Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alaaddin I. Mahmud Şah Halacî veya Mahmud Halacî olarak da bilinen I. Mahmud Şah Halacî (1436–1469), Hindistan’a Orta Asya’dan gelen Halaç (Kalaç) Türk aşiretindendir. Melik Mugīs’in oğlu olup annesi, Emir Timur’un Hindistan’ı işgalinden sonra Delhi Sultanlığı’ndan bağımsız hale gelen Mâlvâ Gūrî hânedanının kurucusu Dilâver Han’ın kız kardeşidir.
| I. Mahmud Şah Halacî | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Sultan | |||||
 Mahmud Şah Halacî'nin , Madhya Pradeş, Hindistan'daki türbesi | |||||
| 4. Mâlvâ Sultanı | |||||
| Hüküm süresi | 1436–1469 | ||||
| Önce gelen | |||||
| Sonra gelen | |||||
| Ölüm | 1469 Mâlvâ Sultanlığı | ||||
| |||||
| Hanedan | Halaç Hanedanı | ||||
Gûrî hanedanını devirmesi
Mahmud küçük yaşta dikkat çekince Dilâver Han’dan sonra tahta çıkan oğlu Hûşeng Şah tarafından on altı yaşında iken kendisine han unvanı verildi. Hûşeng’in ardından Muhammed Şah Gûrî unvanıyla yerine geçen oğlu Gaznî Han, 1436’da kayınpederi Mahmud’un ihtiraslarından endişe edip onu ortadan kaldırmak istediğinde Mahmud, kızı vasıtasıyla damadını zehirlettirerek Mâlvâ tahtına hâkim oldu. Saltanatı teklif ettiği babası Melik Mugīs’in bunu kabul etmemesi üzerine yönetime kendisi geçti (16 Mayıs 1436). İlk zamanlar Muhammed Gūrî’nin kumandanlarının direnişiyle karşılaştıysa da yavaş yavaş hâkimiyetini güçlendirdi, kumandanların bir kısmını babasının önerisiyle affederek uzak vilâyetlere tayin etti. Ancak bu siyaset beklenen sonucu vermedi; rakipleri İslâmâbâd, Hûşengâbâd ve Çanderi’de büyük bir isyan başlattılar. Melik Mugīs bu isyanı güçlükle bastırabildi.
Hükümdarlığı
Mâlvâ’daki bu karışıklıktan faydalanmayı düşünen Gücerât Sultanı , Gūrî hânedanından Şehzade Mes‘ûd Han’ı desteklemek gerekçesiyle 1438’de Mâlvâ topraklarına girdi. Diğer taraftan Mes‘ûd’un amcası Ömer Han Çanderi’de isyan etti. Ömer Han’a yardım için kalabalık bir Gucerât ordusu Çanderi’ye hareket edince Mahmud’un durumu iyice zorlaştı. Ancak bu sırada Gucerât ordusunda çıkan bir salgın hastalık yüzünden geri çekilen ordunun desteksiz bıraktığı Ömer Han, Mahmud tarafından öldürüldü. Çanderi’ye tekrar hâkim olan Mahmud, burada iken Gevâliyâr racasının saldırısına uğrayan Şehr-i Nau Valisi Bahar Han’ın talebi üzerine racayı durdurdu. Bunun üzerine Bahar Han, Mahmud’un hâkimiyetini tanıyarak Mâlvâ’ya tâbi oldu. Mahmud Han daha sonra bölgesinde kendisine karşı direnen Hindu racalarını itaat altına almak için harekâta başladı ve 1441-1442’de Kandva, Hora, Hirki, Herla, Sarguca, Ratanpûr ve Raipûr racalarına üstünlüğünü kabul ettirdi. Ardından Delhi ulemâsı ve eşrafından aldığı davet üzerine Sultan Muhammed Şah Seyyid’e karşı bir sefer düzenlediyse de başarılı olamadı (1442).
Kuzey Hindistan'da hakimiyeti sağlama çabaları
Mahmud Han’ın diğer müslüman hânedanlarla ilişkileri dostça değildi. 1450’de Gucerât topraklarına saldırdı ve uzun süren mücadelelerin ardından Gücerât Sultanlığı ile kalıcı bir barış sağlandı. Aynı şekilde Jaunpûr Sultanlığı ile de Mâlvâ’ya bağlı Kalpi üzerinde başlayan kavga savaşlara sebep oldu. Mahmud, Şarkî Sultanlığı’ndan Kalpi’yi kurtardığı gibi Mohoba, Rath ve Erç vilâyetlerini de almayı başardı. 1457’de Dekken’e doğru genişlemek için Behmenî Sultanlığı topraklarına hücum etti. Ancak güçlü bir savunmayla karşılaşınca başarılı olamayacağını anlayıp geri çekildi. Sekiz yıl sonra tekrar Dekken’e girip Behmenî ordusunu mağlûp etmesine rağmen bu defa Gücerât Sultanı Mahmud Begerhâ’nın müdahale etmesi üzerine geri dönmek zorunda kaldı. 1461’de yeniden Dekken topraklarına hücum ederek Devletâbâd şehrine hâkim olduysa da yardıma gelen güçlü Gucerât ordusu Mahmud’u yine geri çekilmeye zorladı. Şeyh Ziyâeddin Beyâbânî’nin ara buluculuğu ile iki sultanlık arasında barış imzalandı.
Mâlvâ’nın iç işlerine karışmakla itham ettiği Mevar Racalığı’na da saldıran Mahmud, 1442’de Mevar topraklarını işgal etti ve Maçinderpûr Kalesi’ni ele geçirdi, ancak asıl hedefi olan Çitor’u uzun bir kuşatmaya rağmen zaptedemedi. 1444 ve 1446’da tekrar Mevar topraklarına yönelen Mahmud sadece Gagraun ve Harauti’yi fethedebildi. Ertesi yıl Gevâliyâr’a hücum ettiyse de başarılı olamadı. 1455’te müslüman halkın talebi üzerine Ecmîr’i işgal etti. Hemen ardından Mevar’a yönelerek eskiden beri ele geçirmek istediği Mandalgarh şehrini on ay süren bir kuşatmadan sonra aldı. Fakat yıllarca süren çabasına rağmen Çitor’a hâkim olamadı. 1466’da Kahire’deki Abbâsî halifesinden kendisinin bağımsız bir sultan olduğuna dair hil‘at ve menşur aldı. Bu dönemde Orta Asya hanlıklarıyla iyi ilişkiler kurularak karşılıklı elçiler gönderildi.
Mâlvâ’nın iç işlerine karışmakla itham ettiği Mevar Racalığı’na da saldıran Mahmud 1442’de Mevar topraklarını işgal etti ve Maçinderpûr Kalesi’ni ele geçirdi, ancak asıl hedefi olan Çitor’u uzun bir kuşatmaya rağmen zaptedemedi. 1444 ve 1446’da tekrar Mevar topraklarına yönelen Mahmud sadece Gagraun ve Harauti’yi fethedebildi. Ertesi yıl Gevâliyâr’a hücum ettiyse de başarılı olamadı. 1455’te müslüman halkın talebi üzerine Ecmîr’i işgal etti. Hemen ardından Mevar’a yönelerek eskiden beri ele geçirmek istediği Mandalgarh şehrini on ay süren bir kuşatmadan sonra aldı. Fakat yıllarca süren çabasına rağmen Çitor’a hâkim olamadı.
Türkistan hanlıkları ve Abbasi halifesi ile ilişkileri
1466’da Kahire’deki Abbâsî halifesinden kendisinin bağımsız bir sultan olduğuna dair hil‘at ve menşur aldı. Bu dönemde Orta Asya hanlıklarıyla iyi ilişkiler kurularak karşılıklı elçiler gönderildi.
Mahmud Şah Halacî'nin yaptığı muharebeler
- Mandavgad Muharebesi (1437) - Rana Kumbha'nın Mahmud Halaci'yi mağlup ettiği ve esir aldığı muharebe.
- Mandalgarh ve Banas Muharebeleri (1442-1446) - Malvalı Mahmud Halaci ile Mevarlı Rana Kumbha arasında gerçekleşen bir dizi muharebe. Bu çarpışmalardan sonra Sultan, on yıl daha Mewar'a saldırmadı.
- Gagron Kuşatması (Şubat 1444) - Sultan Mahmud, Palhan Singh Khichi'ye ait olan Gagron'u kuşattı. Rana Kumbha, komutanı Dahir komutasında takviye birlikler göndermişti, ancak Dahir savaşta öldü ve Palhan kaleden kaçarken Mahmud'un kuvvetleri tarafından öldürüldü.
- Mandalgarh Savaşı (1457) - Sultan Mahmud, Rana'ya birden fazla yönden saldırmak üzere 7 müfreze göndererek Mandalgarh'a saldırdı. Tac Han ve Ali Han komutasındaki Malva kuvvetleri, Rana Kumbha'ya karşı muharebede ağır kayıplar verdi ve Mahmud ertesi sabah geri çekildi.
- Mandalgarh Kuşatması (Aralık 1456 - Ekim 1457) - Aralık ayında Rana Kumbha, Gücerât sultanıyla yüzleşmek için kuzeye hareket etmek zorunda kaldı. Sultan Mahmud bir kez daha Mandalgarh'a saldırdı ve bir kuşatmanın ardından burayı ele geçirdi.
- Mandalgarh'ın Fethi (1457)- Mandalgarh'ın Fethi, Mâlvâ Sultanı Mahmud Halacî tarafından Mewar'a karşı düzenlenen önemli bir askeri seferdir. Bu seferin birincil amacı, Uparamal'ın komutası altındaki Mandalgarh kalesini ele geçirmekti. Mahmud Halacî 1457 yılında, kaleyi ele geçirmek için Mewar'a doğru yürüdü ve başarılı oldu.
- Ecmîr'in Fethi- Mahmud Halacî kaleyi alıp, kalenin valisi Gajadhar Singh'i öldürdü ve Ecmîr'i ele geçirdi.
Eserleri
Uzak görüşlü bir hükümdar olduğu belirtilen Mahmud, Hindu racalarıyla olan çatışmaları sırasında işgal ettiği bazı yerlerde birkaç Hindu mâbedini camiye çevirmesi sebebiyle din anlayışında baskıcı olmakla itham edilmiştir. Ancak kaynaklar, onun genelde gayri müslimlerin inançlarına müdahale etmediğini ve yönetimin yüksek kademelerinde Hindu memurlara da görev verdiğini bildirmektedir. Ayrıca Jain dinine ait bir kutsal metni istinsah ettirdiği de bilinmektedir. Firişte, Mahmud’un saltanatı döneminde Hindu-müslüman ilişkilerinin gergin olmadığını yazmaktadır. Mahmud Han şifâhâneler, hastahaneler ve medreseler inşa ettirmiş, ulemâ ve tüccarları daima gözetmiştir. Seferleri sırasında ekin tarlalarının korunması konusunda özellikle titiz davrandığı rivayet edilmektedir. Bu arada mimariye de önem vermiş, Mustafâbâd şehrini kurdurmuş, Mâlvâ’nın pek çok yerinde yaptırdığı kalelerin yanı sıra Mandû’da da bir saray ve bir cami inşa ettirmiştir.
Kaynakça
Dipnot
- ^ a b c d e f g h "Naimur Rahman Farooqi". TDV İslâm Ansiklopedisi. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ A Textbook of Medieval Indian History. Primus Books.
- ^ Har Bilas Sarda "Maharana Kumbha: sovereign, soldier, scholar" pg 47
- ^ Rajasthan through the ages vol 5, pg 4.
- ^ Rajasthan through the ages vol 5, pg 9.
- ^ Rajasthan through the ages vol 5, pg 11.
Alıntı
- "MAHMUD I" - Naimur Rahman Farooqi, TDV İslâm Ansiklopedisi, 2003. Erişim: 2 Ağustos 2024
- Yusuf Hikmet Bayur, Hindistan Tarihi, Ankara 1947, s. 387-391.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Alaaddin I Mahmud Sah Halaci veya Mahmud Halaci olarak da bilinen I Mahmud Sah Halaci 1436 1469 Hindistan a Orta Asya dan gelen Halac Kalac Turk asiretindendir Melik Mugis in oglu olup annesi Emir Timur un Hindistan i isgalinden sonra Delhi Sultanligi ndan bagimsiz hale gelen Malva Guri hanedaninin kurucusu Dilaver Han in kiz kardesidir I Mahmud Sah HalaciSultanMahmud Sah Halaci nin Madhya Prades Hindistan daki turbesi4 Malva SultaniHukum suresi1436 1469Once gelenSonra gelenOlum1469 Malva SultanligiTam adiAlaaddin Mahmud Sah HalaciHanedanHalac HanedaniGuri hanedanini devirmesiMahmud kucuk yasta dikkat cekince Dilaver Han dan sonra tahta cikan oglu Huseng Sah tarafindan on alti yasinda iken kendisine han unvani verildi Huseng in ardindan Muhammed Sah Guri unvaniyla yerine gecen oglu Gazni Han 1436 da kayinpederi Mahmud un ihtiraslarindan endise edip onu ortadan kaldirmak istediginde Mahmud kizi vasitasiyla damadini zehirlettirerek Malva tahtina hakim oldu Saltanati teklif ettigi babasi Melik Mugis in bunu kabul etmemesi uzerine yonetime kendisi gecti 16 Mayis 1436 Ilk zamanlar Muhammed Guri nin kumandanlarinin direnisiyle karsilastiysa da yavas yavas hakimiyetini guclendirdi kumandanlarin bir kismini babasinin onerisiyle affederek uzak vilayetlere tayin etti Ancak bu siyaset beklenen sonucu vermedi rakipleri Islamabad Husengabad ve Canderi de buyuk bir isyan baslattilar Melik Mugis bu isyani guclukle bastirabildi HukumdarligiMalva daki bu karisikliktan faydalanmayi dusunen Gucerat Sultani Guri hanedanindan Sehzade Mes ud Han i desteklemek gerekcesiyle 1438 de Malva topraklarina girdi Diger taraftan Mes ud un amcasi Omer Han Canderi de isyan etti Omer Han a yardim icin kalabalik bir Gucerat ordusu Canderi ye hareket edince Mahmud un durumu iyice zorlasti Ancak bu sirada Gucerat ordusunda cikan bir salgin hastalik yuzunden geri cekilen ordunun desteksiz biraktigi Omer Han Mahmud tarafindan olduruldu Canderi ye tekrar hakim olan Mahmud burada iken Gevaliyar racasinin saldirisina ugrayan Sehr i Nau Valisi Bahar Han in talebi uzerine racayi durdurdu Bunun uzerine Bahar Han Mahmud un hakimiyetini taniyarak Malva ya tabi oldu Mahmud Han daha sonra bolgesinde kendisine karsi direnen Hindu racalarini itaat altina almak icin harekata basladi ve 1441 1442 de Kandva Hora Hirki Herla Sarguca Ratanpur ve Raipur racalarina ustunlugunu kabul ettirdi Ardindan Delhi ulemasi ve esrafindan aldigi davet uzerine Sultan Muhammed Sah Seyyid e karsi bir sefer duzenlediyse de basarili olamadi 1442 Kuzey Hindistan da hakimiyeti saglama cabalariMalva Halacilerinin zirvede oldugu zamanlarin haritasi Mahmud Han in diger musluman hanedanlarla iliskileri dostca degildi 1450 de Gucerat topraklarina saldirdi ve uzun suren mucadelelerin ardindan Gucerat Sultanligi ile kalici bir baris saglandi Ayni sekilde Jaunpur Sultanligi ile de Malva ya bagli Kalpi uzerinde baslayan kavga savaslara sebep oldu Mahmud Sarki Sultanligi ndan Kalpi yi kurtardigi gibi Mohoba Rath ve Erc vilayetlerini de almayi basardi 1457 de Dekken e dogru genislemek icin Behmeni Sultanligi topraklarina hucum etti Ancak guclu bir savunmayla karsilasinca basarili olamayacagini anlayip geri cekildi Sekiz yil sonra tekrar Dekken e girip Behmeni ordusunu maglup etmesine ragmen bu defa Gucerat Sultani Mahmud Begerha nin mudahale etmesi uzerine geri donmek zorunda kaldi 1461 de yeniden Dekken topraklarina hucum ederek Devletabad sehrine hakim olduysa da yardima gelen guclu Gucerat ordusu Mahmud u yine geri cekilmeye zorladi Seyh Ziyaeddin Beyabani nin ara buluculugu ile iki sultanlik arasinda baris imzalandi Malva nin ic islerine karismakla itham ettigi Mevar Racaligi na da saldiran Mahmud 1442 de Mevar topraklarini isgal etti ve Macinderpur Kalesi ni ele gecirdi ancak asil hedefi olan Citor u uzun bir kusatmaya ragmen zaptedemedi 1444 ve 1446 da tekrar Mevar topraklarina yonelen Mahmud sadece Gagraun ve Harauti yi fethedebildi Ertesi yil Gevaliyar a hucum ettiyse de basarili olamadi 1455 te musluman halkin talebi uzerine Ecmir i isgal etti Hemen ardindan Mevar a yonelerek eskiden beri ele gecirmek istedigi Mandalgarh sehrini on ay suren bir kusatmadan sonra aldi Fakat yillarca suren cabasina ragmen Citor a hakim olamadi 1466 da Kahire deki Abbasi halifesinden kendisinin bagimsiz bir sultan olduguna dair hil at ve mensur aldi Bu donemde Orta Asya hanliklariyla iyi iliskiler kurularak karsilikli elciler gonderildi Malva nin ic islerine karismakla itham ettigi Mevar Racaligi na da saldiran Mahmud 1442 de Mevar topraklarini isgal etti ve Macinderpur Kalesi ni ele gecirdi ancak asil hedefi olan Citor u uzun bir kusatmaya ragmen zaptedemedi 1444 ve 1446 da tekrar Mevar topraklarina yonelen Mahmud sadece Gagraun ve Harauti yi fethedebildi Ertesi yil Gevaliyar a hucum ettiyse de basarili olamadi 1455 te musluman halkin talebi uzerine Ecmir i isgal etti Hemen ardindan Mevar a yonelerek eskiden beri ele gecirmek istedigi Mandalgarh sehrini on ay suren bir kusatmadan sonra aldi Fakat yillarca suren cabasina ragmen Citor a hakim olamadi Turkistan hanliklari ve Abbasi halifesi ile iliskileri1466 da Kahire deki Abbasi halifesinden kendisinin bagimsiz bir sultan olduguna dair hil at ve mensur aldi Bu donemde Orta Asya hanliklariyla iyi iliskiler kurularak karsilikli elciler gonderildi Mahmud Sah Halaci nin yaptigi muharebelerMandavgad Muharebesi 1437 Rana Kumbha nin Mahmud Halaci yi maglup ettigi ve esir aldigi muharebe Mandalgarh ve Banas Muharebeleri 1442 1446 Malvali Mahmud Halaci ile Mevarli Rana Kumbha arasinda gerceklesen bir dizi muharebe Bu carpismalardan sonra Sultan on yil daha Mewar a saldirmadi Gagron Kusatmasi Subat 1444 Sultan Mahmud Palhan Singh Khichi ye ait olan Gagron u kusatti Rana Kumbha komutani Dahir komutasinda takviye birlikler gondermisti ancak Dahir savasta oldu ve Palhan kaleden kacarken Mahmud un kuvvetleri tarafindan olduruldu Mandalgarh Savasi 1457 Sultan Mahmud Rana ya birden fazla yonden saldirmak uzere 7 mufreze gondererek Mandalgarh a saldirdi Tac Han ve Ali Han komutasindaki Malva kuvvetleri Rana Kumbha ya karsi muharebede agir kayiplar verdi ve Mahmud ertesi sabah geri cekildi Mandalgarh Kusatmasi Aralik 1456 Ekim 1457 Aralik ayinda Rana Kumbha Gucerat sultaniyla yuzlesmek icin kuzeye hareket etmek zorunda kaldi Sultan Mahmud bir kez daha Mandalgarh a saldirdi ve bir kusatmanin ardindan burayi ele gecirdi Mandalgarh in Fethi 1457 Mandalgarh in Fethi Malva Sultani Mahmud Halaci tarafindan Mewar a karsi duzenlenen onemli bir askeri seferdir Bu seferin birincil amaci Uparamal in komutasi altindaki Mandalgarh kalesini ele gecirmekti Mahmud Halaci 1457 yilinda kaleyi ele gecirmek icin Mewar a dogru yurudu ve basarili oldu Ecmir in Fethi Mahmud Halaci kaleyi alip kalenin valisi Gajadhar Singh i oldurdu ve Ecmir i ele gecirdi EserleriUzak goruslu bir hukumdar oldugu belirtilen Mahmud Hindu racalariyla olan catismalari sirasinda isgal ettigi bazi yerlerde birkac Hindu mabedini camiye cevirmesi sebebiyle din anlayisinda baskici olmakla itham edilmistir Ancak kaynaklar onun genelde gayri muslimlerin inanclarina mudahale etmedigini ve yonetimin yuksek kademelerinde Hindu memurlara da gorev verdigini bildirmektedir Ayrica Jain dinine ait bir kutsal metni istinsah ettirdigi de bilinmektedir Firiste Mahmud un saltanati doneminde Hindu musluman iliskilerinin gergin olmadigini yazmaktadir Mahmud Han sifahaneler hastahaneler ve medreseler insa ettirmis ulema ve tuccarlari daima gozetmistir Seferleri sirasinda ekin tarlalarinin korunmasi konusunda ozellikle titiz davrandigi rivayet edilmektedir Bu arada mimariye de onem vermis Mustafabad sehrini kurdurmus Malva nin pek cok yerinde yaptirdigi kalelerin yani sira Mandu da da bir saray ve bir cami insa ettirmistir KaynakcaDipnot a b c d e f g h Naimur Rahman Farooqi TDV Islam Ansiklopedisi 19 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi A Textbook of Medieval Indian History Primus Books Har Bilas Sarda Maharana Kumbha sovereign soldier scholar pg 47 Rajasthan through the ages vol 5 pg 4 Rajasthan through the ages vol 5 pg 9 Rajasthan through the ages vol 5 pg 11 Alinti MAHMUD I Naimur Rahman Farooqi TDV Islam Ansiklopedisi 2003 Erisim 2 Agustos 2024 Yusuf Hikmet Bayur Hindistan Tarihi Ankara 1947 s 387 391