Elektromanyetik indüksiyon, değişen bir alana maruz kalmış bir iletkenin üzerindeki potansiyel fark (voltaj) üretimidir.
Keşfi 1831 yılında Michael Faraday tarafından yapılmıştır. Joseph Henry, buna benzer bir keşif yaptı ancak, buluşlarını yayınlamadı.
Elektromanyetik ürünlenim, Franz Ernst Neumann’ın çalışmaları nedeniyle, Faraday ve Neumann’ın ürünlenim yasası olarak bilinmektedir. Faraday’ın ürünlenim yasası, elektromotor kuvveti üretmek için, manyetik alanın bir devre ile nasıl etkileşime gireceğini tahmin eden en temel elektromanyetik yasadır. Bu yasa, transformatörlerin, indüktörlerin ve birçok elektrik motorlarının, Jeneratörlerin ve selenoidlerin çalışma prensibidir. Maxwell-Faraday eşitliği, Faraday yasasının bir genellemesidir ve Maxwell’in denkleminin bir formudur.
Tarihçe
Elektromanyetik ürünlenim bağımsız olarak, 1831 yılında Joseph Henry ve Michael Faraday tarafından keşfedilmiştir. Ancak, Faraday, yaptığı çalışmaların sonucunu açıklayan ilk kişidir. 29 Ağustos 1831 yılında, Faraday’ın, ilk elektromanyetik deneysel gösteriminde, Faraday, iki teli, bir demir halkanın ya da torus’un zıt iki yanına sardı(modern bir toroidal transformatöre benzer bir düzenleme). Faraday’ın keşfedilen elektromıknatıs ile ilgili tarihsel değerlendirmesine dayanarak, bir telden, akım akmaya başladığı zaman, bir dalga türü halka boyunca hareket etmeye başlar ve halkanın karşı tarafında bazı elektriksel etkilerin oluşmasına sebep olur. Faraday, bir teli galvanometrenin içerisine tıkadı ve diğerini de bir pile bağladı ve onları seyretti. Gerçekten de, Faraday, bir teli pile bağladığında diğerini ise bağlamadığında orada geçici bir akım oluştuğunu gördü (o buna ‘elektriğin dalgası’ diyordu.). Bu ürünlenim, pil bağlandığı ve kesildiği zaman, manyetik akıda meydana gelen değişimden ötürü oluşmuştur. İki ay içerisinde, Faraday elektromanyetik ürünlenimim bazı belirtilerini bulmuştur. Örneğin, Faraday bir çubuk mıknatısı tel sarılı olan bir bobinin içinde ve dışında hızlıca kaydırmış ve sürgülü bir elektrik kablosu ile çubuk mıknatıs yakınında dönen bir bakır disk tarafından sabit bir akım (DC) üretmiştir.
Faraday, kendisinin ‘kuvvet çizgileri’ olarak adlandırdığı kavram ile elektromanyetik ürünlenimi açıkladı. Ancak bilim insanları, Faraday’ın bu teorik fikirlerini reddetti. Çünkü, esas olarak, bu düşünceler matematiksel olarak formülleştirilmemişti. Faraday’ın fikirlerini, kendi nitel elektromanyetik teorisinin temeli olarak kullanan Maxwell, bir istisna ortaya attı. Maxwell araştırmalarında, elektromanyetik ürünlenimi diferansiyel denklemler olarak açıkladı ve bu denklemleri Faraday’ın yasasının orijinal versiyonundan az miktarda farklı olmasına ve EMF hareketini açıklamamasına rağmen, Oliver Heaviside Faraday yasası olarak adlandırdı. Heaviside’ ın modeli (Maxwel-Faraday denklemlerine bakınız.), Maxwell denklemleri olarak bilinen bu denklemlerin bugün tanınan şeklidir. Lenz’in yasası, 1834 yılında, Heinreich Lenz tarafından formül haline getirildi. Lenz yasası ‘devre boyuncaki akı’yı açıklamaktadır ve indüklenmiş EMF’nin ve elektromanyetik ürünlenims onucu oluşan akımın yönünü vermektedir.
Faraday’ın Yasası
Nitel Açıklama
Faraday’ın yasasının en yaygın versiyonu açıklamaktadır:
Herhangi bir kapalı devrede, indüklenmiş elektromotor kuvveti, devre boyunca olan manyetik akıdaki değişimin zamana oranının negatifine eşittir.
Faraday yasasının bu versiyonu, kesinlikle sadece kapalı bir devre sonsuz ince bir telin döngüsü oluğu zaman geçerlidir ve aşağıda tartışılan diğer koşullara geçerli değildir. Farklı bir versiyon olan Maxwell-Faraday denklemi (aşağıda tartışılan), bütün koşullar için geçerlidir.
Nicel Açıklama
Faraday’ın ürünlenim yasası, sınırı bir tel döngü olan varsayımsal bir yüzey (Σ) boyunca manyetik akıyı (ΦB) kullanır. Tel döngüsü hareket ettiğinden, yüzey için Σ(t) yazarız. Manyetik akı, yüzey alanı integrali tarafından tanımlanır.
Burada dA, hareket eden yüzeyin (Σ(t)) bir ögesinin yüzey alanı, B manyetik alan, B.dA ise bir vektör çarpımıdır (sonsuz miktarda manyetik akı). Daha fazla görsel anlamda, tel döngü boyunca bulunan manyetik akı, döngü boyunca geçen manyetik akı çizgilerinin sayısıyla orantılıdır.
Akı değiştiği zaman- çünkü B değeri değişiyor ya da tel döngüsü hareket ettiği ya da deforme olduğu için ya da ikisi de- Faraday’ın ürünlenim, bir tel döngünün, tel döngüyü bir kez dolaşmış bir birim yükten edinilmiş olarak tanımlanan, bir EMF’yi,, kazandığını söylemektedir. Buna denk olarak, bu, açık bir devre oluşturmak için, teli keserek baş tarafına takılan voltmetre ile ölçülen gerilimdir. Lorentz kuvvet yasasına göre (SI sisteminde)
tel döngüdeki EMF:
Burada E elektrik alan, B manyetik alan (manyetik akı yoğunluğu, manyetik ürünlenim olarak da bilinen), dℓ, tel boyunca sonsuz miktarda yay uzunluğu ve çizgi integrali tel boyunca ölçülmektedir. (tel şekli ve eğri boyunca çakışan) Ayrıca EMF, manyetik akıdaki değişim tarafından da belirlenir.
Burada , volt cinsinden elektromotor kuvveti, ΦB ise weber cinsinden manyetik akıdır. Elektromotor kuvvetinin yönü, Lenz yasası tarafından belirlenir. Bir bobine sıkıca sarılmış bir tel için, N sarımdan oluşmaktadır ve her birinin ΦB değeri aynıdır. Faraday’ın ürünlenim yasası bu durumu şu şekilde açıklamaktadır.
Burada n, tel sarım sayısını, ΦB ise, weber cinsinden, bir döngü boyunca olan manyetik akıyı belirtmektedir.
Maxwell-Faraday denklemi
Maxwell-Faraday denklemi, zaman ile değişen manyetik alana, her zaman uzamsal olarak değişen ve konservatif olmayan bir elektrik alanın eşlik ettiğini belirten Faraday’ın yasasının bir genellemesi olarak kabul edilmektedir. Maxwell-Faraday denklemi aşağıdaki gibidir.
SI sisteminde,, rotasyonel operatörü, E(r,t) elektrik alanı, B(r,t) manyetik alanı belirtmektedir. Bunlar, genel olarak konum-zaman (r-t) fonksiyonlarıdır.
Maxwell-Faraday denklemi, 4 adet olan Maxwell denklemlerinin bir tanesidir ve sonuç olarak, klasik elektromanyetizma teorisinde temel bir rol oynamaktadır. Ayrıca, bu denklem, Kelvin-Stokes teoremi ile integral formunda da yazılabilmektedir.
Σ, ∂Σ kapalı konturu tarafından sınırlanan bir yüzeydir.,
E elektrik alandır, B ise manyetik alandır.
dℓ, ∂Σ konturunun, sonsuz miktarda küçük vektör ögesidir
dA, Σ yüzeyinin sonsuz miktarda küçük vektör ögesidir. Eğer yönü, yüzey yamasına dik ise, değeri, yüzeyin sonsuz miktarda küçük olan yamalarının alanına eşittir.
dℓ ve dA, işaret belirsizliğine sahiptir. Doğru işareti bulabilmek için, Kelvin-,Stokes teoreminde anlatılan sağ el kuralı kullanılmaktadır. Düzlemsel bir Σ yüzeyi için, ∂Σ eğrisinin pozitif yol ögesi dℓ, sağ el kuralı yardımıyla, sağ elin başparmağı, Σ yüzeyindeki normal n yönünde olduğu zaman bulunmaktadır.
∂Σ etrafındaki integral yol integrali ya da çizgi integrali olarak söylenmektedir.
Not olarak, E değeri için, sıfırdan farklı bir çizgi integrali, yükler tarafından üretilen elektrik alanın davranışından farklıdır. Yükler tarafından üretilmiş E alanı, Poisson denkleminin çözümü olan skaler bir alanın gradyanı olarak açıklanır. Ayrıca, çizgi integralide sıfır (0)dır. Bakınız gradyan teoremi. Uzay boyunca olan, herhangi bir ∂Σ yolu için ve herhangi bir sınırlandırılmış Σ yüzey için integral denklemi doğrudur. Eğer Σ yüzeyi zaman içerisinde değişmiyor ise, denklem aşağıdaki şekilde yazılabilmektedir.
Sağ el kuralında yüzey integrali, Σ yüzeyi boyunca olan ΦB manyetik akısı için açık bir ifadedir.
Faraday’ın Yasasının İspatı
Maxwell-Faraday denklemini dahil ederek, Lorentz kuvvet yasası ile birlikte, Maxwell’in denklemleri klasik elektromanyetizmada her şeyi elde etmek için yeterli bir temel oluşturmaktadır. Sonuç olarak, Faraday’ın yasasını açıklamak için bu denklemlerin kullanılması mümkündür. Bu ispatın taslağını görebilmek için, aşağıdaki kutucuğa basınız. (Bir alternatif yaklaşım içerisinde, burada belirtilmeyen ancak eşit olarak geçerli, Faraday’ın yasası başlamak noktası olarak kabul edilebilmiştir ve Maxwell-Faraday denklemi ya da diğer yasaları ispatlamak için kullanılmıştır.
Faraday’ın Yasasına Karşı Örnekler
- Faraday’ın disk elektrik jeneratörü. Disk, açısal bir ω oranı ile dönmektedir ve static B manyetik alanı içerisindeki dairesel iletken yarıçapı taramaktadır. v × B olan manyetik Lorentz kuvveti, iletken çembere, iletken yarıçap boyunca akım sürmektedir ve bu devreyi alt fırça ve disk destek aksı boyunca tamamlamaktadır. Bu cihaz, devrenin şekli sahip olmamasına ve devre boyunca olan akı, zaman ile birlikte değişmemesine rağmen, bir EMF ve bir akım üretmektedir.
- Faraday’ın yasasına karşı bir örnek aşırı geniş ele alındığı zaman. Bir tel (katı kırmızı çizgiler) bir devre oluşturmak için gümüşten yapılmış iki adet birbirine dokunan metal plakalara bağlanmıştır. Bütün sistem, sayfaya normal olarak, düzgün bir manyetik alan içerisinde oturmaktadır. Eğer, ‘devre’ kelimesi, ‘birincil akım yolu’ olarak yorumlanır ise, plakalar döndükçe, ‘devre’ boyunca olan manyetik akı dramatik bir biçimde değişecektir, bu sırada hemen hemen EMF, hala, sıfırdır ve bu durum Faraday’ın yasası ile çelişmektedir. (Feynman Lectures on Physics Vol. II page 17-3.)
İnce tel döngüler için, her zaman Faraday’ın yasası doğru olmasına rağmen, eğer diğer kontekslere safça sonuç veremiyorsa, yanlış sonuçlar verebilmektedir. Eş kutuplu jeneratör (yukarıda solda), bu duruma bir örnektir. Homojen bir manyetik alan içerisinde dönen bir yuvarlak disk, sabit bir zaman içerisinde bir DC EMF üretmektedir. Faraday’ın yasalarında, EMF, akının zamana bağlı olan türevidir, yani eğer manyetik akı kalıcı olarak sürekli büyür ise, DC EMF oluşumu mümkün olur. Ancak jeneratörler, manyetik alan sabittir ve disk aynı pozisyonda durmaktadır. Yani, hiçbir manyetik akı daha daha çok büyüyemez. Sonuç olarak, bu örnek, Faraday’ın yasası ile analiz edilememektedir.
Feynman nedeniyle, diğer bir örnek, EMF isteğe başlı olarak küçük olmasına rağmen, devre boyunca olan akı büyük bir şekilde değişmektedir. Sağ üst başlık ve figüre bakınız.
