Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Güneş tutulması, Ay'ın yörünge hareketi sırasında Dünya ile Güneş arasına girmesi ve dolayısıyla Ay'ın Güneş'i kısmen ya da tümüyle örtmesi sonucunda gözlemlenen doğa olayıdır. Tutulmanın olması için Ay'ın yeni ay evresinde olması ve Dünya'ya göre Güneş ile kavuşum halinde olması, yani yörünge düzleminin Dünya'nın Güneş çevresindeki yörünge düzlemi ile çakışması gerekir. Bir yıl içinde Ay, Dünya çevresinde yaklaşık on iki kez dönmesine karşın, Ay'ın yörünge düzlemi ile Dünya'nın yörünge düzlemi arasında beş derece kadar bir açı olması sonucu, Ay her defasında Güneş'in tam önünden geçmez ve dolayısıyla bu çakışma seyrek olarak oluşur. Bu yüzden, yılda iki ile beş arasında Güneş tutulması gözlemlenir. Bunlardan en çok ikisi tam tutulma olabilir. Güneş tutulması Dünya üzerinde dar bir koridor izler. Bu yüzden herhangi bir bölge için Güneş tutulması çok ender bir olaydır.
Tutulma türleri
- Tam güneş tutulması: Ay'ın Güneş'i Dünya'dan disk halinde görünen ışık yuvarını tümüyle örtmesi ile oluşur. Güneş'in çok parlak olan ışık yuvarı Ay'ın karanlık gölgesi ile örtülür ve Güneş'in ışık yuvarından çok daha soluk olan taç küre çıplak gözle görülebilir hale gelir. Tutulmaya ancak tam tutulma zamanında güvenli olarak çıplak gözle bakılabilir. Bu sırada hava, parlak yıldızlar ve gezegenler gözle görülebilecek kadar kararır. Tam tutulma, Dünya yüzeyindeki dar bir koridorda gözlenebilir.
- Hibrit güneş tutulması: Tutulmanın Dünya yüzeyinin bazı bölgelerinde tam, bazı bölgelerinde halkalı olarak gözlenmesi demektir. Hibrit tutulmalar ender olarak görülür.
- Halkalı güneş tutulması: Ay'ın, Güneş'in önünden tam kavuşumlu geçişinde Güneş'i tam örtmediği zaman gözlemlenir. Ay'ın çapı, Güneş'in ışık yuvarının çapının yaklaşık 400'de biridir. Ancak Ay'ın Dünya'ya uzaklığı, Güneş'in uzaklığının yine yaklaşık 400'de biridir. Bu yüzden Ay'ın Dünya'dan görünür büyüklüğü Güneş ile yaklaşık olarak aynıdır. Ancak gerek Dünya'nın Güneş çevresindeki, gerekse Ay'ın Dünya çevresindeki yörüngeleri tam daire olmadığından, Ay her tam kavuşumlu geçişte Güneş'i tam olarak örtmez. Bu durumda, Güneş diskinin Ay tarafından örtülmeyen kısmı, Dünya'dan halka şeklinde gözlemlenir.
- Parçalı güneş tutulması: Ay'ın Güneş'i kısmen örtmesi sonucunda oluşur. Her tam ve halkalı tutulma, parçalı tutulma olarak başlar ve tam kavuşumdan sonra yine parçalı tutulma halinde devam eder ve biter. Tam tutulma sırasında, tutulmanın tam olarak gözlenebildiği Dünya yüzeyindeki dar koridorun dışındaki geniş alanlarda, tutulma parçalı tutulma olarak görülür.
Gözlem
Çok kısa bir süre bile olsa Güneş'e doğrudan bakmak, göz retinasında kalıcı hasara ve dolayısıyla körlüğe varan görüş kalıcı görüş bozukluklarına neden olabilir. Retina acıya duyarlı olmadığından, bu hasarın oluşma hissi algılanmaz.
