Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Evlad-ı Fatihan, (Osmanlı Türkçesi: اولاد فاتحان Evlād-ı Fātiḥān) Osmanlı İmparatorluğu’nda Balkanlar’ın fethine katılan beylerin, fatihlerin soyundan gelenlere verilen addır. O dönemden bugüne kadar Balkan Türkleri için bu tabir de kullanılır.
Etimoloji
Evlad, Arapça asıllı “efʿāl” kalıbında bir sözdür ve “veled” sözünün çokluk formudur. Anlamı “1. çocuklar. 2. (Türkçede müfred olarak kullanılır) oğul; kız; çocuk. 3. sülale, nesil.” Bu söz Türk dilinde teklik olarak kullanılmaktadır.
Fatihan sözünün Fatih kısmı, Arapça asıllı “fāʿil” kalıbında bir sözdür ve “fetḥ” sözünün öznesidir. Anlamı “1. fetheden, açan. 2. bir memleket zapt eden. 3. özel ad II. Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethetmesi dolayısıyla aldığı tarih lakap.”Fatih sözüne eklenen “+ān”, Farsça çokluk ekidir. Bütün hâlde kelime, “fatihler, fethedenler” anlamındadır.
Evlad-ı Fatihan tamlaması
Evlad-ı Fatihan tabiri bir tamlamadır. Bu tamlama Farsça tamlama mantığına göre oluşturulmuştur. Farsça tamlama mantığı Hint-Avrupa tamlama mantığı örneği olarak Türk diline göre ters bir yapı arz eder. Bu yapıda tamlayan, tamlanandan sonra gelir. Evlad-ı Fatihan tamlaması Fatihlerin Soyu demektir.
Tarih
1335 yılında Süleyman Gazi'nin Karesi beyi olması ile zamanının ünlü Kayı beyleri Hacı İlbey ve Gazi Evrenos Bey ile Trakya'nın fethini başlatan Osmanlı Türkleri tüm Trakya, Makedonya ve Bulgaristan'ı fethetmişlerdir. Buralara Anadolu'dan, Karadeniz’in kuzeyinden gelen Türkler yerleştirilmeye başlamıştır.
Klasik dönemde Osmanlı ordularının ilerlemelerine ön hazırlığı akıncılar yapıyorlar ve istihbarat sağlıyorlardı. Ordu seferberlik halinde yolu boyunca müttefik yerel beylerin askerleri ve sipahi yazılmış olanların katılımları ile toparlanıyordu. Tahrir defterlerinde Türkmen asıllı olup Rumeli'de yarı-göçebe bir hayat süren yörüklerin orduda yerleri özellikle tespit edilmişti. Bunlar merkezi kuvvetlerle dil ve din paydaşlığı yanında biniclik, atıcılık, avcılık, iz sürme gibi hasletleriyle ideal askerlerdi.
II. Viyana Kuşatması sonrasındaki Kutsal İttifak Savaşlarının döneminde klasik düzenin yozlaştığı, asker kaçaklarının arttığı görülmüş ve reforma gidilme ihtiyacı hissedilmiştir. İşte 1102 H. (1691 M.) senesinde çıkarılan bir hatt-ı hümayun ile yörük taifeleri, "Evlâd-ı Fâtihân" adı altında ve Rumeli'nin sağ, sol ve orta kolunda olmak üzere yeniden yazıldı. Bunlara seferberlik dönemlerindeki askeri mükellefiyetler karşılığında geniş vergi muafiyetleri tanınmaktaydı. Nitekim yazılan bir kanunnâme’de; “Yörük taifesi öteden beri Devlet-i Âliyyenin güzîde ve cengâver, itâatli, ferman dinleyen askerlerinden olup, eski seferlerde küffâr ile yapılan harplerde, kendilerinden iyice yararlık ve yüz aklıkları görüldüğünden, bu tâifeye Evlâd-ı Fâtihân adı verilmiştir” denilmektedir. Balkanlar’daki savaşlarda en çok kayıp veren Evlad-ı Fatihan askerleri olurdu.
Tanzimat devrinde Evlad-ı Fatihan muafiyetleri kaldırılarak diğer halk gibi bunlar da vergi ve askerlik mükellefiyetlerine tabi tutuldular. 1846 yılında Selanik müşirine yazılan bir emirle Evlad-ı Fatihan teşkilatı göreceli olarak ortadan kaldırılmış olmasına rağmen gönüllülük esasıyla 1923 yılına kadar fiilen devam etmiştir.
Teşkilatlanma tamamen eski Türk akıncı beylerinin Tımar esasına dayanmakta olup her ne kadar Osmanlı İmparatorluğu’nda aristokrasi olmadığı söylense de, eski bey soyundan gelenlerin liderliğinde eski tımar alanları (tımar köyleri) içerisinde, asker toplayarak gönüllülük esaslı bir teşkilatlanmadır.[]1. İkinci Balkan Savaşı’ndan sonra nüfus mübadelesine kadar sivil gruplar şeklinde işgale karşı direnişe devam etmişlerdir.
Kültürel ve sosyal yapı
Evlad-ı Fatihan’ın yapısı, Balkanlar’da o dönemden beri yaşayan Türklerin nüfusudur. Bu nüfus yapısı tek tipte değildir. Balkanlar’da yaşayan Türklerin bir kısmı Anadolu’dan iskân politikası doğrultusunda göç eden Türklerden oluşur. Başka bir kısmı ise Balkanlar’da Osmanlı öncesinde var olan çeşitli Türk boylarının devamıdır.
Balkanlar'da, Osmanlı öncesi ve sonrası diye ayırabileceğimiz iki grup Türk unsur vardır. Bunlardan öncekiler; Konyar, Gacal, Çitak ve Hristiyan Gagavuzlardır. Sonrakiler ise, Osmanlıların bizzat iskân ettikleri Yörükler ve Tatarlardır. Evlad-ı Fatihan da, işte bu ikinci gruba dahil olanlardır. Çünkü, Osmanlı'nın Balkanlar'daki askeri örgütlenmesi içinde yalnız onların yeri olmuştur. Osmanlı öncesinin dört grubundan Gagavuzlar hariç diğerleri, Yörük ve Tatarların Balkanlar'a gelmesinden sonra ve zaman içinde İslam olmakla, diğerlerine karışmışlardır. Kısaca, Balkan Türklerinin böyle karışık bir yapısı vardır. Bugün, herhangi bir Balkan göçmeni Türk, benim aslım Konyalı ve Karamanlı derse bile, bu öyle her zaman doğru bir ifade olmayacaktır.[]
Anadolu'dan yoğun olarak Karamanoğulları Beyliği topraklarındaki Konyar Sarı Yörükler göç etmişlerdir. Osmanlı İmparatorluğu idaresi, Karamanoğulları topraklarından göç ettirdiği Türkleri, Balkan topraklarına dağınık bir şekilde yerleştirmiştir. Böylece Anadolu’daki aşiretler arasında kan davası bitmiş ve Balkanlar Türkleştirilip İslamlaştırılmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu sonrası
1912-1913 yıllarında Balkan Savaşları’nın Osmanlı İmparatorluğu tarafından kaybedilmesi, bölgedeki Türkler açısından büyük sorunlara sebep olmuştur. Yüzlerce yıldır bölgede yaşayan Türk nüfusun büyük bir kısmı çeşitli dönemlerde Türkiye’ye ve az bir kısmı da Avrupa ülkelerine göç etmek mecburiyetinde kalmıştır. Bütün bu göç hareketlerinin yanında, bugün de Balkan topraklarının çeşitli kesimlerinde Türk nüfus mevcuttur.
Ayrıca bakınız
- Osmanlı İmparatorluğu
- Balkanlar
- (Balkanlar’da Türk tarihi)
- Balkan Türkleri
Kaynakça
- ^ Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 1998, s. 241.
- ^ a b Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 1998, s. 252-253.
