Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için alakalı konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Ocak 2022) |
El örgüsü çorap, geleneksel yöntemlerle çoğu zaman yünden veya elverişli başka malzemelerden imal edilmiş iplerle elde örülen çoraplardır.
Farklı toplumlarda, özellikle Türk kültüründe ve Anadolu'da yünden örülen örneklerine sıklıkla rastlanmaktadır. Anadolu’da bazı yörelerde erkeklerin de çorap ördükleri bilinen bir durumdur.
Tanım
"El örgüsü" kavramı genel olarak pamuk, yün, tiftik veya elyaftan elde edilen ipliklerin ilmekler halinde birbiri içerisinden geçirilmesiyle oluşturulan dokuyu ifade eder. Bunlardan en yaygın olanı şiş ile örmedir. Sadece çorap değil eldiven, lif, bere, hırka, diz bağı, patik gibi eşyalar da tekniği bilenler tarafından kolaylıkla üretilir.
"Çorap", insanlar tarafından ayaklara geçirilen, baldırın veya dizin farklı bölümlerine kadar da çıkabilen ve vücudun bu bölümlerini dış etkenlerden korumak, ayrıca giysiyi tamamlamak amacıyla kullanılan örgü giyeceklerdir.
Tarihçe
Çorap örücülüğünün tarihi MÖ. 8. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Orta Asya’da gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda MÖ. 7. ve 8. yüzyıllarda Hun döneminden kalma Pazırık Kurganı'ndaki konç kısmı koçboynuzu motifleri ile süslü çoraplar bulunmuştur. Ayrıca Anadolu’da ilk örneklerin keçe çorap olduğu tespit edilmiştir.
Kullanılan hammaddeler ve malzemeler
Genellikle yün, tiftik veya pamuk bazen de ipekten yapılmış iplik gibi malzemelerden örülmektedir. Doğal boyalarla boyanan ya da boyanmayan iplik türleri mevcuttur, günümüzde sentetik iplikler de kullanılabilmektedir. Özetle hayvansal ve bitkisel lifler hammadeyi oluşturmaktadır.
Örgü tekniği
Araçsız örgü ve araçlı örgü olarak ikiye ayrılır. Araçlı örgü ise kendi içerisinde basit aletlerle ve makine ile yapılanlar şeklinde iki yönteme sahiptir. Geleneksel örme işlemi çoğunlukla şiş, tığ gibi basit araçlarla gerçekleştirilir. Bunun dışında iğne, mekik ve firkete örgülerine de rastlanır.
Çorabın bölümleri
El örgüsü bir çorapda; taban, topuk, burun, bileklik ve başlık bölümleri yer alır. Ayrıca çorabın uzunluğuna bağlı olarak konç bulunabilir.
Anadolu'da
Anadolu’da rastlanan yaygın el sanatlarından birisi olan çorap örücülüğünde ortaya çıkan ürünler yöreden yöreye farklılıklar göstermektedir. Üzerinde yer alan desenler, örgü tekniği ve kullanılan araçlar, kullanım amacı, renkler yöresel olarak değişebilmekte hatta çeşitlilikler ortaya çıkmaktadır.
Renklerine ve niteliklerine göre ak çoraplar, kara çoraplar, alaca çoraplar, kınalı çoraplar, tüylü çoraplar ve nakışlı çoraplar olarak sınıflandırılabilirler. Tek şiş, iki şiş ya da beş şişle örülen çoraplar vardır.
Motifler
- Bitkisel motifler: Çiçek, yaprak, ağaç, meyve
- Figürlü motifler: İnsan, hayvan veya el, ayak, göz
- Nesneli motifler: Muska, kandil, küpe, ayna
- Geometrik motifler: Düz, çapraz, verev, zikzak çizgiler, üçgen, kare, altıgen vb. formlar
Çorapla ilgili inanışlar
Çorabın teki kaybolmuşsa evdeki evli veya nişanlıların ayrılacağına yorulur. Çorabın örgüsündeki olağandışı kopma ve atmalar (hele de eşlerin ikisinin de çoraplarının üzerinde yakın veya benzer yerlerde ise) evliler arasında geçimsizlik olacağına işarettir.
Kaynakça
- Geleneksel Türk El Sanatlarından Çorap Örücülüğü, Eskişehir Çifteler İlçesi Örneği 25 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Yrd.Doç.Dr. Esra VAROL, Doç.Dr. Nilay ERTÜRK
- Kırşehir Yöresi El Örgüsü Çorapları: Günümüz Örnekleri 9 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Doç.Dr. Hande KILIÇARSLAN, Prof. Dr. Filiz N. ÖLMEZ, Prof. Dr. Sema ETİKAN, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 27, Haziran 2020 Cilt 22 Sayı 1 (25-39), DOI: 10.26468/trakyasobed.450060
- Kayseri El Örgü Çorapları Üzerine Etnografik Bir Araştırma, Doç. Dr. Banu Hatice GÜRCÜM, Aslıhan ÇİFÇİ, AKADEMİK SANAT TASARIM VE BİLİM DERGİSİ; 2017(Yaz)
- Şarkışla'da Çorapçılık - Emin Kuzucular, Sivas Folkloru, 1976 (Yün çorap tekniği üzerine ayrıntılı bir yazı)
- Türk El Sanatlarından El Örgüsü Çoraplar 25 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Doç.Dr. H. Örcün Barışta (Erdem, Yıl 1986, Cilt 2, Sayı 6, Sayfa: 867 - 882, 09/09/1986, Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları)
- İsmail ÖZTÜRK, 1998, "Geleneksel Türk El Sanatlarına Giriş", Ankara: Ürüm Yayınları.
Dipnotlar
- ^ Akpınarlı, H. F. ve Ortaç, H. S. (2008, 27-30 Ekim). Sivas El Örgüsü Çorapların Motif ve Kompozisyon Özellikleri. Cumhuriyet Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, Sayfa: 639-654
- ^ Diyarbekirli, N. (1972). Hun Sanatı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları
- ^ Akpınarlı, F. (1997). Geleneksel El Örgüsü Çoraplardan Çağdaş Yaklaşımlar. Türkiye’de El Sanatları Geleneği ve Çağdaş Sanatlar İçindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları: 1861 HAGEM Yayınları: 237 Seminer-Kongre Bildirileri Dizisi: 51. Sayfa: 157
- ^ Akpınarlı, H. F. ve Ortaç, H. S. (2008, 27-30 Ekim). Sivas El Örgüsü Çorapların Motif ve Kompozisyon Özellikleri. Cumhuriyet Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, Sayfa: 640
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Ağrı Yün Kazak ve Yün Çorapları 27 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Türkiye Kültür Portalı)
- Hemşin Çorabı - Rize 1 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Türkiye Kültür Portalı)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin alakali konuda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen tartisma sayfasini inceleyin veya yeni bir tartisma baslatin Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Ocak 2022 El orgusu corap geleneksel yontemlerle cogu zaman yunden veya elverisli baska malzemelerden imal edilmis iplerle elde orulen coraplardir Sivas Corabi Farkli toplumlarda ozellikle Turk kulturunde ve Anadolu da yunden orulen orneklerine siklikla rastlanmaktadir Anadolu da bazi yorelerde erkeklerin de corap ordukleri bilinen bir durumdur Tanim El orgusu kavrami genel olarak pamuk yun tiftik veya elyaftan elde edilen ipliklerin ilmekler halinde birbiri icerisinden gecirilmesiyle olusturulan dokuyu ifade eder Bunlardan en yaygin olani sis ile ormedir Sadece corap degil eldiven lif bere hirka diz bagi patik gibi esyalar da teknigi bilenler tarafindan kolaylikla uretilir Corap insanlar tarafindan ayaklara gecirilen baldirin veya dizin farkli bolumlerine kadar da cikabilen ve vucudun bu bolumlerini dis etkenlerden korumak ayrica giysiyi tamamlamak amaciyla kullanilan orgu giyeceklerdir TarihceCorap oruculugunun tarihi MO 8 yuzyila kadar uzanmaktadir Orta Asya da gerceklestirilen arkeolojik kazilarda MO 7 ve 8 yuzyillarda Hun doneminden kalma Pazirik Kurgani ndaki konc kismi kocboynuzu motifleri ile suslu coraplar bulunmustur Ayrica Anadolu da ilk orneklerin kece corap oldugu tespit edilmistir Kullanilan hammaddeler ve malzemelerGenellikle yun tiftik veya pamuk bazen de ipekten yapilmis iplik gibi malzemelerden orulmektedir Dogal boyalarla boyanan ya da boyanmayan iplik turleri mevcuttur gunumuzde sentetik iplikler de kullanilabilmektedir Ozetle hayvansal ve bitkisel lifler hammadeyi olusturmaktadir Orgu teknigi Aracsiz orgu ve aracli orgu olarak ikiye ayrilir Aracli orgu ise kendi icerisinde basit aletlerle ve makine ile yapilanlar seklinde iki yonteme sahiptir Geleneksel orme islemi cogunlukla sis tig gibi basit araclarla gerceklestirilir Bunun disinda igne mekik ve firkete orgulerine de rastlanir Corabin bolumleri El orgusu bir corapda taban topuk burun bileklik ve baslik bolumleri yer alir Ayrica corabin uzunluguna bagli olarak konc bulunabilir Anadolu daAnadolu da rastlanan yaygin el sanatlarindan birisi olan corap oruculugunde ortaya cikan urunler yoreden yoreye farkliliklar gostermektedir Uzerinde yer alan desenler orgu teknigi ve kullanilan araclar kullanim amaci renkler yoresel olarak degisebilmekte hatta cesitlilikler ortaya cikmaktadir Renklerine ve niteliklerine gore ak coraplar kara coraplar alaca coraplar kinali coraplar tuylu coraplar ve nakisli coraplar olarak siniflandirilabilirler Tek sis iki sis ya da bes sisle orulen coraplar vardir Motifler Bitkisel motifler Cicek yaprak agac meyve Figurlu motifler Insan hayvan veya el ayak goz Nesneli motifler Muska kandil kupe ayna Geometrik motifler Duz capraz verev zikzak cizgiler ucgen kare altigen vb formlarCorapla ilgili inanislar Corabin teki kaybolmussa evdeki evli veya nisanlilarin ayrilacagina yorulur Corabin orgusundeki olagandisi kopma ve atmalar hele de eslerin ikisinin de coraplarinin uzerinde yakin veya benzer yerlerde ise evliler arasinda gecimsizlik olacagina isarettir KaynakcaGeleneksel Turk El Sanatlarindan Corap Oruculugu Eskisehir Cifteler Ilcesi Ornegi 25 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yrd Doc Dr Esra VAROL Doc Dr Nilay ERTURK Kirsehir Yoresi El Orgusu Coraplari Gunumuz Ornekleri 9 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Doc Dr Hande KILICARSLAN Prof Dr Filiz N OLMEZ Prof Dr Sema ETIKAN Trakya Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi 27 Haziran 2020 Cilt 22 Sayi 1 25 39 DOI 10 26468 trakyasobed 450060 Kayseri El Orgu Coraplari Uzerine Etnografik Bir Arastirma Doc Dr Banu Hatice GURCUM Aslihan CIFCI AKADEMIK SANAT TASARIM VE BILIM DERGISI 2017 Yaz Sarkisla da Corapcilik Emin Kuzucular Sivas Folkloru 1976 Yun corap teknigi uzerine ayrintili bir yazi Turk El Sanatlarindan El Orgusu Coraplar 25 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Doc Dr H Orcun Barista Erdem Yil 1986 Cilt 2 Sayi 6 Sayfa 867 882 09 09 1986 Ataturk Dil ve Tarih Yuksek Kurumu Yayinlari Ismail OZTURK 1998 Geleneksel Turk El Sanatlarina Giris Ankara Urum Yayinlari Dipnotlar Akpinarli H F ve Ortac H S 2008 27 30 Ekim Sivas El Orgusu Coraplarin Motif ve Kompozisyon Ozellikleri Cumhuriyet Doneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri Sayfa 639 654 Diyarbekirli N 1972 Hun Sanati Istanbul Milli Egitim Basimevi Milli Egitim Bakanligi Kultur Yayinlari Akpinarli F 1997 Geleneksel El Orgusu Coraplardan Cagdas Yaklasimlar Turkiye de El Sanatlari Gelenegi ve Cagdas Sanatlar Icindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri Ankara Kultur Bakanligi Yayinlari 1861 HAGEM Yayinlari 237 Seminer Kongre Bildirileri Dizisi 51 Sayfa 157 Akpinarli H F ve Ortac H S 2008 27 30 Ekim Sivas El Orgusu Coraplarin Motif ve Kompozisyon Ozellikleri Cumhuriyet Doneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri Sayfa 640Ayrica bakinizHemsin corabi OrguDis baglantilarAgri Yun Kazak ve Yun Coraplari 27 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkiye Kultur Portali Hemsin Corabi Rize 1 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkiye Kultur Portali