Bu iki örnekte de, akım yolunda bulunan değişimler, devreyi oluşturan materyallerin hareketinden farklıdır. Materyal içerisinde bulunan elektronlar, kenarlarındaki çalışma fonksiyonundaki sınırlama ve toplu olarak saçılmadan ötürü, materyali oluşturan atomların hareketini izlemeye meyillidir. Sonuç olarak, bir materyalin atomları, beraberinde elektronları (Lorentz kuvvetine tabi tutarak) da sürükleyerek, bir manyetik alan boyunca hareket ettiği zaman, hareketsel olarak EMF üretilir. Eş kutuplu jeneratörde, devrenin genel geometrisi aynı kalıyor olmasına rağmen, materyalin atomları hareket etmektedir. İkinci örnekte, devrenin genel geometrisi büyük oranda değişiyor olmasına rağmen, materyalin bütün atomları hareketsizdir. Diğer taraftan, Faraday’ın yasaları, her zaman ince teller için geçerlidir. Çünkü devrenin geometrisi, her zaman, materyalde bulunan atomların hareketinin direkt ilişkisinde değişmektedir.
Faraday’ın yasası, bütün durumlarda uygulanmamasına rağmen, Maxwell-Faraday denklemi ve Lorentz kuvvet yasası her zaman doğrudur ve her zaman direkt olarak kullanılabilmektedir.
Yukarıdaki iki örnekte, Faraday’ın yasası için uygun bir çizgi integrali seçildiği zaman doğru olarak çalışmaktadır. İnce tellerin kontekstleri dışında, yol, hiçbir zaman, iletkene giden en kısa yol olarak seçilmemelidir. Bu durum, detaylı olarak, ‘The Electromagnetodynamics of Fluid" by W. F. Hughes and F. J. Young, John Wiley Inc. (1965)’de açıklanmıştır.
Uygulamalar
Elektromanyetik ürünlenimin prensipleri birçok cihaz ve sistemde uygulanmaktadır.
Bunlar:
•Akım Kelepçesi •Elektrik Jeneratörleri •Elektromanyetik şekillendirme •Grafik tablet •Hall efekt metre • Ürünlenim ocakları • Ürünlenim motorları • Ürünlenims ızdırmazlık • Ürünlenim kaynağı •Endüktif şarj •İndüktörler •Manyetik akış metre •Mekanik enerjili el feneri •Pikaplar •Rowland Halkası •Transkraniyal manyetik stimülasyon •Trafo •Kablosuz enerji transferi
Elektrik Jeneratörü
EMF, bir devrenin göreceli hareketi nedeniyle, Faraday’ın ürünlenim yasası tarafından üretilmektedir ve manyetik alan elektrik jeneratörlerinin altında yatan olgudur. Kalıcı bir mıknatıs, iletkene göre hareket ettiği zaman ya da benzeri., bir elektromotor kuvveti oluşturur. Eğer tel bir elektrik yükü boyunca bağlı ise, akım akacaktır ve sonuç olarak, mekanik enerji, elektrik enerjisine çevrilir, elektrik enerjisi oluşturulur. Örneğin, resimde bidon tipli jeneratör görülmektedir. Bu düşüncenin farklı bir uygulaması Faraday’ın diskidir.
Faraday’ın disk örneğinde, disk, diske dik olan bir manyetik alana tekdüze olarak döndürülmüştür ve bu durum Lorentz kuvveti nedeniyle, bir akımın radyal kolda akmasına sebep olmaktadır. Bu akımı sürdürmek için mekanik işin gerekli olduğunun nasıl ortaya çıktığını anlamak ilginçtir. Üretilmiş akım, iletken çember boyunca aktığı zaman, Ampere’in devre yasası boyunca bir manyetik alan oluşur (şekilde indüklenmiş B olarak belirtilmiştir.) Sonuç olarak, çember, diskin dönüşüne karşı direnen bir elektro mıknatıs olur (Lenz yasasının bir örneği). Şeklin uzak tarafında, geri dönen akım, döner koldan çemberin uzak tarafı boyunca alt fırçaya akar. B-alanı, uygulanan B-alanına karşı olan geri dönüş akımı tarafından indüklenmektedir ve dönüş nedeniyle, akıdaki artmaya karşı, devrenin bu tarafı boyunca olan akıyı azaltma eğiliminde olur. Şeklin yakın tarafında, geri dönen akım, çemberin yakın tarafı boyunca döner koldan, alt fırçaya doğru akar. İndüklenmiş B-alanı, devrenin bu tarafında bulunan akıyı, dönüş nedeniyle akıda oluşan azalmaya karşı, artırmaktadır. Sonuç olarak, devrenin iki tarafı da dönüşe karşı bir EMF üretmektedir. Diski hareketli tutmak için gerekli olan enerji, bu reaktif kuvvete rağmen, tam olarak üretilen elektriksel enerjiye eşittir. (+ sürtünme nedeniyle kaybedilen enerji, Joule ısınması ve diğer verimsizlikler). Bu, mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirirken bütün jeneratörlerde olan yaygın bir durumdur.
Elektrik transformatörü
Faraday’ın yasası tarafından tahmin edilen EMF, ayrıca elektrik transformatörlerinden de sorumludur. Tel bir döngüde bulunan elektrik akımı değiştiği zaman, değişen akım manyetik alanda bir değişim olmasına neden olur. Bu manyetik alana ulaşan ikinci bir tel, bu değişimi birleşen manyetik akısının içerisinde olarak manyetik alan içerisinde tecrübe eder(d ΦB / d t). Sonuç olarak, bir elektro motor kuvveti, ikinci döngü içerisinde kurulur ve indüklenmiş EMF ya da EMF transformatörü olarak belirtilir.
Manyetik Debimetre
Faraday’ın yasası, elektriksel olarak iletken sıvıların ve çamurların akışını ölçmek amacıyla kullanılmaktadır. Bunu yapan aygıtlara, manyetik debimetre denilmektedir. İndüklenmiş voltaj Σ, v hızı hareketi ile hareket eden bir iletken nedeniyle B manyetik alanında oluşur. Bu, aşağıdaki formül ile açıklanır.
Burada ℓ, manyetik debimetre içerisindeki elektrotlar arasında bulunan mesafedir.
Girdap Akımları
Üniform manyetik alan içerisinde hareket eden veya değişen manyetik alan içerisinde bile sabit halde olan (sınırlı boyutlardaki) iletkenlerin, kendileri dahilinde uyarılmış akımları vardır Bu indüklenmiş girdap akımları istenmiyor olabilir. Çünkü bunlar, iletkenin direnci içerisinde, enerjiyi dağıtmaktadır. Bu istenmeyen indüktif etkileri kontrol etmek için kullanılan bir dizi yöntem bulunmaktadır.
•Elektrik motorlarındaki elektromıknatıslar, jeneratörler ve transformatörler katı metal kullanmazlar. Ancak bunun yerine laminasyon adı verilen, ince metal plakalar kullanılır. Aşağıda anlatıldığı gibi, bu plakalar parazit girdap akımlarını azaltır.
•Elektronikte, endüktif bobinler genellikle, parazit akışını en aza indirmek amacıyla manyetik çekirdek kullanırlar. Bunlar, her şekli alabilen bir metal tozu ve reçine bağlayıcısı karışımıdır. Bağlayıcı, parazitik akımın tozlaştırılmış metalden geçmesini engeller.
Elektromıknatıs Laminasyosları
Katı bir metal kütle, bir manyetik alan içerisinde döndüğü zaman, girdap akımları oluşmaktadır. Metalin dış kısımları iç kısımlarından daha fazla güç çizgileri kestiği için, bu sebeple, uyarılmış elektromotif güç sabit olmadığı için, en düşük ve yüksek potansiyellerin arasında akım kurmaya çalışır.
Girdap akımları, büyük miktarda enerji tüketmektedir. Ayrıca, genellikle, sıcaklıkta zararlı bir miktarda artış olmasına neden olurlar.
Bu örnek içerisinde, sadece 5 adet laminasyon ya da plaka, girdap akımının alt bölümünü göstermek amacıyla gösterilmiştir. Pratik kullanımda, laminasyonların ya da punchların sayısı, inch başına 40 ile 66 olarak değişiklik göstermektedir. Plakalar, yalıtım ile ayrılabildiği zaman, gerilim, plakaların doğal pas/oksit kaplama lamelleri arasında akımı önlemek için yeterli olacak şekilde düşük olur.
Bu, bir CD oynatıcısının içerisinde kullanılan bir DC motorundaki ve yaklaşık olarak 20 mm çapındaki bir pervanedir. Unutmayın ki elektromagnet kutup parçalarının levhaları, parazitik indükleyici kayıpları sınırlandırmak için kullanılır.
İndüktörler içinde Parazit Ürünlenim
Bu çizimde, dönen bir armatür üzerindeki sağlam bir bakır çubuk, sadece alan mıknatısının, N kutup parçasının altından geçmektedir. Çubuk indüktörü üzerindeki kuvvet hatlarının dengesiz dağılımını not ediniz. Manyetik alan daha yoğundur ve sonuç olarak, bakır çubuğun sol kenarlarındaki (c, d) alan daha zayıf iken, sağ kenarındaki (a, b) alan daha güçlüdür. Çubuğa karşı alan kuvveti içerisindeki, bu fark, bakır çubuk helezonlar ya da girdap akımları üretir. Çünkü, çubuğun iki kenarı da aynı hızla hareket etmektedir. Elektrik motorları, jeneratörler ve transformatörler gibi yüksek akımlı güç-frekans cihazları, paralellerde, büyük katı iletkenler içerisinde oluşabilen girdap akımlarını dağıtmak için, küçük çift iletkenler kullanır. Aynı prensip, güç frekansından yüksekteki transformatörlere uygulanmaktadır. Örneğin, switch –mode güç kaynaklarında ve rayo alıcılarının ara frekans bağlama transformatörlerinde kullanılır.
Faraday’ın Yasası ve İzafiyet
İki Olgu
Bazı fizikçiler Faraday’ın yasasının iki farklı olguyu tanımlayan, tek bir denklem olduğunu söylemişlerdi. Bu olgular şunlardı: Biri, hareketsel EMF, hareket eden bir tel üzerinde (Lorentz kuvvetine bakınız.) bulunan bir manyetik kuvvet tarafında üretilmektedir. Diğeri ise, transformatör EMF, değişen manyetik alan nedeniyle, bir elektrik kuvveti tarafından üretilir. (Maxwell-Faraday denklemi nedeniyle).
James Clerk Maxwell, bu etkiye 1861 yılında ‘On Physical Lines of Force’ adlı kağıdında dikkat çekti. Kağıdın ikinci kısmının ikinci yarısında, Maxwell, bu iki olgu için ayrı bir fiziksel açıklama vermektedir. Elektro manyetik ürünlenimin bu iki yönü için bazı modern kitaplarda referans yapılmıştır. Richard Feynman’ın belirttiği gibi:
Yani bir devrim içerisindeki emf'nin akı kuralı, akı değişiminde bile devrimin uyguladığı manyetik akıdaki değişim oranına eşittir çünkü alan değişebilir veya çevirim hareket eder(veya ikisi de)
Bizim bu kural ile ilgili olan açıklamalarımız da, devre hareketi için olan iki durumun – tamamen farklı olan iki yasasını ve alan değişimleri için kullandık.Biz fizikte, bu kadar basit ve kesin bir genel prensibin, iki farklı fenomenin analizinin gerçek anlamda anlaşılmasında gerekli olduğu bir alan bilmiyoruz.
— Richard P. Feynman, The Feynman Lectures on Physics
Einstein’ın Görüşü
Bu bariz ikilem üzerindeki yansıma özelliği, görecelik kuramını geliştirmek için Einstein'ı kullandığı başlıca yollardan biridir:
Maxwell’in elektrodinamikleri bilinir ki-tıpkı şimdi anlaşıldığı üzere-hareketli cisimlere uygulandığı zaman, fenomen içerisinde bulunmayan asimetrilere yol açar. Mesela, bir mıknatısın bir iletken üzerindeki karşıt elektrodinamik etkisi buna örnek olabilir.
Bu gözlemlenebilir fenomen, sıradan görüş bu cisimlerden biri veya diğeri hareket halindeykenki iki durum arasında keskin bir fark çizerken, bu kural burada sadece iletken ve mıknatısın göreli hareketine dayanır. Eğer iletken sabitken magnet hareket ediyorsa, mıknatısın etrafında belli bir enerjideki elektriksel alan oluşur ve bu alan iletkenin parçalarının sabit olduğu yerlerde akım oluşturur.
Fakat eğer mıknatıs sabit ve iletken hareketliyse, mıknatısın etrafında herhangi bir elektriksel alan oluşmaz. Bu sırada kondüktörün içerisinde karşılık gelmeyen bir elektro motor kuvvet buluruz fakat bu kuvvet- her iki durumda da göreli hareketin eşitliğini kabul ettiğimizde- aynı yollar üzerinde elektrik akımlarına sebep olur ve bunların yoğunluğu normal durumda oluşan elektrik kuvvetine eşittir Bunların sınıfları, Dünya’nın hafif medyuma göre olan herhangi bir çeşit hareketini keşfetmek içinki başarısız denemelerle birlikte, tıpkı mekaniğin mutlak dinlenme fikrine karşı hiçbir özellik göstermemesindeki gibi elektrodinamik fenomeni öne sürer.
— Albert Einstein, On the Electrodynamics of Moving Bodies'
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Elektromanyetik induksiyon degisen bir alana maruz kalmis bir iletkenin uzerindeki potansiyel fark voltaj uretimidir Kesfi 1831 yilinda Michael Faraday tarafindan yapilmistir Joseph Henry buna benzer bir kesif yapti ancak buluslarini yayinlamadi Elektromanyetik urunlenim Franz Ernst Neumann in calismalari nedeniyle Faraday ve Neumann in urunlenim yasasi olarak bilinmektedir Faraday in urunlenim yasasi elektromotor kuvveti uretmek icin manyetik alanin bir devre ile nasil etkilesime girecegini tahmin eden en temel elektromanyetik yasadir Bu yasa transformatorlerin induktorlerin ve bircok elektrik motorlarinin Jeneratorlerin ve selenoidlerin calisma prensibidir Maxwell Faraday esitligi Faraday yasasinin bir genellemesidir ve Maxwell in denkleminin bir formudur TarihceFaraday in demir halka cihazinin bir diyagrami Sol bobinde gerceklesen akidaki degisim sol bobin icerisinde bir akim induklemektedir Faraday in diski ayrica kutuplu jeneratore bakiniz Elektromanyetik urunlenim bagimsiz olarak 1831 yilinda Joseph Henry ve Michael Faraday tarafindan kesfedilmistir Ancak Faraday yaptigi calismalarin sonucunu aciklayan ilk kisidir 29 Agustos 1831 yilinda Faraday in ilk elektromanyetik deneysel gosteriminde Faraday iki teli bir demir halkanin ya da torus un zit iki yanina sardi modern bir toroidal transformatore benzer bir duzenleme Faraday in kesfedilen elektromiknatis ile ilgili tarihsel degerlendirmesine dayanarak bir telden akim akmaya basladigi zaman bir dalga turu halka boyunca hareket etmeye baslar ve halkanin karsi tarafinda bazi elektriksel etkilerin olusmasina sebep olur Faraday bir teli galvanometrenin icerisine tikadi ve digerini de bir pile bagladi ve onlari seyretti Gercekten de Faraday bir teli pile bagladiginda digerini ise baglamadiginda orada gecici bir akim olustugunu gordu o buna elektrigin dalgasi diyordu Bu urunlenim pil baglandigi ve kesildigi zaman manyetik akida meydana gelen degisimden oturu olusmustur Iki ay icerisinde Faraday elektromanyetik urunlenimim bazi belirtilerini bulmustur Ornegin Faraday bir cubuk miknatisi tel sarili olan bir bobinin icinde ve disinda hizlica kaydirmis ve surgulu bir elektrik kablosu ile cubuk miknatis yakininda donen bir bakir disk tarafindan sabit bir akim DC uretmistir Faraday kendisinin kuvvet cizgileri olarak adlandirdigi kavram ile elektromanyetik urunlenimi acikladi Ancak bilim insanlari Faraday in bu teorik fikirlerini reddetti Cunku esas olarak bu dusunceler matematiksel olarak formullestirilmemisti Faraday in fikirlerini kendi nitel elektromanyetik teorisinin temeli olarak kullanan Maxwell bir istisna ortaya atti Maxwell arastirmalarinda elektromanyetik urunlenimi diferansiyel denklemler olarak acikladi ve bu denklemleri Faraday in yasasinin orijinal versiyonundan az miktarda farkli olmasina ve EMF hareketini aciklamamasina ragmen Oliver Heaviside Faraday yasasi olarak adlandirdi Heaviside in modeli Maxwel Faraday denklemlerine bakiniz Maxwell denklemleri olarak bilinen bu denklemlerin bugun taninan seklidir Lenz in yasasi 1834 yilinda Heinreich Lenz tarafindan formul haline getirildi Lenz yasasi devre boyuncaki aki yi aciklamaktadir ve induklenmis EMF nin ve elektromanyetik urunlenims onucu olusan akimin yonunu vermektedir Faraday in deneyi tel bobinleri arasindaki urunlenimi gostermektedir Sivi pil sag bir manyetik bir alan olusturmak icin kucuk bobin A boyunca akan bir akim saglamaktadir Bobinler sabit oldugu zaman akim induklenmez Ancak kucuk bobin buyuk bobinin B icine girip ciktigi zaman buyuk bobin boyunca olan manyetik aki degisir ve galvanometre tarafindan algilanan bir akim olusmasina neden olur Faraday in YasasiNitel Aciklama Faraday in yasasinin en yaygin versiyonu aciklamaktadir Herhangi bir kapali devrede induklenmis elektromotor kuvveti devre boyunca olan manyetik akidaki degisimin zamana oraninin negatifine esittir Faraday yasasinin bu versiyonu kesinlikle sadece kapali bir devre sonsuz ince bir telin dongusu olugu zaman gecerlidir ve asagida tartisilan diger kosullara gecerli degildir Farkli bir versiyon olan Maxwell Faraday denklemi asagida tartisilan butun kosullar icin gecerlidir Nicel Aciklama Yuzey integrali tanimi yuzeyi S kucuk yuzey ogelerine bolmeye dayanir Her bir oge yonu disariya dogru yuzeyin yonelimine bagli olarak ve ogelerin normalleri yonunde bir vektor olan dA buyuklugundeki alanlarla iliskilidir Faraday in urunlenim yasasi siniri bir tel dongu olan varsayimsal bir yuzey S boyunca manyetik akiyi FB kullanir Tel dongusu hareket ettiginden yuzey icin S t yazariz Manyetik aki yuzey alani integrali tarafindan tanimlanir FB S t B r t dA displaystyle Phi B iint limits Sigma t mathbf B mathbf r t cdot d mathbf A Burada dA hareket eden yuzeyin S t bir ogesinin yuzey alani B manyetik alan B dA ise bir vektor carpimidir sonsuz miktarda manyetik aki Daha fazla gorsel anlamda tel dongu boyunca bulunan manyetik aki dongu boyunca gecen manyetik aki cizgilerinin sayisiyla orantilidir Aki degistigi zaman cunku B degeri degisiyor ya da tel dongusu hareket ettigi ya da deforme oldugu icin ya da ikisi de Faraday in urunlenim bir tel dongunun tel donguyu bir kez dolasmis bir birim yukten edinilmis olarak tanimlanan bir EMF yi E displaystyle mathcal E kazandigini soylemektedir Buna denk olarak bu acik bir devre olusturmak icin teli keserek bas tarafina takilan voltmetre ile olculen gerilimdir Lorentz kuvvet yasasina gore SI sisteminde F q E v B displaystyle mathbf F q left mathbf E mathbf v times mathbf B right tel dongudeki EMF E 1q wireF dℓ wire E v B dℓ displaystyle mathcal E frac 1 q oint mathrm wire mathbf F cdot d boldsymbol ell oint mathrm wire left mathbf E mathbf v times mathbf B right cdot d boldsymbol ell Burada E elektrik alan B manyetik alan manyetik aki yogunlugu manyetik urunlenim olarak da bilinen dℓ tel boyunca sonsuz miktarda yay uzunlugu ve cizgi integrali tel boyunca olculmektedir tel sekli ve egri boyunca cakisan Ayrica EMF manyetik akidaki degisim tarafindan da belirlenir E dFBdt displaystyle mathcal E d Phi B over dt Burada E displaystyle mathcal E volt cinsinden elektromotor kuvveti FB ise weber cinsinden manyetik akidir Elektromotor kuvvetinin yonu Lenz yasasi tarafindan belirlenir Bir bobine sikica sarilmis bir tel icin N sarimdan olusmaktadir ve her birinin FB degeri aynidir Faraday in urunlenim yasasi bu durumu su sekilde aciklamaktadir E NdFBdt displaystyle mathcal E N d Phi B over dt Burada n tel sarim sayisini FB ise weber cinsinden bir dongu boyunca olan manyetik akiyi belirtmektedir Maxwell Faraday denklemi S kapali konturu tarafindan sinirlanan bir yuzey olan S ve sag el kurali tarafindan belirlenen n yonlendirmesi ile bir Kelvin Stokes teoremi ornegi Maxwell Faraday denklemi zaman ile degisen manyetik alana her zaman uzamsal olarak degisen ve konservatif olmayan bir elektrik alanin eslik ettigini belirten Faraday in yasasinin bir genellemesi olarak kabul edilmektedir Maxwell Faraday denklemi asagidaki gibidir E B t displaystyle nabla times mathbf E frac partial mathbf B partial t SI sisteminde displaystyle nabla times rotasyonel operatoru E r t elektrik alani B r t manyetik alani belirtmektedir Bunlar genel olarak konum zaman r t fonksiyonlaridir Maxwell Faraday denklemi 4 adet olan Maxwell denklemlerinin bir tanesidir ve sonuc olarak klasik elektromanyetizma teorisinde temel bir rol oynamaktadir Ayrica bu denklem Kelvin Stokes teoremi ile integral formunda da yazilabilmektedir SE dℓ S B t dA displaystyle oint partial Sigma mathbf E cdot d boldsymbol ell int Sigma frac partial mathbf B partial t cdot d mathbf A S S kapali konturu tarafindan sinirlanan bir yuzeydir E elektrik alandir B ise manyetik alandir dℓ S konturunun sonsuz miktarda kucuk vektor ogesidir dA S yuzeyinin sonsuz miktarda kucuk vektor ogesidir Eger yonu yuzey yamasina dik ise degeri yuzeyin sonsuz miktarda kucuk olan yamalarinin alanina esittir dℓ ve dA isaret belirsizligine sahiptir Dogru isareti bulabilmek icin Kelvin Stokes teoreminde anlatilan sag el kurali kullanilmaktadir Duzlemsel bir S yuzeyi icin S egrisinin pozitif yol ogesi dℓ sag el kurali yardimiyla sag elin basparmagi S yuzeyindeki normal n yonunde oldugu zaman bulunmaktadir S etrafindaki integral yol integrali ya da cizgi integrali olarak soylenmektedir Not olarak E degeri icin sifirdan farkli bir cizgi integrali yukler tarafindan uretilen elektrik alanin davranisindan farklidir Yukler tarafindan uretilmis E alani Poisson denkleminin cozumu olan skaler bir alanin gradyani olarak aciklanir Ayrica cizgi integralide sifir 0 dir Bakiniz gradyan teoremi Uzay boyunca olan herhangi bir S yolu icin ve herhangi bir sinirlandirilmis S yuzey icin integral denklemi dogrudur Eger S yuzeyi zaman icerisinde degismiyor ise denklem asagidaki sekilde yazilabilmektedir SE dℓ ddt SB dA displaystyle oint partial Sigma mathbf E cdot d boldsymbol ell frac d dt int Sigma mathbf B cdot d mathbf A Sag el kuralinda yuzey integrali S yuzeyi boyunca olan FB manyetik akisi icin acik bir ifadedir Faraday in Yasasinin IspatiMaxwell Faraday denklemini dahil ederek Lorentz kuvvet yasasi ile birlikte Maxwell in denklemleri klasik elektromanyetizmada her seyi elde etmek icin yeterli bir temel olusturmaktadir Sonuc olarak Faraday in yasasini aciklamak icin bu denklemlerin kullanilmasi mumkundur Bu ispatin taslagini gorebilmek icin asagidaki kutucuga basiniz Bir alternatif yaklasim icerisinde burada belirtilmeyen ancak esit olarak gecerli Faraday in yasasi baslamak noktasi olarak kabul edilebilmistir ve Maxwell Faraday denklemi ya da diger yasalari ispatlamak icin kullanilmistir Faraday in Yasasina Karsi OrneklerFaraday in disk elektrik jeneratoru Disk acisal bir w orani ile donmektedir ve static B manyetik alani icerisindeki dairesel iletken yaricapi taramaktadir v B olan manyetik Lorentz kuvveti iletken cembere iletken yaricap boyunca akim surmektedir ve bu devreyi alt firca ve disk destek aksi boyunca tamamlamaktadir Bu cihaz devrenin sekli sahip olmamasina ve devre boyunca olan aki zaman ile birlikte degismemesine ragmen bir EMF ve bir akim uretmektedir Faraday in yasasina karsi bir ornek asiri genis ele alindigi zaman Bir tel kati kirmizi cizgiler bir devre olusturmak icin gumusten yapilmis iki adet birbirine dokunan metal plakalara baglanmistir Butun sistem sayfaya normal olarak duzgun bir manyetik alan icerisinde oturmaktadir Eger devre kelimesi birincil akim yolu olarak yorumlanir ise plakalar dondukce devre boyunca olan manyetik aki dramatik bir bicimde degisecektir bu sirada hemen hemen EMF hala sifirdir ve bu durum Faraday in yasasi ile celismektedir Feynman Lectures on Physics Vol II page 17 3 Ince tel donguler icin her zaman Faraday in yasasi dogru olmasina ragmen eger diger kontekslere safca sonuc veremiyorsa yanlis sonuclar verebilmektedir Es kutuplu jenerator yukarida solda bu duruma bir ornektir Homojen bir manyetik alan icerisinde donen bir yuvarlak disk sabit bir zaman icerisinde bir DC EMF uretmektedir Faraday in yasalarinda EMF akinin zamana bagli olan turevidir yani eger manyetik aki kalici olarak surekli buyur ise DC EMF olusumu mumkun olur Ancak jeneratorler manyetik alan sabittir ve disk ayni pozisyonda durmaktadir Yani hicbir manyetik aki daha daha cok buyuyemez Sonuc olarak bu ornek Faraday in yasasi ile analiz edilememektedir Feynman nedeniyle diger bir ornek EMF istege basli olarak kucuk olmasina ragmen devre boyunca olan aki buyuk bir sekilde degismektedir Sag ust baslik ve figure bakiniz Bu iki ornekte de akim yolunda bulunan degisimler devreyi olusturan materyallerin hareketinden farklidir Materyal icerisinde bulunan elektronlar kenarlarindaki calisma fonksiyonundaki sinirlama ve toplu olarak sacilmadan oturu materyali olusturan atomlarin hareketini izlemeye meyillidir Sonuc olarak bir materyalin atomlari beraberinde elektronlari Lorentz kuvvetine tabi tutarak da surukleyerek bir manyetik alan boyunca hareket ettigi zaman hareketsel olarak EMF uretilir Es kutuplu jeneratorde devrenin genel geometrisi ayni kaliyor olmasina ragmen materyalin atomlari hareket etmektedir Ikinci ornekte devrenin genel geometrisi buyuk oranda degisiyor olmasina ragmen materyalin butun atomlari hareketsizdir Diger taraftan Faraday in yasalari her zaman ince teller icin gecerlidir Cunku devrenin geometrisi her zaman materyalde bulunan atomlarin hareketinin direkt iliskisinde degismektedir Faraday in yasasi butun durumlarda uygulanmamasina ragmen Maxwell Faraday denklemi ve Lorentz kuvvet yasasi her zaman dogrudur ve her zaman direkt olarak kullanilabilmektedir Yukaridaki iki ornekte Faraday in yasasi icin uygun bir cizgi integrali secildigi zaman dogru olarak calismaktadir Ince tellerin kontekstleri disinda yol hicbir zaman iletkene giden en kisa yol olarak secilmemelidir Bu durum detayli olarak The Electromagnetodynamics of Fluid by W F Hughes and F J Young John Wiley Inc 1965 de aciklanmistir UygulamalarElektromanyetik urunlenimin prensipleri bircok cihaz ve sistemde uygulanmaktadir Bunlar Akim Kelepcesi Elektrik Jeneratorleri Elektromanyetik sekillendirme Grafik tablet Hall efekt metre Urunlenim ocaklari Urunlenim motorlari Urunlenims izdirmazlik Urunlenim kaynagi Enduktif sarj Induktorler Manyetik akis metre Mekanik enerjili el feneri Pikaplar Rowland Halkasi Transkraniyal manyetik stimulasyon Trafo Kablosuz enerji transferi Elektrik Jeneratoru Karesel tel dongu w acisal hizi ile radyal olarak sabit bir degerin disari dogru isaretlenmis B manyetik alaninda donmektedir Devre iletken kenarlari olan ust ve alt diskler ile surgulu temas yapan fircalar tarafindan tamamlanmistir Bu bidon tipli jeneratorun basitlestirilmis versiyonudur EMF bir devrenin goreceli hareketi nedeniyle Faraday in urunlenim yasasi tarafindan uretilmektedir ve manyetik alan elektrik jeneratorlerinin altinda yatan olgudur Kalici bir miknatis iletkene gore hareket ettigi zaman ya da benzeri bir elektromotor kuvveti olusturur Eger tel bir elektrik yuku boyunca bagli ise akim akacaktir ve sonuc olarak mekanik enerji elektrik enerjisine cevrilir elektrik enerjisi olusturulur Ornegin resimde bidon tipli jenerator gorulmektedir Bu dusuncenin farkli bir uygulamasi Faraday in diskidir Faraday in disk orneginde disk diske dik olan bir manyetik alana tekduze olarak dondurulmustur ve bu durum Lorentz kuvveti nedeniyle bir akimin radyal kolda akmasina sebep olmaktadir Bu akimi surdurmek icin mekanik isin gerekli oldugunun nasil ortaya ciktigini anlamak ilginctir Uretilmis akim iletken cember boyunca aktigi zaman Ampere in devre yasasi boyunca bir manyetik alan olusur sekilde induklenmis B olarak belirtilmistir Sonuc olarak cember diskin donusune karsi direnen bir elektro miknatis olur Lenz yasasinin bir ornegi Seklin uzak tarafinda geri donen akim doner koldan cemberin uzak tarafi boyunca alt fircaya akar B alani uygulanan B alanina karsi olan geri donus akimi tarafindan induklenmektedir ve donus nedeniyle akidaki artmaya karsi devrenin bu tarafi boyunca olan akiyi azaltma egiliminde olur Seklin yakin tarafinda geri donen akim cemberin yakin tarafi boyunca doner koldan alt fircaya dogru akar Induklenmis B alani devrenin bu tarafinda bulunan akiyi donus nedeniyle akida olusan azalmaya karsi artirmaktadir Sonuc olarak devrenin iki tarafi da donuse karsi bir EMF uretmektedir Diski hareketli tutmak icin gerekli olan enerji bu reaktif kuvvete ragmen tam olarak uretilen elektriksel enerjiye esittir surtunme nedeniyle kaybedilen enerji Joule isinmasi ve diger verimsizlikler Bu mekanik enerjiyi elektrik enerjisine cevirirken butun jeneratorlerde olan yaygin bir durumdur Elektrik transformatoru Faraday in yasasi tarafindan tahmin edilen EMF ayrica elektrik transformatorlerinden de sorumludur Tel bir dongude bulunan elektrik akimi degistigi zaman degisen akim manyetik alanda bir degisim olmasina neden olur Bu manyetik alana ulasan ikinci bir tel bu degisimi birlesen manyetik akisinin icerisinde olarak manyetik alan icerisinde tecrube eder d FB d t Sonuc olarak bir elektro motor kuvveti ikinci dongu icerisinde kurulur ve induklenmis EMF ya da EMF transformatoru olarak belirtilir Manyetik Debimetre Faraday in yasasi elektriksel olarak iletken sivilarin ve camurlarin akisini olcmek amaciyla kullanilmaktadir Bunu yapan aygitlara manyetik debimetre denilmektedir Induklenmis voltaj S v hizi hareketi ile hareket eden bir iletken nedeniyle B manyetik alaninda olusur Bu asagidaki formul ile aciklanir E Bℓv displaystyle mathcal E B ell v Burada ℓ manyetik debimetre icerisindeki elektrotlar arasinda bulunan mesafedir Girdap AkimlariUniform manyetik alan icerisinde hareket eden veya degisen manyetik alan icerisinde bile sabit halde olan sinirli boyutlardaki iletkenlerin kendileri dahilinde uyarilmis akimlari vardir Bu induklenmis girdap akimlari istenmiyor olabilir Cunku bunlar iletkenin direnci icerisinde enerjiyi dagitmaktadir Bu istenmeyen induktif etkileri kontrol etmek icin kullanilan bir dizi yontem bulunmaktadir Elektrik motorlarindaki elektromiknatislar jeneratorler ve transformatorler kati metal kullanmazlar Ancak bunun yerine laminasyon adi verilen ince metal plakalar kullanilir Asagida anlatildigi gibi bu plakalar parazit girdap akimlarini azaltir Elektronikte enduktif bobinler genellikle parazit akisini en aza indirmek amaciyla manyetik cekirdek kullanirlar Bunlar her sekli alabilen bir metal tozu ve recine baglayicisi karisimidir Baglayici parazitik akimin tozlastirilmis metalden gecmesini engeller Elektromiknatis Laminasyoslari Kati bir metal kutle bir manyetik alan icerisinde dondugu zaman girdap akimlari olusmaktadir Metalin dis kisimlari ic kisimlarindan daha fazla guc cizgileri kestigi icin bu sebeple uyarilmis elektromotif guc sabit olmadigi icin en dusuk ve yuksek potansiyellerin arasinda akim kurmaya calisir Girdap akimlari buyuk miktarda enerji tuketmektedir Ayrica genellikle sicaklikta zararli bir miktarda artis olmasina neden olurlar Bu ornek icerisinde sadece 5 adet laminasyon ya da plaka girdap akiminin alt bolumunu gostermek amaciyla gosterilmistir Pratik kullanimda laminasyonlarin ya da punchlarin sayisi inch basina 40 ile 66 olarak degisiklik gostermektedir Plakalar yalitim ile ayrilabildigi zaman gerilim plakalarin dogal pas oksit kaplama lamelleri arasinda akimi onlemek icin yeterli olacak sekilde dusuk olur Bu bir CD oynaticisinin icerisinde kullanilan bir DC motorundaki ve yaklasik olarak 20 mm capindaki bir pervanedir Unutmayin ki elektromagnet kutup parcalarinin levhalari parazitik indukleyici kayiplari sinirlandirmak icin kullanilir Induktorler icinde Parazit Urunlenim Bu cizimde donen bir armatur uzerindeki saglam bir bakir cubuk sadece alan miknatisinin N kutup parcasinin altindan gecmektedir Cubuk induktoru uzerindeki kuvvet hatlarinin dengesiz dagilimini not ediniz Manyetik alan daha yogundur ve sonuc olarak bakir cubugun sol kenarlarindaki c d alan daha zayif iken sag kenarindaki a b alan daha gucludur Cubuga karsi alan kuvveti icerisindeki bu fark bakir cubuk helezonlar ya da girdap akimlari uretir Cunku cubugun iki kenari da ayni hizla hareket etmektedir Elektrik motorlari jeneratorler ve transformatorler gibi yuksek akimli guc frekans cihazlari paralellerde buyuk kati iletkenler icerisinde olusabilen girdap akimlarini dagitmak icin kucuk cift iletkenler kullanir Ayni prensip guc frekansindan yuksekteki transformatorlere uygulanmaktadir Ornegin switch mode guc kaynaklarinda ve rayo alicilarinin ara frekans baglama transformatorlerinde kullanilir Faraday in Yasasi ve IzafiyetIki Olgu Bazi fizikciler Faraday in yasasinin iki farkli olguyu tanimlayan tek bir denklem oldugunu soylemislerdi Bu olgular sunlardi Biri hareketsel EMF hareket eden bir tel uzerinde Lorentz kuvvetine bakiniz bulunan bir manyetik kuvvet tarafinda uretilmektedir Digeri ise transformator EMF degisen manyetik alan nedeniyle bir elektrik kuvveti tarafindan uretilir Maxwell Faraday denklemi nedeniyle James Clerk Maxwell bu etkiye 1861 yilinda On Physical Lines of Force adli kagidinda dikkat cekti Kagidin ikinci kisminin ikinci yarisinda Maxwell bu iki olgu icin ayri bir fiziksel aciklama vermektedir Elektro manyetik urunlenimin bu iki yonu icin bazi modern kitaplarda referans yapilmistir Richard Feynman in belirttigi gibi Yani bir devrim icerisindeki emf nin aki kurali aki degisiminde bile devrimin uyguladigi manyetik akidaki degisim oranina esittir cunku alan degisebilir veya cevirim hareket eder veya ikisi de Bizim bu kural ile ilgili olan aciklamalarimiz da devre hareketi icin olan iki durumun v B displaystyle stackrel mathbf v times B tamamen farkli olan iki yasasini ve E tB displaystyle stackrel mathbf nabla times E partial t B alan degisimleri icin kullandik Biz fizikte bu kadar basit ve kesin bir genel prensibin iki farkli fenomenin analizinin gercek anlamda anlasilmasinda gerekli oldugu bir alan bilmiyoruz Richard P Feynman The Feynman Lectures on Physics Einstein in Gorusu Bu bariz ikilem uzerindeki yansima ozelligi gorecelik kuramini gelistirmek icin Einstein i kullandigi baslica yollardan biridir Maxwell in elektrodinamikleri bilinir ki tipki simdi anlasildigi uzere hareketli cisimlere uygulandigi zaman fenomen icerisinde bulunmayan asimetrilere yol acar Mesela bir miknatisin bir iletken uzerindeki karsit elektrodinamik etkisi buna ornek olabilir Bu gozlemlenebilir fenomen siradan gorus bu cisimlerden biri veya digeri hareket halindeykenki iki durum arasinda keskin bir fark cizerken bu kural burada sadece iletken ve miknatisin goreli hareketine dayanir Eger iletken sabitken magnet hareket ediyorsa miknatisin etrafinda belli bir enerjideki elektriksel alan olusur ve bu alan iletkenin parcalarinin sabit oldugu yerlerde akim olusturur Fakat eger miknatis sabit ve iletken hareketliyse miknatisin etrafinda herhangi bir elektriksel alan olusmaz Bu sirada konduktorun icerisinde karsilik gelmeyen bir elektro motor kuvvet buluruz fakat bu kuvvet her iki durumda da goreli hareketin esitligini kabul ettigimizde ayni yollar uzerinde elektrik akimlarina sebep olur ve bunlarin yogunlugu normal durumda olusan elektrik kuvvetine esittir Bunlarin siniflari Dunya nin hafif medyuma gore olan herhangi bir cesit hareketini kesfetmek icinki basarisiz denemelerle birlikte tipki mekanigin mutlak dinlenme fikrine karsi hicbir ozellik gostermemesindeki gibi elektrodinamik fenomeni one surer Albert Einstein On the Electrodynamics of Moving Bodies