- ^ M. Tayyib Gökbilgin, Rumeli'de Yürükler, Tatarlar ve Evlad-ı Fatihan, 3. Baskı, İşaret Yay. İstanbul 2008, s. 19
- ^ a b M. Tayyib Gökbilgin, a.g.e. s. 255
- ^ a b M. Tayyib Gökbilgin, a.g.e. s. 256
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Evlad i Fatihan Osmanli Turkcesi اولاد فاتحان Evlad i Fatiḥan Osmanli Imparatorlugu nda Balkanlar in fethine katilan beylerin fatihlerin soyundan gelenlere verilen addir O donemden bugune kadar Balkan Turkleri icin bu tabir de kullanilir Kosova da Sultan I Murat TurbesiMohac Muharebesi nde akinci beylerini gosteren bir minyaturEtimolojiEvlad Arapca asilli efʿal kalibinda bir sozdur ve veled sozunun cokluk formudur Anlami 1 cocuklar 2 Turkcede mufred olarak kullanilir ogul kiz cocuk 3 sulale nesil Bu soz Turk dilinde teklik olarak kullanilmaktadir Fatihan sozunun Fatih kismi Arapca asilli faʿil kalibinda bir sozdur ve fetḥ sozunun oznesidir Anlami 1 fetheden acan 2 bir memleket zapt eden 3 ozel ad II Sultan Mehmet in Istanbul u fethetmesi dolayisiyla aldigi tarih lakap Fatih sozune eklenen an Farsca cokluk ekidir Butun halde kelime fatihler fethedenler anlamindadir Evlad i Fatihan tamlamasi Evlad i Fatihan tabiri bir tamlamadir Bu tamlama Farsca tamlama mantigina gore olusturulmustur Farsca tamlama mantigi Hint Avrupa tamlama mantigi ornegi olarak Turk diline gore ters bir yapi arz eder Bu yapida tamlayan tamlanandan sonra gelir Evlad i Fatihan tamlamasi Fatihlerin Soyu demektir Tarih1335 yilinda Suleyman Gazi nin Karesi beyi olmasi ile zamaninin unlu Kayi beyleri Haci Ilbey ve Gazi Evrenos Bey ile Trakya nin fethini baslatan Osmanli Turkleri tum Trakya Makedonya ve Bulgaristan i fethetmislerdir Buralara Anadolu dan Karadeniz in kuzeyinden gelen Turkler yerlestirilmeye baslamistir Klasik donemde Osmanli ordularinin ilerlemelerine on hazirligi akincilar yapiyorlar ve istihbarat sagliyorlardi Ordu seferberlik halinde yolu boyunca muttefik yerel beylerin askerleri ve sipahi yazilmis olanlarin katilimlari ile toparlaniyordu Tahrir defterlerinde Turkmen asilli olup Rumeli de yari gocebe bir hayat suren yoruklerin orduda yerleri ozellikle tespit edilmisti Bunlar merkezi kuvvetlerle dil ve din paydasligi yaninda biniclik aticilik avcilik iz surme gibi hasletleriyle ideal askerlerdi II Viyana Kusatmasi sonrasindaki Kutsal Ittifak Savaslarinin doneminde klasik duzenin yozlastigi asker kacaklarinin arttigi gorulmus ve reforma gidilme ihtiyaci hissedilmistir Iste 1102 H 1691 M senesinde cikarilan bir hatt i humayun ile yoruk taifeleri Evlad i Fatihan adi altinda ve Rumeli nin sag sol ve orta kolunda olmak uzere yeniden yazildi Bunlara seferberlik donemlerindeki askeri mukellefiyetler karsiliginda genis vergi muafiyetleri taninmaktaydi Nitekim yazilan bir kanunname de Yoruk taifesi oteden beri Devlet i Aliyyenin guzide ve cengaver itaatli ferman dinleyen askerlerinden olup eski seferlerde kuffar ile yapilan harplerde kendilerinden iyice yararlik ve yuz akliklari goruldugunden bu taifeye Evlad i Fatihan adi verilmistir denilmektedir Balkanlar daki savaslarda en cok kayip veren Evlad i Fatihan askerleri olurdu Tanzimat devrinde Evlad