Olağan koşullar altında Güneş, doğrudan bakılamayacak kadar parlaktır. Ancak tutulma sırasında Güneş kısmen örtüldüğünde, parlaklığı azalıp doğrudan bakılabilir olduğu yanılsaması kolaylıkla oluşabilir. Özellikle çocuklar ve deneyimsiz gözlemciler bu yanılgıya kolaylıkla düşebilirler. Göz bebeği en parlak nesneye değil, ortamdaki toplam ışığa göre tepki verir. Dolayısıyla göz bebeği Güneş diski kısmen örtüldüğünde, Güneş'in normal haline bakıldığı durumdan daha geniş olur, böylelikle retina Güneş'in örtülmeyen kısmından gelen ışınıma daha çok maruz kalır. Bu yüzden, tam tutulma süresi dışında tutulma halindeki Güneş'e doğrudan bakmak, normal koşullardaki Güneş'e bakmaktan daha tehlikelidir. Güneş'e özel önlem alınmaksızın dürbün, teleskop, fotoğraf makinesi vizörü gibi optik araçlarla bakmak ise, çıplak gözle bakmaktan çok daha tehlikelidir.
Parçalı ve halkalı tutulmalar
Parçalı ve halkalı Güneş tutulmalarının izlenmesi, özel göz koruması gerektirir. Güneş diski, ancak Güneş ışınımının zararlı bölümünün uygun şekilde filtrelenmesi ile güvenli olarak izlenebilir. Güneş gözlükleri, yeterli olmadığından uygun değildir. Ancak uygun olarak tasarlanıp üretilmiş sertifikalı Güneş filtreleri Güneş tutulmasının doğrudan izlenmesi için güvenli olabilir.
Güneş diskinin en güvenli izlenme yöntemi, projeksiyondur. Bu yöntem, Güneş görüntüsünün, dürbün, teleskop ya da dip kısmında yaklaşık 1 mm çapında bir delik açılmış bir karton kutu kullanılarak beyaz bir kağıda düşürülmesi ile gerçekleştirilebilir. Güneş'in bu şekilde yansıtılmış görüntüsü güvenle izlenebilir.
Parçalı tutulma sırasında, Güneş'in ne kadarının örtüldüğüne bağlı olarak havada kararma fark edilebilir. Ancak Güneş koronası (taç tabaka) görünmez. Güneş'in yaklaşık üçte ikisi veya daha çoğu örtüldüğünde gün ışığının solduğu anlaşılabilir.
Tam tutulma
Tam Güneş tutulmasını, Güneş'in ışıkküresi Ay'ın diski tarafından tam olarak örtüldüğünde, çıplak gözle, dürbünle veya teleskopla doğrudan izlemek güvenlidir. Güneş tacı (korona) bu sırada gözlemlenebilir, renkyuvarı ve hatta Güneş püskürtüsü görülebilir.
Ay'ın diski Güneş'in ışıkyuvarını tam olarak kapatmadan önce Baily boncukları görülür. Bunlar, Ay vadilerinden kaçıp Dünya'ya ulaşan Güneş ışınlarıdır. Tam tutulma, son gün ışığının Ay diskinin kenarından kurtulduğu anda görülen elmas yüzük etkisi ile başlar. Elmas yüzük yok olur, hava belirgin olarak kararır, parlak yıldızlar ve gezegenler görünür. Tam tutulma, baştakinin tam karşı tarafından ilk gün ışığının gözükmesi ile tekrar oluşan elmas yüzük etkisi ve hemen ardından tekrar görünen Baily boncukları ile sona erer.
Güneş tutulmaları ve depremler
Güneş tutulmaları ve depremler arasında bir bağlantı olduğu yolunda kimi çevrelerde inanışlar bulunmaktadır. Özellikle 11 Ağustos 1999 tam Güneş tutulmasından kısa bir süre sonra gerçekleşen 1999 Gölcük Depremi ardından bu inanışın yaygınlaştığı görülmektedir. Ancak gerek astronomi, gerekse deprem bilimi uzmanları, bu iki doğa olayı arasında herhangi bir nedensel ilişki bulunmadığını açıklamışlardır.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- http://www.eclipse2006.boun.edu.tr/ 25 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy/eclipse/ 13 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- [1] 28 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ O. Staiger. . 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . University of Tennessee. 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ F. Espenak. . 18 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ A. M. MacRobert. . Sky & Telescope magazine. 25 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ O. Staiger. . 28 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Boğaziçi Üniversitesi. 28 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Tübitak. . 24 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gunes tutulmasi Ay in yorunge hareketi sirasinda Dunya ile Gunes arasina girmesi ve dolayisiyla Ay in Gunes i kismen ya da tumuyle ortmesi sonucunda gozlemlenen doga olayidir Tutulmanin olmasi icin Ay in yeni ay evresinde olmasi ve Dunya ya gore Gunes ile kavusum halinde olmasi yani yorunge duzleminin Dunya nin Gunes cevresindeki yorunge duzlemi ile cakismasi gerekir Bir yil icinde Ay Dunya cevresinde yaklasik on iki kez donmesine karsin Ay in yorunge duzlemi ile Dunya nin yorunge duzlemi arasinda bes derece kadar bir aci olmasi sonucu Ay her defasinda Gunes in tam onunden gecmez ve dolayisiyla bu cakisma seyrek olarak olusur Bu yuzden yilda iki ile bes arasinda Gunes tutulmasi gozlemlenir Bunlardan en cok ikisi tam tutulma olabilir Gunes tutulmasi Dunya uzerinde dar bir koridor izler Bu yuzden herhangi bir bolge icin Gunes tutulmasi cok ender bir olaydir 1999 yilindaki tam gunes tutulmasindan bir fotografTam Gunes Tutulmasinin Geometrisi olcekli degildir Tutulma turleriTam gunes tutulmasi Ay in Gunes i Dunya dan disk halinde gorunen isik yuvarini tumuyle ortmesi ile olusur Gunes in cok parlak olan isik yuvari Ay in karanlik golgesi ile ortulur ve Gunes in isik yuvarindan cok daha soluk olan tac kure ciplak gozle gorulebilir hale gelir Tutulmaya ancak tam tutulma zamaninda guvenli olarak ciplak gozle bakilabilir Bu sirada hava parlak yildizlar ve gezegenler gozle gorulebilecek kadar kararir Tam tutulma Dunya yuzeyindeki dar bir koridorda gozlenebilir Hibrit gunes tutulmasi Tutulmanin Dunya yuzeyinin bazi bolgelerinde tam bazi bolgelerinde halkali olarak gozlenmesi demektir Hibrit tutulmalar ender olarak gorulur Halkali gunes tutulmasi Ay in Gunes in onunden tam kavusumlu gecisinde Gunes i tam ortmedigi zaman gozlemlenir Ay in capi Gunes in isik yuvarinin capinin yaklasik 400 de biridir Ancak Ay in Dunya ya uzakligi Gunes in uzakliginin yine yaklasik 400 de biridir Bu yuzden Ay in Dunya dan gorunur buyuklugu Gunes ile yaklasik olarak aynidir Ancak gerek Dunya nin Gunes cevresindeki gerekse Ay in Dunya cevresindeki yorungeleri tam daire olmadigindan Ay her tam kavusumlu geciste Gunes i tam olarak ortmez Bu durumda Gunes diskinin Ay tarafindan ortulmeyen kismi Dunya dan halka seklinde gozlemlenir Parcali gunes tutulmasi Ay in Gunes i kismen ortmesi sonucunda olusur Her tam ve halkali tutulma parcali tutulma olarak baslar ve tam kavusumdan sonra yine parcali tutulma halinde devam eder ve biter Tam tutulma sirasinda tutulmanin tam olarak gozlenebildigi Dunya yuzeyindeki dar koridorun disindaki genis alanlarda tutulma parcali tutulma olarak gorulur GozlemCok kisa bir sure bile olsa Gunes e dogrudan bakmak goz retinasinda kalici hasara ve dolayisiyla korluge varan gorus kalici gorus bozukluklarina neden olabilir Retina aciya duyarli olmadigindan