Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gömülü Şamdan, Stefan Zweig'ın 1937'de yazdığı "Yahudiler ve Yahudilik" temasının işlendiği bir öyküdür.
| Der Begrabene Leuchter | |
 11. baskı, 2019, İstanbul | |
| Yazar | Stefan Zweig |
|---|---|
| Çevirmen | Regaip Minareci |
| Ülke | Avusturya-Macaristan |
| Dil | Almanca |
| Tür | Öykü |
| Yayım | 1937 (özgün) 2015 (Türkçe) |
| Yayımcı | T. İş Bankası Kültür Yayınları |
| Sayfa | 110 |
| ISBN | |
| Modern Klasikler Dizisi - 65 serisi | |
Tarihçe
Stefan Zweig, bu öyküsünü tarihsel ve dinsel bilgileri temel alarak, Yedi Kollu Şamdan’ın Roma’dan önce Kartaca’ya, daha sonra Bizans’a (İstanbul’a) ve en son Kudüs’e kadar uzanan yolculuğunun yaklaşık 80 yıllık sürecini tarih ve mitolojiyi harmanlayarak kurgulamıştır. Bir Yahudi olarak Zweig, tanınırlığının onu kovuşturma tehdidinden korumayacağını düşündüğünden 1934'te, Hitler'in Almanya'da iktidara gelmesinin ardından vatanı Avusturya'dan ayrılır. Öykünün yazıldığı 1937 yılı Avrupa’da politik değişimlerin sosyal hayata ve özellikle Yahudi nüfus üzerine etki etmeye başladığı dönemdir. Zweig, bu dönemde yazdığı eserlerinde Yahudi temalarını daha fazla işlemeye başlar. Muhtemelen Zweig, Nazi Almanya’sının Yahudilere uyguladığı ırkçı ve ayrımcı politikasının geçmişte olduğu gibi yine Yahudilerin yaşadıkları ülkelerde acı ve gözyaşıyla sürgüne gönderilmeleriyle sonlanacağı öngörüsünde bulunmuş ve öyküsünde bu temayı işlemiştir.
Öyküye adını veren şamdan, Yahudilik’te kutsal kabul edilen 'Menora' dır. Yahudilerin tarihinde bu şamdandan ilk kez Tanah'ın Mısır'dan Çıkış kitabında bahsedilir. Buna göre şamdanın tasarımı Sina Dağı'nda Tanrı tarafından Musa'ya açıklanmıştır. Şamdan, saf altından dövülmüş olacak ve bir taraftan üçü diğer taraftan üçü olmak üzere altı kolu olacaktır. Her kolda mumların oturacağı yuvalar çiçek dalları ile bezenecektir. Krallar Kitabı'na göre ilk inşa edilen Kudüs Tapınağı’nda, iç mabedin girişinin her iki yanında 5 tane olmak üzere 10 altın şamdan vardır. İlk Tapınak M.Ö. 586 yılında Babil hükümdarı II. Nebukadnezar tarafından tahrip edilir. Sürgüne gönderilen Yahudiler Babil'deki sürgünden döndükten sonra, M.Ö. 516 yılında İkinci Tapınak’ı inşa ederler. Yehuda Makkabi (Judas Maccabeus) İkinci Tapınak’a konması için yeni bir Yedi Kollu Şamdan yapımını emreder. Ancak İkinci Tapınak da M.S. 70 yılında Romalılar tarafından tahrip edilir. Günümüzde Kudüs’te Ağlama Duvarı ya da Batı Duvarı olarak bilinen tarihi yapının bu tapınaktan kaldığı düşünülmektedir. İkinci Tapınak’ın yıkılmasıyla şamdan ortadan kaybolur. Kimine göre Şamdan Roma’ya götürülür ve zafer yürüyüşü sırasında Roma’da sergilenir. İlk Roma-Yahudi savaşını kazanan Roma’lı general Titus Flavius Vespasianus’un zaferi anısına Roma’da dikilen üzerinde tasvir edilen Yedi Kollu Şamdan günümüzde İsrail devletinin resmi simgesidir.
Öyküdeki Yahudilerin şamdanı arayışı Hristiyanların Kutsal Kâse arayışına benzemektedir. Yahudiler, kayıp olan şamdanın bulunması ve tekrar kutsal topraklara götürülmesi ile binlerce yıldır devam eden sürgün hayatlarının sona ereceğine inanmaktadırlar. Zweig, o dönemdeki Yahudi Soykırımı'nı sanki önceden görmüş gibi- bu öyküsünde zamanın Yahudi toplumuna tüm sıkıntıların bir gün geçeceği, kayıp şamdanın belki bir gün yeniden bulunacağı ve tekrar güzel günler geleceği yönünde umut mesajı ve direnme gücü vermeye çalışmaktadır. Öyküsü Nazi Almanya’sında yasaklanan eserlerindendir.
Gömülü Şamdan, Almanca aslından Türkçe'ye ilk kez Regap Minareci tarafından çevrildi ve ilk baskısı 2015 yılında yapıldı.
Konusu
Öykü, 455 yılında Vandallar ve Alanların kralı Genseric’in ordusuyla Roma İmparatorluğu'nun başkenti Roma’nın kapılarına dayanması ile başlar. İmparator Maksimus paralı asker ordusunu Roma’dan uzaklara yollamış, şehir savunmasız kalmıştır. Şehrini savunamayacağını anlayan imparator, kurmay heyetiyle kentten kaçmaya çalışırken halk tarafından yakalanır ve linç edilir. Roma kapılarına dayanan Genseric’in karşısına Papa çıkar. Genseric kentin sine ferro et igne yani “kılıçsız ve ateşsiz” savaşmadan teslim edilmesi karşılığında sadece ganimetleri toplamayı ve kiliselere ve kadınlara dokunmamayı garanti eder. Genseric ve ordusu bir hafta boyunca Roma’nın hazinelerini yağmalar. Yağmalanan hazinelerin arasında 1. Roma-Yahudi savaşı sonrasında Kudüs'ten Roma'ya getirilen Yahudilerin kutsal Menora’sı da vardır. Tüm ganimetler önce arabalara oradan da Afrika’daki karargahlarına gidecek gemilere yüklenmek üzere limana taşınırlar. Roma’da yaşayan Yahudi cemaati Menora’nın Afrika’ya götürüleceğini öğrenince büyük bir umutsuzluğa kapılır çünkü bu Menora’yı bir daha görememeleri demektir. Aralarından bir grup yaşlı kişi Menora’yı kaybetmemek için peşinden gitmeye hatta fırsat çıkarsa geri almaya karar verirler. On bir yaşlı Yahudi, yanlarına gelecek kuşaklara tanıklık etmesi için, daha bir çocuk olan Benjamin’ini de alarak, son bir umutla yağmacıların peşine takılırlar. Yolculuk bir gece sürer ve yaşlıların en bilgesi olan Haham Eliezer yol boyunca küçük çocuğa, Menora’yı ve onun Yahudiler için önemini anlatır. Tevrat ve Menora, Yahudi göçünün kutsal işaretleri ve başlangıçtan beri ellerinde kalan yegâne değerlerdir. Limana ulaştıklarında geç kalmışlardır; şamdan gemiye yüklenmek üzeredir. Son bir çabayla Menora’yı geri almak isterler ama Menora düşer ve Benjamin’in kolunu kırar. Yaşlılar ve kolu kırık Benjamin şehre üzgün ve umutsuz dönerler.
Aradan uzun yıllar geçer. Roma huzursuzluklarla dolu bir döneme girmiştir. Birbiri ardına imparatorlar gelir, gider; şehir defalarca yağmalanır. Benjamin artık çok yaşlı bir ihtiyardır, kırık koluyla Menora’yı son gören hatta dokunan Yahudi olarak kendi cemaati arasında son derce saygın bir konumdadır. Günlerden bir gün Benjamin’in dua ettiği yere bir yabancı Yahudi gelir. Kendisinin Kartaca’dan kaçtığını çünkü Doğu Roma İmparatoru İustinianos’un yolladığı ordunun Vandallara saldırıp Kartaca’yı ele geçirdiğini ve Vandalların yıllardır alıkoydukları ne kadar ganimet varsa toplayıp Bizans’a götüreceklerini söyler. Bizans’a gidecek ganimetin içinde Menora da vardır. Benjamin çok heyecanlanır. Şamdan yine ortaya çıkmıştır ama yine başka yabancı topraklara gitmek üzeredir. Benjamin çocukken başaramadığı işi yani şamdanı kurtarmayı bir kez de, bu kez yaşlı bir ihtiyar olarak denemeye karar verir. Hatta Tanrı’nın sırf bu görev için kendisini bu kadar uzun yaşattığını düşünür. Benjamin de gelecek kuşaklara tanıklık etmesi için genç ve güçlü bir delikanlıyı yanına alır ve Galata’da yaşayan Yahudi cemaatiyle buluşmak üzere Bizans’a yola çıkarlar. Benjamin, Bizans’a ulaştığında oradaki Yahudi ileri gelenleriyle buluşur ve şehri gezerken okuyucuyu da İstanbul’un tarihinde bir yolculuğa çıkarır.