i Fatihan muafiyetleri kaldirilarak diger halk gibi bunlar da vergi ve askerlik mukellefiyetlerine tabi tutuldular 1846 yilinda Selanik musirine yazilan bir emirle Evlad i Fatihan teskilati goreceli olarak ortadan kaldirilmis olmasina ragmen gonulluluk esasiyla 1923 yilina kadar fiilen devam etmistir Teskilatlanma tamamen eski Turk akinci beylerinin Timar esasina dayanmakta olup her ne kadar Osmanli Imparatorlugu nda aristokrasi olmadigi soylense de eski bey soyundan gelenlerin liderliginde eski timar alanlari timar koyleri icerisinde asker toplayarak gonulluluk esasli bir teskilatlanmadir kaynak belirtilmeli 1 Ikinci Balkan Savasi ndan sonra nufus mubadelesine kadar sivil gruplar seklinde isgale karsi direnise devam etmislerdir Kulturel ve sosyal yapiEvlad i Fatihan in yapisi Balkanlar da o donemden beri yasayan Turklerin nufusudur Bu nufus yapisi tek tipte degildir Balkanlar da yasayan Turklerin bir kismi Anadolu dan iskan politikasi dogrultusunda goc eden Turklerden olusur Baska bir kismi ise Balkanlar da Osmanli oncesinde var olan cesitli Turk boylarinin devamidir Balkanlar da Osmanli oncesi ve sonrasi diye ayirabilecegimiz iki grup Turk unsur vardir Bunlardan oncekiler Konyar Gacal Citak ve Hristiyan Gagavuzlardir Sonrakiler ise Osmanlilarin bizzat iskan ettikleri Yorukler ve Tatarlardir Evlad i Fatihan da iste bu ikinci gruba dahil olanlardir Cunku Osmanli nin Balkanlar daki askeri orgutlenmesi icinde yalniz onlarin yeri olmustur Osmanli oncesinin dort grubundan Gagavuzlar haric digerleri Yoruk ve Tatarlarin Balkanlar a gelmesinden sonra ve zaman icinde Islam olmakla digerlerine karismislardir Kisaca Balkan Turklerinin boyle karisik bir yapisi vardir Bugun herhangi bir Balkan gocmeni Turk benim aslim Konyali ve Karamanli derse bile bu oyle her zaman dogru bir ifade olmayacaktir kaynak belirtilmeli Anadolu dan yogun olarak Karamanogullari Beyligi topraklarindaki Konyar Sari Yorukler goc etmislerdir Osmanli Imparatorlugu idaresi Karamanogullari topraklarindan goc ettirdigi Turkleri Balkan topraklarina daginik bir sekilde yerlestirmistir Boylece Anadolu daki asiretler arasinda kan davasi bitmis ve Balkanlar Turklestirilip Islamlastirilmistir Osmanli Imparatorlugu sonrasi1912 1913 yillarinda Balkan Savaslari nin Osmanli Imparatorlugu tarafindan kaybedilmesi bolgedeki Turkler acisindan buyuk sorunlara sebep olmustur Yuzlerce yildir bolgede yasayan Turk nufusun buyuk bir kismi cesitli donemlerde Turkiye ye ve az bir kismi da Avrupa ulkelerine goc etmek mecburiyetinde kalmistir Butun bu goc hareketlerinin yaninda bugun de Balkan topraklarinin cesitli kesimlerinde Turk nufus mevcuttur Ayrica bakinizOsmanli Imparatorlugu Balkanlar Balkanlar da Turk tarihi Balkan TurkleriKaynakca Ferit Devellioglu Osmanlica Turkce Ansiklopedik Lugat Aydin Kitabevi Yayinlari Ankara 1998 s 241 a b Ferit Devellioglu Osmanlica Turkce Ansiklopedik Lugat Aydin Kitabevi Yayinlari Ankara 1998 s 252 253 M Tayyib Gokbilgin Rumeli de Yurukler Tatarlar ve Evlad i Fatihan 3 Baski Isaret Yay Istanbul 2008 ISBN 978 975 350 204 7 s 19 a b M Tayyib Gokbilgin a g e s 255 a b M Tayyib Gokbilgin a g e s 256