Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hayalet uzuv veya Fantom organ, kesilen bir vücut parçasının sanki yerindeymiş gibi hissedilmesidir. Genellikle karıncalanma, yanma, kaşıntı şeklinde kendini gösterir. Kısmen sinir uçlarının uyarımından, kısmen de ruhsal tepkilerden kaynaklanabilmektedir.
Belirtileri
Amputasyona uğrayan kişilerin %80-100'ü bu durumu yaşamaktadır, kimi zaman rahatsız edici olup kimi zaman rahatsızlık verici seviyede değildir. Kişi, ampute edilen uzvunu gerçekten yerindeymiş gibi hisseder. Kişi ilgili uzvunu daha kısa ve şekil bozukluğuna uğramış gibi hissedebilir. Ağrı bazen stres ve hava sıcaklığındaki değişimlerden dolayı artabilir. Sıfırın altındaki sıcaklıklara maruz kalmak uzuvda ciddi derecede ağrı yapabilir. Ampute edilen uzuvdaki ağrı genellikle kesikli olsa da bazen uzun süreli de olabilir. Ağrı genellikle zaman geçtikçe azalır ve acı duyulmayan bir duruma yaklaşır.
Bastırılmış anılar, uzuvdaki duyu hassasiyetini açıklayabilir. Bazı hastaların ampute edilen ellerinde, sanki tırnakları avucuna batıyormuş duyusuna kapıldığı belirtilmiştir. Bu gibi durumlar beyinde öncesinde böyle bir bilgi olmasından kaynaklanır. Motor dışavurumun amputasyon sebebiyle kaybolması, bölgede aşırı bilgi işlenmesini ve bu işlenen bilginin yanıt bulamadığı için ilgili bilgi trafiği acı olarak işlenir ve duyulur.
Hayalet uzuv sendromu
"Hayalet uzuv" terimi, 1871'de doktor Silas Weir Mitchell tarafından icat edildi. Uzun yıllar boyunca, hayalet uzuvların nedeni için baskın hipotez, amputasyon bölgesindeki (nöroma) periferik sinir sisteminde olan tahriş olarak düşünülmüştür. 1980'lerin sonlarında Ronald Melzack, periferik nöroma önermesinin doğru olamayacağını fark etti, çünkü uzuvları olmadan doğan pek çok insan hayalet uzuv sendromunu yaşıyordu. Melzack'e göre bedende yaşanan bu deneyim, "Nöromatriks" adını verdiği, birbiriyle bağlantılı geniş bir Nöral Yapılar Ağından kaynaklanıyordu.
Pons ve meslektaşları (1991), makak maymunlarındaki birincil somatosensoriyel korteksin, duyusal girdisi kaybından sonra, önemli ölçüde yeniden yapılanmaya uğradığını gösterdi.
Bu sonuçları duyan Vilayanur S. Ramachandran, insanlardaki hayalet uzuv hislerinin insan beyninin somatosensoriyel korteksindeki yeniden yapılanmaya bağlı olabileceğini varsaydı. Ramachandran ve meslektaşları, yüzün farklı bölgelerini okşamanın, eksik uzvun farklı bölgelerine dokunulduğu algısına yol açtığını göstererek bu hipotezi açıkladılar. Daha sonra ampute organı bulunan kişilerin beyin taramaları(scanning), Pons'un (1991) maymunlarda gözlemlediği aynı türden "kortikal yeniden yapılanmayı" gösterdi.
Korteksteki bu değişiklikler, hayalet uzuv ağrısının tamamını olmasa da bir kısmını açıklayabilir. Tamar Makin (Oxford) ve Marshall Devor (Hebrew Üniversitesi) gibi ağrı araştırmacıları, hayalet uzuv ağrısının periferik sinir sisteminden gelen "önemsiz" girdilerin sonucu olduğunu savunuyorlar.
Hayalet uzuv ağrısının altında yatan nöral mekanizmalar üzerine çok sayıda araştırmaya rağmen, nedeni konusunda hala net bir fikir birliği yoktur. Hem beyin hem de periferik sinir sistemi bu olgunun sebebi arasında yer alabilir.
Ağrı, sıcaklık, dokunma ve basınç bilgileri anterolateral sistem aracılığıyla merkezi sinir sistemine taşınır. Ağrı ve sıcaklık bilgisi, lateral spinotalamik yollar yoluyla (anterolateral sistemi oluşturan parçalardan biri), duyusal bilginin somatotropik olarak işlendiği ve duyusal homunculus oluşturduğu, parietal lobdaki postsentral girusta bulunan birincil duyusal kortekse aktarılır. Hayalet uzuv sendromunda, vücudun artık var olmayan bir kısmından gelen ağrıyı gösteren duyusal girdi vardır. Bu fenomen hala tam olarak anlaşılamamıştır, ancak bunun somatosensoriyel korteksin aktivasyonundan kaynaklandığı varsayılmaktadır.
Tedavi
İlgi çekici tedavi yöntemlerinden birisi, bir ayna kutusunun kullanılmasıdır. Aynalı kutu, hastanın hayalet uzvu "hareket ettirmesine" ve onu potansiyel olarak ağrılı konumlardan kurtarmasına izin veren sağlam el veya uzvun bir yansımasını sağlar.
Ayna terapisi V. S. Ramachandran tarafından 1990'ların başında tanıtılmış olsa da, 2009'dan önce bu konuda çok az araştırma yapıldı ve 2016'da yapılan bir incelemeye göre araştırmaların çoğu niteliksizdi. Ayna terapisi (AT) ile ilgili birçok raporun bilimsel kalitesini de eleştiren 2018 tarihli bir inceleme, 2012 ile 2017 yılları arasında yürütülen 15 kaliteli çalışma buldu (115 yayınlık bir havuzdan) ve "AT'nin etkili göründüğü" sonucuna vardı. HUS'u rahatlatmada, günlük ağrı ataklarının yoğunluğunu ve süresini azaltmada basit ve ucuz bir tedavidir.
Kaynakça
- ^ . mcaturk.com. 16 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2016.
- ^ a b c "İngilizce Türkçe Psikoloji Sözlüğü". termbank.net. 31 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2016.
- ^ Melzack, R. (1992). "Phantom limbs". Scientific American. 266 (4): 120–126. Bibcode:1992SciAm.266d.120M. doi:10.1038/scientificamerican0492-120. PMID 1566028.
- ^ Chahine, Lama; Kanazi, Ghassan (2007). "Phantom limb syndrome: A review" (PDF). MEJ Anesth. 19 (2): 345–55. S2CID 16240786. Archived from the original (PDF) on 2019-07-21. Retrieved July 20, 2019.
- ^ a b Nikolajsen, L., Jensen, T. S. (2006). McMahon S, Koltzenburg M (eds.). Wall & Melzack's Textbook of Pain (5th ed.). Elsevier. pp. 961–971.
- ^ The American Association for Research into Nervous and Mental Diseases; Ramachandran, V. S. (29 Kasım 1998). "Consciousness and body image: lessons from phantom limbs, Capgras syndrome and pain asymbolia". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences (İngilizce). 353 (1377): 1851-1859. doi:10.1098/rstb.1998.0337. ISSN 0962-8436. (PMC) 1692421 $2. (PMID) 9854257. 19 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
- ^ (PDF). Ronald Melzack. 1989. 8 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Pons, Tim P.; Garraghty, Preston E.; Ommaya, Alexander K.; Kaas, Jon H.; Taub, Edward; Mishkin, Mortimer (28 Haziran 1991). "Massive Cortical Reorganization After Sensory Deafferentation in Adult Macaques". Science (İngilizce). 252 (5014): 1857-1860. doi:10.1126/science.1843843. ISSN 0036-8075. 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
- ^ . academic.oup.com. Ramachandran V. S. et al. doi:10.1093/brain/121.9.1603. 28 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
- ^ . journals.lww.com (İngilizce). 18 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
- ^ Collins, Kassondra L.; Russell, Hannah G.; Schumacher, Patrick J.; Robinson-Freeman, Katherine E.; O’Conor, Ellen C.; Gibney, Kyla D.; Yambem, Olivia; Dykes, Robert W.; Waters, Robert S.; Tsao, Jack W. (1 Haziran 2018). "A review of current theories and treatments for phantom limb pain". The Journal of Clinical Investigation (İngilizce). 128 (6): 2168-2176. doi:10.1172/JCI94003. ISSN 0021-9738. 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
- ^ Kaur, Amreet; Guan, Yuxi (1 Aralık 2018). "Phantom limb pain: A literature review". Chinese Journal of Traumatology (İngilizce). 21 (6): 366-368. doi:10.1016/j.cjtee.2018.04.006. ISSN 1008-1275. 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
- ^ "Synaesthesia in phantom limbs induced with mirrors". Proceedings of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences (İngilizce). 263 (1369): 377-386. 22 Nisan 1996. doi:10.1098/rspb.1996.0058. ISSN 0962-8452. 19 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
- ^ Ramachandran, V. S.; Rogers-Ramachandran, D.; Cobb, S. (1995). "Touching the phantom limb". Nature (İngilizce). 377 (6549): 489-490. doi:10.1038/377489a0. ISSN 1476-4687. 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.,
- ^ Campo-Prieto, P.; Rodríguez-Fuentes, G. (1 Ekim 2022). "Efectividad de la terapia de espejo en el dolor del miembro fantasma. Una revisión actual de la literatura". Neurología (İspanyolca). 37 (8): 668-681. doi:10.1016/j.nrl.2018.08.003. ISSN 0213-4853. 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hayalet uzuv veya Fantom organ kesilen bir vucut parcasinin sanki yerindeymis gibi hissedilmesidir Genellikle karincalanma yanma kasinti seklinde kendini gosterir Kismen sinir uclarinin uyarimindan kismen de ruhsal tepkilerden kaynaklanabilmektedir BelirtileriAmputasyona ugrayan kisilerin 80 100 u bu durumu yasamaktadir kimi zaman rahatsiz edici olup kimi zaman rahatsizlik verici seviyede degildir Kisi ampute edilen uzvunu gercekten yerindeymis gibi hisseder Kisi ilgili uzvunu daha kisa ve sekil bozukluguna ugramis gibi hissedebilir Agri bazen stres ve hava sicakligindaki degisimlerden dolayi artabilir Sifirin altindaki sicakliklara maruz kalmak uzuvda ciddi derecede agri yapabilir Ampute edilen uzuvdaki agri genellikle kesikli olsa da bazen uzun sureli de olabilir Agri genellikle zaman gectikce azalir ve aci duyulmayan bir duruma yaklasir Bastirilmis anilar uzuvdaki duyu hassasiyetini aciklayabilir Bazi hastalarin ampute edilen ellerinde sanki tirnaklari avucuna batiyormus duyusuna kapildigi belirtilmistir Bu gibi durumlar beyinde oncesinde boyle bir bilgi olmasindan kaynaklanir Motor disavurumun amputasyon sebebiyle kaybolmasi bolgede asiri bilgi islenmesini ve bu islenen bilginin yanit bulamadigi icin ilgili bilgi trafigi aci olarak islenir ve duyulur Hayalet uzuv sendromu Hayalet uzuv terimi 1871 de doktor Silas Weir Mitchell tarafindan icat edildi Uzun yillar boyunca hayalet uzuvlarin nedeni icin baskin hipotez amputasyon bolgesindeki noroma periferik sinir sisteminde olan tahris olarak dusunulmustur 1980 lerin sonlarinda Ronald Melzack periferik noroma onermesinin dogru olamayacagini fark etti cunku uzuvlari olmadan dogan pek cok insan hayalet uzuv sendromunu yasiyordu Melzack e gore bedende yasanan bu deneyim Noromatriks adini verdigi birbiriyle baglantili genis bir Noral Yapilar Agindan kaynaklaniyordu Pons ve meslektaslari 1991 makak maymunlarindaki birincil somatosensoriyel korteksin duyusal girdisi kaybindan sonra onemli olcude yeniden yapilanmaya ugradigini gosterdi Bu sonuclari duyan Vilayanur S Ramachandran insanlardaki hayalet uzuv hislerinin insan beyninin somatosensoriyel korteksindeki yeniden yapilanmaya bagli olabilecegini varsaydi Ramachandran ve meslektaslari yuzun farkli bolgelerini oksamanin eksik uzvun farkli bolgelerine dokunuldugu algisina yol actigini gostererek bu hipotezi acikladilar Daha sonra ampute organi bulunan kisilerin beyin taramalari scanning Pons un 1991 maymunlarda gozlemledigi ayni turden kortikal yeniden yapilanmayi gosterdi Korteksteki bu degisiklikler hayalet uzuv agrisinin tamamini olmasa da bir kismini aciklayabilir Tamar Makin Oxford ve Marshall Devor Hebrew Universitesi gibi agri arastirmacilari hayalet uzuv agrisinin periferik sinir sisteminden gelen onemsiz girdilerin sonucu oldugunu savunuyorlar Hayalet uzuv agrisinin altinda yatan noral mekanizmalar uzerine cok sayida arastirmaya ragmen nedeni konusunda hala net bir fikir birligi yoktur Hem beyin hem de periferik sinir sistemi bu olgunun sebebi arasinda yer alabilir Agri sicaklik dokunma ve basinc bilgileri anterolateral sistem araciligiyla merkezi sinir sistemine tasinir Agri ve sicaklik bilgisi lateral spinotalamik yollar yoluyla anterolateral sistemi olusturan parcalardan biri duyusal bilginin somatotropik olarak islendigi ve duyusal homunculus olusturdugu parietal lobdaki postsentral girusta bulunan birincil duyusal kortekse aktarilir Hayalet uzuv sendromunda vucudun artik var olmayan bir kismindan gelen agriyi gosteren duyusal girdi vardir Bu fenomen hala tam olarak anlasilamamistir ancak bunun somatosensoriyel korteksin aktivasyonundan kaynaklandigi varsayilmaktadir TedaviIlgi cekici tedavi yontemlerinden birisi bir ayna kutusunun kullanilmasidir Aynali kutu hastanin hayalet uzvu hareket ettirmesine ve onu potansiyel olarak agrili konumlardan kurtarmasina izin veren saglam el veya uzvun bir yansimasini saglar Ayna terapisi V S Ramachandran tarafindan 1990 larin basinda tanitilmis olsa da 2009 dan once bu konuda cok az arastirma yapildi ve 2016 da yapilan bir incelemeye gore arastirmalarin cogu niteliksizdi Ayna terapisi AT ile ilgili bircok raporun bilimsel kalitesini de elestiren 2018 tarihli bir inceleme 2012 ile 2017 yillari arasinda yurutulen 15 kaliteli calisma buldu 115 yayinlik bir havuzdan ve AT nin etkili gorundugu sonucuna vardi HUS u rahatlatmada gunluk agri ataklarinin yogunlugunu ve suresini azaltmada basit ve ucuz bir tedavidir Kaynakca mcaturk com 16 Aralik 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2016 a b c Ingilizce Turkce Psikoloji Sozlugu termbank net 31 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2016 Melzack R 1992 Phantom limbs Scientific American 266 4 120 126 Bibcode 1992SciAm 266d 120M doi 10 1038 scientificamerican0492 120 PMID 1566028 Chahine Lama Kanazi Ghassan 2007 Phantom limb syndrome A review PDF MEJ Anesth 19 2 345 55 S2CID 16240786 Archived from the original PDF on 2019 07 21 Retrieved July 20 2019 a b Nikolajsen L Jensen T S 2006 McMahon S Koltzenburg M eds Wall amp Melzack s Textbook of Pain 5th ed Elsevier pp 961 971 The American Association for Research into Nervous and Mental Diseases Ramachandran V S 29 Kasim 1998 Consciousness and body image lessons from phantom limbs Capgras syndrome and pain asymbolia Philosophical Transactions of the Royal Society of London Series B Biological Sciences Ingilizce 353 1377 1851 1859 doi 10 1098 rstb 1998 0337 ISSN 0962 8436 PMC 1692421 2 PMID 9854257 19 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2023 KB1 bakim PMC bicimi link PDF Ronald Melzack 1989 8 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Pons Tim P Garraghty Preston E Ommaya Alexander K Kaas Jon H Taub Edward Mishkin Mortimer 28 Haziran 1991 Massive Cortical Reorganization After Sensory Deafferentation in Adult Macaques Science Ingilizce 252 5014 1857 1860 doi 10 1126 science 1843843 ISSN 0036 8075 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2023 academic oup com Ramachandran V S et al doi 10 1093 brain 121 9 1603 28 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2023 journals lww com Ingilizce 18 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2023 Collins Kassondra L Russell Hannah G Schumacher Patrick J Robinson Freeman Katherine E O Conor Ellen C Gibney Kyla D Yambem Olivia Dykes Robert W Waters Robert S Tsao Jack W 1 Haziran 2018 A review of current theories and treatments for phantom limb pain The Journal of Clinical Investigation Ingilizce 128 6 2168 2176 doi 10 1172 JCI94003 ISSN 0021 9738 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2023 Kaur Amreet Guan Yuxi 1 Aralik 2018 Phantom limb pain A literature review Chinese Journal of Traumatology Ingilizce 21 6 366 368 doi 10 1016 j cjtee 2018 04 006 ISSN 1008 1275 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2023 Synaesthesia in phantom limbs induced with mirrors Proceedings of the Royal Society of London Series B Biological Sciences Ingilizce 263 1369 377 386 22 Nisan 1996 doi 10 1098 rspb 1996 0058 ISSN 0962 8452 19 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2023 Ramachandran V S Rogers Ramachandran D Cobb S 1995 Touching the phantom limb Nature Ingilizce 377 6549 489 490 doi 10 1038 377489a0 ISSN 1476 4687 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2023 Campo Prieto P Rodriguez Fuentes G 1 Ekim 2022 Efectividad de la terapia de espejo en el dolor del miembro fantasma Una revision actual de la literatura Neurologia Ispanyolca 37 8 668 681 doi 10 1016 j nrl 2018 08 003 ISSN 0213 4853 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2023 Bu madde bir taslaktir Bu maddeyi gelistirerek veya ozellestirilmis taslak sablonlarindan birini koyarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz