Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ermeni dini ve mitolojisi, Ermenilerin Hıristiyanlığı kabulünden önceki ve Hristiyanlığı kabul ettikleri erken dönemlerdeki, Hristiyanlık dışı inanış, gelenek ve mitoloji bütününü ifade etmektedir. İlk dönemlerde kendine özgü karakterlerini korumakla birlikte Asyalı diğer kavimlerin ve çeşitli Anadolu uygarlıklarının inanç ve mitolojilerinden etkilenen Ermeni dini ve mitolojisi zamanla özellikle Perslerin etkisinde kalmış ve özellikle Zerdüştlüğü kendi farklı inanç, gelenek ve mitolojik yapısına adapte ederek benimsemiştir.
İlk dönemler
Ermenilerin ataları Anadolu’ya yaklaşık olarak MÖ ikinci binyılın ortalarında gelmiştir. Hint-Avrupa dil ailesinin, konuşanlarla akraba olan bu toplulukların diğer ilgili topluluklara benzer bir inanç yapısına sahip olduğu tahmin edilmektedir. Zamanla çoğunluğu Asyalı kökenli çevre kavimlerin kültürünün etkisinde kalan Ermeni kültürü, özellikle Hitit kültüründen etkilenmiştir. Örneğin Ermeni dini ve mitolojisinin önemli figürlerinden efsanevi kahraman ile Hitit mitolojisindeki Tarhundas gibi.
Ermenilerin yoğunlukta oldukları Van ve Muş dolaylarında eski Ermeni inanışlarına dair çeşitli ipuçlarına rastlanmıştır. Bulgular Ermenilerin Urartu kültürü etkisini de barındırdığını ortaya koymaktadır. Örneğin, Muş dolaylarında kült merkezi bulunan tanrı Vahagn’ın Urartu mitolojisindeki tanrı ’nın çoğu özelliğini asimile etmiştir.
Sonraları
Ermeniler ilk önce Medler tarafından yaklaşık olarak MÖ 583 yılında daha sonra ise Persler tarafından fethedilmişlerdir. Her iki kültürden de etkilenen Ermenilerin daha sonraki dönemlerde dini anlamda odakları Zerdüştlük olmuştur. Strabo (Geography 11.13.9, 11.14.6) Ermenilerin ve Medlerin aynı dinî ritüelleri ve gelenekleri takip ettiğini ki bunun Perslerinkiyle aynı olduğu ve aslında Perslerin yaşam tarzının kaynağının da Medler olduğunu yazmaktadır.
Her ne kadar Ermeni dini ve mitolojisi büyük oranda Zerdüştlüğün etkisi altına girse ve dinî terminoloji, motifler ve figürler büyük oranda değişse de Ermeni dini ve mitoloji kendi farklılık ve bağımsızlığını da korumuştur. Öyle ki Hıristiyanlığın gelişiyle birlikte eski tapınaklar ve eski dine ait her şey yıkılmaya başlandığında, dönemin Sasani İmparatorluğu’na kaçan bazı Zerdüşt inancı bazlı inanca bağlı Ermeniler İran’daki inancın kendi inançlarına olan farklılığı sebebiyle pek iyi uyum sağlayamamışlar ve zamanla Ermeni halkının ezici bir çoğunluğu Hristiyan olmuştur.
Ermeniler Zerdüştlükteki yaratıcı ve tek tanrı Ahura Mazda’yı “Aramazd” olarak anarak tapınmaktaydılar. Aramazd’ın ana kült merkezi Ani'deki bir tapınakken, Semitik kökenli Barşamin’in de Ani yakınlarındaki bir köyde küçük bir tapınağı bulunmaktaydı. Din tarihçileri genellikle Ermenilerde ikisinin birbirine çağrışım yapmasının bunun sebebi olabileceği yorumunu getirmişlerdir. Nitekim Kapadokya yakınlarında bulunan bir kitabede Bel (Baal) ile Mazda dininin evlenişi tanımlanmıştır.
Aramazd’ın yanı sıra tapınılan daha küçük tanrılar da vardı. Bu tanrı ve tanrıçaların belki de en göze çarpanı Pers mitolojisindeki Anahita’nın Ermeni mitolojisindeki dengi olan Anahit idi. gibi çoğu antik Ermeni sitelerinde rastlanan kızıl balçıktan yapılmış heykelciklerde betimlenenin de olduğu düşünülmektedir. Zerdüştlüğün barındırdığı dualistik yön Ermeni inancında da mevcuttu. Ahura Mazda karşısındaki daha güçsüz ama bağımsız olan düşman ve şeytanî ruh, Zerdüştlükteki ve daha sonraları Ehrimen Ermenicede iki farklı şekilde anılırdı: Arhmn ve Haramani.
Ermeni tapınakları sık sık kült heykelleri barındırmaktaydı. Bu tip tapınaklara Ermenice bagin yani “tanrının mekânı” denirdi. Tüm Ermeni tapınaklarının, diğer Zerdüştlük odaklı tapınaklar gibi, ateş sunakları bulunurdu. Zerdüştlükte çok önemli bir yere sahip ateş sunağı ve temel aldığı ateş, ışık gibi kavramlar Ermeni dininde de paralellik arz etmekteydi ve kavramlara inanış ile ortaya konan ritüeller temelde aynıydı. Bunların dışında Ermeniler ve kış ortasındaki ateş şölenini de kutlarlardı.
4. yüzyılda Aydınlatıcı Gregor'un Kral 'i Hristiyan yapmasıyla birlikte eski Ermeni dinine ve mitolojisine karşı büyük bir yıkıma başlanmıştır. Tapınakları ve eski din ile ilgili diğer motifleri yıkmak amacıyla silahlı bölükler ülkeye yayılmıştır. Eski dinin çoğu yüksek dereceli rahibi yeni inanca geçmektense Sasani kralı himayesine girmeyi yeğlemiştirler. Bununla birlikte bunların sayıları çok küçüktü ve Sasani İmparatorluğu altında da barınamadılar: İran’daki inanç her ne kadar temelde aynı olsa da Ermeni inancıyla büyük oranda farklılık arz etmekteydi. Bununla birlikte Orta Çağ yazarları yani “güneşin çocukları” olarak anılan ve hâlâ eski inanca inanan bir Ermeni topluluğundan söz etmişlerdir. Fakat bu mezhep veya topluluk da bugüne kadar ulaşamamıştır; bugün Ermeni topluluğu içerisinde bu tip bir mezhep yer almamaktadır.
Her ne kadar Hristiyanlık büyük bir yayılma gösterse de Ermeni inanç, gelenek ve mitolojisi Ermenilerce inanılan Hristiyanlığı ve ilgili motifleri büyük oranda etkilemiştir. Bugün Ermeni Kilisesi ve folklorundaki çoğu motif ve inanışın izi antik Ermeni dinine kadar sürülebilmektedir. Örneğin çağdaş Ermeni folklorunda yer alan yani “yazıcı”nın kökeni, kâtiplik sanatının tanrısı ve semavi kayıtların koruyucusu olduğuna inanılan tanrı ’e dayanmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Armenian religion maddesi, s. 490-492, Gale Thompson "Encyclopedia of Religion", 2. baskı, cilt 1. 2005, Thomson Gale.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ermeni dini ve mitolojisi Ermenilerin Hiristiyanligi kabulunden onceki ve Hristiyanligi kabul ettikleri erken donemlerdeki Hristiyanlik disi inanis gelenek ve mitoloji butununu ifade etmektedir Ilk donemlerde kendine ozgu karakterlerini korumakla birlikte Asyali diger kavimlerin ve cesitli Anadolu uygarliklarinin inanc ve mitolojilerinden etkilenen Ermeni dini ve mitolojisi zamanla ozellikle Perslerin etkisinde kalmis ve ozellikle Zerdustlugu kendi farkli inanc gelenek ve mitolojik yapisina adapte ederek benimsemistir Ilk donemlerErmenilerin atalari Anadolu ya yaklasik olarak MO ikinci binyilin ortalarinda gelmistir Hint Avrupa dil ailesinin konusanlarla akraba olan bu topluluklarin diger ilgili topluluklara benzer bir inanc yapisina sahip oldugu tahmin edilmektedir Zamanla cogunlugu Asyali kokenli cevre kavimlerin kulturunun etkisinde kalan Ermeni kulturu ozellikle Hitit kulturunden etkilenmistir Ornegin Ermeni dini ve mitolojisinin onemli figurlerinden efsanevi kahraman ile Hitit mitolojisindeki Tarhundas gibi Ermenilerin yogunlukta olduklari Van ve Mus dolaylarinda eski Ermeni inanislarina dair cesitli ipuclarina rastlanmistir Bulgular Ermenilerin Urartu kulturu etkisini de barindirdigini ortaya koymaktadir Ornegin Mus dolaylarinda kult merkezi bulunan tanri Vahagn in Urartu mitolojisindeki tanri nin cogu ozelligini asimile etmistir SonralariErmeniler ilk once Medler tarafindan yaklasik olarak MO 583 yilinda daha sonra ise Persler tarafindan fethedilmislerdir Her iki kulturden de etkilenen Ermenilerin daha sonraki donemlerde dini anlamda odaklari Zerdustluk olmustur Strabo Geography 11 13 9 11 14 6 Ermenilerin ve Medlerin ayni dini rituelleri ve gelenekleri takip ettigini ki bunun Perslerinkiyle ayni oldugu ve aslinda Perslerin yasam tarzinin kaynaginin da Medler oldugunu yazmaktadir Her ne kadar Ermeni dini ve mitolojisi buyuk oranda Zerdustlugun etkisi altina girse ve dini terminoloji motifler ve figurler buyuk oranda degisse de Ermeni dini ve mitoloji kendi farklilik ve bagimsizligini da korumustur Oyle ki Hiristiyanligin gelisiyle birlikte eski tapinaklar ve eski dine ait her sey yikilmaya baslandiginda donemin Sasani Imparatorlugu na kacan bazi Zerdust inanci bazli inanca bagli Ermeniler Iran daki inancin kendi inanclarina olan farkliligi sebebiyle pek iyi uyum saglayamamislar ve zamanla Ermeni halkinin ezici bir cogunlugu Hristiyan olmustur Ermeniler Zerdustlukteki yaratici ve tek tanri Ahura Mazda yi Aramazd olarak anarak tapinmaktaydilar Aramazd in ana kult merkezi Ani deki bir tapinakken Semitik kokenli Barsamin in de Ani yakinlarindaki bir koyde kucuk bir tapinagi bulunmaktaydi Din tarihcileri genellikle Ermenilerde ikisinin birbirine cagrisim yapmasinin bunun sebebi olabilecegi yorumunu getirmislerdir Nitekim Kapadokya yakinlarinda bulunan bir kitabede Bel Baal ile Mazda dininin evlenisi tanimlanmistir Aramazd in yani sira tapinilan daha kucuk tanrilar da vardi Bu tanri ve tanricalarin belki de en goze carpani Pers mitolojisindeki Anahita nin Ermeni mitolojisindeki dengi olan Anahit idi gibi cogu antik Ermeni sitelerinde rastlanan kizil balciktan yapilmis heykelciklerde betimlenenin de oldugu dusunulmektedir Zerdustlugun barindirdigi dualistik yon Ermeni inancinda da mevcuttu Ahura Mazda karsisindaki daha gucsuz ama bagimsiz olan dusman ve seytani ruh Zerdustlukteki ve daha sonralari Ehrimen Ermenicede iki farkli sekilde anilirdi Arhmn ve Haramani Bizanstan kalma Aydinlatici Gregor ikonu Ermeni tapinaklari sik sik kult heykelleri barindirmaktaydi Bu tip tapinaklara Ermenice bagin yani tanrinin mekani denirdi Tum Ermeni tapinaklarinin diger Zerdustluk odakli tapinaklar gibi ates sunaklari bulunurdu Zerdustlukte cok onemli bir yere sahip ates sunagi ve temel aldigi ates isik gibi kavramlar Ermeni dininde de paralellik arz etmekteydi ve kavramlara inanis ile ortaya konan ritueller temelde ayniydi Bunlarin disinda Ermeniler ve kis ortasindaki ates solenini de kutlarlardi 4 yuzyilda Aydinlatici Gregor un Kral i Hristiyan yapmasiyla birlikte eski Ermeni dinine ve mitolojisine karsi buyuk bir yikima baslanmistir Tapinaklari ve eski din ile ilgili diger motifleri yikmak amaciyla silahli bolukler ulkeye yayilmistir Eski dinin cogu yuksek dereceli rahibi yeni inanca gecmektense Sasani krali himayesine girmeyi yeglemistirler Bununla birlikte bunlarin sayilari cok kucuktu ve Sasani Imparatorlugu altinda da barinamadilar Iran daki inanc her ne kadar temelde ayni olsa da Ermeni inanciyla buyuk oranda farklilik arz etmekteydi Bununla birlikte Orta Cag yazarlari yani gunesin cocuklari olarak anilan ve hala eski inanca inanan bir Ermeni toplulugundan soz etmislerdir Fakat bu mezhep veya topluluk da bugune kadar ulasamamistir bugun Ermeni toplulugu icerisinde bu tip bir mezhep yer almamaktadir Her ne kadar Hristiyanlik buyuk bir yayilma gosterse de Ermeni inanc gelenek ve mitolojisi Ermenilerce inanilan Hristiyanligi ve ilgili motifleri buyuk oranda etkilemistir Bugun Ermeni Kilisesi ve folklorundaki cogu motif ve inanisin izi antik Ermeni dinine kadar surulebilmektedir Ornegin cagdas Ermeni folklorunda yer alan yani yazici nin kokeni katiplik sanatinin tanrisi ve semavi kayitlarin koruyucusu olduguna inanilan tanri e dayanmaktadir Ayrica bakinizErmeni Kilisesi ZerdustlukKaynakcaArmenian religion maddesi s 490 492 Gale Thompson Encyclopedia of Religion 2 baski cilt 1 2005 Thomson Gale