Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Harran antik kenti. (Harran ören yeri), Şanlıurfa ili, Harran ilçesi sınırları içinde bulunan bölgenin eski yerleşim yerlerinden birisidir. UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer almaktadır.
UNESCO Dünya Mirası (Geçici listesi) | |
 Harran antik kubbeli yapılar | |
| Diğer adı | Ha-ra-na |
|---|---|
| Konum |  Şanlıurfa, Harran |
| Bölge | İç Mezopotamya |
| Tür | Yerleşim |
| Tarihçe | |
| Kurucu | Aran |
| Kuruluş | M.Ö.2250 |
| Devir(ler) | Antik Çağ ve Orta Çağ |
| Sit ayrıntıları | |
| Arkeologlar | Prof.Dr.Mehmet Önal |
| Durum | Restore |
| İşletme | Kültür ve Turizm Bakanlığı |
| Kamusal erişim | Açık |
Ören yeri
Harran ören yeri hakkındaki ilk bilgiler İslam tarihçilerinden değerlendirildiği ve ören yerindeki izlerin Nuh Peygamber torunlarından olan Kaynana veya İbrahim Peygamberin kardeşi Aran (Haran) ile bağlantılı olduğu sanılmaktadır. Kutsal kitap Tevrat'ta Harran olarak adı geçen yerin burası olduğu söylenmektedir.
Yerleşim
Antik kent hakkındaki yapılan arkeolojik araştırma kazıları ve bilimsel yüzey çalışmalarında elde edilen Nümismatik ve arkeolojik verilerin antik şehirin yerleşim faaliyetleri ve temel izleri dünyanın en eski imar yapılarını işaret ettiği sanılmaktadır. Şehrin adının ilk geçtiği buluntular MÖ 2250 yıllarına ait Ebla'da bulunan çivi yazılı tabletlerdir.
Adı
Harran ören yerini Harran adına ilk kez, Kültepe ve Mari'de bulunan M.Ö. 2. bin başlarına ait çivi yazılı tabletlerde "Har- ra - na " veya "Ha- ra - na " şeklinde yazıldığı rastlanılmaktadır. Kuzey Suriye'de bulunan Ebla tabletlerinde ise Harran'dan "Ha- ra - na " olarak bahsedilmektedir.
Tarihçe
Anadolu tarihinde en eski yapılar arasında yer bulan Harran antik kent kuruluşu tarihinin M.Ö. 5 bin yıl başlarında bölgede imar çalışmaları başladığı ve ören yeri temel izlerininde Erken Tunç Çağı'na işaret ettiğini ören yerinde yapılan bilimsel çalışmalar ve tarih araştırmacı belgesel yönetmeni Tekin Gün yazılarında geçmektedir. Bölgedeki yapılan yüzey araştırmalar,bilimsel kazılarda çıkan verilerin Şanlıurfa arkeolojisine ışık tuttuğu antik ören yerinin M.Ö. 2. bin yılın ortalarına ait Hitit tabletleri çivi yazılarında geçtiği- (Hititler'le Mitanni'ler arasında yapılan bir anlaşma) geçmektedir.
Kazı çalışmaları
Antik yerleşim Harran ören yeri kazı çalışmalarının 70 yıldan günümüze kadar sürdüğü Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Türk Tarihi Kurumu desteği ile yürütüldüğünü ve kazı çalışmalarında çıkan mimari parçalar, sikkeler, figürler, heykeller, kemik ve fildişi eserler neticesinde gün yüzüne çıkan 10 bin üzerindeki eserlein 6 aşama (inceleme) sonra kazı başkanı Prof. Dr. Mehmet Önal tarafından müze temsilcileri ile müze müdürlüğüne teslim edildiği kayıtlarda geçmektedir.
Buluntular
Mimari
İlk Tunç Çağı mimarisi hakkında bilgiler çok azdır. Er Hanedan II-III'e tarihlenen II. tabakada taş temelli duvarları yuvarlatılmış yarı dörtgen planlı kerpiç duvarlı yapı kalıntıları saptanmıştır. Küçük ve dörtgen biçimli mekanlar bulunmuştur. MÖ 3. binyılın sonuna Sargon veya Ur III dönemine tarihlenen III ve IV. tabakalardan III. tabakada taş temelsiz büyük kerpiç yapı IV. tabakada karışık küçük kerpiç yapılar ortaya çıkmışsa da kazı alanının darlığından mimari yetersizdir.
Çanak Çömlek
Rice tarafından yönetilen derin sondajda ele geçen çanak çömleklerin analizleri sonucunda II. tabakada stoneware olarak tanımlanan ince mal; erken Habur malı; devetüyü yalın maldan parçalar ve az sayıda tüm kap bulunmuştur. İçlerinde ince mal olarak tanımlanan mal örnekleri el yapımı olup açık ve koyu gri ve kırmızımsı renkte arıtılmış hamurlu iyi pişirilmiş hafif açkılanmış maldır (Prag 1970:78; şek.7/26; 27; 29-37). Bu mal; 18.80 m'de daha çok bulunmaktadır. İbrik, kase, çömlek, daralan ağızlı kaplar bu maldan üretilmişlerdir. Prag; bu mal örneklerinin Aşağı Yarımca; Tell Chuera; Tell Brak; Şagar Pazar; Arbit; Mezan gibi yerleşme yerlerinde bulunduğunu belirtmektedir. Erken Habur malı ise çark yapımı yumurta kabuğu gibi çok ince cidarlı, iyi pişirilmiş griden pembeye kadar yüzey renkli kendinden astarlıdır. Bazıları mat portakal veya kırmızı boya ile şerit bezemeler ile süslenmiştir. En çok çömlek biçimi görülmektedir (Prag 1970:70). Bu malın örnekleri Harran'da 17.80-19.50 m arasında bulunmuştur. Mezopotamya'da Er Hanedan II-III dönemlerinde görülen bu maldan başka kaplar Gözlükule'nin MÖ 2700-2400'e tarihlenen İTÇ II tabakasında Til Barsib'in oda mezarında Mari'de; Hammam Mezarları'nda ve Amarna'da vardır. Devetüyü yalın maldan örnekler azdır. Amik Ovası'ndaki kazılarda bu maldan parçalar da bulunmuştur. Gri yüzey renkli; Spiral halka bezemeli mal yine birkaç parça ile temsil edilmektedir (Prag 1970:şek.7:28). İTÇ'nın sonuna tarihlenmektedir. Açkılı mutfak malı (Prag 1970:81; şek.8/54-55) ise Anadolu kökenlidir. Karkamış; Fethiye ve Amik I evresinde Tell Tayinat'da bulunduğu belirtilmektedir. Harran'ın III ve IV. tabakalarında hakim mal türü tarak bezemeli astarlı maldır (Prag 1970:83; şek.8/47-53). El yapımı; yeşilimsi devetüyü, pembe portakal hareli hamurlu, yeşilimsi devetüyü banyo astarlı zemin üzerine koyu kırmızı, siyah morumsu kahverengi, açık kırmızı boya ile bezenmiş olan bu malda bezekler tarak gibi bir alet kullanarak çizilmiş gibidir. Birbirine paralel yatay çizgiler; dalgalı hat motifleri vardır. Bazılarında ise astar taraklanmıştır. Bu maldan Tell Brak'da; Şanlıurfa Zibini Höyük'de; Amik Ovası I ve J evrelerinde de örnekler görülmüştür.
Kil
1965 ve 1968 yıllarında Ashmolean Müzesi'ne getirilen idol; hayvan figürini ve araba modellerinin bulunuş yeri olarak Harran gösterilmektedir. Bu pişmiş toprak nesnelerin bazıları yeşilimsi devetüyü bazıları sarımsı gri renklidir. Genelde iyi pişirilmişlerdir (Prag 1970:86-87; şek.9-10). Bir kısmı III veya IV. evreye konmaktadır.
