Eşeğin Gölgesi, Haldun Taner'in 1965 yılında yazdığı epik tarzda üç perdelik bir politik tiyatro oyunudur.
Eşeğin Gölgesi | |
---|---|
Yazar | Haldun Taner |
İlk gösterim | 1965 |
Ülke | Türkiye |
Orijinal dil | Türkçe |
Türk tiyatrosundaki ilk epik tiyatro örneklerindendir. Geleneksel Türk tiyatrosu ile epik tarzın ortak özelliklerini birleştiren oyun, gezici hatip ve sofist filozof Samsatlı Lukianos'un bir masalından hareketle oluşturulmuştur.
Düş ve gerçeğin birbirine girdiği oyun, Abdalya adlı masal ülkesinde geçer. Yazar, Samsatlı Lukianos'un masalının geçtiği Abdera'yı "Abdalya" olarak değiştirmiştir.
Para babaları Abid ve Zahid Ağaların yoksul ve zavallı çırakları Şaban'la Mestan arasındaki basit bir tartışmanın milli bir davaya dönüşerek Abdalya ülkesinin bölünmesine yol açışını sergileyen oyunda kapitalist sistemin kusurları ve bunun ayırdına varmayan halkın eleştirisi yapılır. Türk toplumunun demokrasiye geçiş döneminde yaşadığı aksaklıklara, sisteme ve kişilere, Abdalya Ülkesi'nin Şabaniye Kasabası aracılığıyla gönderme yapılmaktadır. Geleneksel tiyatroda yer alan, Karagöz ve Hacivat çatışması şeklinde gelişen olaylar, müzik eşliğinde masalımsı bir anlatımla verilmektedir.
Oyun ilk defa 1965'te sergilenmiş ve sahnelendiğinde olaylara neden olmuştur. İstanbul Belediyesi Yeni Komedi Tiyatrosu tarafından sahneye konan oyun, "komünizm propagandası yapıldığı" ihbarı üzerine kaldırılmış, eserin sahibi ve sahneye koyanlar hakkında kovuşturma açılmıştır.Haldun Taner ve Çetin İpekkaya’nın yargılanmasından sonunda görevsizlik kararı alınmış; dönemin Adalet Bakanı, bu kararın bozulmasını yazılı emirle Yargıtay'dan istemiş; Ceza Mahkemesi'nin karar Yargıtay tarafından onanmış olmasına rağmen, Savcılık tarafından oyun metninin toplatılması için Toplu Basın Mahkemesi'nde dava açılmıştır. İstanbul'da oynanmasına izin verilmesinden sonra Ankara'da tarafından sahnelenmiş ve kovuşturmaya uğramıştır; kovuşturma tamamlanmamış ve bir mahkeme yasağı çıkmamış olmasına rağmen Meydan Sahnesi muhtemel bir suçtan korunabilmek için temsile son vermişlerdi.
Konusu
Masal ülkesi Abdalya'da berber çırağı Şaban, patronundan habersiz, müşteri bulmak umuduyla berber takımını alıp panayıra gitmek üzere yola çıkmış; eşekçinin çırağı Mestan da patronunun yokluğunu fırsat bilip biraz büyüklük taslamak hevesiyle kendisine eşek kiralamaya gelen Şaban'a mal sahibi olduğunu söylemiştir. Sıkı bir pazarlıktan sonra anlaşan ikili, eşeği alıp yola düşer. Hava çok sıcaktır. Yolda dinlenmek üzere durduklarında Şaban, eşeğin gölgesinde biraz kestirmek ister. Mestan ise eşeğin gölgesinin de kirasını ödemesi gerektiğini iddia eder. Şaban, eşeği kiralayınca gölgesini de kiralamış olacağını söyleyip para vermeyi reddeder. Bu kısır tartışma sonuçsuz kalınca haklı ile haksızı ayırması için mahkemeye giderler.
Mahkemeye başvuran çıraklar, dava açma işlemleri için masraf çıkınca vazgeçmek isterler ama iş işten geçmiştir; birer avukat tutup davaya devam etmek zorunda kalırlar. Bir celsede bitebilecek konu, çıkar peşinde insanların davayı uzatması sonucu uzadıkça uzar. Mestan'la Şaban'ın anlaşmazlığını aşıp tüm ülkeye yayılarak yapay gündem oluşturulur. İki çırak, davanın giderek vatan- millet davası gibi büyütülmesine alet olurlar. Çırakların mensup oldukları mezhepler, politik gruplar, basın yayın, esnaf locaları işe karışır.
Sonunda Şaban'ın haklı olduğunu söyleyenlerle Mestan'ın haklı olduğunu söyleyenler arasındaki kutuplaşma Abdalya'yı ikiye böler. Siyasi partilerin adı bile "Eşekçiler" ve "Gölgeciler" olarak değişir. Oyundaki tek mantıklı kişi olan ozan dışında hiç kimse bu tartışmanın saçma, mantıksız bir meseleden çıktığını fark etmez ya da kabul etmez. Ozanın da vatan haini olabileceği söylenir, gerçekleri söylediği için toplumdan dışlanır.
Yaşananları şaşkınlık içinde izleyen Karakaçan en fazla mağdur olandır. Mahkeme ona el koyar. Çıraklar, davadan kurtulmak için onu öldürmeye bile kalkışır. Bu kargaşa ve kavga ortamında ise yine para babaları Zahid ile Abid yüklerini yükleyen ve kazançlı çıkan kişiler olmuşlardır. Oyunun, ozanın bu olaydan ders çıkarılmasını istemesi ile biter.
Karakterleri
Eserin giriş bölümünde otuz şahsın ismi liste halinde yer almaktadır. Öne çıkan en önemli şahıslar şunlardır:
- Abid
- Zahid
- Şaban
- Mestan
- Ozan
- Karakaçan
Kaynakça
- ^ a b TEKEREK, Nurhan (2003). (PDF). Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 16. dergiler.ankara.edu.tr. 1 Kasım 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2015.
- ^ a b c BAYRAK, Özcan (Ocak 2012). . Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8. dergipark.ulakbim.gov.tr. 24 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2015.
- ^ İLERİ, Selim (7 Nisan 2006). . cumhuriyetarsivi.com. 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2015.
- ^ "Eşeğin Gölgesi” Piyesi Kaldırıldı, Milliyet gazetesi, 19.11.1965
- ^ KONUR, Tahsin (1987). (PDF). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 31 (1.2.). dergiler.ankara.edu.tr. 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2015.
- ^ Eşeğin Gölgesi Oyununu Tiyatro Kaldırdı, Cumhuriyet Gazetesi, 23.11.1965
- ^ a b ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ, Refika (Güz 2013). . Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19. hutad.hacettepe.edu.tr. 24 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Esegin Golgesi Haldun Taner in 1965 yilinda yazdigi epik tarzda uc perdelik bir politik tiyatro oyunudur Esegin GolgesiYazarHaldun TanerIlk gosterim1965Ulke TurkiyeOrijinal dilTurkce Turk tiyatrosundaki ilk epik tiyatro orneklerindendir Geleneksel Turk tiyatrosu ile epik tarzin ortak ozelliklerini birlestiren oyun gezici hatip ve sofist filozof Samsatli Lukianos un bir masalindan hareketle olusturulmustur Dus ve gercegin birbirine girdigi oyun Abdalya adli masal ulkesinde gecer Yazar Samsatli Lukianos un masalinin gectigi Abdera yi Abdalya olarak degistirmistir Para babalari Abid ve Zahid Agalarin yoksul ve zavalli ciraklari Saban la Mestan arasindaki basit bir tartismanin milli bir davaya donuserek Abdalya ulkesinin bolunmesine yol acisini sergileyen oyunda kapitalist sistemin kusurlari ve bunun ayirdina varmayan halkin elestirisi yapilir Turk toplumunun demokrasiye gecis doneminde yasadigi aksakliklara sisteme ve kisilere Abdalya Ulkesi nin Sabaniye Kasabasi araciligiyla gonderme yapilmaktadir Geleneksel tiyatroda yer alan Karagoz ve Hacivat catismasi seklinde gelisen olaylar muzik esliginde masalimsi bir anlatimla verilmektedir Oyun ilk defa 1965 te sergilenmis ve sahnelendiginde olaylara neden olmustur Istanbul Belediyesi Yeni Komedi Tiyatrosu tarafindan sahneye konan oyun komunizm propagandasi yapildigi ihbari uzerine kaldirilmis eserin sahibi ve sahneye koyanlar hakkinda kovusturma acilmistir Haldun Taner ve Cetin Ipekkaya nin yargilanmasindan sonunda gorevsizlik karari alinmis donemin Adalet Bakani bu kararin bozulmasini yazili emirle Yargitay dan istemis Ceza Mahkemesi nin karar Yargitay tarafindan onanmis olmasina ragmen Savcilik tarafindan oyun metninin toplatilmasi icin Toplu Basin Mahkemesi nde dava acilmistir Istanbul da oynanmasina izin verilmesinden sonra Ankara da tarafindan sahnelenmis ve kovusturmaya ugramistir kovusturma tamamlanmamis ve bir mahkeme yasagi cikmamis olmasina ragmen Meydan Sahnesi muhtemel bir suctan korunabilmek icin temsile son vermislerdi KonusuMasal ulkesi Abdalya da berber ciragi Saban patronundan habersiz musteri bulmak umuduyla berber takimini alip panayira gitmek uzere yola cikmis esekcinin ciragi Mestan da patronunun yoklugunu firsat bilip biraz buyukluk taslamak hevesiyle kendisine esek kiralamaya gelen Saban a mal sahibi oldugunu soylemistir Siki bir pazarliktan sonra anlasan ikili esegi alip yola duser Hava cok sicaktir Yolda dinlenmek uzere durduklarinda Saban esegin golgesinde biraz kestirmek ister Mestan ise esegin golgesinin de kirasini odemesi gerektigini iddia eder Saban esegi kiralayinca golgesini de kiralamis olacagini soyleyip para vermeyi reddeder Bu kisir tartisma sonucsuz kalinca hakli ile haksizi ayirmasi icin mahkemeye giderler Mahkemeye basvuran ciraklar dava acma islemleri icin masraf cikinca vazgecmek isterler ama is isten gecmistir birer avukat tutup davaya devam etmek zorunda kalirlar Bir celsede bitebilecek konu cikar pesinde insanlarin davayi uzatmasi sonucu uzadikca uzar Mestan la Saban in anlasmazligini asip tum ulkeye yayilarak yapay gundem olusturulur Iki cirak davanin giderek vatan millet davasi gibi buyutulmesine alet olurlar Ciraklarin mensup olduklari mezhepler politik gruplar basin yayin esnaf localari ise karisir Sonunda Saban in hakli oldugunu soyleyenlerle Mestan in hakli oldugunu soyleyenler arasindaki kutuplasma Abdalya yi ikiye boler Siyasi partilerin adi bile Esekciler ve Golgeciler olarak degisir Oyundaki tek mantikli kisi olan ozan disinda hic kimse bu tartismanin sacma mantiksiz bir meseleden ciktigini fark etmez ya da kabul etmez Ozanin da vatan haini olabilecegi soylenir gercekleri soyledigi icin toplumdan dislanir Yasananlari saskinlik icinde izleyen Karakacan en fazla magdur olandir Mahkeme ona el koyar Ciraklar davadan kurtulmak icin onu oldurmeye bile kalkisir Bu kargasa ve kavga ortaminda ise yine para babalari Zahid ile Abid yuklerini yukleyen ve kazancli cikan kisiler olmuslardir Oyunun ozanin bu olaydan ders cikarilmasini istemesi ile biter KarakterleriEserin giris bolumunde otuz sahsin ismi liste halinde yer almaktadir One cikan en onemli sahislar sunlardir Abid Zahid Saban Mestan Ozan KarakacanKaynakca a b TEKEREK Nurhan 2003 PDF Tiyatro Arastirmalari Dergisi 16 dergiler ankara edu tr 1 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Subat 2015 a b c BAYRAK Ozcan Ocak 2012 Adiyaman Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8 dergipark ulakbim gov tr 24 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Subat 2015 ILERI Selim 7 Nisan 2006 cumhuriyetarsivi com 18 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Mayis 2015 Esegin Golgesi Piyesi Kaldirildi Milliyet gazetesi 19 11 1965 KONUR Tahsin 1987 PDF Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Dergisi 31 1 2 dergiler ankara edu tr 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Subat 2015 Esegin Golgesi Oyununu Tiyatro Kaldirdi Cumhuriyet Gazetesi 23 11 1965 a b ALTIKULAC DEMIRDAG Refika Guz 2013 Hacettepe Universitesi Turkiyat Arastirmalari Dergisi 19 hutad hacettepe edu tr 24 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Subat 2015