bu hasarin olusma hissi algilanmaz Olagan kosullar altinda Gunes dogrudan bakilamayacak kadar parlaktir Ancak tutulma sirasinda Gunes kismen ortuldugunde parlakligi azalip dogrudan bakilabilir oldugu yanilsamasi kolaylikla olusabilir Ozellikle cocuklar ve deneyimsiz gozlemciler bu yanilgiya kolaylikla dusebilirler Goz bebegi en parlak nesneye degil ortamdaki toplam isiga gore tepki verir Dolayisiyla goz bebegi Gunes diski kismen ortuldugunde Gunes in normal haline bakildigi durumdan daha genis olur boylelikle retina Gunes in ortulmeyen kismindan gelen isinima daha cok maruz kalir Bu yuzden tam tutulma suresi disinda tutulma halindeki Gunes e dogrudan bakmak normal kosullardaki Gunes e bakmaktan daha tehlikelidir Gunes e ozel onlem alinmaksizin durbun teleskop fotograf makinesi vizoru gibi optik araclarla bakmak ise ciplak gozle bakmaktan cok daha tehlikelidir Gunes tutulmasi esnasinda uzaydan bakildiginda Ay in Dunya ya dusen golgesi Yer in uzerinde hareket eden kara bir leke halinde gorunur Parcali ve halkali tutulmalar Parcali ve halkali Gunes tutulmalarinin izlenmesi ozel goz korumasi gerektirir Gunes diski ancak Gunes isiniminin zararli bolumunun uygun sekilde filtrelenmesi ile guvenli olarak izlenebilir Gunes gozlukleri yeterli olmadigindan uygun degildir Ancak uygun olarak tasarlanip uretilmis sertifikali Gunes filtreleri Gunes tutulmasinin dogrudan izlenmesi icin guvenli olabilir Gunes diskinin en guvenli izlenme yontemi projeksiyondur Bu yontem Gunes goruntusunun durbun teleskop ya da dip kisminda yaklasik 1 mm capinda bir delik acilmis bir karton kutu kullanilarak beyaz bir kagida dusurulmesi ile gerceklestirilebilir Gunes in bu sekilde yansitilmis goruntusu guvenle izlenebilir Parcali tutulma sirasinda Gunes in ne kadarinin ortuldugune bagli olarak havada kararma fark edilebilir Ancak Gunes koronasi tac tabaka gorunmez Gunes in yaklasik ucte ikisi veya daha cogu ortuldugunde gun isiginin soldugu anlasilabilir Tam tutulma Elmas Yuzuk 2006 Turkiye Tam Gunes tutulmasini Gunes in isikkuresi Ay in diski tarafindan tam olarak ortuldugunde ciplak gozle durbunle veya teleskopla dogrudan izlemek guvenlidir Gunes taci korona bu sirada gozlemlenebilir renkyuvari ve hatta Gunes puskurtusu gorulebilir Baily Boncuklari Ay in diski Gunes in isikyuvarini tam olarak kapatmadan once Baily boncuklari gorulur Bunlar Ay vadilerinden kacip Dunya ya ulasan Gunes isinlaridir Tam tutulma son gun isiginin Ay diskinin kenarindan kurtuldugu anda gorulen elmas yuzuk etkisi ile baslar Elmas yuzuk yok olur hava belirgin olarak kararir parlak yildizlar ve gezegenler gorunur Tam tutulma bastakinin tam karsi tarafindan ilk gun isiginin gozukmesi ile tekrar olusan elmas yuzuk etkisi ve hemen ardindan tekrar gorunen Baily boncuklari ile sona erer Gunes tutulmalari ve depremlerGunes tutulmalari ve depremler arasinda bir baglanti oldugu yolunda kimi cevrelerde inanislar bulunmaktadir Ozellikle 11 Agustos 1999 tam Gunes tutulmasindan kisa bir sure sonra gerceklesen 1999 Golcuk Depremi ardindan bu inanisin yayginlastigi gorulmektedir Ancak gerek astronomi gerekse deprem bilimi uzmanlari bu iki doga olayi arasinda herhangi bir nedensel iliski bulunmadigini aciklamislardir Ayrica bakinizAy TutulmasiDis baglantilarhttp www eclipse2006 boun edu tr 25 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www istanbul edu tr fen astronomy eclipse 13 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1 28 Agustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca O Staiger 24 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi University of Tennessee 9 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi F Espenak 18 Subat 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi A M MacRobert Sky amp Telescope magazine 25 Agustos 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi O Staiger 28 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Bogazici Universitesi 28 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Tubitak 24 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi