Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Euripides (Yunanca: Ευριπίδης) (MÖ 480 - MÖ 406), Aiskhylos ve Sophokles'ten sonra Atina'nın yetiştirdiği üçüncü büyük tragedya ozanıdır.
Euripides | |
|---|---|
 | |
| Doğum | MÖ 480 Salamis |
| Ölüm | MÖ 406 Makedonya |
| Meslek | Oyun yazarı ve şair |
Düşünce adamı, Atinalı oyun yazarlarının en büyüğü olan, insanları bekleyen gerçek ve zorlu sorunları ortaya koyarak insanları düşünmeye zorladı. Bernard Shaw gibi Euripides de insanları tedirgin etmiş ve kızdırmıştır. Kutsal değerlere saygısızlık ve kadın düşmanlığıyla suçlanmıştır. Ama yine de üstün şiirsellikle anlatılan düşünceleri dinlenmiştir. Vatanı olan Atina’yı terk edinceye kadar da bu taşlama ve lanetlemelerin ardı arkası kesilmemiştir. Fakat ölümünden sonra bütün tragedya yazarlarının en ünlüsü, en arananı olmuş ve o çağdan bu yana adı ölümsüz yazarlar arasında yer almıştır. Oyunları ünlü Dionysia festivalinde sergilenmiş ve ödül kazanmıştır.
Yaşamı ve sanat değeri
Euripides, MÖ 480 yılında Salamis’de doğdu. O tarihte Yunanlarla Pers İmparatorluğu arasında amansız savaşlar yaşanıyordu. Euripides’in anne ve babasına birçok kötü yakıştırma yapılmasına rağmen gerçekte, babası Apollon Tapınağı ile ilgili bir görevin mirasçısı zengin bir soydan geliyordu. Kaynaklara göre annesi de soylu bir ailenin kızıydı. Euripides gençliğinde resim üzerine çalışmış ve sanatını sürdürme amacında olmasına rağmen yirmi beş yaşında, tragedya ve şiir yazmak için resmi bırakmıştır. İlk oyunu olan ”Pelias’ın Kızları”, MÖ 455 yılında sahneye konmuş ve Atina halkı o an gökyüzünden yeni bir yıldızın inmekte olduğunun farkına varmıştı. Bu yeni şairin tiyatronun tumturaklı ve ağdalı dilinden çok uzak yalın ve güçlü bir deyişi ve yeni fikirleri de beraberinde getirdiğini anlamıştı.
Euripides’in yenilikçi ve korkusuz bir yanı vardı. İlginç olayları anlatırken yeni teknik buluşlar kullanıyordu. En güçlü yönü de gerilim sahnelerindeki başarısı ve her sahnede üstün bir şiirsellik yaratmasıydı. MÖ 438'de Truva Savaşı'nda Akhilleus’un mızrağıyla yaralanan ’un hikâyesini anlattığı oyunda geçen olaylar dizisi ve bunların sahneye uygulanışı Euripides’in gücünü ortaya koyar. Bu oyun, eski Yunan sahne geleneklerine indirdiği darbe nedeniyle de büyük önem taşır. Bir dilenci ilk defa sahici paçavralarla sahneye çıkmıştı. Bu o zamanki izleyici üzerinde şok etkisi yaratmıştı. Oyunun sahneye konmasındaki gerçekçilik, Euripides’in en acımasız eleştirmeni ve Yunan tiyatrosunun en büyük komedi ustası Aristophanes’in saldırı nedenlerinin başında gelir. ”Thesmosphoriazusae” adlı komedisinde Aristophanes, Yunan kadınlara, oyunlarında kadın kişilerini sevimsiz gösterdiğinden ötürü Euripides’den intikam almak üzere komplo hazırlatır.
Fakat Euripides’in kadınları, tutkularına kapılsalar da, hiçbir zaman sevimsiz değillerdir. Sadece idealleştirilmelerinin yanında yaşayan birer insan oldukları gerçeğini vurgularlar. Euripides ayrıca geçmişin ulu tanrılarının, nasıl yeri geldiğinde hiç de tanrısal olmayan hilelere başvurduklarını açık seçik sahnede ortaya koydu. Bu, çoğu kimsenin tanrılara hakaret olarak algıladığı bir bakış açısıydı.
Euripides bir demokrattı, fakat demagoglardan, büyük bürokratlardan, halkına savaş ve felaket getiren kayıtsız ve kaygısız önderlerden nefret ederdi. ”” ve ”Truvalı Kadınlar” adlı oyunlarında Sparta ile süregelen savaşın iç karartan izleri görülür. Bu ünlü tragedya yazarının hayatı üzerine söylenebilecek çok az şey olmasına rağmen, Salamis’deki topraklarında yaşadı ve şiirlerini denize bakan bir mağarada yazardı. Mümkün olduğu kadar topluma az karışan, ağırbaşlı ve somurtkan bir adamdı. İnsanlardan uzak seçtiği bu yalnız yaşam, onun tanrılardan nefret eden, toplumla ilişkilerini kesmiş, huysuz, hırçın ve kuşkucu bir kişi olarak tanınmasına yol açmıştır.
Euripides bir Atina vatandaşı olarak kendini toplum hayatından büsbütün ayrı tutmamıştır. Orduda görev almış, Magnesia konsüllüğü yapmış ve devlete parasal yardımlarda bulunmuştur. MÖ 408 yılında tanrılara saygısızlık ettiği gerekçesiyle komedi yazarlarının ve halkın saldırılarına maruz kalarak Atina’yı terk etmiş Makedonya kralı Archelaus’a sığınmıştır. Kral tarafından çok iyi karşılanmış ve ölmeden önceki bu on sekiz ayını huzur ve barış içinde yaşamıştır. Ölüm nedeni çelişkilidir, kimi söylentilere göre saraydaki kıskanç kişiler tarafından av köpeklerine parçalatılmıştır. ”Bakkhalar” adlı oyunu ölümden sonra sahnelenmiş ve ödül almıştır.
Euripides’in kendi izinden giden üç oyun yazarı oğlu ölümünden sonra babalarının oyunlarını sahnelemişlerdir. Euripides’in 80-90 tragedyası olduğu bilinmesine rağmen günümüze yalnız 18 tanesi erişebilmiştir.
Eserleri
Tragedyaları
- (MÖ 438, ikinci ödül)
- Medea (MÖ 431, üçüncü ödül)
- (yak. MÖ 430)
- (MÖ 428, birinci ödül)
- Andromahi (yak. MÖ 425)
- Hekabe (yak. MÖ 424)
- (yak. MÖ 423)
- Herakles (oyun) (yak. MÖ 416)
- Truvalı kadınlar (MÖ 415, ikinci ödül)
- İphigenia Tauris'de (yak. MÖ 414)
- (yak. MÖ 414)
- (MÖ 412)
- (yak. MÖ 410)
- Orestes (MÖ 408)
- Bakkhalar ve İphigenia Avlis'de (MÖ 405, ölümünden sonra, birinci ödül)
Tragedya parçaları
Bu listedeki trajedi oyunları elimizde tüm olarak değil de ancak parçalar halinde bulunmaktadır. Bunlardan bazıları sadece bir isim ve birkaç satır halindedir. Diğerlerinde ise eldeki parçalar eserin çok geniş bir kısmını kapsamaktadir ve böylece eser hakkında elde, kısmi de olsa, geniş bilgi bulunmaktadır.
- (MÖ 438)
- Giritliler (yak. MÖ 435)
- Stheneboea (MÖ 429'den önce)
- (yak. M.Ö. 430)
- Cresphontes (yak. M.Ö. 425)
- Erechtheus (M.Ö. 422)
- (yak. M.Ö. 420)
- Melanippe (yak. M.Ö. 420)
- Alexandros (M.Ö. 415)
- Palamedes (yak. M.Ö. 415)
- (yak. M.Ö. 415)
- Esir Melanippe (yak. M.Ö. 412)
- (M.Ö. 412 Evripides'in Helen eseriyle)
- Antiope (yak. M.Ö. 410)
- Archelaus (yak. M.Ö. 410)
- Hipsipile (yak. M.Ö. 410)
- Filoktetes (yak. M.Ö. 410)
Satir oyunu
- Kyklops (belirsiz tarih)
Şüpheli
- Resos (Klasik Yunan Edebiyatı eksperlerin çoğu, birçok MÖ yüzyıl kalıntıları gösterdiği için, bu oyunun yazarının Evripides olmadığına fikir birliğindedirlar)
Kaynakça
- ^ Kaynak Euripides: Selected Fragmentary Plays (Aris and Phillips 1995) ed. C. Collard, M.J. Cropp ve K.H. Lee.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Euripides Yunanca Eyripidhs MO 480 MO 406 Aiskhylos ve Sophokles ten sonra Atina nin yetistirdigi ucuncu buyuk tragedya ozanidir EuripidesEuripides heykeli Louvre Muzesi ParisDogumMO 480 SalamisOlumMO 406 MakedonyaMeslekOyun yazari ve sair Dusunce adami Atinali oyun yazarlarinin en buyugu olan insanlari bekleyen gercek ve zorlu sorunlari ortaya koyarak insanlari dusunmeye zorladi Bernard Shaw gibi Euripides de insanlari tedirgin etmis ve kizdirmistir Kutsal degerlere saygisizlik ve kadin dusmanligiyla suclanmistir Ama yine de ustun siirsellikle anlatilan dusunceleri dinlenmistir Vatani olan Atina yi terk edinceye kadar da bu taslama ve lanetlemelerin ardi arkasi kesilmemistir Fakat olumunden sonra butun tragedya yazarlarinin en unlusu en aranani olmus ve o cagdan bu yana adi olumsuz yazarlar arasinda yer almistir Oyunlari unlu Dionysia festivalinde sergilenmis ve odul kazanmistir Yasami ve sanat degeriEuripides MO 480 yilinda Salamis de dogdu O tarihte Yunanlarla Pers Imparatorlugu arasinda amansiz savaslar yasaniyordu Euripides in anne ve babasina bircok kotu yakistirma yapilmasina ragmen gercekte babasi Apollon Tapinagi ile ilgili bir gorevin mirascisi zengin bir soydan geliyordu Kaynaklara gore annesi de soylu bir ailenin kiziydi Euripides gencliginde resim uzerine calismis ve sanatini surdurme amacinda olmasina ragmen yirmi bes yasinda tragedya ve siir yazmak icin resmi birakmistir Ilk oyunu olan Pelias in Kizlari MO 455 yilinda sahneye konmus ve Atina halki o an gokyuzunden yeni bir yildizin inmekte oldugunun farkina varmisti Bu yeni sairin tiyatronun tumturakli ve agdali dilinden cok uzak yalin ve guclu bir deyisi ve yeni fikirleri de beraberinde getirdigini anlamisti Euripides bustu Bir Yunan orijinalinden sonra mermer Roma kopyasi MO 330 Euripides in yenilikci ve korkusuz bir yani vardi Ilginc olaylari anlatirken yeni teknik buluslar kullaniyordu En guclu yonu de gerilim sahnelerindeki basarisi ve her sahnede ustun bir siirsellik yaratmasiydi MO 438 de Truva Savasi nda Akhilleus un mizragiyla yaralanan un hikayesini anlattigi oyunda gecen olaylar dizisi ve bunlarin sahneye uygulanisi Euripides in gucunu ortaya koyar Bu oyun eski Yunan sahne geleneklerine indirdigi darbe nedeniyle de buyuk onem tasir Bir dilenci ilk defa sahici pacavralarla sahneye cikmisti Bu o zamanki izleyici uzerinde sok etkisi yaratmisti Oyunun sahneye konmasindaki gercekcilik Euripides in en acimasiz elestirmeni ve Yunan tiyatrosunun en buyuk komedi ustasi Aristophanes in saldiri nedenlerinin basinda gelir Thesmosphoriazusae adli komedisinde Aristophanes Yunan kadinlara oyunlarinda kadin kisilerini sevimsiz gosterdiginden oturu Euripides den intikam almak uzere komplo hazirlatir Fakat Euripides in kadinlari tutkularina kapilsalar da hicbir zaman sevimsiz degillerdir Sadece ideallestirilmelerinin yaninda yasayan birer insan olduklari gercegini vurgularlar Euripides ayrica gecmisin ulu tanrilarinin nasil yeri geldiginde hic de tanrisal olmayan hilelere basvurduklarini acik secik sahnede ortaya koydu Bu cogu kimsenin tanrilara hakaret olarak algiladigi bir bakis acisiydi Euripides bir demokratti fakat demagoglardan buyuk burokratlardan halkina savas ve felaket getiren kayitsiz ve kaygisiz onderlerden nefret ederdi ve Truvali Kadinlar adli oyunlarinda Sparta ile suregelen savasin ic karartan izleri gorulur Bu unlu tragedya yazarinin hayati uzerine soylenebilecek cok az sey olmasina ragmen Salamis deki topraklarinda yasadi ve siirlerini denize bakan bir magarada yazardi Mumkun oldugu kadar topluma az karisan agirbasli ve somurtkan bir adamdi Insanlardan uzak sectigi bu yalniz yasam onun tanrilardan nefret eden toplumla iliskilerini kesmis huysuz hircin ve kuskucu bir kisi olarak taninmasina yol acmistir Euripides bir Atina vatandasi olarak kendini toplum hayatindan busbutun ayri tutmamistir Orduda gorev almis Magnesia konsullugu yapmis ve devlete parasal yardimlarda bulunmustur MO 408 yilinda tanrilara saygisizlik ettigi gerekcesiyle komedi yazarlarinin ve halkin saldirilarina maruz kalarak Atina yi terk etmis Makedonya krali Archelaus a siginmistir Kral tarafindan cok iyi karsilanmis ve olmeden onceki bu on sekiz ayini huzur ve baris icinde yasamistir Olum nedeni celiskilidir kimi soylentilere gore saraydaki kiskanc kisiler tarafindan av kopeklerine parcalatilmistir Bakkhalar adli oyunu olumden sonra sahnelenmis ve odul almistir Euripides in kendi izinden giden uc oyun yazari oglu olumunden sonra babalarinin oyunlarini sahnelemislerdir Euripides in 80 90 tragedyasi oldugu bilinmesine ragmen gunumuze yalniz 18 tanesi erisebilmistir EserleriTragedyalari MO 438 ikinci odul Medea MO 431 ucuncu odul yak MO 430 MO 428 birinci odul Andromahi yak MO 425 Hekabe yak MO 424 yak MO 423 Herakles oyun yak MO 416 Truvali kadinlar MO 415 ikinci odul Iphigenia Tauris de yak MO 414 yak MO 414 MO 412 yak MO 410 Orestes MO 408 Bakkhalar ve Iphigenia Avlis de MO 405 olumunden sonra birinci odul Tragedya parcalari Bu listedeki trajedi oyunlari elimizde tum olarak degil de ancak parcalar halinde bulunmaktadir Bunlardan bazilari sadece bir isim ve birkac satir halindedir Digerlerinde ise eldeki parcalar eserin cok genis bir kismini kapsamaktadir ve boylece eser hakkinda elde kismi de olsa genis bilgi bulunmaktadir MO 438 Giritliler yak MO 435 Stheneboea MO 429 den once yak M O 430 Cresphontes yak M O 425 Erechtheus M O 422 yak M O 420 Melanippe yak M O 420 Alexandros M O 415 Palamedes yak M O 415 yak M O 415 Esir Melanippe yak M O 412 M O 412 Evripides in Helen eseriyle Antiope yak M O 410 Archelaus yak M O 410 Hipsipile yak M O 410 Filoktetes yak M O 410 Satir oyunu Kyklops belirsiz tarih Supheli Resos Klasik Yunan Edebiyati eksperlerin cogu bircok MO yuzyil kalintilari gosterdigi icin bu oyunun yazarinin Evripides olmadigina fikir birligindedirlar Kaynakca Kaynak Euripides Selected Fragmentary Plays Aris and Phillips 1995 ed C Collard M J Cropp ve K H Lee