Enlem, Ekvator'un kuzeyindeki veya güneyindeki herhangi bir noktanın Ekvator'a olan açısal mesafesi. Enlemler, kuzey ve güney enlemleri olmak üzere ikiye ayrılırlar; derece, dakika ve saniye cinsinden ifade edilirler. Dünya üzerindeki aynı enleme sahip noktaların birleşmesi ile oluşan varsayımsal çemberlere ise paralel denir.
Özellikleri
- Ekvator'un güneyinde 90, kuzeyinde 90 adet olmak üzere toplam 180 paralel vardır.
- 0 derece paraleli Ekvator'dur.
- 90 derece kuzey paraleli Kuzey Kutup noktasıdır.
- 90 derece güney paraleli Güney Kutup noktasıdır.
- 66 derece kuzey paraleli Kuzey Kutup dairesidir
- 66 derece güney paraleli Güney Kutup dairesidir.
- Her paralel aralığı bir enlem derecesidir.
- Bütün paralel dairelerinin arasındaki uzaklık birbirine eşit ve 111 km'dir.
- Paraleller birbirlerini hiçbir zaman kesmezler.
- Ekvator hariç, her bir çaptaki paralelden -biri kuzey yarıküre, diğeri güney yarıkürede olmak üzere- ikişer tane vardır.
- Paralellerin çevre uzunlukları Dünya'nın şekline bağlı olarak ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe kısalır.
- Başlangıç paraleli Ekvatordur. Ekvator Dünyayı Kuzey Yarım Küre ve Güney Yarım Küre olmak üzere iki eşit parçaya böler.
- Enlem(paraleller)lerin uzunlukları gittikçe kısalır.
Paraleller arası mesafe
Paraleller arasındaki mesafelerin hesaplanması işleminde şu yol takip edilir:
Aralarında uzaklığı sorulan noktalar arasındaki enlem farkı bulunur. İstenilen merkezlerin her ikisi de aynı yarım kürede ise, numarası büyük paralelden küçük paralel çıkarılır. Farklı yarım küredeler ise paraleller toplanır.
Bulunan paralel farkı sabit uzaklık olan 111 ile çarpılır.
Etkileri
Enlem; iklimi güneş ışınlarının düşme açısını, sıcaklık dağılışını, denizlerin tuzluluk oranlarını, gece ile gündüz arasındaki zaman farkını, kalıcı kar sınırı yükseltisini, yerleşme ve tarım faaliyetlerinin sınırını, bitki örtüsü çeşitliliğini, toprak çeşidini, akarsu rejimlerini, tarım ürünleri çeşitliliğini, yerleşme biçimini, hayvanların dağılışını, vs. etkiler.
- Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru küçülür. Işınların atmosferdeki yolu uzar. Tutulma artar ve sıcaklık da kutuplara doğru azalır.
- Denizlerin sıcaklığı ve tuzluluğu kutuplara doğru azalır.
- Matematik iklim kuşakları oluşur
- Bitki örtüsü kutuplara doğru aralıksız kuşaklar oluşturur.
- Tarımın yükselti sınırı, Toktağan kar sınırı (Daimi kar sınırı), Orman üst sınırı kutuplara doğru azalır.
- Akarsuların donma süresi kutuplara doğru kısalır.
- Gece-gündüz arasındaki zaman farkı kutuplara doğru artar.
Aynı enlem üzerindeki merkezlerde ortak özellikler
- Ekvator'a ve kutuplara eşit uzaklıktadırlar.
- Güneş ışınlarını aynı açıyla alırlar.
- Gece-gündüz süreleri birbirine eşittir.
- Dünyanın çizgisel dönüş hızı aynıdır.
- Aynı iklim kuşağındadırlar. Fakat aynı iklim özelliği görülmeyebilir (özel konumdan dolayı).
- İki paralel arasındaki mesafe aynıdır.
- Başlangıç Paraleli Ekvator'dur(0 derece ile gösterilir) ve en büyük paraleldir.
- Bir paralel üzerinde bulunan bütün noktaların Ekvator ve kutup noktalarına uzaklıkları eşittir.
- Ardışık iki paralel arası uzaklık 111 km’dir.
- Merkezden alınan 1˚ lik açı farkı karşılığında çizilirler.
- Paralellerin dereceleri, Ekvatordan kutuplara doğru büyür.
- Çevre uzunlukları Ekvatordan kutuplara doğru kısalır ve kutuplarda nokta şeklini alır. Bu nedenle, aralarındaki alanlar da kutuplara yaklaştıkça küçülür.
- Paralel daireler meridyenlere diktir.
- Doğu-batı yönlü uzanırlar.
- Tam çemberdirler.
- Paralel daireler meridyenlere diktir. 90 kuzeyde ve 90 güneyde olmak üzere 180 paralel vardır. 360 meridyen olmasına rağmen 180 paralel olmasının nedeni paralellerin tam daire olmasıdır.
Kaynakça
- ^ a b Latitude and Longitude 15 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Worldatlas.com. Erişim: 5 Ekim 2012.
- ^ a b "parallel." 6 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Dictionary.com. Erişim: 5 Ekim 2012.
Ayrıca bakınız
Coğrafî terim ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Enlem Ekvator un kuzeyindeki veya guneyindeki herhangi bir noktanin Ekvator a olan acisal mesafesi Enlemler kuzey ve guney enlemleri olmak uzere ikiye ayrilirlar derece dakika ve saniye cinsinden ifade edilirler Dunya uzerindeki ayni enleme sahip noktalarin birlesmesi ile olusan varsayimsal cemberlere ise paralel denir Ekvator un kuzeyindeki ve guneyindeki enlemler uzerindeki her bir cembere paralel denir OzellikleriEkvator un guneyinde 90 kuzeyinde 90 adet olmak uzere toplam 180 paralel vardir 0 derece paraleli Ekvator dur 90 derece kuzey paraleli Kuzey Kutup noktasidir 90 derece guney paraleli Guney Kutup noktasidir 66 derece kuzey paraleli Kuzey Kutup dairesidir 66 derece guney paraleli Guney Kutup dairesidir Her paralel araligi bir enlem derecesidir Butun paralel dairelerinin arasindaki uzaklik birbirine esit ve 111 km dir Paraleller birbirlerini hicbir zaman kesmezler Ekvator haric her bir captaki paralelden biri kuzey yarikure digeri guney yarikurede olmak uzere ikiser tane vardir Paralellerin cevre uzunluklari Dunya nin sekline bagli olarak ekvatordan kutuplara dogru gidildikce kisalir Baslangic paraleli Ekvatordur Ekvator Dunyayi Kuzey Yarim Kure ve Guney Yarim Kure olmak uzere iki esit parcaya boler Enlem paraleller lerin uzunluklari gittikce kisalir Paraleller arasi mesafeParaleller arasindaki mesafelerin hesaplanmasi isleminde su yol takip edilir Aralarinda uzakligi sorulan noktalar arasindaki enlem farki bulunur Istenilen merkezlerin her ikisi de ayni yarim kurede ise numarasi buyuk paralelden kucuk paralel cikarilir Farkli yarim kuredeler ise paraleller toplanir Bulunan paralel farki sabit uzaklik olan 111 ile carpilir EtkileriEnlem iklimi gunes isinlarinin dusme acisini sicaklik dagilisini denizlerin tuzluluk oranlarini gece ile gunduz arasindaki zaman farkini kalici kar siniri yukseltisini yerlesme ve tarim faaliyetlerinin sinirini bitki ortusu cesitliligini toprak cesidini akarsu rejimlerini tarim urunleri cesitliligini yerlesme bicimini hayvanlarin dagilisini vs etkiler Gunes isinlarinin dusme acisi kutuplara dogru kuculur Isinlarin atmosferdeki yolu uzar Tutulma artar ve sicaklik da kutuplara dogru azalir Denizlerin sicakligi ve tuzlulugu kutuplara dogru azalir Matematik iklim kusaklari olusur Bitki ortusu kutuplara dogru araliksiz kusaklar olusturur Tarimin yukselti siniri Toktagan kar siniri Daimi kar siniri Orman ust siniri kutuplara dogru azalir Akarsularin donma suresi kutuplara dogru kisalir Gece gunduz arasindaki zaman farki kutuplara dogru artar Ayni enlem uzerindeki merkezlerde ortak ozelliklerEkvator a ve kutuplara esit uzakliktadirlar Gunes isinlarini ayni aciyla alirlar Gece gunduz sureleri birbirine esittir Dunyanin cizgisel donus hizi aynidir Ayni iklim kusagindadirlar Fakat ayni iklim ozelligi gorulmeyebilir ozel konumdan dolayi Iki paralel arasindaki mesafe aynidir Baslangic Paraleli Ekvator dur 0 derece ile gosterilir ve en buyuk paraleldir Bir paralel uzerinde bulunan butun noktalarin Ekvator ve kutup noktalarina uzakliklari esittir Ardisik iki paralel arasi uzaklik 111 km dir Merkezden alinan 1 lik aci farki karsiliginda cizilirler Paralellerin dereceleri Ekvatordan kutuplara dogru buyur Cevre uzunluklari Ekvatordan kutuplara dogru kisalir ve kutuplarda nokta seklini alir Bu nedenle aralarindaki alanlar da kutuplara yaklastikca kuculur Paralel daireler meridyenlere diktir Dogu bati yonlu uzanirlar Tam cemberdirler Paralel daireler meridyenlere diktir 90 kuzeyde ve 90 guneyde olmak uzere 180 paralel vardir 360 meridyen olmasina ragmen 180 paralel olmasinin nedeni paralellerin tam daire olmasidir Kaynakca a b Latitude and Longitude 15 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Worldatlas com Erisim 5 Ekim 2012 a b parallel 6 Subat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dictionary com Erisim 5 Ekim 2012 Ayrica bakinizBoylam Koordinat Buyuk daireCografi terim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz