Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Duman dedektörü, tipik bir yangın göstergesi olan dumanı algılayan bir cihazdır.
Ticari, endüstriyel ve toplu konut dedektörleri yangın alarm sistemine bir sinyal yollarken, ev dedektörleri olarak adlandırılan tiptekiler genellikle dedektörün kendisinden yerel bir sesli ya da görsel alarm yayarlar. Duman dedektörleri genellikle 150 milimetre (6 in) çapında ve 25 milimetre kalınlığında (1 in) bir disk şeklindeki plastik bir muhafaza içine yerleştirilmiştir ancak şekli, üretici veya ürün hattı göre değişebilir. Birçok duman dedektörü optik algılama (fotoelektrik) veya fiziksel sürece (iyonizasyon) göre çalışırken, daha hassas dedektörler duman duyarlılığını artırmak için her iki algılama yöntemini de kullanmaktadır. Bu hassas dedektörler, tuvaletler ve okullar gibi sigara içmenin yasak olduğu yerlerde caydırma amaçlı kullanılabilir. Büyük ticari, endüstriyel ve konut duman dedektörleri genellikle bir pil yedeklemesi ile bina gücü tarafından beslenmekte olan merkezi bir yangın alarm sistemi tarafından desteklenmektedir. Ancak tek bir aileye ait müstakil ve daha küçük evlerde, duman dedektörleri genellikle sadece tek bir pil ile beslenmektedir.
Tarih
İlk otomatik elektrikli yangın alarm dedektörü Francis Robbins Upton tarafından 1890 yılında icat edilmiştir (US Patent No. 436.961). Upton bir Thomas Edison iştirakiydi, ancak Edison'un bu projeye katkıda bulunduğunu gösteren bir kanıt yoktur. George Andrew Darby 1902 yılında İngiltere’de ilk elektrikli ısı ve duman dedektörünün patentini almıştır. 1930'lu yılların sonunda İsviçreli fizikçi Walter Jaeger zehirli gazlar için bir sensör icat etmeyi denemiştir. Bu deneyde sensöre giren gazın iyonize olmuş hava moleküllerini birbirine bağlayacağını ve bu sayede aygıttan bir elektrik akımı geçeceğini düşünmüştü. Ancak aygıtı, az yoğunluklu gazın sensörün iletkenliği üzerinde bir etki yaratmaması yüzünden çalışmamıştı. Sinirlenen Jaeger bir sigara yaktıktan hemen sonra aygıtta kaydedilen akım düşümünü görünce çok şaşırmıştı. Duman partikülleri görünüşe göre gazın yapamadığını yapmıştı. Jaeger’in deneyi modern duman dedektörleri için yeni bir yol açan önemli gelişmelerden biriydi. Ancak nükleer kimya ve katı-durum elektroniğindeki gelişmeler sayesinde ucuz bir sensörün üretilmesi yaklaşık 30 yıl sonra gerçekleşti. Ev tipi duman dedektörleri 1960'lı yıllarda kullanılabilir olsa da bu cihazların fiyatları oldukça yüksekti. Bundan önce dedektörler o kadar pahalıydı ki sadece büyük işletmeler ve tiyatrolar bu cihazları alabiliyorlardı. Gerçek anlamda ilk uygun fiyatlı ev tipi duman dedektörü 1965 yılında Duane D. Pearsall tarafından içinde kolaylıkla değiştirilebilen ve yüklenebilen bağımsız pille beslenen ünitesi olacak şekilde icat edilmiştir. Seri üretim cihazlar ilk defa Lakewood Colarado’da bulunan Duane Pearsall’ın şirketi olan Statitrol Corporation tarafından üretilmiştir. Bu ilk cihaz, yangına karşı oldukça dayanıklı ve daha çok arı şeklini andıracak şekilde üretilmişti. Cihazın pili Gates Energy tarafından tasarlanan tekrar şarj olabilecek şekilde geliştirilen bir üniteydi. Çok uzun zaman geçmeden pili değiştirme ihtiyacı ortaya çıktı ve tekrar şarj edilebilir ünite, dedektörü örten plastik kabuk içindeki bir çift AA piliyle değiştirildi. Statitrol icadı 1980 yılında Emerson Elektrik’e satmadan ve Searlerin perakendecileri “her eve lazım” konseptiyle dedektörlerin tam distribütörlüğünü almadan önce küçük bir montaj hattı günde yaklaşık 500 ünite üretilebiliyordu. İlk ticari duman dedektörleri pazara 1969 yılında girdi. Günümüzde Amerika’daki evlerin % 93ünde ve İngiltere’deki evlerin % 85inde bu dedektörler mevcuttur. Buna rağmen bu cihazların yaklaşık % 30u kullanıcıların cihazların pillerini çıkarması ya da değiştirmeyi unutması yüzünden çalışmadığı tahmin edilmektedir.
Dizayn
Optik
Optik duman dedektörü bir ışık sensörüdür. Duman dedektörü olarak kullanıldığında bir ışık kaynağı (akkor ampul ya da kızılötesi LED), ışığı ışına dönüştüren bir lens ve ışık dedektörü olarak kullanılan foto diyot veya fotoelektrik sensör içerir. Duman olmadığı zaman ışık düz bir çizgi olarak dedektörün önünden geçer. Eğer duman, ışın demeti yolundaki optik çemberden geçerse bazı ışınlar duman partikülleri tarafından kırılıp sensöre ulaşırlar ve böylece bir alarm tetiklenir. Ayrıca kapalı spor salonu ve amfi gibi büyük odalarda yansıtılan ışınları algılayan cihazlar kullanılmaktadır. Duvara monte olan bir ünite, ayrı bir izleme cihazı tarafından alınan ya da bir ayna tarafından geri yansıtılan bir ışın yollar. Eğer ışın sensörün “gözüne” daha az gözükürse cihaz yangın alarm kontrol paneline bir alarm sinyali yollar. Ulusal Yangından Korunma Kurumu’na (NFPA) göre “fotoelektrik duman algılama genellikle uzun süreli yanma ile başlayan yangınlara karşı daha hassastır.” Ayrıca California’da bulunan Texas A&M ve NFPA’nın çalışmalarına göre “Fotoelektrik dedektörler iyonizasyon tipindekilere göre hızlıca büyüyen yangınlara daha yavaş tepki vermektedir, ancak laboratuvar ve saha testleri göstermektedir ki fotoelektrik duman dedektörleri tüm yangın tiplerine göre uygun alarm vermekte ve kullanıcılar tarafından çok daha az devre dışı bırakılmaktadır.” Her ne kadar optik dedektörler uzun süreli yanma ile başlayan yangınlara daha duyarlı olsalar ve alevli yangınlara uygun koruma sağlasalar da yangın güvenlik uzmanları ve NFPA hem iyonizasyon hem fotoelektrik/optik algılama süreçlerine sahip ya da hem ısı hem duman algılamasını sağlayan kombine dedektörlerin kullanılmasını önermektedir. Ayrıca bazı kombine dedektörler karbon monoksit algılama yeteneğine de sahiptir. Her optik ya da fotoelektrik algılama metodu aynı değildir. Foto diyot ya da optik sensörün tipi ve duyarlılığı ve içindeki duman çemberinin tipi üreticiler arasında farklılık göstermektedir.
İyonizasyon
İyonizasyon tipi duman dedektörü genel olarak optik duman dedektörüne göre daha ucuza üretilmektedir, ancak bu tip dedektörler optik duman dedektörlerine göre yanlış alarm vermeye daha yatkındırlar. İyonizasyon tipi dedektörler gözle görülemeyecek kadar küçük duman partiküllerini algılayabilir. Bu dedektörler yaklaşık 37 kBq ya da 1 µCi radyoaktif element olan Amerikyum-241 (241Am) içerir. Radyasyon iyonizasyon çemberinden - iki elektrot arasındaki hava dolu boşluk - geçer ve elektrotlar arası küçük sabit bir akım geçmesini sağlar. Çembere giren herhangi bir duman iyonizasyonu azaltan ve akımı bölen alfa partiküllerini çeker ve böylece alarm tetiklenir. 241Am, 432 yıl yarı ömüre sahip bir alfa yayıcısıdır. Beta ve gama radyasyonunun karşıtı olan alfa radyasyonu iki ek sebepten ötürü kullanılmaktadır: Alfa partikülleri yüksek iyonizasyona sahiptir bu yüzden hava partiküllerinin akımın var olması için iyonizasyon olması yeterlidir ve bu partiküller düşük delici güce sahiptir yani havada ya da duman dedektörünün plastik kısmında dururlar. Yayılan 241 Am’nin radyoaktif enerjisini % 1’i gama radyasyonudur.
Hava-örneklemeli
Hava örneklemeli duman dedektörleri mikroskobik duman partiküllerini algılama yeteneğine sahiptir. Birçok hava örneklemeli dedektör, korunacak alanı saran, tavanda paralel olarak yayılmış ve küçük deliklere sahip boru ağı ile aktif olarak içine hava çekerek algılama yapar. Her boruda yer alan küçük delikler matris bir yapı oluşturarak boru ağında yayılım sağlarlar. Hava örnekleri dumanı oluşturan çok küçük partikülleri algılayan ve içinde lazer bulunan hassas optik bir aygıta çekilir. Hava örneklemeli dedektörler gazlı söndürme sistemi gibi otomatik yangın cevap sistemlerini tetiklemekte ve arşiv ya da sunucu odaları gibi yüksek önem ya da kritik görevlere sahip bölgelerde kullanılmaktadır. Birçok hava örneklemeli duman dedektörü noktasal duman dedektörlerine göre daha hassas algılama yapma yeteneğine sahiptir ve çoklu alarm eşik değerini sağlamaktadır. Eşik değerleri çeşitli duman seviyelerine göre ayarlanabilmektedir. Bu özellik, hava örneklemeli dedektörlerin noktasal duman dedektörlerine göre çoğalan bir yangının uyarısını daha erken vermesini, böylelikle otomatik söndürme sistemlerinin devreye girmesini, yangının zararlarının azalmasını ve tahliye için gerekli zamanın kısalmasını sağlamaktadır.
Kaynakça
- ^ Prosser, Richard.Birmingham Inventors And Inventions. H.M. Patent Office (originally 1881) later published by S.R. Publishers 1970.
- ^ Residential Smoke Alarm Performance, Thomas Cleary, Building and Fire Research Laboratory, National Institute of Standards and Technology, UL Smoke and Fire Dynamics Seminar. November, 2007.
- ^ Performance of Home Smoke Alarms Analysis of the Response of Several Available Technologies in Residential Fire Settings, http://www.fire.nist.gov/bfrlpubs/fire07/art063.html 22 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Bukowski, Cleary et al
- ^ "Smoke detectors and americium-241 fact sheet". Canadian Nuclear Society. Retrieved 2009-08-31.
- ^ Julie Louise Gerberding (2004-04). "Toxicological Profile For Americium" (PDF; 2.1MiB). United States Department of Health and Human Services/Agency for Toxic Substances and Disease Registry. Retrieved 2009-08-29.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Duman dedektoru tipik bir yangin gostergesi olan dumani algilayan bir cihazdir Dis kismi acilmis bir optik duman dedektoru Ticari endustriyel ve toplu konut dedektorleri yangin alarm sistemine bir sinyal yollarken ev dedektorleri olarak adlandirilan tiptekiler genellikle dedektorun kendisinden yerel bir sesli ya da gorsel alarm yayarlar Duman dedektorleri genellikle 150 milimetre 6 in capinda ve 25 milimetre kalinliginda 1 in bir disk seklindeki plastik bir muhafaza icine yerlestirilmistir ancak sekli uretici veya urun hatti gore degisebilir Bircok duman dedektoru optik algilama fotoelektrik veya fiziksel surece iyonizasyon gore calisirken daha hassas dedektorler duman duyarliligini artirmak icin her iki algilama yontemini de kullanmaktadir Bu hassas dedektorler tuvaletler ve okullar gibi sigara icmenin yasak oldugu yerlerde caydirma amacli kullanilabilir Buyuk ticari endustriyel ve konut duman dedektorleri genellikle bir pil yedeklemesi ile bina gucu tarafindan beslenmekte olan merkezi bir yangin alarm sistemi tarafindan desteklenmektedir Ancak tek bir aileye ait mustakil ve daha kucuk evlerde duman dedektorleri genellikle sadece tek bir pil ile beslenmektedir Tarih Ilk otomatik elektrikli yangin alarm dedektoru Francis Robbins Upton tarafindan 1890 yilinda icat edilmistir US Patent No 436 961 Upton bir Thomas Edison istirakiydi ancak Edison un bu projeye katkida bulundugunu gosteren bir kanit yoktur George Andrew Darby 1902 yilinda Ingiltere de ilk elektrikli isi ve duman dedektorunun patentini almistir 1930 lu yillarin sonunda Isvicreli fizikci Walter Jaeger zehirli gazlar icin bir sensor icat etmeyi denemistir Bu deneyde sensore giren gazin iyonize olmus hava molekullerini birbirine baglayacagini ve bu sayede aygittan bir elektrik akimi gececegini dusunmustu Ancak aygiti az yogunluklu gazin sensorun iletkenligi uzerinde bir etki yaratmamasi yuzunden calismamisti Sinirlenen Jaeger bir sigara yaktiktan hemen sonra aygitta kaydedilen akim dusumunu gorunce cok sasirmisti Duman partikulleri gorunuse gore gazin yapamadigini yapmisti Jaeger in deneyi modern duman dedektorleri icin yeni bir yol acan onemli gelismelerden biriydi Ancak nukleer kimya ve kati durum elektronigindeki gelismeler sayesinde ucuz bir sensorun uretilmesi yaklasik 30 yil sonra gerceklesti Ev tipi duman dedektorleri 1960 li yillarda kullanilabilir olsa da bu cihazlarin fiyatlari oldukca yuksekti Bundan once dedektorler o kadar pahaliydi ki sadece buyuk isletmeler ve tiyatrolar bu cihazlari alabiliyorlardi Gercek anlamda ilk uygun fiyatli ev tipi duman dedektoru 1965 yilinda Duane D Pearsall tarafindan icinde kolaylikla degistirilebilen ve yuklenebilen bagimsiz pille beslenen unitesi olacak sekilde icat edilmistir Seri uretim cihazlar ilk defa Lakewood Colarado da bulunan Duane Pearsall in sirketi olan Statitrol Corporation tarafindan uretilmistir Bu ilk cihaz yangina karsi oldukca dayanikli ve daha cok ari seklini andiracak sekilde uretilmisti Cihazin pili Gates Energy tarafindan tasarlanan tekrar sarj olabilecek sekilde gelistirilen bir uniteydi Cok uzun zaman gecmeden pili degistirme ihtiyaci ortaya cikti ve tekrar sarj edilebilir unite dedektoru orten plastik kabuk icindeki bir cift AA piliyle degistirildi Statitrol icadi 1980 yilinda Emerson Elektrik e satmadan ve Searlerin perakendecileri her eve lazim konseptiyle dedektorlerin tam distributorlugunu almadan once kucuk bir montaj hatti gunde yaklasik 500 unite uretilebiliyordu Ilk ticari duman dedektorleri pazara 1969 yilinda girdi Gunumuzde Amerika daki evlerin 93unde ve Ingiltere deki evlerin 85inde bu dedektorler mevcuttur Buna ragmen bu cihazlarin yaklasik 30u kullanicilarin cihazlarin pillerini cikarmasi ya da degistirmeyi unutmasi yuzunden calismadigi tahmin edilmektedir DizaynOptik Optik duman dedektoru bir isik sensorudur Duman dedektoru olarak kullanildiginda bir isik kaynagi akkor ampul ya da kizilotesi LED isigi isina donusturen bir lens ve isik dedektoru olarak kullanilan foto diyot veya fotoelektrik sensor icerir Duman olmadigi zaman isik duz bir cizgi olarak dedektorun onunden gecer Eger duman isin demeti yolundaki optik cemberden gecerse bazi isinlar duman partikulleri tarafindan kirilip sensore ulasirlar ve boylece bir alarm tetiklenir Ayrica kapali spor salonu ve amfi gibi buyuk odalarda yansitilan isinlari algilayan cihazlar kullanilmaktadir Duvara monte olan bir unite ayri bir izleme cihazi tarafindan alinan ya da bir ayna tarafindan geri yansitilan bir isin yollar Eger isin sensorun gozune daha az gozukurse cihaz yangin alarm kontrol paneline bir alarm sinyali yollar Ulusal Yangindan Korunma Kurumu na NFPA gore fotoelektrik duman algilama genellikle uzun sureli yanma ile baslayan yanginlara karsi daha hassastir Ayrica California da bulunan Texas A amp M ve NFPA nin calismalarina gore Fotoelektrik dedektorler iyonizasyon tipindekilere gore hizlica buyuyen yanginlara daha yavas tepki vermektedir ancak laboratuvar ve saha testleri gostermektedir ki fotoelektrik duman dedektorleri tum yangin tiplerine gore uygun alarm vermekte ve kullanicilar tarafindan cok daha az devre disi birakilmaktadir Her ne kadar optik dedektorler uzun sureli yanma ile baslayan yanginlara daha duyarli olsalar ve alevli yanginlara uygun koruma saglasalar da yangin guvenlik uzmanlari ve NFPA hem iyonizasyon hem fotoelektrik optik algilama sureclerine sahip ya da hem isi hem duman algilamasini saglayan kombine dedektorlerin kullanilmasini onermektedir Ayrica bazi kombine dedektorler karbon monoksit algilama yetenegine de sahiptir Her optik ya da fotoelektrik algilama metodu ayni degildir Foto diyot ya da optik sensorun tipi ve duyarliligi ve icindeki duman cemberinin tipi ureticiler arasinda farklilik gostermektedir Iyonizasyon Iyonizasyon tipi duman dedektoru genel olarak optik duman dedektorune gore daha ucuza uretilmektedir ancak bu tip dedektorler optik duman dedektorlerine gore yanlis alarm vermeye daha yatkindirlar Iyonizasyon tipi dedektorler gozle gorulemeyecek kadar kucuk duman partikullerini algilayabilir Bu dedektorler yaklasik 37 kBq ya da 1 µCi radyoaktif element olan Amerikyum 241 241Am icerir Radyasyon iyonizasyon cemberinden iki elektrot arasindaki hava dolu bosluk gecer ve elektrotlar arasi kucuk sabit bir akim gecmesini saglar Cembere giren herhangi bir duman iyonizasyonu azaltan ve akimi bolen alfa partikullerini ceker ve boylece alarm tetiklenir 241Am 432 yil yari omure sahip bir alfa yayicisidir Beta ve gama radyasyonunun karsiti olan alfa radyasyonu iki ek sebepten oturu kullanilmaktadir Alfa partikulleri yuksek iyonizasyona sahiptir bu yuzden hava partikullerinin akimin var olmasi icin iyonizasyon olmasi yeterlidir ve bu partikuller dusuk delici guce sahiptir yani havada ya da duman dedektorunun plastik kisminda dururlar Yayilan 241 Am nin radyoaktif enerjisini 1 i gama radyasyonudur Hava orneklemeli Hava orneklemeli duman dedektorleri mikroskobik duman partikullerini algilama yetenegine sahiptir Bircok hava orneklemeli dedektor korunacak alani saran tavanda paralel olarak yayilmis ve kucuk deliklere sahip boru agi ile aktif olarak icine hava cekerek algilama yapar Her boruda yer alan kucuk delikler matris bir yapi olusturarak boru aginda yayilim saglarlar Hava ornekleri dumani olusturan cok kucuk partikulleri algilayan ve icinde lazer bulunan hassas optik bir aygita cekilir Hava orneklemeli dedektorler gazli sondurme sistemi gibi otomatik yangin cevap sistemlerini tetiklemekte ve arsiv ya da sunucu odalari gibi yuksek onem ya da kritik gorevlere sahip bolgelerde kullanilmaktadir Bircok hava orneklemeli duman dedektoru noktasal duman dedektorlerine gore daha hassas algilama yapma yetenegine sahiptir ve coklu alarm esik degerini saglamaktadir Esik degerleri cesitli duman seviyelerine gore ayarlanabilmektedir Bu ozellik hava orneklemeli dedektorlerin noktasal duman dedektorlerine gore cogalan bir yanginin uyarisini daha erken vermesini boylelikle otomatik sondurme sistemlerinin devreye girmesini yanginin zararlarinin azalmasini ve tahliye icin gerekli zamanin kisalmasini saglamaktadir Kaynakca Prosser Richard Birmingham Inventors And Inventions H M Patent Office originally 1881 later published by S R Publishers 1970 Residential Smoke Alarm Performance Thomas Cleary Building and Fire Research Laboratory National Institute of Standards and Technology UL Smoke and Fire Dynamics Seminar November 2007 Performance of Home Smoke Alarms Analysis of the Response of Several Available Technologies in Residential Fire Settings http www fire nist gov bfrlpubs fire07 art063 html 22 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bukowski Cleary et al Smoke detectors and americium 241 fact sheet Canadian Nuclear Society Retrieved 2009 08 31 Julie Louise Gerberding 2004 04 Toxicological Profile For Americium PDF 2 1MiB United States Department of Health and Human Services Agency for Toxic Substances and Disease Registry Retrieved 2009 08 29