Yorum ve tarihleme
Rice'ın derin sondajında; Harran'da MÖ 3. bin yılın ortasına ve sonuna tarihlenen tabakaların ancak varlığı anlaşılmıştır. Buna karşılık, Suriye Tell Mardik (MÖ 3. bin yılındaki Ebla Kenti) höyüğünde ele geçen yazılı kil tabletler; İlk Tunç Çağı'nda Harran'daki sosyal ve idari düzenin nasıl işlediği konusunda çok önemli ve gerçek bilgiler kazandırmıştır. MÖ 24. yüzyıla tarihlenen bu tabletlerde; Harran'ın eski adının olasılıkla "yol" anlamına gelen "Hara-an ki" olduğu ve monarşik düzende; yerel bir sülale tarafından yönetildiği anlaşılmaktadır (Archi 1988:1). Harran Ebla tabletlerinde ise Antep çevresinde yer alan Urshun ve Irrite kentleriyle birlikte anılmaktadır (Yardımcı 1998:169). Ebla krallığı Kargamış'ın kuzeyine kadar uzanmaktaydı. Bu yönetimde; kraliçenin yanı sıra kralı temsil eden bir kişi ile yaşlılar meclisinin olduğu öğrenilmektedir (Özfırat 1994:36). Krala yakın ya da kral vekili kişiye "Badalum" unvanı verildiği yine bu tabletlerden anlaşılmaktadır. Bu yüzyılda Harran'ın başında Zugalum adlı bir kraliçe bulunmaktaydı. Ebla metinlerinde kraliçenin Ebla'yı ziyaretinde kozmetik yağlar ve kumaşlar armağan edildiği, badalum unvanlı kişiye de altın külçeler ve gümüş hançer verildiği okunmaktadır. Doğum yaptığında da Kraliçe Zugalum'a hediyeler yollanmış ve Tanrı Kura'ya törenler yapması istenmiştir. Harran'ın Ebla'ya mal değiş tokuşunda gümüş yolladığı da bilinmektedir. Tüm metinlerden; Harran'ın İTÇ'nın III. evresinde hiç de basit bir kent olmadığı; olasılıkla çevresi bir sur ile çevrelenen tapınakları ve kraliçenin sarayının varlığından dolayı; kentleşme sürecinde bir önemli yerleşmeye sahne olduğu yorumunu getirebiliriz. Kazılar ilerledikçe bu kentin önemli yapıları ile açığa çıkması beklenmelidir. Üstteki yerleşim kalıntılarının kalın dolgusu ve bu yerleşimlerin önemi, geniş bir alanda alt tabakalara inilmesini önleyecektir. Bunun için üstteki yerleşim kalıntıları feda edilmelidir.
Kaynakça
- ^ "Harran". T.C.Şanlıurfa Valiliği. sanlıurfa.gov.tr - 21 Mayıs 2021. 18 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021.
- ^ "Harran ören yeri". T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Müze.gov.tr - 21 Mayıs 2021. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021.
- ^ a b c d e f g h "Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi". 5 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Harran antik kenti Harran oren yeri Sanliurfa ili Harran ilcesi sinirlari icinde bulunan bolgenin eski yerlesim yerlerinden birisidir UNESCO Dunya Mirasi Gecici Listesi nde yer almaktadir Harran antik kentiUNESCO Dunya Mirasi Gecici listesi Harran antik kubbeli yapilarDiger adiHa ra naKonumSanliurfa HarranBolgeIc MezopotamyaTurYerlesimTarihceKurucuAranKurulusM O 2250Devir ler Antik Cag ve Orta CagSit ayrintilariArkeologlarProf Dr Mehmet OnalDurumRestoreIsletmeKultur ve Turizm BakanligiKamusal erisimAcikHarran Antik KentiOren yeriHarran oren yeri hakkindaki ilk bilgiler Islam tarihcilerinden degerlendirildigi ve oren yerindeki izlerin Nuh Peygamber torunlarindan olan Kaynana veya Ibrahim Peygamberin kardesi Aran Haran ile baglantili oldugu sanilmaktadir Kutsal kitap Tevrat ta Harran olarak adi gecen yerin burasi oldugu soylenmektedir YerlesimAntik kent hakkindaki yapilan arkeolojik arastirma kazilari ve bilimsel yuzey calismalarinda elde edilen Numismatik ve arkeolojik verilerin antik sehirin yerlesim faaliyetleri ve temel izleri dunyanin en eski imar yapilarini isaret ettigi sanilmaktadir Sehrin adinin ilk gectigi buluntular MO 2250 yillarina ait Ebla da bulunan civi yazili tabletlerdir Adi Harran oren yerini Harran adina ilk kez Kultepe ve Mari de bulunan M O 2 bin baslarina ait civi yazili tabletlerde Har ra na veya Ha ra na seklinde yazildigi rastlanilmaktadir Kuzey Suriye de bulunan Ebla tabletlerinde ise Harran dan Ha ra na olarak bahsedilmektedir TarihceAnadolu tarihinde en eski yapilar arasinda yer bulan Harran antik kent kurulusu tarihinin M O 5 bin yil baslarinda bolgede imar calismalari basladigi ve oren yeri temel izlerininde Erken Tunc Cagi na isaret ettigini oren yerinde yapilan bilimsel calismalar ve tarih arastirmaci belgesel yonetmeni Tekin Gun yazilarinda gecmektedir Bolgedeki yapilan yuzey arastirmalar bilimsel kazilarda cikan verilerin Sanliurfa arkeolojisine isik tuttugu antik oren yerinin M O 2 bin yilin ortalarina ait Hitit tabletleri civi yazilarinda gectigi Hititler le Mitanni ler arasinda yapilan bir anlasma gecmektedir Kazi calismalariAntik yerlesim Harran oren yeri kazi calismalarinin 70 yildan gunumuze kadar surdugu Kultur ve Turizm Bakanligi ile Turk Tarihi Kurumu destegi ile yurutuldugunu ve kazi calismalarinda cikan mimari parcalar sikkeler figurler heykeller kemik ve fildisi eserler neticesinde gun yuzune cikan 10 bin uzerindeki eserlein 6 asama inceleme sonra kazi baskani Prof Dr Mehmet Onal tarafindan muze temsilcileri ile muze mudurlugune teslim edildigi kayitlarda gecmektedir BuluntularMimari Ilk Tunc Cagi mimarisi hakkinda bilgiler cok azdir Er Hanedan II III e tarihlenen II tabakada tas temelli duvarlari yuvarlatilmis yari dortgen planli kerpic duvarli yapi kalintilari saptanmistir Kucuk ve dortgen bicimli mekanlar bulunmustur MO 3 binyilin sonuna Sargon veya Ur III donemine tarihlenen III ve IV tabakalardan III tabakada tas temelsiz buyuk kerpic yapi IV tabakada karisik kucuk kerpic yapilar ortaya cikmissa da kazi alaninin darligindan mimari yetersizdir Canak Comlek Rice tarafindan yonetilen derin sondajda ele gecen canak comleklerin analizleri sonucunda II tabakada stoneware olarak tanimlanan ince mal erken Habur mali devetuyu yalin maldan parcalar ve az sayida tum kap bulunmustur Iclerinde ince mal olarak tanimlanan mal ornekleri el yapimi olup acik ve koyu gri ve kirmizimsi renkte aritilmis hamurlu iyi pisirilmis hafif ackilanmis maldir Prag 1970 78 sek 7 26 27 29 37 Bu mal 18 80 m de daha cok bulunmaktadir Ibrik kase comlek daralan agizli kaplar bu maldan uretilmislerdir Prag bu mal orneklerinin Asagi Yarimca Tell Chuera Tell Brak Sagar Pazar Arbit Mezan gibi yerlesme yerlerinde bulundugunu belirtmektedir Erken Habur mali ise cark yapimi yumurta kabugu gibi cok ince cidarli iyi pisirilmis griden pembeye kadar yuzey renkli kendinden astarlidir Bazilari mat portakal veya kirmizi boya ile serit bezemeler ile suslenmistir En cok comlek bicimi gorulmektedir Prag 1970 70 Bu malin ornekleri Harran da 17 80 19 50 m arasinda bulunmustur Mezopotamya da Er Hanedan II III donemlerinde gorulen bu maldan baska kaplar Gozlukule nin MO 2700 2400 e tarihlenen ITC II tabakasinda Til Barsib in oda mezarinda Mari de Hammam Mezarlari nda ve Amarna da vardir Devetuyu yalin maldan ornekler azdir Amik Ovasi ndaki kazilarda bu maldan parcalar da bulunmustur Gri yuzey renkli Spiral halka bezemeli mal yine birkac parca ile temsil edilmektedir Prag 1970 sek 7 28 ITC nin sonuna tarihlenmektedir Ackili mutfak mali Prag 1970 81 sek 8 54 55 ise Anadolu kokenlidir Karkamis Fethiye ve Amik I evresinde Tell Tayinat da bulundugu belirtilmektedir Harran in III ve IV tabakalarinda hakim mal turu tarak bezemeli astarli maldir Prag 1970 83 sek 8 47 53 El yapimi yesilimsi devetuyu pembe portakal hareli hamurlu yesilimsi devetuyu banyo astarli zemin uzerine koyu kirmizi siyah morumsu kahverengi acik kirmizi boya ile bezenmis olan bu malda bezekler tarak gibi bir alet kullanarak cizilmis gibidir Birbirine paralel yatay cizgiler dalgali hat motifleri vardir Bazilarinda ise astar taraklanmistir Bu maldan Tell Brak da Sanliurfa Zibini Hoyuk de Amik Ovasi I ve J evrelerinde de ornekler gorulmustur Kil 1965 ve 1968 yillarinda Ashmolean Muzesi ne getirilen idol hayvan figurini ve araba modellerinin bulunus yeri olarak Harran gosterilmektedir Bu pismis toprak nesnelerin bazilari yesilimsi devetuyu bazilari sarimsi gri renklidir Genelde iyi pisirilmislerdir Prag 1970 86 87 sek 9 10 Bir kismi III veya IV evreye konmaktadir Yorum ve tarihleme Rice in derin sondajinda Harran da MO 3 bin yilin ortasina ve sonuna tarihlenen tabakalarin ancak varligi anlasilmistir Buna karsilik Suriye Tell Mardik MO 3 bin yilindaki Ebla Kenti hoyugunde ele gecen yazili kil tabletler Ilk Tunc Cagi nda Harran daki sosyal ve idari duzenin nasil isledigi konusunda cok onemli ve gercek bilgiler kazandirmistir MO 24 yuzyila tarihlenen bu tabletlerde Harran in eski adinin olasilikla yol anlamina gelen Hara an ki oldugu ve monarsik duzende yerel bir sulale tarafindan yonetildigi anlasilmaktadir Archi 1988 1 Harran Ebla tabletlerinde ise Antep cevresinde yer alan Urshun ve Irrite kentleriyle birlikte anilmaktadir Yardimci 1998 169 Ebla kralligi Kargamis in kuzeyine kadar uzanmaktaydi Bu yonetimde kralicenin yani sira krali temsil eden bir kisi ile yaslilar meclisinin oldugu ogrenilmektedir Ozfirat 1994 36 Krala yakin ya da kral vekili kisiye Badalum unvani verildigi yine bu tabletlerden anlasilmaktadir Bu yuzyilda Harran in basinda Zugalum adli bir kralice bulunmaktaydi Ebla metinlerinde kralicenin Ebla yi ziyaretinde kozmetik yaglar ve kumaslar armagan edildigi badalum unvanli kisiye de altin kulceler ve gumus hancer verildigi okunmaktadir Dogum yaptiginda da Kralice Zugalum a hediyeler yollanmis ve Tanri Kura ya torenler yapmasi istenmistir Harran in Ebla ya mal degis tokusunda gumus yolladigi da bilinmektedir Tum metinlerden Harran in ITC nin III evresinde hic de basit bir kent olmadigi olasilikla cevresi bir sur ile cevrelenen tapinaklari ve kralicenin sarayinin varligindan dolayi kentlesme surecinde bir onemli yerlesmeye sahne oldugu yorumunu getirebiliriz Kazilar ilerledikce bu kentin onemli yapilari ile aciga cikmasi beklenmelidir Ustteki yerlesim kalintilarinin kalin dolgusu ve bu yerlesimlerin onemi genis bir alanda alt tabakalara inilmesini onleyecektir Bunun icin ustteki yerlesim kalintilari feda edilmelidir Kaynakca Harran T C Sanliurfa Valiligi sanliurfa gov tr 21 Mayis 2021 18 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mayis 2021 Harran oren yeri T C Kultur ve Turizm Bakanligi Muze gov tr 21 Mayis 2021 24 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mayis 2021 a b c d e f g h Turkiye Arkeolojik Yerlesmeleri TAY Projesi 5 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2021