Bu madde, uygun değildir.Şubat 2021) ( |
Havza, bir nehir ya da göl havzası, nehrin kaynağı ile sonlandığı yer arasında kalan, nehre su veren tüm alanı kapsamaktadır. Akarsuyun ana kolu ve yan kolları ile birlikte sularını topladığı ve drene ettiği bu alana akaçlama havzası da denilir.
Drenaj Havzası
Bir drenaj havzası, yağışın toplandığı bir arazi alanıdır. Nehir, körfez ya da başka bir su kütlesi olarak ortak bir çıkışa akar. Drenaj havzası, yağmur akışı, kar erimesi, dolu, karla karışık yağmur ve çıkışa doğru eğimden aşağıya akan akarsulardan gelen tüm yüzey suyunu ve yüzeyin altındaki yeraltı suyunu içerir. Drenaj havzaları, hiyerarşik bir düzende daha düşük kotlarda diğer drenaj havzalarına bağlanır, daha küçük alt drenaj havzaları ile birlikte başka bir çıkışa akar.
Drenaj havzası için havza, havza alanı, drenaj alanı, nehir havzası ve su havzası kullanılan diğer terimlerdir. Kuzey Amerika’da su havzası terimi yaygın olarak drenaj havzası anlamında kullanılır. Ancak diğer İngilizce konuşulan ülkelerde yalnızca orijinal anlamıyla yani drenaj bölmesi anlamında kullanılır.
Kapalı bir drenaj havzasında ya da endoreik havzada su lavabo olarak bilinen, kalıcı bir göl, kuru bir göl veya yüzey suyunun yeraltında kaybolduğu nokta olabilen, havza içinde tek bir noktada yaklaşır.
Drenaj havzası, bütün suyu toplayarak ve tekbir noktaya yönlendirerek bir huni görevi görür. Her bir drenaj havzası, bir çevre ile komşu havzalardan topoğrafik olarak ayrılır. Drenaj bölünerek, yüksek bariyerler oluşturan coğrafi özelliklerin (sırt, tepe ya da dağlar gibi) art arda oluşmasını sağlar.
Drenaj havzaları, çok seviyeli hiyerarşik bir drenaj sistemine yuvalanmak üzere tanımlanan drenaj alanları olan hidrolojik birimlere benzer. Anacak aynı değildir. Hidrolojik üniteler birden çok giriş, çıkış ya da havuz oluşmasına izin verecek şekilde tanımlanmıştır. Tam anlamıyla, tüm drenaj havzaları hidrolojik birimlerdir, ancak tüm hidrolojik birimler drenaj havzası değildir.
Türleri
Bazı nehir havzaları, özellikle denize çıkışı olmayan iç bölgelerde, göllerde ve /veya iç deltalarda sona erer. Bu havzalar, kapalı havza olarak adlandırılır. Bu nedenle, nehir havzaları yönetsel ya da politik bölümler yerine doğal hidrolojik sınırlara dayanır ve su kaynakları ile eko-sistemlerin korunmasını ve sürdürülebilir kullanımını planlamak için en elverişli birimlerdir.
Bazı akarsularda sularını açık denizlere ulaştırabilen akarsu havzalarını ifade etmek için; açık havza, dışa akışlı bölge, denize akışlı bölge veya sadece akışlı bölge adlandırmaları kullanılır. Akarsuların denize ulaşması çoğunlukla yeryüzünden olurken, karstik araziler gibi bazı alanlarda yer altından da denize ulaşabilir.
Dünyanın büyük drenaj havzaları
- Ana konu: Dünya'nın en büyük havzaları
Türkiye ve dünyadan bazı büyük havzalara örnekler:
- Amazon Nehri - 6.144.727 km²
- Kongo Nehri - 3.730.474 km²
- Nil Nehri - 3.254.555 km²
- Mississippi Nehri - 3.202.230 km²
- Yenisey Nehri - 2.554.482 km²
- Yang-Çe Nehri - 1.722.155 km²
- Volga Nehri - 1.410.994 km²
- Tuna Nehri - 795.686 km²
- Dicle-Fırat nehirleri - 765.831 km²
- Kızılırmak - 78.180 km²
- Sakarya Nehri - 58.160 km²
- Yeşilırmak - 36.114 km²
- Büyük Menderes - 24.976 km²
- Susurluk Çayı - 22.399 km²
Ceyhan Nehri - 21.982 km²
- Seyhan Nehri - 20.450 km²
- Çoruh - 19.872 km²
- Gediz - 18.000 km²
- Ceyhun nehri - 534.764 km²
OKYANUS HAVZALARI
Aşağıda, başlıca okyanus havzalarının bir listesi bulunur:
Dünya topraklarının yaklaşık % 48,7’si Atlantik Okyanusu’na akar. Kuzey Amerika’da yüzey suyu, Saint Lawrence Nehri ve Büyük Göller havzaları, ABD’nin Doğu kıyısı, Kanada Denizcileri, Newfoundland ve Labrador’un çoğu Atlantik’e akar. Andes’in doğusundaki Güney Amerika’nın neredeyse tamamı, Batı ve Orta Avrupa'nın çoğu, Batı Sahra altı Afrika’nın büyük kısmı, Batı Sahra ve Fas’ın bir kısmı Atlantik’e akar. Dünya’nın iki büyük Akdeniz denizi de Atlantik’e akar:
Karayip Denizi ve Meksika Körfezi havzası, Appalachian ve Rocky Dağları arasındaki ABD'nin iç kısımlarının çoğunu, Alberta ve Saskatchewan'ın Kanada eyaletlerinin küçük bir bölümünü, doğu Orta Amerika'yı, Karayipler ve Körfez adalarının ve Kuzey Amerika'nın küçük bir bölümünü içerir.
Akdeniz havzası, Kuzey Afrika'nın çoğunu, doğu-orta Afrika'yı (Nil Nehri yoluyla), Güney, Orta ve Doğu Avrupa’yı, Türkiye, İsrail, Lübnan ve Suriye'nin kıyı bölgelerini kapsar.
Arktik Okyanusu, Batı ve Kuzey Kanada'nın çoğunu Kıta Bölmesinin doğusundan, kuzey Alaska'dan ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Kuzey Dakota, Güney Dakota, Minnesota ve Montana'nın bazı kısımlarını, Avrupa’da ise orta ve kuzey Rusya'daki İskandinav yarımadasının kuzey kıyısını ve dünya topraklarının yaklaşık% 17'sini oluşturan Asya'daki Kazakistan ve Moğolistan'ın bazı kısımlarını boşaltır.
Dünyadaki toprakların% 13'ünden biraz fazlası Pasifik Okyanusu'na akıyor. Havzası Çin'in çoğunu kapsıyor. Doğu ve güneydoğu Rusya, Japonya, Kore Yarımadası, Çinhindi, Endonezya ve Malezya'nın çoğu, Filipinler, tüm Pasifik Adaları, Avustralya'nın kuzeydoğu kıyılarını ve Kıta Bölünmesinin batısında Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri’ni (Alaska'nın çoğu dahil) ayrıca Güney Amerika’da Batı Orta Amerika ve And Dağları'nın batısını kapsar.
Hint Okyanusu'nun drenaj havzası da Dünya topraklarının yaklaşık% 13'ünü oluşturur. Afrika'nın doğu kıyılarını, Kızıldeniz kıyılarını ve Basra Körfezi'ni, Hindistan Yarımadası'nı, Burma'yı ve Avustralya'nın çoğunu kapsar.
Güney Okyanusu Antarktika'yı boşaltır. Antarktika, Dünya topraklarının yaklaşık yüzde sekizini oluşturur.
EN BÜYÜK DENİZ HAVZALARI
En büyük beş nehir havzası (bölgeye göre), büyükten küçüğe doğru sıralanmıştır. Amazon (7Mkm²), Kongo (4Mkm²), Nil (3.4Mkm²), Mississippi (3.22Mkm²) ve Río de la Plata (3.17Mkm²) havzalarıdır. En çok suyu en aza indirgeyen üç nehir Amazon, Ganga ve Kongo nehirleridir.
ENDOREİK DRENAJ HAVZALARI
Endoreik drenaj havzaları, bir okyanusa akmayan iç havzalardır. Tüm kara yollarının yaklaşık% 18'i endoreik göllere, denizlere veya bataklıklara akar. Bunların en büyüğü, Hazar Denizi, Aral Denizi ve çok sayıda küçük göle akan Asya'nın iç kısımlarının çoğundan oluşur. Diğer endoreik bölgeler arasında Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Büyük Havza, Sahra Çölü'nün çoğu, Okavango Nehri'nin drenaj havzası (Kalahari Havzası), Büyük Afrika Gölleri yakınlarındaki yaylalar, Avustralya'nın iç kısımları, Arap Yarımadası, Meksika'daki bazı bölgeler ve And Dağları bulunmaktadır. Bunlardan bazıları Büyük Havza gibi tekli drenaj havzaları değildir. Ayrı, bitişik kapalı havzalardan oluşan koleksiyonlardır. Buharlaşmanın su kaybının birincil yolu olduğu endoreik durgun su kütlelerinde, su tipik olarak okyanuslardan daha tuzludur. Bunun aşırı bir örneği Ölü Deniz'dir.
JEOPOLİTİK SINIRLAR
Drenaj havzaları, özellikle suyla ticaretin önemli olduğu bölgelerde, bölgesel sınırların belirlenmesi için tarihsel olarak önemli olmuştur. Örneğin, İngiliz tacı Hudson's Bay Company'ye, Rupert's Land adı verilen bir alan olan Hudson Körfezi havzasının tamamında kürk ticaretinde tekel sağladı.
Bugün biyo-bölge politik organizasyonu, içine aktığı su kütlesini veya kütlelerini yönetmek için belirli bir drenaj havzasındaki devlet anlaşmalarını (örneğin, uluslararası anlaşmalar ve ABD içinde eyaletler arası sözleşmeler) veya diğer siyasi varlıkları içermektedir. Bu tür eyaletler arası sözleşmelerin örnekleri; Büyük Göller Komisyonu ve Tahoe Bölgesel Planlama Ajansıdır.
HİDROLOJİ
Hidrolojide, drenaj havzası, hidrolojik döngü içinde suyun hareketini incelemek için mantıksal bir odak birimidir, çünkü havza çıkışından deşarj edilen suyun büyük bir kısmı havzaya düşen yağışlardan kaynaklanmaktadır. Drenaj havzasının altından yeraltı suyu sistemine giren suyun bir kısmı başka bir drenaj havzasının çıkışına doğru akabilir, çünkü yeraltı suyu akış yönleri her zaman üstteki drenaj ağlarınınkilere uymaz. Bir havuzdan su tahliyesinin ölçümü, havzanın çıkışında bulunan bir dere ölçeri ile yapılabilir.
Yağmur göstergesi verileri, bir drenaj havzasındaki toplam yağışı ölçmek için kullanılır ve bu verileri yorumlamanın farklı yolları vardır. Göstergeler çoksa ve tekdüze yağışlı bir alana eşit olarak dağılmışsa, aritmetik ortalama yönteminin kullanılması iyi sonuçlar verecektir. Thiessen poligon yönteminde, drenaj havzası, poligonuna dahil olan arazi alanındaki yağışları temsil ettiği varsayılan her poligonun ortasında yağmur ölçeri ile poligonlara bölünmüştür. Bu çokgenler, ölçüler arasına çizgiler çizilerek ve daha sonra bu çizgilerin dik açıortaylarının birleşmesiyle oluşturularak yapılır. İzohyetal yöntem, eşit yağış konturlarının bir harita üzerindeki göstergelerin üzerine çizilmesini içerir. Bu eğriler arasındaki alanı hesaplamak ve su hacmini toplamak zaman alıcıdır.
İzokron haritaları, sabit ve tekdüze etkili bir yağış varsayılarak, drenaj havzasındaki akış suyunun göle, rezervuara veya çıkışa ulaşmak için geçen zamanı göstermek için kullanılabilir.
JEOMORFOLOJİ
Drenaj havzaları, akarsu jeomorfolojisinde ele alınan ana hidrolojik birimdir.
Bir drenaj havzası, kanal formlarını yeniden şekillendirirken nehir sistemi boyunca daha yüksek yükseklikten daha düşük kotlara doğru hareket eden su ve tortu kaynağıdır.
Ekoloji
Drenaj havzaları ekolojide önemlidir. Su zeminden ve nehirler boyunca akarken, besin maddelerini, tortuları ve kirleticileri toplayabilir. Su ile birlikte, havzanın çıkışına doğru taşınırlar ve yol boyunca ve alıcı su kaynağında ekolojik süreçleri etkileyebilirler.
Azot, fosfor ve potasyum içeren yapay gübrelerin Modern kullanımı drenaj havzalarının ağızlarını etkilemiştir. Mineraller drenaj Havzası tarafından ağza taşınır ve orada birikebilir ve doğal mineral dengesini bozabilir. Bu, bitki büyümesinin ek malzeme tarafından hızlandırıldığı ötrofikasyona neden olabilir.
Kaynak yönetimi
Drenaj havzaları hidro-mantıksal anlamda tutarlı varlıklar olduğundan, su kaynaklarını bireysel havzalar temelinde yönetmek yaygınlaşmıştır. ABD'nin Minnesota eyaletinde, bu işlevi yerine getiren devlet kurumlarına "havza bölgeleri"denir. Yeni Zelanda'da havza tahtaları denir. Ontario, Kanada'da bulunan benzer topluluk gruplarına koruma yetkilileri denir. Kuzey Amerika'da, bu işlev "havza yönetimi"olarak adlandırılır. Brezilya'da, 1997 tarihli
9.433 Sayılı Kanun ile düzenlenen Ulusal Su Kaynakları Politikası, drenaj havzasını Brezilya su yönetiminin bölgesel bölümü olarak kurmaktadır.
Bir nehir Havzası en az bir siyasi sınırı geçtiğinde, bir ulus içindeki bir sınır veya uluslararası bir sınır, sınır ötesi bir nehir olarak tanımlanır. Bu havzaların yönetimi, onu paylaşan ülkelerin sorumluluğundadır. Nil Havzası girişimi, Senegal Nehri için OMVS, Mekong Nehri Komisyonu, ortak nehir havzalarının yönetimini içeren düzenlemelerin birkaç örneğidir.
Ortak drenaj havzalarının yönetimi, ülkeler arasında kalıcı barışçıl ilişkiler kurmanın bir yolu olarak da görülüyor.
Havza Faktörleri
Havza, sel miktarını veya olasılığını belirleyen en önemli faktördür.
Havza faktörleri şunlardır: topoğrafya, şekil, boyut, toprak tipi ve arazi kullanımı (asfalt veya çatılı alanlar). Havza topoğrafyası ve şekli, yağmurun nehre ulaşması için gereken süreyi belirlerken, havza büyüklüğü, toprak tipi ve gelişimi nehre ulaşmak için gereken su miktarını belirler.
Topoğrafya;
Genel olarak, topoğrafya, akışın bir nehre ne kadar hızlı ulaşacağı konusunda büyük bir rol oynar. Dik dağlık bölgelerde düşen yağmur, drenaj havzasındaki birincil nehre düz veya hafif eğimli alanlardan (örneğin, > %1 Gradyan) daha hızlı ulaşacaktır.
Şekilli;
Şekil, akışın bir nehre ulaştığı hıza katkıda bulunacaktır. Uzun, ince bir havza, yuvarlak bir havza suyundan daha uzun sürecektir.
Boyutlu;
Boyut, nehre ulaşan su miktarını belirlemeye yardımcı olacaktır, çünkü havza ne kadar büyük olursa, sel potansiyeli o kadar büyük olur. Ayrıca drenaj havzasının uzunluğu ve genişliği temelinde belirlenir.
Toprak tipi;
Toprak tipi, nehre ne kadar su ulaştığını belirlemeye yardımcı olacaktır. Drenaj alanından gelen akış, toprak tipine bağlıdır.Kumlu topraklar gibi bazı toprak türleri çok serbest drenaja sahiptir ve kumlu topraktaki yağışların toprak tarafından emilmesi muhtemeldir. Bununla birlikte, kil içeren topraklar neredeyse geçirimsiz olabilir ve bu nedenle killi topraklarda yağış akacak ve sel hacimlerine katkıda bulunacaktır. Uzun süreli yağışlardan sonra, serbest drenajlı topraklar bile doymuş hale gelebilir, bu da daha fazla yağışın toprak tarafından emilmekten ziyade nehre ulaşacağı anlamına gelir. Yüzey geçirimsiz ise, yağış daha yüksek sel riskine yol açacak bir yüzey akışı yaratacaktır; toprak geçirgense, yağış toprağa sızacaktır.
Arazi kullanımı;
Arazi kullanımı, killi topraklara benzer şekilde nehre ulaşan su hacmine katkıda bulunabilir. Örneğin, çatılar, kaldırımlar ve yollardaki yağışlar, yeraltı suyuna neredeyse hiç emilmeyen nehirler tarafından toplanacaktır
Ayrıca bakınız
- Türkiye'nin havzaları
- Kapalı havza
- Açık havza
- Hidroloji
- Irmak
- -Kuzey ve Güney Amerika'nın ana hidrolojik bölünmesi
Kaynakça
1.^ Fiziksel Çevre. Wisconsin Üniversitesi-Stevens Point. 21 Mart 2004'te orijinalinden arşivlendi.
2.^ Delaware Üniversitesi. 2012-01-21 tarihinde orijinalinden arşivlendi.
3.Lambert David 1998 https://archive.org/details/fieldguidetogeol00lamb_0/page/130
4.Uereyen,Soner,Kuenzer,Claduia(9 Aralık 2019)"A Review of Earth Observation-Based Analyses for Major River Basins" 7 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..Uzaktan algılama 11(24):2951.Bibcode2019RemS...11.2951U 30 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .10.3390/rs11242951
5.Huneau, F.; Jaunat, J.; Kavouri, K.; Plagnes, V.; Rey, F.; Dörfliger, N. (2013-07-18). küçük dağlık karstik akiferler için trinsik güvenlik açığı haritalaması, Batı Pireneler (Fransa) için yeni kırmızı biber yönteminin uygulanması". Mühendislik Jeolojisi. Elsevier. 161: 81–93.doi:10.1016/j.enggeo.2013.03.028 Verimli yönetim, yayların etrafındaki koruma çevresinin doğru tanımı ve yay havza alanı ("ımpluvium") üzerindeki arazi kullanımının proaktif düzenlenmesi ile güçlü bir şekilde ilişkilidir.
6.Lachassange,Patrick(2019-02-07)"Natural mineral waters" 1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . . Encyclopédie de l'environnement. Alındı 2019-06-10." Doğal maden suyunun uzun vadeli istikrarını ve saflığını korumak için, şişeleyiciler kaynaklarının impluviumları (veya havza alanları) için "koruma politikaları" koymuşlardır. Havza alanı, zemine sızan çökeltilmiş yağmur suyunun (ve/veya kar erimesinin) bir kısmının mineral akiferi beslediği ve böylece kaynağın yenilenmesine katkıda bulunduğu bölgedir. Başka bir deyişle, impluvium bölgesinde çökeltilmiş bir damla mineral akifere katılabilir;..."
7.Labat, D.; Ababou, R.; Manginb, A. (2000-12-05)."Karstik kaynaklar için yağış–akış ilişkileri. Bölüm I: konvolüsyon ve spektral analizler". Hidroloji Dergisi. 238 (3–4): 123–148.Bibcode:2000JHyd..238..123L 30 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . doi10.1016/S0022-1694(00)00321-8 "Karstik olmayan impluvyum, toprak yüzeyinin tüm unsurlarını ve zayıf geçirgen olan toprakları içerir, bunun bir kısmı suyun aktığı ve aynı zamanda başka bir küçük parçaya da nüfuz eder. Bu yüzeysel impluvium, eğer varsa, karstik havzanın drenaj sisteminin ilk organizasyon seviyesini oluşturur."
8."Hydrologic Unit Geography" . Virginia Doğa Koruma ve Rekreasyon Bölümü. 14 Aralık 2012 tarihinde orijinalinden arşivlendi.
9.Amazon Nehri, Kongo Nehri ve Ganj ile ilgili Encarta Ansiklopedisi makaleleri Microsoft tarafından bilgisayarlarda yayınlandı.
10.Bell,V.A Moore R.J.(1998)."A grid-based distributed flood forecasting model for use with weather radar data: Part 1. Formulation" 30 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (PDF). Hidroloji ve yer sistemi Bilimleri. Copernicus Yayınları. 2 (2/3): 265–281.Bibcode:1998HESS....2..265B 30 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .doi10.5194/hess-2-265-1998
11.Subramanya, K (2008).Engineering Hydrology Tata McGraw-Hill. s. 298. ISBN 978-0
12. UNESCO 22 Kasım 2012 tarihinde orijinalinden arşivlendi.
13."Isochrone map" 13 Ocak 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi Webster'ın çevrimiçi Sözlüğü.
14."Articles" 2 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . www. strategicforesight.com.
- ^ İZBIRAK, Prof. Dr. Reşat (1989). Sular Coğrafyası. İstanbul: MEB. s. 119.
- ^ HOŞGÖREN, Doç. Dr. M. Yıldız (1984). Hidrografyanın Ana Çizgileri I (2 bas.). İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi. s. 104.
Dış bağlantılar
- EİE, Hidrolojik Çalışmalar ve Akarsu Havzaları 21 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Subat 2021 Havza bir nehir ya da gol havzasi nehrin kaynagi ile sonlandigi yer arasinda kalan nehre su veren tum alani kapsamaktadir Akarsuyun ana kolu ve yan kollari ile birlikte sularini topladigi ve drene ettigi bu alana akaclama havzasi da denilir Drenaj HavzasiBir drenaj havzasi cizimi Kesikli cizgi hidrografik havzanin ana su bolumudur Bir drenaj havzasi yagisin toplandigi bir arazi alanidir Nehir korfez ya da baska bir su kutlesi olarak ortak bir cikisa akar Drenaj havzasi yagmur akisi kar erimesi dolu karla karisik yagmur ve cikisa dogru egimden asagiya akan akarsulardan gelen tum yuzey suyunu ve yuzeyin altindaki yeralti suyunu icerir Drenaj havzalari hiyerarsik bir duzende daha dusuk kotlarda diger drenaj havzalarina baglanir daha kucuk alt drenaj havzalari ile birlikte baska bir cikisa akar Drenaj havzasi icin havza havza alani drenaj alani nehir havzasi ve su havzasi kullanilan diger terimlerdir Kuzey Amerika da su havzasi terimi yaygin olarak drenaj havzasi anlaminda kullanilir Ancak diger Ingilizce konusulan ulkelerde yalnizca orijinal anlamiyla yani drenaj bolmesi anlaminda kullanilir Kapali bir drenaj havzasinda ya da endoreik havzada su lavabo olarak bilinen kalici bir gol kuru bir gol veya yuzey suyunun yeraltinda kayboldugu nokta olabilen havza icinde tek bir noktada yaklasir Drenaj havzasi butun suyu toplayarak ve tekbir noktaya yonlendirerek bir huni gorevi gorur Her bir drenaj havzasi bir cevre ile komsu havzalardan topografik olarak ayrilir Drenaj bolunerek yuksek bariyerler olusturan cografi ozelliklerin sirt tepe ya da daglar gibi art arda olusmasini saglar Drenaj havzalari cok seviyeli hiyerarsik bir drenaj sistemine yuvalanmak uzere tanimlanan drenaj alanlari olan hidrolojik birimlere benzer Anacak ayni degildir Hidrolojik uniteler birden cok giris cikis ya da havuz olusmasina izin verecek sekilde tanimlanmistir Tam anlamiyla tum drenaj havzalari hidrolojik birimlerdir ancak tum hidrolojik birimler drenaj havzasi degildir Latorița Nehri nin Romanya daki drenaj havzasinin dijital arazi haritasi Latorița Nehri nin Romanya daki drenaj havzasinin dijital arazi modeli TurleriBazi nehir havzalari ozellikle denize cikisi olmayan ic bolgelerde gollerde ve veya ic deltalarda sona erer Bu havzalar kapali havza olarak adlandirilir Bu nedenle nehir havzalari yonetsel ya da politik bolumler yerine dogal hidrolojik sinirlara dayanir ve su kaynaklari ile eko sistemlerin korunmasini ve surdurulebilir kullanimini planlamak icin en elverisli birimlerdir Bazi akarsularda sularini acik denizlere ulastirabilen akarsu havzalarini ifade etmek icin acik havza disa akisli bolge denize akisli bolge veya sadece akisli bolge adlandirmalari kullanilir Akarsularin denize ulasmasi cogunlukla yeryuzunden olurken karstik araziler gibi bazi alanlarda yer altindan da denize ulasabilir Dunyanin buyuk drenaj havzalariAna konu Dunya nin en buyuk havzalariOkyanuslarin havza alanlari haritasi Turkiye ve dunyadan bazi buyuk havzalara ornekler Amazon Nehri 6 144 727 km Kongo Nehri 3 730 474 km Nil Nehri 3 254 555 km Mississippi Nehri 3 202 230 km Yenisey Nehri 2 554 482 km Yang Ce Nehri 1 722 155 km Volga Nehri 1 410 994 km Tuna Nehri 795 686 km Dicle Firat nehirleri 765 831 km Kizilirmak 78 180 km Sakarya Nehri 58 160 km Yesilirmak 36 114 km Buyuk Menderes 24 976 km Susurluk Cayi 22 399 km Ceyhan Nehri 21 982 km Seyhan Nehri 20 450 km Coruh 19 872 km Gediz 18 000 km Ceyhun nehri 534 764 km OKYANUS HAVZALARI Asagida baslica okyanus havzalarinin bir listesi bulunur Dunya topraklarinin yaklasik 48 7 si Atlantik Okyanusu na akar Kuzey Amerika da yuzey suyu Saint Lawrence Nehri ve Buyuk Goller havzalari ABD nin Dogu kiyisi Kanada Denizcileri Newfoundland ve Labrador un cogu Atlantik e akar Andes in dogusundaki Guney Amerika nin neredeyse tamami Bati ve Orta Avrupa nin cogu Bati Sahra alti Afrika nin buyuk kismi Bati Sahra ve Fas in bir kismi Atlantik e akar Dunya nin iki buyuk Akdeniz denizi de Atlantik e akar Karayip Denizi ve Meksika Korfezi havzasi Appalachian ve Rocky Daglari arasindaki ABD nin ic kisimlarinin cogunu Alberta ve Saskatchewan in Kanada eyaletlerinin kucuk bir bolumunu dogu Orta Amerika yi Karayipler ve Korfez adalarinin ve Kuzey Amerika nin kucuk bir bolumunu icerir Akdeniz havzasi Kuzey Afrika nin cogunu dogu orta Afrika yi Nil Nehri yoluyla Guney Orta ve Dogu Avrupa yi Turkiye Israil Lubnan ve Suriye nin kiyi bolgelerini kapsar Arktik Okyanusu Bati ve Kuzey Kanada nin cogunu Kita Bolmesinin dogusundan kuzey Alaska dan ve Amerika Birlesik Devletleri ndeki Kuzey Dakota Guney Dakota Minnesota ve Montana nin bazi kisimlarini Avrupa da ise orta ve kuzey Rusya daki Iskandinav yarimadasinin kuzey kiyisini ve dunya topraklarinin yaklasik 17 sini olusturan Asya daki Kazakistan ve Mogolistan in bazi kisimlarini bosaltir Dunyadaki topraklarin 13 unden biraz fazlasi Pasifik Okyanusu na akiyor Havzasi Cin in cogunu kapsiyor Dogu ve guneydogu Rusya Japonya Kore Yarimadasi Cinhindi Endonezya ve Malezya nin cogu Filipinler tum Pasifik Adalari Avustralya nin kuzeydogu kiyilarini ve Kita Bolunmesinin batisinda Kanada ve Amerika Birlesik Devletleri ni Alaska nin cogu dahil ayrica Guney Amerika da Bati Orta Amerika ve And Daglari nin batisini kapsar Hint Okyanusu nun drenaj havzasi da Dunya topraklarinin yaklasik 13 unu olusturur Afrika nin dogu kiyilarini Kizildeniz kiyilarini ve Basra Korfezi ni Hindistan Yarimadasi ni Burma yi ve Avustralya nin cogunu kapsar Guney Okyanusu Antarktika yi bosaltir Antarktika Dunya topraklarinin yaklasik yuzde sekizini olusturur Orta Asya da endoreik havza EN BUYUK DENIZ HAVZALARI En buyuk bes nehir havzasi bolgeye gore buyukten kucuge dogru siralanmistir Amazon 7Mkm Kongo 4Mkm Nil 3 4Mkm Mississippi 3 22Mkm ve Rio de la Plata 3 17Mkm havzalaridir En cok suyu en aza indirgeyen uc nehir Amazon Ganga ve Kongo nehirleridir ENDOREIK DRENAJ HAVZALARI Endoreik drenaj havzalari bir okyanusa akmayan ic havzalardir Tum kara yollarinin yaklasik 18 i endoreik gollere denizlere veya batakliklara akar Bunlarin en buyugu Hazar Denizi Aral Denizi ve cok sayida kucuk gole akan Asya nin ic kisimlarinin cogundan olusur Diger endoreik bolgeler arasinda Amerika Birlesik Devletleri ndeki Buyuk Havza Sahra Colu nun cogu Okavango Nehri nin drenaj havzasi Kalahari Havzasi Buyuk Afrika Golleri yakinlarindaki yaylalar Avustralya nin ic kisimlari Arap Yarimadasi Meksika daki bazi bolgeler ve And Daglari bulunmaktadir Bunlardan bazilari Buyuk Havza gibi tekli drenaj havzalari degildir Ayri bitisik kapali havzalardan olusan koleksiyonlardir Buharlasmanin su kaybinin birincil yolu oldugu endoreik durgun su kutlelerinde su tipik olarak okyanuslardan daha tuzludur Bunun asiri bir ornegi Olu Deniz dir JEOPOLITIK SINIRLAR Drenaj havzalari ozellikle suyla ticaretin onemli oldugu bolgelerde bolgesel sinirlarin belirlenmesi icin tarihsel olarak onemli olmustur Ornegin Ingiliz taci Hudson s Bay Company ye Rupert s Land adi verilen bir alan olan Hudson Korfezi havzasinin tamaminda kurk ticaretinde tekel sagladi Bugun biyo bolge politik organizasyonu icine aktigi su kutlesini veya kutlelerini yonetmek icin belirli bir drenaj havzasindaki devlet anlasmalarini ornegin uluslararasi anlasmalar ve ABD icinde eyaletler arasi sozlesmeler veya diger siyasi varliklari icermektedir Bu tur eyaletler arasi sozlesmelerin ornekleri Buyuk Goller Komisyonu ve Tahoe Bolgesel Planlama Ajansidir HIDROLOJI Ohio Nehri nin drenaj havzasi Mississippi Nehri drenaj havzasinin bir parcasidir Hidrolojide drenaj havzasi hidrolojik dongu icinde suyun hareketini incelemek icin mantiksal bir odak birimidir cunku havza cikisindan desarj edilen suyun buyuk bir kismi havzaya dusen yagislardan kaynaklanmaktadir Drenaj havzasinin altindan yeralti suyu sistemine giren suyun bir kismi baska bir drenaj havzasinin cikisina dogru akabilir cunku yeralti suyu akis yonleri her zaman ustteki drenaj aglarininkilere uymaz Bir havuzdan su tahliyesinin olcumu havzanin cikisinda bulunan bir dere olceri ile yapilabilir Yagmur gostergesi verileri bir drenaj havzasindaki toplam yagisi olcmek icin kullanilir ve bu verileri yorumlamanin farkli yollari vardir Gostergeler coksa ve tekduze yagisli bir alana esit olarak dagilmissa aritmetik ortalama yonteminin kullanilmasi iyi sonuclar verecektir Thiessen poligon yonteminde drenaj havzasi poligonuna dahil olan arazi alanindaki yagislari temsil ettigi varsayilan her poligonun ortasinda yagmur olceri ile poligonlara bolunmustur Bu cokgenler olculer arasina cizgiler cizilerek ve daha sonra bu cizgilerin dik aciortaylarinin birlesmesiyle olusturularak yapilir Izohyetal yontem esit yagis konturlarinin bir harita uzerindeki gostergelerin uzerine cizilmesini icerir Bu egriler arasindaki alani hesaplamak ve su hacmini toplamak zaman alicidir Izokron haritalari sabit ve tekduze etkili bir yagis varsayilarak drenaj havzasindaki akis suyunun gole rezervuara veya cikisa ulasmak icin gecen zamani gostermek icin kullanilabilir JEOMORFOLOJI Drenaj havzalari akarsu jeomorfolojisinde ele alinan ana hidrolojik birimdir Bir drenaj havzasi kanal formlarini yeniden sekillendirirken nehir sistemi boyunca daha yuksek yukseklikten daha dusuk kotlara dogru hareket eden su ve tortu kaynagidir Ekoloji Mississippi Nehri cogu tarimsal bolge olmak uzere herhangi bir ABD nehrinin en buyuk alanini bosaltir Cikisa akan tarimsal yuzey akisi ve diger su kirliligi Meksika Korfezi ndeki hipoksik veya olu bolgenin nedenidir Drenaj havzalari ekolojide onemlidir Su zeminden ve nehirler boyunca akarken besin maddelerini tortulari ve kirleticileri toplayabilir Su ile birlikte havzanin cikisina dogru tasinirlar ve yol boyunca ve alici su kaynaginda ekolojik surecleri etkileyebilirler Azot fosfor ve potasyum iceren yapay gubrelerin Modern kullanimi drenaj havzalarinin agizlarini etkilemistir Mineraller drenaj Havzasi tarafindan agza tasinir ve orada birikebilir ve dogal mineral dengesini bozabilir Bu bitki buyumesinin ek malzeme tarafindan hizlandirildigi otrofikasyona neden olabilir Kaynak yonetimi Drenaj havzalari hidro mantiksal anlamda tutarli varliklar oldugundan su kaynaklarini bireysel havzalar temelinde yonetmek yayginlasmistir ABD nin Minnesota eyaletinde bu islevi yerine getiren devlet kurumlarina havza bolgeleri denir Yeni Zelanda da havza tahtalari denir Ontario Kanada da bulunan benzer topluluk gruplarina koruma yetkilileri denir Kuzey Amerika da bu islev havza yonetimi olarak adlandirilir Brezilya da 1997 tarihli 9 433 Sayili Kanun ile duzenlenen Ulusal Su Kaynaklari Politikasi drenaj havzasini Brezilya su yonetiminin bolgesel bolumu olarak kurmaktadir Bir nehir Havzasi en az bir siyasi siniri gectiginde bir ulus icindeki bir sinir veya uluslararasi bir sinir sinir otesi bir nehir olarak tanimlanir Bu havzalarin yonetimi onu paylasan ulkelerin sorumlulugundadir Nil Havzasi girisimi Senegal Nehri icin OMVS Mekong Nehri Komisyonu ortak nehir havzalarinin yonetimini iceren duzenlemelerin birkac ornegidir Ortak drenaj havzalarinin yonetimi ulkeler arasinda kalici bariscil iliskiler kurmanin bir yolu olarak da goruluyor Havza FaktorleriHavza sel miktarini veya olasiligini belirleyen en onemli faktordur Havza faktorleri sunlardir topografya sekil boyut toprak tipi ve arazi kullanimi asfalt veya catili alanlar Havza topografyasi ve sekli yagmurun nehre ulasmasi icin gereken sureyi belirlerken havza buyuklugu toprak tipi ve gelisimi nehre ulasmak icin gereken su miktarini belirler Topografya Genel olarak topografya akisin bir nehre ne kadar hizli ulasacagi konusunda buyuk bir rol oynar Dik daglik bolgelerde dusen yagmur drenaj havzasindaki birincil nehre duz veya hafif egimli alanlardan ornegin gt 1 Gradyan daha hizli ulasacaktir Sekilli Sekil akisin bir nehre ulastigi hiza katkida bulunacaktir Uzun ince bir havza yuvarlak bir havza suyundan daha uzun surecektir Boyutlu Boyut nehre ulasan su miktarini belirlemeye yardimci olacaktir cunku havza ne kadar buyuk olursa sel potansiyeli o kadar buyuk olur Ayrica drenaj havzasinin uzunlugu ve genisligi temelinde belirlenir Toprak tipi Toprak tipi nehre ne kadar su ulastigini belirlemeye yardimci olacaktir Drenaj alanindan gelen akis toprak tipine baglidir Kumlu topraklar gibi bazi toprak turleri cok serbest drenaja sahiptir ve kumlu topraktaki yagislarin toprak tarafindan emilmesi muhtemeldir Bununla birlikte kil iceren topraklar neredeyse gecirimsiz olabilir ve bu nedenle killi topraklarda yagis akacak ve sel hacimlerine katkida bulunacaktir Uzun sureli yagislardan sonra serbest drenajli topraklar bile doymus hale gelebilir bu da daha fazla yagisin toprak tarafindan emilmekten ziyade nehre ulasacagi anlamina gelir Yuzey gecirimsiz ise yagis daha yuksek sel riskine yol acacak bir yuzey akisi yaratacaktir toprak gecirgense yagis topraga sizacaktir Arazi kullanimi Arazi kullanimi killi topraklara benzer sekilde nehre ulasan su hacmine katkida bulunabilir Ornegin catilar kaldirimlar ve yollardaki yagislar yeralti suyuna neredeyse hic emilmeyen nehirler tarafindan toplanacaktirAyrica bakinizTurkiye nin havzalari Kapali havza Acik havza Hidroloji Irmak Kuzey ve Guney Amerika nin ana hidrolojik bolunmesiKaynakca1 Fiziksel Cevre Wisconsin Universitesi Stevens Point 21 Mart 2004 te orijinalinden arsivlendi 2 Delaware Universitesi 2012 01 21 tarihinde orijinalinden arsivlendi 3 Lambert David 1998 https archive org details fieldguidetogeol00lamb 0 page 130 4 Uereyen Soner Kuenzer Claduia 9 Aralik 2019 A Review of Earth Observation Based Analyses for Major River Basins 7 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Uzaktan algilama 11 24 2951 Bibcode2019RemS 11 2951U 30 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 10 3390 rs11242951 5 Huneau F Jaunat J Kavouri K Plagnes V Rey F Dorfliger N 2013 07 18 kucuk daglik karstik akiferler icin trinsik guvenlik acigi haritalamasi Bati Pireneler Fransa icin yeni kirmizi biber yonteminin uygulanmasi Muhendislik Jeolojisi Elsevier 161 81 93 doi 10 1016 j enggeo 2013 03 028 Verimli yonetim yaylarin etrafindaki koruma cevresinin dogru tanimi ve yay havza alani impluvium uzerindeki arazi kullaniminin proaktif duzenlenmesi ile guclu bir sekilde iliskilidir 6 Lachassange Patrick 2019 02 07 Natural mineral waters 1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopedie de l environnement Alindi 2019 06 10 Dogal maden suyunun uzun vadeli istikrarini ve safligini korumak icin siseleyiciler kaynaklarinin impluviumlari veya havza alanlari icin koruma politikalari koymuslardir Havza alani zemine sizan cokeltilmis yagmur suyunun ve veya kar erimesinin bir kisminin mineral akiferi besledigi ve boylece kaynagin yenilenmesine katkida bulundugu bolgedir Baska bir deyisle impluvium bolgesinde cokeltilmis bir damla mineral akifere katilabilir 7 Labat D Ababou R Manginb A 2000 12 05 Karstik kaynaklar icin yagis akis iliskileri Bolum I konvolusyon ve spektral analizler Hidroloji Dergisi 238 3 4 123 148 Bibcode 2000JHyd 238 123L 30 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde doi10 1016 S0022 1694 00 00321 8 Karstik olmayan impluvyum toprak yuzeyinin tum unsurlarini ve zayif gecirgen olan topraklari icerir bunun bir kismi suyun aktigi ve ayni zamanda baska bir kucuk parcaya da nufuz eder Bu yuzeysel impluvium eger varsa karstik havzanin drenaj sisteminin ilk organizasyon seviyesini olusturur 8 Hydrologic Unit Geography Virginia Doga Koruma ve Rekreasyon Bolumu 14 Aralik 2012 tarihinde orijinalinden arsivlendi 9 Amazon Nehri Kongo Nehri ve Ganj ile ilgili Encarta Ansiklopedisi makaleleri Microsoft tarafindan bilgisayarlarda yayinlandi 10 Bell V A Moore R J 1998 A grid based distributed flood forecasting model for use with weather radar data Part 1 Formulation 30 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde PDF Hidroloji ve yer sistemi Bilimleri Copernicus Yayinlari 2 2 3 265 281 Bibcode 1998HESS 2 265B 30 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde doi10 5194 hess 2 265 1998 11 Subramanya K 2008 Engineering Hydrology Tata McGraw Hill s 298 ISBN 978 0 12 UNESCO 22 Kasim 2012 tarihinde orijinalinden arsivlendi 13 Isochrone map 13 Ocak 2013 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Webster in cevrimici Sozlugu 14 Articles 2 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde www strategicforesight com IZBIRAK Prof Dr Resat 1989 Sular Cografyasi Istanbul MEB s 119 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim HOSGOREN Doc Dr M Yildiz 1984 Hidrografyanin Ana Cizgileri I 2 bas Istanbul I U Edebiyat Fakultesi s 104 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Dis baglantilarEIE Hidrolojik Calismalar ve Akarsu Havzalari 21 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde