı olur.
Punulu (adet gören kadınlar için bir ev): Bu ev köyün dışında, kadınlar tarafından inşa edilmiştir ve diğer köy binalarından daha düşük kalitededir. Adet gören kadınlar kirli olarak kabul edilir ve beş gün boyunca bu evde yaşamak için aile evlerinden ayrılmak zorundadır. Evdeki mutfak eşyaları sadece burada kullanılmak üzere bulunur. Kadınlar yanlarında en küçük çocuklarını getirirler. Bu ev, akşamları kadınlar için bir buluşma yeridir. Bu kulübenin, sadece adet dönemlerinde olan ve dolayısıyla hamile olmayan kadınların olabileceğini bilen tarlalarda çalışan erkekler tarafından kolayca görülebilmesi nedeniyle bir çeşit üreme sembolizmi olduğu düşünülmektedir.
Diller
Dogonlar, Nijer-Kongo dil ailesinin bağımsız bir kolu olduğu düşünülen konuşurlar. Etnik olarak Dogon olan kişi ise adlı dili konuşurlar. Bu dil Dogon dilleri ile ilişkili olmayıp, Dogon dillerinden önce konuşulmuş olduğu tahmin edilmektedir. Çoğu dilbilimci bu dili İzole dil olarak kabul etmekle birlikte, Nil-Sahra dilleriyle ilişkili olduğu yönünde savlar bulunmaktadır.
Dogonların astronomik inançları
Dogonlar hakkında en fazla araştırma yapmış ve Dogon kültürünü Batı'ya tanıtmış etnolog Marcel Griaule'dür. Totemleri bulunan ve inisiyatik bir örgütlenmesi olan bu halk, geleneklerini sözlü aktarım yoluyla sürdürmüştür. Dogonların geleneksel astronomi bilgileri, özellikle Sirius sistemi hakkındaki bilgileri Griaule tarafından 1930'lar ile 1950'ler arasında incelenmiştir. Grialu, Dogonların Sirus'a (Dogonca sigu tolo) eşlik eden iki farklı yıldızın var olduğunu bildiklerini kaydetmiştir. Grialu, ayrıca halkın ve Satürn'ün halkaları hakkında bilgisi olduğunu da iddia etmiştir.
Bu iddialar sonraki yıllarda eleştirilmiştir. Antropolog Wouter van Beek, Dogonların sigu tolo diye bir yıldızı bildiklerini, ama bunu Grialu'nun iddia ettiğinin aksine Sirus yerine farklı gök cisimleri olarak bildiklerini bildirmiştir. Tüm Dogonlar ayrıca bu yıldızı ve ismi Grialu'dan öğrendiklerini söylemiştir. Ridpath, Grialu'nun ilk ziyaretinden önce Dogonların çoktan Batılılar ile etkileşime geçtiğini belirtmiş ve bu bilgilerin bu vasıtayla öğrenilmiş olabileceğine değinmiştir.
Ayrıca bakınız
- Nommo'nun gemisi
- Sirius
- Dogon Kabilesi Hakkında yazı 6 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
 | Mali ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Etnik grup ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Kaynakça
- ^ Shoup, John A. (2011). Ethnic Groups of Africa and the Middle East: An Encyclopedia (İngilizce). ABC-CLIO. s. 86. ISBN .
- ^ a b Williamson & Blench (2000), s. 18
- ^ "Mali: what price tourism?" (İngilizce). 16 Nisan 2001. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mart 2019.
- ^ . Encyclopedia Britannica (İngilizce). 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021.
- ^ "https://en.wikipedia.org/wiki/Dogon_people". 15 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
|başlık=dış bağlantı () - ^ Wikle, Thomas. . www.focusongeography.org. 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021.
- ^ Blench, Roger. 2015. Was there a now-vanished branch of Nilo-Saharan on the Dogon Plateau? Evidence from substrate vocabulary in Bangime and Dogon 3 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. In Mother Tongue, Issue 20, 2015: In Memory of (1926-2015).
- ^ M Griaule, G Dieterlen, The Dogon of the French Sudan (1948)
- ^ Griaule & Dieterlen (1965), ss. 468, 470, 514
- ^ van Beek, WAE; Bedaux; Blier; Bouju; Crawford; Douglas; Lane; Meillassoux (1991). "Dogon Restudied: A Field Evaluation of the Work of Marcel Griaule". Current Anthropology. 32 (2): 139-67. doi:10.1086/203932. JSTOR 2743641.
- ^ Brosch, Noah (2008), Sirius Matters, Springer, s. 66, ISBN , 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 21 Ocak 2011
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dogonlar Mali nin orta plato bolgesinde Bati Afrika da Nijer kivriminin guneyinde sehrinin yakininda ve Burkina Faso da yasayan etnik bir grup Nufuslari 400 000 ile 800 000 arasindadir Nijer Kongo dil ailesinin bagimsiz bir kolu oldugu dusunulen konusurlar yani diger dillerle yakindan iliskili degildirler DogonlarToren kiyafeti giymis Dogon erkekleriToplam nufus1 591 787 2012 2013 Onemli nufusa sahip bolgelerMaliDiller FransizcaDinGeleneksel Afrika dinleri Islam Hristiyanlik Dogonlar dini gelenekleri maske danslari ahsap heykelleri ve mimarileri ile bilinir Yirminci yuzyildan beri Dogonlarin sosyal organizasyonu maddi kulturu ve inanclarinda onemli degisiklikler olmustur Bunun nedeni Dogonlarin yasadigi bolgelerin Mali nin baslica turistik yerlerinden biri olmasindan kaynaklanir Cakmakli silah ile bir Dogon avci 2010 Cografya ve tarihCografya Dogon kabilesi Bati Afrika da Mali de yasamaktadir Mali nin merkezi yayla bolgesinin sinir boyunca Burkina Faso ya yayilan etnik grubu Mali nin 4 unu olusturmaktadirlar Tarih Dogonlar in Mali ye nereden ve nasil geldikleri buyuk bir gizem Sozluk gelenekler ve teorilerden oteye kokenleri hakkindaki bilgiler elde edilememistir Dogonlarin kokeni sozlu kulture gore Nijer nehrinin otesi ya da Bandigara geldikleridir Bir teoriye gore ise Dogonlar Misirlilarin torunu olup Libya dan gelmistir Dogonlarin Mali ye gocmesinin nedenin kole tacirleri ve Islam fetihleri oldugu dusunuluyor Kole tacirleri Dogonlari gordukleri yerde yakaliyordu Muslumanlar Islam i yaymak icin cabaliyordu Dogonlar Fransa somurgesinde kaldi 1960 yilindan itibaren Mali kontrolundedirler SanatDogon sanati oncelikle heykeldir Dogon sanati dini degerler idealler ve ozgurlukler etrafinda doner Laude 19 Dogon heykelleri halka acik olarak gosterilmez ve genellikle ailelerin evlerinde tapinaklarda veya Hogon ile birlikte tutulur Laude 20 Gizliligin onemi parcalarin ardindaki sembolik anlamdan ve bunlarin yapildigi surecten kaynaklanmaktadir Dogon heykelinde bulunan temalar yukseltilmis kollari olan figurler ust uste binen sakalli figurler atlilar tabureler cocuklu kadinlar yuzlerini kaplayan figurler inci dari taslama kadinlar baslarinda kap tasiyan kadinlar basliklar tasiyan esekler muzisyenler kopekler dortayak sekilli oluklar veya banklar belden bukulen figurler ayna goruntuleri apron figurleri ve ayakta duran figurlerdir Laude 46 52 Diger temas ve kokenlerin belirtileri Dogon sanatinda belirgindir Dogon halki Bandiagara kayaliklarinin ilk sakinleri degildi sanatindan etkilenme dogrusal tasarimlari nedeniyle Dogon sanatinda belirgindir Laude 24 Uc parcali Kanaga maskesi 20 yuzyil 108 x 59 1 x 22 9 cm 42 5 x 23 25 x 9 inc Brooklyn Muzesi New York Satimbe maskesi giyen bir kisi Walu maskesi giyen bir kisi Sangha koyundeki Hogon kapisi Oturan muzisyen figuru gec 18 yuzyil 55 8 x 17 7 x 10 8 cm 22 x 7 x 4 25 inc Brooklyn Museum New York City Eril ya da disil figur erken 17 yuzyil 40 0 x 7 3 x 7 8 cm 15 75 x 2 7 8 x 3 inc Brooklyn Museum Heykel 17 18 yuzyil tahta yukseklik 59 cm Diz ustunde kadin heykeli c 1500 tahta yukseklik 35 2 cm Metropolitan Museum of Art New York City Dogon koyleriKoyler egimli bir arazi boyunca ve bir su kaynaginin yakininda insa edilmistir Ortalama olarak bir koyde ginna veya yoneticinin evi etrafinda duzenlenmis yaklasik 44 ev bulunur Her koy eril soy boyunca izlenen bir ana soydan bazen tek bir koy olusturuyor olusur Evler birbirine cok yakin insa edilir cogu zaman duvarlari ve zeminleri paylasir Dogon koyleri farkli binalara sahiptir Erkek ambari Inci dari ve diger tahillar icin saklama yeridir Bina sivri catilidir ve farelerden iyi korunmaktadir Doldurulmus erkek ambarlarinin miktari guinna nin buyuklugu ve zenginligi icin bir gostergedir Kadin ambari Kadin esyalari icin depolama yeridir ve kocasinin erisimi yoktur Sivri catili binadir Bir Erkek ambari gibi gorunur ancak farelere karsi daha az korunur Burada kiyafet mucevher para ve yiyecek gibi kisisel esyalarini saklanir Kadinin bir dereceye kadar ekonomik bagimsizligi vardir ve kazanclari ile ilgili mallar ve kisisel ilgili seyler ambarda saklanir Ornegin pamuk veya comlek saklanilabilir Kadin ambari sayisi guinna da yasayan kadin sayisinin bir gostergesidir Togu na Sadece erkekler icin bir binadir Burada kuru mevsim sicaginda gunun buyuk bir bolumunde dinlenirler Togu na da isleri tartisir ve onemli kararlar almaktadirlar Bir Togu na nin catisi 8 kat dari sapi ile yapilir Birinin dik duramayacagi dusuk tavanli bir binadir Bu tartismalar isindiginda siddetten kacinmaya yardimci olur Punulu adet goren kadinlar icin bir ev Bu ev koyun disinda kadinlar tarafindan insa edilmistir ve diger koy binalarindan daha dusuk kalitededir Adet goren kadinlar kirli olarak kabul edilir ve bes gun boyunca bu evde yasamak icin aile evlerinden ayrilmak zorundadir Evdeki mutfak esyalari sadece burada kullanilmak uzere bulunur Kadinlar yanlarinda en kucuk cocuklarini getirirler Bu ev aksamlari kadinlar icin bir bulusma yeridir Bu kulubenin sadece adet donemlerinde olan ve dolayisiyla hamile olmayan kadinlarin olabilecegini bilen tarlalarda calisan erkekler tarafindan kolayca gorulebilmesi nedeniyle bir cesit ureme sembolizmi oldugu dusunulmektedir DillerDogonlar Nijer Kongo dil ailesinin bagimsiz bir kolu oldugu dusunulen konusurlar Etnik olarak Dogon olan kisi ise adli dili konusurlar Bu dil Dogon dilleri ile iliskili olmayip Dogon dillerinden once konusulmus oldugu tahmin edilmektedir Cogu dilbilimci bu dili Izole dil olarak kabul etmekle birlikte Nil Sahra dilleriyle iliskili oldugu yonunde savlar bulunmaktadir Dogonlarin astronomik inanclariDogonlar hakkinda en fazla arastirma yapmis ve Dogon kulturunu Bati ya tanitmis etnolog Marcel Griaule dur Totemleri bulunan ve inisiyatik bir orgutlenmesi olan bu halk geleneklerini sozlu aktarim yoluyla surdurmustur Dogonlarin geleneksel astronomi bilgileri ozellikle Sirius sistemi hakkindaki bilgileri Griaule tarafindan 1930 lar ile 1950 ler arasinda incelenmistir Grialu Dogonlarin Sirus a Dogonca sigu tolo eslik eden iki farkli yildizin var oldugunu bildiklerini kaydetmistir Grialu ayrica halkin ve Saturn un halkalari hakkinda bilgisi oldugunu da iddia etmistir Bu iddialar sonraki yillarda elestirilmistir Antropolog Wouter van Beek Dogonlarin sigu tolo diye bir yildizi bildiklerini ama bunu Grialu nun iddia ettiginin aksine Sirus yerine farkli gok cisimleri olarak bildiklerini bildirmistir Tum Dogonlar ayrica bu yildizi ve ismi Grialu dan ogrendiklerini soylemistir Ridpath Grialu nun ilk ziyaretinden once Dogonlarin coktan Batililar ile etkilesime gectigini belirtmis ve bu bilgilerin bu vasitayla ogrenilmis olabilecegine deginmistir Ayrica bakinizNommo nun gemisi Sirius Dogon Kabilesi Hakkinda yazi 6 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mali ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Etnik grup ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Kaynakca Shoup John A 2011 Ethnic Groups of Africa and the Middle East An Encyclopedia Ingilizce ABC CLIO s 86 ISBN 9781598843620 a b Williamson amp Blench 2000 s 18 Mali what price tourism Ingilizce 16 Nisan 2001 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mart 2019 Encyclopedia Britannica Ingilizce 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mayis 2021 https en wikipedia org wiki Dogon people 15 Aralik 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi baslik dis baglanti yardim Wikle Thomas www focusongeography org 2 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mayis 2021 Blench Roger 2015 Was there a now vanished branch of Nilo Saharan on the Dogon Plateau Evidence from substrate vocabulary in Bangime and Dogon 3 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde In Mother Tongue Issue 20 2015 In Memory of 1926 2015 M Griaule G Dieterlen The Dogon of the French Sudan 1948 Griaule amp Dieterlen 1965 ss 468 470 514 van Beek WAE Bedaux Blier Bouju Crawford Douglas Lane Meillassoux 1991 Dogon Restudied A Field Evaluation of the Work of Marcel Griaule Current Anthropology 32 2 139 67 doi 10 1086 203932 JSTOR 2743641 Brosch Noah 2008 Sirius Matters Springer s 66 ISBN 9781402083198 29 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 21 Ocak 2011