Kaynakça
- ^ "The Lampstand". biblestudytools.com sitesi (İngilizce). 7 Kasım 2020. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2020.
- ^ . britannica.com sitesi (İngilizce). 7 Kasım 2020. 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2020.
- ^ . cevbir.org.tr sitesi. 12 Haziran 2017. 25 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2020.
- ^ . iskultur.com.tr sitesi. 2015. 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gomulu Samdan Stefan Zweig in 1937 de yazdigi Yahudiler ve Yahudilik temasinin islendigi bir oykudur Gomulu SamdanDer Begrabene Leuchter11 baski 2019 IstanbulYazarStefan ZweigCevirmenRegaip MinareciUlkeAvusturya MacaristanDilAlmancaTurOykuYayim1937 ozgun 2015 Turkce YayimciT Is Bankasi Kultur YayinlariSayfa110ISBN978 605 332 616 8Modern Klasikler Dizisi 65 serisiTarihceStefan Zweig bu oykusunu tarihsel ve dinsel bilgileri temel alarak Yedi Kollu Samdan in Roma dan once Kartaca ya daha sonra Bizans a Istanbul a ve en son Kudus e kadar uzanan yolculugunun yaklasik 80 yillik surecini tarih ve mitolojiyi harmanlayarak kurgulamistir Bir Yahudi olarak Zweig taninirliginin onu kovusturma tehdidinden korumayacagini dusundugunden 1934 te Hitler in Almanya da iktidara gelmesinin ardindan vatani Avusturya dan ayrilir Oykunun yazildigi 1937 yili Avrupa da politik degisimlerin sosyal hayata ve ozellikle Yahudi nufus uzerine etki etmeye basladigi donemdir Zweig bu donemde yazdigi eserlerinde Yahudi temalarini daha fazla islemeye baslar Muhtemelen Zweig Nazi Almanya sinin Yahudilere uyguladigi irkci ve ayrimci politikasinin gecmiste oldugu gibi yine Yahudilerin yasadiklari ulkelerde aci ve gozyasiyla surgune gonderilmeleriyle sonlanacagi ongorusunde bulunmus ve oykusunde bu temayi islemistir Oykuye adini veren samdan Yahudilik te kutsal kabul edilen Menora dir Yahudilerin tarihinde bu samdandan ilk kez Tanah in Misir dan Cikis kitabinda bahsedilir Buna gore samdanin tasarimi Sina Dagi nda Tanri tarafindan Musa ya aciklanmistir Samdan saf altindan dovulmus olacak ve bir taraftan ucu diger taraftan ucu olmak uzere alti kolu olacaktir Her kolda mumlarin oturacagi yuvalar cicek dallari ile bezenecektir Krallar Kitabi na gore ilk insa edilen Kudus Tapinagi nda ic mabedin girisinin her iki yaninda 5 tane olmak uzere 10 altin samdan vardir Ilk Tapinak M O 586 yilinda Babil hukumdari II Nebukadnezar tarafindan tahrip edilir Surgune gonderilen Yahudiler Babil deki surgunden dondukten sonra M O 516 yilinda Ikinci Tapinak i insa ederler Yehuda Makkabi Judas Maccabeus Ikinci Tapinak a konmasi icin yeni bir Yedi Kollu Samdan yapimini emreder Ancak Ikinci Tapinak da M S 70 yilinda Romalilar tarafindan tahrip edilir Gunumuzde Kudus te Aglama Duvari ya da Bati Duvari olarak bilinen tarihi yapinin bu tapinaktan kaldigi dusunulmektedir Ikinci Tapinak in yikilmasiyla samdan ortadan kaybolur Kimine gore Samdan Roma ya goturulur ve zafer yuruyusu sirasinda Roma da sergilenir Ilk Roma Yahudi savasini kazanan Roma li general Titus Flavius Vespasianus un zaferi anisina Roma da dikilen uzerinde tasvir edilen Yedi Kollu Samdan gunumuzde Israil devletinin resmi simgesidir Oykudeki Yahudilerin samdani arayisi Hristiyanlarin Kutsal Kase arayisina benzemektedir Yahudiler kayip olan samdanin bulunmasi ve tekrar kutsal topraklara goturulmesi ile binlerce yildir devam eden surgun hayatlarinin sona erecegine inanmaktadirlar Zweig o donemdeki Yahudi Soykirimi ni sanki onceden gormus gibi bu oykusunde zamanin Yahudi toplumuna tum sikintilarin bir gun gececegi kayip samdanin belki bir gun yeniden bulunacagi ve tekrar guzel gunler gelecegi yonunde umut mesaji ve direnme gucu vermeye calismaktadir Oykusu Nazi Almanya sinda yasaklanan eserlerindendir Gomulu Samdan Almanca aslindan Turkce ye ilk kez Regap Minareci tarafindan cevrildi ve ilk baskisi 2015 yilinda yapildi KonusuOyku 455 yilinda Vandallar ve Alanlarin krali Genseric in ordusuyla Roma Imparatorlugu nun baskenti Roma nin kapilarina dayanmasi ile baslar Imparator Maksimus parali asker ordusunu Roma dan uzaklara yollamis sehir savunmasiz kalmistir Sehrini savunamayacagini anlayan imparator kurmay heyetiyle kentten kacmaya calisirken halk tarafindan yakalanir ve linc edilir Roma kapilarina dayanan Genseric in karsisina Papa cikar Genseric kentin sine ferro et igne yani kilicsiz ve atessiz savasmadan teslim edilmesi karsiliginda sadece ganimetleri toplamayi ve kiliselere ve kadinlara dokunmamayi garanti eder Genseric ve ordusu bir hafta boyunca Roma nin hazinelerini yagmalar Yagmalanan hazinelerin arasinda 1 Roma Yahudi savasi sonrasinda Kudus ten Roma ya getirilen Yahudilerin kutsal Menora si da vardir Tum ganimetler once arabalara oradan da Afrika daki karargahlarina gidecek gemilere yuklenmek uzere limana tasinirlar Roma da yasayan Yahudi cemaati Menora nin Afrika ya goturulecegini ogrenince buyuk bir umutsuzluga kapilir cunku bu Menora yi bir daha gorememeleri demektir Aralarindan bir grup yasli kisi Menora yi kaybetmemek icin pesinden gitmeye hatta firsat cikarsa geri almaya karar verirler On bir yasli Yahudi yanlarina gelecek kusaklara taniklik etmesi icin daha bir cocuk olan Benjamin ini de alarak son bir umutla yagmacilarin pesine takilirlar Yolculuk bir gece surer ve yaslilarin en bilgesi olan Haham Eliezer yol boyunca kucuk cocuga Menora yi ve onun Yahudiler icin onemini anlatir Tevrat ve Menora Yahudi gocunun kutsal isaretleri ve baslangictan beri ellerinde kalan yegane degerlerdir Limana ulastiklarinda gec kalmislardir samdan gemiye yuklenmek uzeredir Son bir cabayla Menora yi geri almak isterler ama Menora duser ve Benjamin in kolunu kirar Yaslilar ve kolu kirik Benjamin sehre uzgun ve umutsuz donerler Aradan uzun yillar gecer Roma huzursuzluklarla dolu bir doneme girmistir Birbiri ardina imparatorlar gelir gider sehir defalarca yagmalanir Benjamin artik cok yasli bir ihtiyardir kirik koluyla Menora yi son goren hatta dokunan Yahudi olarak kendi cemaati arasinda son derce saygin bir konumdadir Gunlerden bir gun Benjamin in dua ettigi yere bir yabanci Yahudi gelir Kendisinin Kartaca dan kactigini cunku Dogu Roma Imparatoru Iustinianos un yolladigi ordunun Vandallara saldirip Kartaca yi ele gecirdigini ve Vandallarin yillardir alikoyduklari ne kadar ganimet varsa toplayip Bizans a gotureceklerini soyler Bizans a gidecek ganimetin icinde Menora da vardir Benjamin cok heyecanlanir Samdan yine ortaya cikmistir ama yine baska yabanci topraklara gitmek uzeredir Benjamin cocukken basaramadigi isi yani samdani kurtarmayi bir kez de bu kez yasli bir ihtiyar olarak denemeye karar verir Hatta Tanri nin sirf bu gorev icin kendisini bu kadar uzun yasattigini dusunur Benjamin de gelecek kusaklara taniklik etmesi icin genc ve guclu bir delikanliyi yanina alir ve Galata da yasayan Yahudi cemaatiyle bulusmak uzere Bizans a yola cikarlar Benjamin Bizans a ulastiginda oradaki Yahudi ileri gelenleriyle bulusur ve sehri gezerken okuyucuyu da Istanbul un tarihinde bir yolculuga cikarir Kaynakca The Lampstand biblestudytools com sitesi Ingilizce 7 Kasim 2020 28 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2020 britannica com sitesi Ingilizce 7 Kasim 2020 10 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Kasim 2020 cevbir org tr sitesi 12 Haziran 2017 25 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Kasim 2020 iskultur com tr sitesi 2015 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Kasim 2020