Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Aralık 2020) () |
Halay, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi, Orta Karadeniz ve Çukurova bölgesinde oynanan halk oyunlarının genel ismidir.
Etimoloji ve isimlendirme
"Halay" kelimesinin saptanmış en eski Türkçe yazılı örneği 1932 yılından Hamit Zübeyr Koşay ve İshak Işıtman'ın Anadilden Derlemeler adlı kitabındadır. Burada halay, Orta Anadolu bölgesinden "el ele tutarak zurna ve davul karşısında yapılan oyun" olarak nitelenmiştir. Buna paralel olarak kökeni Çorum, Kayseri, Sivas ve Kuzey Kapadokya'ya dayanan Rumlar tarafından halay veya χαλάι bilinmekteydi.
Kelimenin kökeni kesin olmamakla birlikte birkaç fikir ileri sürülmektedir.
Nişanyan Sözlük'te kelimenin etimolojik kökeni Kürtçenin Kurmanci lehçesindeki "oynamak, zıplamak" anlamına gelen hildan fiilinden türetildiği iddia edilen hilayi tabiri olarak bahsedilmektedir. Ancak 24 Temmuz 2022'deki bir yayınında, Sevan Nişanyan "halay" kelimesinin kökenini bilmediğini söylemiştir.
Kubbealtı Lugatı'nda geçen kökensel açıklama ise, kelimenin "topluluk, kalabalık” anlamına gelen alay sözünden “h-" türemesiyle oluştuğuna yöneliktir. Türkçedeki "alay" kelimesinin kökeni Yunanca alágion (αλάγιον) olup Türkçeye Farsça yoluyla girmiş bir kelimedir.
Türklerden başka halklarda da yer alan halay, Kürtçe 'Govend' veya 'Dîlan', Süryanice 'Ḥeggāʾ' (ܚܓܐ), Azerice 'Yallı', Ermenice šurǰpar (Շուրջպար),[] ve Yunanca Chaláï (Χαλάϊ) olarak isimlendirilmiştir.
Oynanış
Halay, kişilerin el ele, parmak parmağa veya omuz omuza geçerek yan yana dizilmeleriyle oynanır. Grubun sıranın sonunda bulunan bir lideri bulunur. Lider açıkta duran eliyle mendil tutar veya sallar. Genellikle dans yavaş başlar, bir süre sonra hızlanır. Halay koreografisi genel olarak ayak hareketlerine dayanır. Her ilin özel halay oyunları bulunmaktadır. Kadın, erkek karışık oynanan halaya Anadolu'da Alaca Halay denir. Halay, davul ve zurna ile çalınan müzikler eşliğinde oynanır.[]
Ülke ve kültürlere göre halay
Türkiye'de halay
Türk ve Kürt kültüründe halay, bir halk oyunudur. Türkiye'de farklı yörelerde icra edilen halaylar arasında büyük çeşitlilik bulunur ve halay türleri üç genel gruba ayrılmaktadır:
- Çukurova (Güney) Halayları: Adana ile Gaziantep arasında oynanan halaylardır.
- Doğu Halayları: Antep'in doğusunda kalan bölgeler genelde aynı karakteriste sahiptir.
![image]()
Diyarbakır yöresi oyunları - Bozkır Halayları: İç Anadolu bozkırlarında ve Orta Karadeniz'de oynanan halay oyunlarıdır.[]
Azerbaycan kültüründe "Yallı"
Yallı, Azerbaycan halk kültüründe mühim yer tutan mitolojik kaynaklı bir oyundur. Oynayanlar, bir halka oluşturacak şekilde yan yana geçerler.[]
Kaynakça
- ^ a b Nişanyan, Sevan. "halay". NişanyanSözlük. 16 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Temmuz 2022.
- ^ "Ο Ποντιακός χορός Χαλάι του Ακ Νταγ Ματέν". pontosnews (Yunanca). 7 Şubat 2014. 27 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ "Χορός Χαλάι". karamanlidika.gr. 13 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ "Χαλάι". kallitexnikistegipontion.gr. 9 Haziran 2018. 1 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ Sevan Nişanyan (2022). Pazar Sohbeti 138 - 24 Temmuz 2022 (YouTube). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2022.
- ^ . 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2016.
- ^ . nisanyansozluk.com. 15 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2020.
- ^ . 18 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2020.
- ^ Anadolu'da Halka Oyunları -III-"Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, sayı 24, sayfa 418" (PDF). Anadolu'da Halka Oyunları. Mahmut F. Gazimihal. ekim 1951. 15 Mart 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Mart 2024. Tarih değerini gözden geçirin:
|tarih=() - ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Folklor - Halk Oyunları3 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Rovena Stefa - Hej Hej(Hey Hey)(Arnavut Halayı)7 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mariola Kaçani- Aman Mike Aman Nure[]
- Halay Kelimesi Etimolojisi27 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Halay haber gazete kitap akademik JSTOR Aralik 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Halay Turkiye nin Dogu Anadolu Bolgesi Guneydogu Anadolu Bolgesi Ic Anadolu Bolgesi Orta Karadeniz ve Cukurova bolgesinde oynanan halk oyunlarinin genel ismidir Yalli dansinin nota yazisiEtimoloji ve isimlendirme Halay kelimesinin saptanmis en eski Turkce yazili ornegi 1932 yilindan Hamit Zubeyr Kosay ve Ishak Isitman in Anadilden Derlemeler adli kitabindadir Burada halay Orta Anadolu bolgesinden el ele tutarak zurna ve davul karsisinda yapilan oyun olarak nitelenmistir Buna paralel olarak kokeni Corum Kayseri Sivas ve Kuzey Kapadokya ya dayanan Rumlar tarafindan halay veya xalai bilinmekteydi Kelimenin kokeni kesin olmamakla birlikte birkac fikir ileri surulmektedir Nisanyan Sozluk te kelimenin etimolojik kokeni Kurtcenin Kurmanci lehcesindeki oynamak ziplamak anlamina gelen hildan fiilinden turetildigi iddia edilen hilayi tabiri olarak bahsedilmektedir Ancak 24 Temmuz 2022 deki bir yayininda Sevan Nisanyan halay kelimesinin kokenini bilmedigini soylemistir Kubbealti Lugati nda gecen kokensel aciklama ise kelimenin topluluk kalabalik anlamina gelen alay sozunden h turemesiyle olustuguna yoneliktir Turkcedeki alay kelimesinin kokeni Yunanca alagion alagion olup Turkceye Farsca yoluyla girmis bir kelimedir Turklerden baska halklarda da yer alan halay Kurtce Govend veya Dilan Suryanice Ḥeggaʾ ܚܓܐ Azerice Yalli Ermenice surǰpar Շուրջպար kaynak belirtilmeli ve Yunanca Chalai Xalai olarak isimlendirilmistir OynanisHalay kisilerin el ele parmak parmaga veya omuz omuza gecerek yan yana dizilmeleriyle oynanir Grubun siranin sonunda bulunan bir lideri bulunur Lider acikta duran eliyle mendil tutar veya sallar Genellikle dans yavas baslar bir sure sonra hizlanir Halay koreografisi genel olarak ayak hareketlerine dayanir Her ilin ozel halay oyunlari bulunmaktadir Kadin erkek karisik oynanan halaya Anadolu da Alaca Halay denir Halay davul ve zurna ile calinan muzikler esliginde oynanir kaynak belirtilmeli Ulke ve kulturlere gore halayTurkiye de halay Turk ve Kurt kulturunde halay bir halk oyunudur Turkiye de farkli yorelerde icra edilen halaylar arasinda buyuk cesitlilik bulunur ve halay turleri uc genel gruba ayrilmaktadir Cukurova Guney Halaylari Adana ile Gaziantep arasinda oynanan halaylardir Dogu Halaylari Antep in dogusunda kalan bolgeler genelde ayni karakteriste sahiptir Diyarbakir yoresi oyunlari Bozkir Halaylari Ic Anadolu bozkirlarinda ve Orta Karadeniz de oynanan halay oyunlaridir kaynak belirtilmeli Azerbaycan kulturunde Yalli Yalli Azerbaycan halk kulturunde muhim yer tutan mitolojik kaynakli bir oyundur Oynayanlar bir halka olusturacak sekilde yan yana gecerler sayfa belirt Kaynakca a b Nisanyan Sevan halay NisanyanSozluk 16 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Temmuz 2022 O Pontiakos xoros Xalai toy Ak Ntag Maten pontosnews Yunanca 7 Subat 2014 27 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Temmuz 2022 Xoros Xalai karamanlidika gr 13 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Temmuz 2022 Xalai kallitexnikistegipontion gr 9 Haziran 2018 1 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Temmuz 2022 Sevan Nisanyan 2022 Pazar Sohbeti 138 24 Temmuz 2022 YouTube Erisim tarihi 25 Temmuz 2022 1 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Mayis 2016 nisanyansozluk com 15 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2020 18 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2020 Anadolu da Halka Oyunlari III Turk Folklor Arastirmalari Dergisi sayi 24 sayfa 418 PDF Anadolu da Halka Oyunlari Mahmut F Gazimihal ekim 1951 15 Mart 2024 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Mart 2024 Tarih degerini gozden gecirin tarih yardim Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt YayineviAyrica bakinizTurk halk oyunlariDis baglantilarFolklor Halk Oyunlari3 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rovena Stefa Hej Hej Hey Hey Arnavut Halayi 7 Mayis 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mariola Kacani Aman Mike Aman Nure olu kirik baglanti Halay Kelimesi Etimolojisi27 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde